1 |
|
“...cultures op de Bahamas:
Dit kan een middel zijn om tot eene oplossing te geraken
van het vraagstuk der werkeloosheid. Als wij den voorspoed
en de welvaart der kolonies bevorderen, verhoogen wij tevens
hun koopkracht en daardoor hun vermogen om een uitgebreiden
handel met het moederland te onderhouden. (Morris Report.)
De derde soort van de hier in het wild voorkomende pita
is de sansevieria, op de eilanden dezer kolonie bekendonder
den naam van slangenlelie (Papiementsch: jeerba sienta
of jeerba di colebra).
Er bestaan 10 a 12 variteiten van deze plant (K.B. 1887,
No. 5), doch volgens den heer Hart hebben slechts enkele
soorten waarde als vezelstofproduceerders. De hier voorkomende
soort, waarvan ik genoemden heer een blad ter detemiineering
zond, werd door hem gequalificeerd als sansevieria longiflora
en een der beste vezelproduceerders van dit plantengeslacht
genoemd. (Brief, dd. 31 Januari 11.) Uit een rapport van de
heeren Ide en Christie over monsters van de verschillende
sansevieria-vezels...”
|
|
2 |
|
“...77
in het Papimentsch gebezigd. Echter bij de namen der week-
dagen, die op n uitzondering na als hieronder zal worden
vermeld, uit het Spaansch zijn overgenomen, wordt het woord
dia voorgevoegd, maar uitgesproken dja-, hier worden door de
samentrekking van di en a een klank gevormd, die met dien
der i in het Engelsch overeenkomt.
De Spaansche j wordt, in enkele gevallen, door hollandsche
schrijvers van het Papimentsch door g teruggegeven. En dit
nog in de laatste jaren; wij hebben voor ons liggen een blaadje,
waarin het woord ejemplo (voorbeeld) gespeld wordt egeynpel
In hetzelfde blad vinden wij duci (zoet, uit Spaansch dulce)
geschreven, terwijl het woord in het Papimentsch is dusM.
Nog wordt de j (met den hollandschen klank) gebezigd om
de dubbele ll te kennen te geven. Nog in 1898 wordt ge-
schreven Nos a jega voor hemos llegado (wij zijn aangekomen).
De dubbele ll komt voor in vele Spaansche woorden, die
in het Papimentsch zijn overgenomen, en daarvoor wordt in
den regel de j (hollandsche...”
|
|
3 |
|
“...Zaterdag dja sdbra S Sabado
Zondag dja dumingu S Domingo
Goud oro S onveranderd
Zilver plata S onveranderd
Koper koper H onveranderd
IJzer heru S hierro
Koest froes uit H verroest
Geld placa in S is placa een oud Spaansch
muntstuk van lOmaravedis
Goudgeld plakoro voor placa di oro
Zilvergeld plak plata voor placa di plata
Kopergeld plak koper voor placa di koper
Zout sdlu S sal
Steen piedra S onveranderd
Zand santu uit het H
Glas glas (de g uitgesproken als in E)
Gras yerha uit het S
Bloem flor S onveranderd
Boon honchi H boontje
Mas manshi uit H en S
Oranje laraha P laranja
Boom palu in S is palo hout.
Bosch mondi in S is monte gebergte.
Mier vruminga P. formiga
Vlieg musquita S mosquito (mosca)
Vlinder of kapel. barbulte P barboleta
Wesp maribomba P maribombo
Hagedis ragadishi S lagartijo
Spin harana S arana
Wurm bichi P bicho
Ei webu S huevo
Haan gai S gallo...”
|
|
4 |
|
“...Min yaya S aya
Mensch Hnde uit S gente
Hoofd Cabs S cabeza
Haar Cabei S cahello
Oor orea S oreja
Voorhoofd frenta S frente
Oog toowo P olho ^ P mam
Hand man { F main
Neus nanishi S nariz
Mond boca S onveranderd
Lip leep uit het H
Tong lenga S lengua
Verhemelte shelu di boca (hemel van den mond)
Rug lomba uit S lomo
Lichaam ciirpa S cuerpo
Arm brdsa S brazo
Elleboog cotovelo P onveranderd
Vuist moquete Dit woord beteekent in S een slag in het aangezicht
Nagel huila S una
Knie rudia S rodilla
Voet pia S pi
Hiel hielchi H hieltje
Teen dede pia P dedo do pe
Been wesu S hueso
Brein sesu S seso
Maag stoma S estmago
Tand djente S diente
Bloed sanger S sangre
Speeksel scupi uit het S werkwoord escupir (spuwen)...”
|
|
5 |
|
“...Speld feneta P alfinete
Plantage cunucu Z.-Amerik. S conuco
Kar garoshi eerder uit F carrosse dan S
carro
Wagen shrs H sjees (tweewielig rijtuig
eerder
poste)
dan F chaise (de
Juk yuca S yugo
Zadel sia S silla
Meester sJion S senor (?)
Bediende crid S criado
Slaaf catibu S cautevo
Yolk pueblu S pueblo
Vreemdeling straaeru S estranjero
Metselaar metsld uit H
Timmerman carpint S carpintero
Kuyper keiper H slecht uitgesproken
Schilder verf d uit H verwer
Schoolmeester meester uit H
Leerling miichci di skool letterlijk kind van de school
Boek buki uit H boekje
Bladzijde foija P folha
Pen pen H onveranderd
Inkt tinto, S onveranderd.
Papier pamp S papel
1) Aan het Holl. woord verf is de Spaansohe terminatie dor (laatste
klinker weggelaten) gevoegd. Zoo is van hlik, blekru gevormd door toe-
voeging van ero, om blikslager aan te duiden....”
|
|
6 |
|
“...trece)
14 djescuater vier (S catorce)
15 djescincu vijf (S quince)
16 djesseis als S diez y seis, en zoo vervolgens
20 binti S veinte
30 trinta S treinta.
40, 50, 60, 70, 80 en 90 als in S. Opmerkelijk is het
dat hij de min ontwikkelden mater h binti voor 80, en
mater b binti m diez voor 90 gezegd wordt als F quatre vingt enz.
100 is shn i) uit S cien. 1000 is ynil als S.
Eerste prom S primero
in zuiver Papimentsch zegt men voor tweede, derde enz.
di dos, di tres enz.
letterlijk van twee (voor tweede)
van drie ( derde)
middenste is di meimein P myo (herhaald)
laatste is de latste uit H.
Een korte lijst van de
WERKWOORDEN,
zoo als die in de volkstaal, meest allen uit het Spaansch
overgenomen, gebezigd worden, meenen wij in deze bijdrage
te moeten opnemen.
1) Gewoonlijk op S wijze gespeld. Wij stellen shn om de uitspraak
aan te wijzen....”
|
|
7 |
|
“...de Curagaosche volkstaal, laten wij hier volgen een
SAMENSPRAAK.
Goeden dag
Hoe gaat het?
Zeer goed
Niet heel wel
Ik dank u
Hoe is uw broeder?
Hij is wel
Maar mijn zuster is ongesteld
Het spijt me
Neem plaats
t Wordt mijn tijd om weg te gaan
Wie klopt aan de deur?
t Is een vriend. Maak open
Ik wist niet dat U het was
Kom binnen
Hoe laat is het?
t Is acht uur
Hoe blijft gij zoo laat te bed?
Bon dia
Com bai
Mashd bon
No muchu bon
Danki
Combai bo ruman homber ?
B ta bon di sal
Ma mi ruman moh ta malu
Ta dul mi
Sintel
Ta mi ora di bai
Ta ken ta bati na porta?
Ta un amigu; habre porta
Mi no tabata sdbi ku ta bo
JDrentd
Cuant or ta wor?
Ta ocho'r voor ocho ora
Ta com bo ta quedd asina tantu
na cama?...”
|
|
8 |
|
“...Lamtd (Sp. Levantate.)
Lagd nos sali huntu
Nos mest alrrmsd
Pam ku kshi
Bo sa papia papiamentu?
No muchu
Lo mi k sin
{sina ineengetrokken)
Ta lih (licht) si bo sd (voor
sdhi) spano
Si d, ta trabau {trabau is
werk = moeite = moeilijk.)
Mi sa algun palabra
Aqui un kende mest por papi
(voor papia .)
Pen cuantu tem lo mi por
sdbi ?
Hos, tres luna
Ma bo mest practica.
Bo no mest tin miedu
Pa.pict nurnd
Bon malu^ manera bo por
Gom td ku tm ?
Weer ta bon
Aicacero lo no ca
Shelu td cld
Ayera taba tin tem di awa
Bam keiru
{Bam is uit S vamonos)
{Keiru uit H kuieren)
Ku muchu giistu...”
|
|
9 |
|
“...de deur
Gaan we naar buiten?
Xeen, blijven wij maar in de
stad
Houdt gij van bloemen?
Zeker
Vruchten ook?
Ik zal U adieu zeggen
Wat is er nieuws?
Hiet veel
Kent U die vrouw?
Zij is mijn buurvrouw
Zij heeft mooie oogen
Geef mij een vel papier, pen
en inkt
Ik moet een brief schrijven
Op mijn lessenaar vindt gij alles
Ik zie er geen inktkoker
Zie op de tafel daarnaast
De pen is niet goed
Hier hebt ge andere
Ta iindu llavi td ?
Na porta
Nos ta bai cunucu ?
No, laga nos queda napunda )
Bo ta gusta flor?
Sigur
Truta tamb?
(uit S tambin.)
Mi ta bisab adios
Ki noba tin ?
No muchu
Bo conos moh ahi
E ta mi hisina
(P visinha)
E tin bunita looioo
Nami (voor Dunami) pamp,
pm, ku ink
Mi meste scirbi (S. escribir)
un carta
Ribd mi lesnct bo ta liaija tur cos
Mi'n (voor Mi no) ta mird ink-
pot aki
Mird ribd mesa ahi pegel
E pluma no ta bon
Ata otro aqiii
1) De stad op Curagao heet in het Papimentsch Punda. De afleiding
van dit woord is niet bekend. In het Engelsch beteekent Pound een
bemuurde plaats tot...”
|
|
10 |
|
“...Oflciales de Sevilla para que paguen
a Juan de Ampies y cuatro criados el pasage y ropas
y mantenimientos que llevasen a la Espanola.
Sevilla, 15 Junio, Vs pliego.
1511. Real Cdula al Almirante Gobernador y oflciales de la
Espanola para que presten el auxilio que necesite al
Factor Juan de Ampies.
Sevilla, 15 Junio; Vs pliego.
1511. Real Cdula al Almirante Gobernador mandando se Ie
den al Factor Juan de Ampies doscientos indios de
repartimiento.
Valladolid, 2 Agosto; Vs pliego.
1511. Instruccion que se di a Juan de Ampies de lo que
debia hacer en el oficio de Factor de Ie Isla Espanola.
Octbbe; 2 pliegos....”
|
|