1 |
|
“...60
GILLES LE MUISIT.
[1301]
Anno ra0 trecentesimo primo, Gandenses, videntes
quomodo dominus comes et filii ejus et milites an-
[fol. 79 v°]tedicti se posuerunt in voluntate regis et
in sua prisione, habitis pluribus parlamentis, per
bonos mediatores promiserunt sicut alie ville et patria
promiserant, et rex recepit eos sub certa forma.
Anno igitur illo, xviij* die mensis may, paratis
necessariis, dominus rex Franchie, vallatus consilio
baronum atque nobilium, cum magna comitiva venit
et cum eo domina regina; et descenderunt et iverunt
per Gurtracum in villam Gandensem, ubi fuerunt hono-
rifice recepti; et Gandenses et tota patria regi fece-
runt homagium. Post quod factum iverunt Brugis qui,
recipientes eum honorifice et gratanter, regi et regine
plurima dona optulerunt et dederunt; postea iverunt
versus villam de Ypris ubi etiam gratanter sunt
recepti.
Anno predicto videlicet m°ccc° primo, dominus papa
Bonifacius, affectum habens ad Flandrenses; comitem
et ejus liberos, compatiens eis...”
|
|
2 |
|
“...domus de Rume-
gnies; fueruntque in domo de Torielies sed nichil
ibi invenerunt et eidem pepercerunt, procurante
preposito, dictode le Courbe, baillivode Aldenardo; et
reversi sunt per dictum pontem ad exercitum. — Et
recesserunt in crastino festi nativitatis beate Virgi-
nis3, deponentes sua tentoria et logias quas fecerant
comburentes.
Franci pauci sed Lombardi equites et Hispani pedites, qui
vocantur Bedauri, quamplurimi, » et Villani, Cronica, t. VIII,
cap. 76 : « ma la cetta era ben guernita di buona cavalleria
et della masnade de’ Lombardi e Toscani. »
1. Le siège, ayant commencé le 15 aoüt, dura done jusqu’au
2 septembre.
2. Peut-être le ler septembre.
3. 9 septembre 1303. — Les Flamands avaient levé le siège
depuis quelques jours quand ils se retirèrent....”
|
|
3 |
|
“...et salutavit earn.
Et tunc exierunt omnes per portam Sancti Martini, et
iverunt versus Montem de Pabula et ibi defixerunt
tentoria. Et venerunt Flandrenses ex adverso cum
illis de Insulis et de Duaco.
Et sic, paucis diebus transactis, fuit ibi conflic-
tus magnus et bellum forte nimis. Et fuit pericu-
lum magnum pro rege et exercitu ejus quia,
nescio quo occulto consilio, Flandrenses sperabant
ad manus regem capere aut occidere; et fuerunt
occisi illi qui erant ad frenum ejus; sed rex, vultu
verso contra inimicos, audacter manu propria pugna-
bat cum paucis. Quo audito, fugientes ad ipsum
reversi surit et coadunati inimicos invaserunt, et
obtinuit rex victoriam. Et ceciderunt de parte Flan-
drensium et mortui sunt maxima multitudo et plures
famosi de Insula. Fuitque dictum bellum die Martis
post festum assumptions Virginis gloriose1.
Post predictam igitur victoriam rex ivit versus
Insulam, ut earn obsideret; et tunc Johannes comes
Namurcensis, filius comitis Flandrensis, congregavit
maximam...”
|
|
4 |
|
“...DOMINO SUO SEMPER USQUE AD
FINEM VITE SUE CUM REGE FrANCIE EXISTENTE ET SER-
VANTE FIDEM SIBI.
Dominus papa Benedictus et domini cardinales,
audito et agnito de disseusione mota inter dominos
reges Franchie et Anglie, cognatos et propinquos,
doluerunt et turbati sunt nimis et, deliberatione
Chroniques, éd. P. Paris, t. V, p. 370; Chronographia, éd.
Moranvillé, t. II, p. 42-44; Froissart, éd. Luce, t. I, p. 129,
130, 396-397, t. II, p. xm, note 3.
1. Le bas de la seconde colonne du fol. 96 et le verso sont
blancs; la rubrique qui vient ici èi la suite se trouve au
fol. 97 r°, au-dessous d’une miniature représentant la bataille
de Courtrai....”
|
|
5 |
|
“...clause se trouve également
exprimée dans la trêve conclue a Antoing après le 24 aoüt.
Cf. p. 138.
1. 10 aoüt.
2. 29 mai. Le Breve Chronicon Flandrie (éd. De Smet, Cor-
pus Chronicorum Flandrie, t. III, p. 9) donne comme date de
cette catastrophe le 29 mai 1341 : il faut corriger 1342, la faute
venant soit du scribe, qui aura écrit .i. au lieu de .ij., ou de
1’éditeur. Nous retrouvons dans Villani la même date qu’ici :
« All intrare di giugno 1342, disavvedutamente apprese il
fuoco nella terra di Mellina di Brabanti e fu si impetuoso e
sanza avere rimedio di soccorso... » (Istor., 1. XI, ch. 141.)
3. 24 aoüt 1342....”
|
|
6 |
|
“...[1342-1343] CHRONIQUE. 139
cum maximo labore et periculo tractaverunt de pace
si possent facienda; quod minime facere potuerunt, sed
potius ex utraque parte fuerunt treuge et dilationes
concordate.
Forma treugarum quas impetraverunt cardinales in
Britannia que translate sunt proprius quod fieri potuit
de gallico in latinum1 :
« Concordatum est in reverentia Ecclesie et ad suc-
currendum malo statui Christianitatis, et ad auxilian-
dum subditis dominis regibus Franchie et Anglie, et
propter honorem cardinalium tractantium pacem et
concordiam inter dictos reges, quod super omnes con-
troversies et dissentiones sint missi ad Curiam Roma-
nam aliqui de sanguine dictorum regum et aliqui alii
qui habeant potentiam accordandi, firmandi et fortifi-
candi super dictis rebus secundum tractatum Sanctis-
simi Patris et de iis qui una cum ipso sunt tractaturi.
Et poterunt dicte partes dicere et proponere suas
rationes coram Sanctissimo Patre et non ad finem
dandi [fol. 106 v°] sententiam sed ad faciendum...”
|
|
7 |
|
“...Continuateur de Nan-
gis (éd. Géraud, t. II, p. 199), ceux d’Amiens ne furent envo-
yés 4 Poissy que le 16 aoüt. Le 13 aoüt nous semble préférable;
car il est 4 supposer que le roi d’Angleterre a tenu 4 s’assu-
rer le passage de la Seine avant de tenter une diversion vers
Chartres; d’autre part, il lui fallait au moins un jour ou deux
pour réparer le pont de Poissy, qui est trés long.
1. « E lo re di Francia s’accampó fuori di Parigi mezza lega
a San Germano de Prati, e 14 fece sue mostre e trovossi piü di
otto mila cavalieri et piü di sessanta mila sergenti a piè che
piüdi seimilave n’avea di Genovesi abalestratra delle galee... »
(Villani, Istorie Florentine, 1. XII, ch. 64.)
2. La Chronique normande (éd. Molinier, p. 78), les Grandes
Chroniques (éd. P. Paris, t. V, p. 457) et le Continuateur de
Nangis (éd. Géraud, t. II, p. 199) disent que le roi s’avanga
jusqu’4 Antony....”
|
|
8 |
|
“...usque ad festum Nativitatis beati Johannis
Baptiste1 et post per spacium quindecim dierum con-
tinue sequentium finierunt. Et pauca facta fuerunt in
dicto termino que vellem aut scirem memorie com-
mendare.
Anno m° trecentesimo quadragesimo octavo, finito
termino respectus, venerunt ex parte regis Fran-
chie in Sanctum Odomarum mariscalcus et dominus
Karolus de Hyspania cum gentibus armatis et equiti-
bus et magna copia gentium armatorum, et fecerunt
munitiones apud Ayre. Flandrenses autem ex ad-
verso montem Gasletensem et districtus et passagia
circumquaque et introitus Flandrie de gentibus suis
munierunt. Accidit autem [fol. 127] in nocte Assump-
tions Virginis gloriose2, quod gentes domini regis
Franchie ordinaverunt exire, et exierunt ut irent ver-
sus villam de Galays; sed tanta tempestas fulguris,
tonitrui, pluvie et ventorum, repentina supervenit,
quod de proposito suo sunt frustati et necessario fue-
runt compulsi ad Sanctum Odomarum remeare.
Eodem anno, in vigilia Assumptionis, fama...”
|
|
9 |
|
“...200
GILLES LE MUISIT.
[1348]
ses moti sunt in indignationem magnam atque iram.
Interea habitatores ville de Alost comitem Flandrie
tanquam suum dominum receperunt. Quo audito,
Gandenses, collecto ingenti exercitu, venerunt ante
villam de Alost et ibi fixerunt sua tentoria super
rivum de Tenre. Comes autem Flandrie et sui erant in
villa de Alost et extra supra rivum predictum ex ad-
verso.
Et accidit quod Dominica, in die videlicet Exaltationis
sancte Crucis1, habito consilio, misit nuntios ad Ganden-
ses ut cum eis posset habere parlamentum; qui, habita
deliberatione, annuerunt. Venitque comes cum suo
consilio et eos allocutus est gratiose et benigne; et,
facta audientia ab omnibus, dixit eis : « O bone gen-
tes, que de jure estis et esse debetis mee gentes, et
ego vester dominus, quia patria Flandrensis michi
debetur jure hereditario nee ipsam acquisivi per emp-
tionem, per donum nee per vim, nee per aliquam
aliam causam, nisi quia michi debetur jure paterno.
Et nunquam vobis aut alicui...”
|
|
10 |
|
“...distantem, vocatum
Risbrugge. Texentes vero et eorum fautores custodie-
bant se circa forum ville Gandensis, ad quos non
poterant accedere victualia propter aditus stricte cus-
todies; nee poterat quisquis intrare dictam villam.
Mulieres autem confortabant illos qui erant ad campos;
comes vero fecit eis de victualibus subvenire et sic
fuit divisio inter eos; et omne regnum in se divisum
desolabitur. Et est sciendum quod illi qui erant infra
villam miserunt ad comitem, ficte petentes ut sub
certa forma eos reciperet; qui habito consilio annuit
eis, dum tarnen haberet in hostagio cl. personas quas
eis nominaret et misit eis nomina eorum.
Interea comes, assumptis secum pluribus, ivit in
Brabantiam ut uxorem suam, dominam comitissam, in
patriam adduceret, credens Gandenses fore ei obe-
dientes sicut reliqua pars patrie eum receperat.
14...”
|
|
11 |
|
“...ANNALES.
[1349]
229
dice et lascive, quia omnes actus hominum tendebant
ad luxuriam. Et quid dicam de mulieribus lascivis?
Ipse enim instar et sirailitudinem hominum in vestibus
et omnibus suis ornamentis sequebantur, stricte se
vestiendo, et per strictas vestes forma nuditatis earum
apparebat. Ornabant etiam capita sua capillis alienis,
cornubus magnis sicut bestie, euntes ad ecclesias, per
vicos, per plateas, et, sicut itur ad nuptias, ibant, quo-
ciens erat opportunum, ad sepulturas mortuorum, ad
servitia, ad predicationes et alia loca ubicumque.
Atque per talia viros ad eas inspiciendum videbantur
provocare non solum in predictis sed eciam in omni-
bus suis gestis. Nee erat opus Scripture dicentis :
Gasta est quam nemo rogavit, quia per nutus, per
risus, per jactationes oculorum, homines provocabant.
De lascivia, de cantilenis luxuriosis, de novis inven-
tionibus saltatricum, instrumentorum et omnium alio-
rum, longum esset enarrare.
Homines ecclesiasticos, quod dolendum est, non
excludo...”
|
|
12 |
|
“...pluries
inter decanum et archidiaconum et alios canonicos.
In capitulo dissensiones et rixe magne erant, dicentes
unus super alium obprobria, et sibi invicem res illi-
citas imponebant; multeque persone autentice labora-
verunt ut eos possent concordare. Tandem dominus
Tornacencis episcopus Philippus, vocatis ante se par-
tibus, in tantum laboravit, quod decanus et archydya-
conus, fratres, pro se et alii sexdecim canonici com-
promiserunt in dominum Tornacensem; factoque et
firmato sub certa forma compromisso, canonici contra
dictos decanum et archidiaconum articulos in scriptis
proponebant, et etiam dicti duo fratres contra alios
sexdecim canonicos et super eos multa imponebant;
et erat grandis dissensio. Dominus autem Robertus
Decornay archidiaconusque Brugensis, dominus etiam
Hugo de Florentia, cancellarius, et Guido de Bisontio,
qui erat officialis, et alie muite persone autentice
pluries laboraverunt ad pacem inter eos reformandam;
[fol. 46 v°] sed nichil prevalebant et de die in diem...”
|
|
13 |
|
“...sibi et toto collegio ecclesie compatientes, vellent se
invicem concordare, quia majorem honorem haberent,
si se mutuo concordarent, quam si eos dominus Tor-
nacensis concordaret vel sententiam aliqualem pro-
mulgaret. Dicte autem partes, deliberatione habita,
exierunt de capitulo, adherentes compromisso in domi-
num Tornacensem concordato; sed postea in absentia
dicti abbatis amicabiliter compromiserunt in dictos
cancellarium et officialem, canonicos, et in dictum
abbatem absentem sub certis forma et modo, et dictum
compromissum firmaverunt prout res exigebat. Qui
tres, omnibus rite consideratis, pro bono pacis, videntes
ingens periculum in dissensione apparere, dictum suum
infra certum terminum prefixum in capitulo, vocato
totochoro, dixeruntetpronuntiaverunt. Predicta autem
pronuntiatio et ordinatio dictis domino decano et archi-
diacono non placuerunt nee etiam consiliariis civitatis,
quibus dicti fratres, ut dicebatur, sunt conquesti et de
sententia lata doluerunt. Plurimi autem sapientes...”
|
|