1 |
|
“...di burgernan coe
militar tabata toema toer dia mi caracter mas
serio, e. o. ,,un troepa di hende coe cocard
francs nacional i anna coe pistool i houwer
a ataca schout-bij-nacht ( contra-almirante )
Wiertsz, comandante di fragata Ceres, coe al-
gun di su oficial dia 10 di Juli 1796 coe re-
sultado fatal, koe nan a mata kaptein Robert
Minors i herida Wiertsz gravernente, ,,asina koe
su bida no tabata foi peligr. (PI. 1796.)
* ^
Alafln dia 10 di Augustus a bini noticia oflcial
aki, koe a aboli puesto di Stadhouder pa sem-
per, koe cada hende ta kit, di su huramentoe
di fldelidad na Stadhouder prins Willem V i koe
nan a cera un alianza coe Francsnan. (N. 1796)...”
|
|
2 |
|
“...lo-
ci) Mes dia "oberuador de Veer a jama Coseho
huntoe i a bisa den su sesion: koe Wiertz ta-
bata desijin, pa comisario di Estadonan Gene-
ral pa acepta su hurainentoe di delidad na
Eepnblica Batava, ma koe el tabata desea di
probecha di es ocasion pa pone su puesto abao,
pa inotiboe koe Conseho tabata sabi, koe,
como el a pidi i haja su retiro caba foi anja
1794 pa via di su enfermedad i bieheza, el a
keda na Gobierno solamente pa pidiinmtoe di
Estadonan General, tantem el tabata por; ma
pa motiboe koe den ultimo tempoe estado di
SU salud a atraza rnas i mas, el a bira mas
i mas incapaz pa encargo di Gobierno, ( el a
moeri dia 2G December 1796) pesai mes e miem-
bronan di conseho Gaicrijn i Bomer a ehercle
mas parti for di alguu luim caba. De Veer a
haja tambe un carta ohcial cera huntoe coe
SU retiro; el a pidi Conseho di abri es carta,
i a resulta, koe e boekhouder general Jan Jacob
Beaujon tabata nombra pa sucesor interino di
de Veer coe titulo di director. Su mauece Wiertsz
a toema...”
|
|
3 |
|
“...mes ora koe le had toer loke el por,
pa conserba orde den troepanan. Mas ptarti
toer Militar di rango inferior auiinA pa algun
di nan ofidal, a nen^a di had huramentoe,
koe tabata exigf, ma despues mayorfa di nan
a preseiita, pa bolbe drenta den guarnidon.
(PI. 1797).
Retiro di Ganerijn a haci, koe nan mester a
scohe Uii otro Kaptein di burgernan, i seguu
un adamacion di dia 14 di Augustus burger-
nan reuni a cohe Johan Rudolph Lauffer, actual-
mente ofidal di burgernan.
Foi ora el a acepta su puesto, el a insist!
cerca Conseho pa toema medida pa mehor de-
fensa di Isla, pa motiboe koe semper nan ta-
bata kere e rumor, koe Inglsnan tabatin idea
di podera isla i pesai burgernan tabata exigi
precisamente pa mehora cosnan di defensa,
apoJA den esai fuerternente pa algun Frances
di isla, koe tabata persist! pa forma un warda
nacional i koe a haci hasta convocacion pti-
blico pa esai. Ma Lauffer no por a obtene na-
da mas di Conseho sino permision pa bolbe
organiza Burgernan, loke un conseho di...”
|
|
4 |
|
“...19 -
nan a d^n ma coe stipiilacion, koe comision
lo reuniWao di direceion di un vice-president,
cuyo puesto lo ta ociipa un biaha pa Lauder
i otro biaha pa Kikkert, koe sigur lo ta obligA
di participa director loke nan a decidi, ma koe
nota obligd, di sigi su ordennan; mieutra lo ten-
de Couseho den asuntoenan liuanciero solamen-
te. (1).
*
Realinente anto director tabata exclui di
toer loke tabata na defensa di isla. For di
cual por a saca, koe Burgernan tabatin des*
confianza den nan Gobernador. Antes cab nan
a jega di moenstra es desconflanza, es ta, dia
Prancsnan a bini, koe senjores /. Stuylingh,
C. Berch, J. L. du Bois, G. Dayckinck, J. H,
Hiintz, kaptein Gravpniiorst, luitenant Hagen-
bersr i edecan Boy a raanda un rekest pa
Thomas, pa despacha Oonseho i Gobernador;
Conseho, pasobra ta de Veer a boete, koe el
mes no kier a haci huraraentoe na Republica
Batava; i Gobernador, pasobra tabata mira
claraineute, koe el tabata na relacion coe In-
glsnan, koe a cohle preso na su biaha for...”
|
|
5 |
|
“...a socede pa pro-
tner bez dia 10 di November, dia koe e Comi-
sion a pidi Beaujon pa convoca Conseho huntoe
coe Comision. Ma el a nenga di hacie, sin sa-
bj padilanti, kiko Comision tabata desea di pa-
pia den es Conseho. Ma ora Wiertsz a parti-
cipa director, koe tabata pa asuntoe militar,
nan^a convoca e reunion, koe nan a pidi.'Na es
ocasion ai nan a papia riba e publicacionnan
di Estadonan General, koe nan a haja den pa-
pelnan di de Veer, i koe tabata trata riba ki-
tamentoe pa semper di puesto di Stadhouder i ri-
ba alianza coe Francsnan, tocanti cuya publica-
cionnan koe Beaujon a huzga, koe no taba-
tin noodi di publica nan nan a resolve pa pro-
clama nan awor ainda.
I)i dos bez un golet Danes, koe a bini aki
dia 11 di November, tabata causa, koe a ocasio-
na desagrado di director coe e Comision. Como
gefe di toer troepa huutoe, (1), Valteau, coe
consentimentoe di Wiertsz i di Comision, a doena
Kikkert orde pa ristra toer barcoe, koe drenta
[1] Art. 8 di AHanza tabata determina,...”
|
|
6 |
|
“...- 24
cabaraentoe di luna di Juni 1795 i a avisa den dis-
posicionnan, koe ta toca na es colonia el, sa-
liendo foi Holanda na Augustus i jegando aki
dia 8 di Maart 1796, a bai e mes anochi di
su jegada na cas di coronel von dem Bussclie,
na un fiesta koe nan a haci pa celebra cum-
plianja di Prins Willem V, i a bebe na sa-
lud di Prins. Luego, for di dia koe el a jega
na colonia te dia, koe a ha.ja aki noticia ofi-
cial di abolicion di puesto di Stadhouder i di A-
lianza coe Francsnan, el a trata den toer cos,
manera el no tabata sabi nada di es hechoe-
nan ai.
. 2. koe ora el tabata di biaha pa es co-
lonia aki, Inglesnan a cohe i hib Londres,
camina na contradiccion coe su companjero-
nan di biaha, koe nan a horta toer cos for
dj nan, nan a trat coe atencion di mas gran-
di, asina koe nan a large hasta coe cartanan
di gobierno, koe el tabata hiba i koe el a tre-
ce aki toer bon cera i na bon estado ainda.
3. koe el a tene conferencia na Inglaterra
coe e famoso Grovestins (nos etnbahador...”
|
|
7 |
|
“...27 -
dia no por soporta claridad. Ma solo di mi
salbacion lo sali dilanti bista di esnan, koe ta
insulta mi.
Conseho coinbina, koe a reuni dia 1 di De-
cember pa tende defensa di director, a resolve
es dia ai riba un boz pa es mes motiboenaii,
manera den publicacion di 6 di December 1796,
koe no8_ ta menciona aki tras ,,pa bisa
director interino, koe Conseho a resolve pa ki-
ta senjor director interino provisionalmente di
SU puesto i luega, loke ta depende di e kehormn,
koe nan a doena contra dj, i tocanti nan de-
fensa, pa manda toer cos pa Soberano of pa
e persona, koe ta represente na patria, mane-
ra el mes a pidi den su ultima carta.
Pa motiboe koe pa es resolucion mester a
pone tambe un otro gobernador interino, Con-
seho a eli^i, den e mes reunion coe unanimidad
di boz, kaptein comandante J. R. Lauffer,
koe a declara, koe el ta dispuesto pa encarg
coe mando supremo, bao di condicion koe el
keda funciona tambe como comandante di Bur-
gernan, loke nan a permiti. Dia 5 di Decem-
ber...”
|
|
8 |
|
“...ncia, koe mester sali toer dia for di un gobier-
no, koe toer hende tin desconfianza den dj, mask nos
no kier haci nada koe ta desagradabel i alarraante, tratando
den di esai coe aviso i aprobaoion dl Conseho combind,
pa evita toer desgracia i pa efeetua i favorece bienestar
i trankilidad di es Isla, a resolve, pa kita e menciona-
do Senjor Jan Jacob Beaujon provisionahnente di puesto
di Director interino i pa scohe i pone na su lugar Sr.
Joban Rudolf Lauffer, Kaptein di Burger i Conseho di
es Isla aki, pa ocupa provisionalmente puesto di Director
interino, coe toer su privilegio, i pa ocupa i ehecuta es
puesto mescos i mes manera koe e mencionado Senjor
Jan Jacob Beaujon.
Pesai ordenando i mandando toer Empleado i Oficial,
Burger i Habitants di es isla aki, Militar i toer na ken-
de esai ta toca, di reconoce, respeta i obedece e menciona-
do Sr. Joban Rudolf Lauffer como Director interino riba
es isla aki i distritonan dependiente, i den es calidad como
Coronel di milicia; i pa haci i...”
|
|
9 |
|
“... asina koe nan por
podera di nan, bao di un horca, koe nan lo tra-
na expresamente pesai: ,,pa moenstra na cada
bende indignacion hustoe di Conseho. (Plak.
i N. 1799). Mas parti di es folleto ai tabata na
Frances i nan tabata atribui nan probablemen-
te coe derecho na e refugiadonan Frances, koe,
si nan no tabata skirbi nan, anto alomenos nan
tabata, plama nan. Ma den algun di es escritonan
ai nan no a respeta ni e popular Lauffer, pasobra
burgernan no por a wanta, koe Lauffer tabata o-
cupa puesto di gobernador i di kaptein-comman-
dant di Burgernan tambe. Asina nan a haja e.
o. un papel, koe tabata bisa:
Nos kier un kaptein di burgernan
Sino nos ta loebida, koe nos ta sbdito.
Mester kita e monopolista
Sino tera ta na de donder.
Si te na anja 1799 pueblo a moenstra sii
malcontentoe coe paskin i folleto di bofon, es
anja ai ta na manoe Salbador di Providencia sol
tabata di_ gradici, koe Curagao a keda warda di
un calamidad grandi, como Bios a dispone pa un
bomber pasion, lo a haci ideanan...”
|
|
10 |
|
“... e. o. ajera mes na cas di e plantador
Jan Schotborgh, kende el, de Vaux, a conseha
como amigoe, pa bende su catiboenan i su coe-
parti den es complot, sin koe el a
necesaria contra es complot, p esai mi ^
mehor pa limita mi na docuroentonan oficial pa clesoriM
sncesonL, koe tin relacion coe e dos P''toan lar-
gando aflrmaoion i particulandadnan, koe otro skirbi
dornan ta doena, pa nan mes cuenta -1 mi
hechoenan, manera nan ta para den boeki di notulo d
Conseho di Policia di isla.
(11. Pa SU puesto mes fiscal semper tabata miembro
di Conseho, ma dia a nombra C. Spencer pa fiscal a dete -
mina. pa el no ta miembro di Conseho...”
|
|
11 |
|
“...Administra-
doina.i di Weeskamer pa tene e ganancia di
sucesionnan, koe nan tabata administra, na
disposiciou di isla na obligacion di 5%.Mescos
nan a propone ParHassira i Tesoreronan, koe
tabata funciona corao Administrador di su-
cesionnan di Israelitanan, pa pone ganancia
di ciertoe sucesion na disposicion di Go-
bernador i Conseho (1). Luego Conseho a fla
tambe cerca Administrador di Weeskamer
placanan di un sucesion, ken su heredero-
(1). Parnassim i Tesoreronan a declara, koe nan ta di-
puesto pa haei esai, ma nan a pone algun condicion koe
Conseho a jama ,,condicionnan singular, koe Parnassim
i Tesoreronan tabata tribi exigi di Conseho. Mes ora Con-
seho a manda Parnassim i Tesoreronan pa eheeuta s pro-
posicion, e*e tuyo encargo nan a cumpli....”
|
|
12 |
|
“...Changuion tabata nombra entretanto pa Gober-
nador di Colonia i a toema gobierno for dje
cornisarionan Berch i de Veer na September 1804,
mientra Lauffer tabata suspend solamente pa
algun tem, nan a doena Lauffer un pensioen ; ma
el a nenga, como su finanza tabata permiti
biba como un burger bon para i el tabata de-
sa di no pone muchoe carga riba colonia sin
tin mester. (1)
(1). Si ta berdad, manera Tteensir-a ta afirma (Tomo
11. pag. 118), koe Lauffer a fla Fl. 150,000 pa juda Cu-
ragao i koe su puesto a cost mas koe PI. 05,000, mi no
ta risca sigura. Nan a nenga copia di dooumentonan
financiero di colonia, asina koe tabata diflcil p moenstra
ki gastoe el a haci pa Gobierno. Ma koe Lauffer a sufri...”
|
|
13 |
|
“...75 -
Kegresando na Curagao na 1807, el a moe-
ri na su coenucoe Blenheim, dia 24 di De-
cember 1833, na edad di mas di 80 anja.
danjo finaneiero pa su puesto, ta bira basta cia for di no-
tulonan, koe ta bisa hopi bez di gastoenan, koe Lauffer a
pag-a for di su mes sacoe na fabor di isla. Apesar Conseho
a doena Gobernador un suma di fl 1500 pa aliviaes gas-
toenan ai.loke tabatahaci no obstante pro testa di Lauffer
(Not. 11 Febr. 1800) sin embargo es suma tabata leuw di
uficiente....”
|
|