1 |
|
“...- 8 -
di es trankilidad i bon orde, koe tabata reina
te na es tempoe ai. (PI. 1795). Pa es moti-
boe sef^un un publicacion di dia 4 di Angus-
tus 1795 Conseho a fiha, koe en adelante:
1*. ningun neger ni ningun bende di color
por sali na caja coe arma, garoti of cocoma-
cacoe ;
2. ningun militar, bao di rango di oficial
por camna coe arma, ora nan ta foi sirbisji;
3. ningun matroos, excepto esnan di bar-
coe di gera nacional, por ta na caja despues
di nueb' or di anochi;
4. toer sjap i cas di balia mester ta cer,
nuebor di anochi;
5*. ningun bende por forma complot of
grupo riba caja;
6*. neger i mulato liber, na caso koe nan
ta riba caja despues di nuebor di anochi,
mester tin un lanterne cend; catiboenan mes-
ter tin aderaiS di un lanterne un permit skir-
bf di nan donjo. (PI. i R. & S. 1795 i 1796.)
Diez tres dia despues koe a publica es or-
denanza catiboenan a lamanta, i na general
peligro, koe tabata menaza tera pa es caso ai,
nabitantenan a loebida pa algun tem es des-
union, koe...”
|
|
2 |
|
“...na fortirian. Thomas a keha tambe, koe
no a doen noticia oflcial, koe Repnblica h>-
tava a declara Inglaterra gera (es noticia a
jega aki dia 15 September) ,,cuya falta
di atencion di banda di Conseho contra lua-
gestad di un nacion grandi, koe a expone
SU inters di mas stim, pa bini pur, pa jiida
Curasao, tabata un prueba, koe Conseho a
mira coe duele den dj i su hendenan, koe
nan tabata eriemigoe di Inglsnan. Tocanti
di nengamentoe dje judanza, koe el a ofrece,
Thomas a ripara ainda, koe di ningun manera
el a bini aki di su mes boluntad ma pa pi-
dimentoe di Wiertsz, loke a cambia es relacion
di dj coe Conseho enteramente i a pone p
un responsabilidad na toer dos Eepublica, koe
el no por a aprecia poco. Despues di a ricibi
es carta, Conseho a manda dos di su miembro
(1) Foi 26 di October 1795 te na 11 di November 1799
Directoire di 5 persona, coe titulo di Consul, tabatin
Poder supremo na Francia. {Sed. La Crux.}...”
|
|
3 |
|
“...Ehecutivo di un didos Re-
publica lo paga. Thomas tabata contentoe coe
es proposicion, el a bandona isla, largaudo
Valteau i Bavdouin coe nan fragata aid. (1)
Entretanto Lauffer a sigi practica warda
nacional, asina nan tabata jama cuerpo di
boluntarionan den arte rnilitar ma loke taba-
ta toca fortificacion di isla, el tabata entera*
mente dependiente di Conseho, koe mester a doe-
na e placanan, koe tabatin mester, asina koe-
ta proposicion sol Lauffer por a haci i Cose*
ho no tabata toema poco of ningun noticia di
nan. Esai tabata semper un spada den coera-
lon di partida revolucionario. El tabata culpa
Conseho e marcha fatal di mehora cosnan di
defensa, bisando: koe na promer ora di cambio
di gobierno caba, nan a mira den ki situacion sin
defensa isla tabata, pa hade mas liger un victima
di Inglsnan rapaz, i koe, acaso Lauffer tabata
goza di confianza di Conseho mescos koe el ta-
bata goza di confianza di toer burger, i si nan
no a contrarie, lo no a pasa asina tantoe seman
despues di cambio...”
|
|
4 |
|
“...sali for di isla, tantem no a
percura pa isla tin bon cos di defensa, loke
tabata falta muchoe ainda. Coe es argumento ai
a nombra un Comision Militar, manera Valteau
e. s. a desea. Na arbiculo 5 di instruccion pa
es_ comision nan tabata reconocle como poder
militar superior na es colonia aki i su trabao ta-
bata determina principalmente pa toer cos, koe
ta toca na defensa. Den su proposicion Valteau
a bisa, koe no por ta combeniente pa encrga
Beaujon erf Wiertsz coe presidencia, pa motiboe
koe ningun di dos por a bandona capital di
isla, loke sin embargo president mester a haci
pa drecha fortificacionnan na otro districtonan.
Ma Beaujon como gobernador i como tal presi-
dent di TOEK comision,a exigi presidencia, loke...”
|
|
5 |
|
“...- 20 -
ronan di biaha; mientra el a bai for di Bar-
bados na Demerara coe un barcoe iiigds i a
tene conferencia aja coe su roeman, Gobernador
Anthonie Beaujon, koe poco tern despues a en-
trega colonia na Inglsnan sin ningun resisten-
cia. Koe director bao di un tal desconfianza, podi-
ser corapanj, coe jaloers di poder, ].o bini
na choke coe Coraision Militar, toer hende
tabata mira padilanti. Loke a socede pa pro-
tner bez dia 10 di November, dia koe e Comi-
sion a pidi Beaujon pa convoca Conseho huntoe
coe Comision. Ma el a nenga di hacie, sin sa-
bj padilanti, kiko Comision tabata desea di pa-
pia den es Conseho. Ma ora Wiertsz a parti-
cipa director, koe tabata pa asuntoe militar,
nan^a convoca e reunion, koe nan a pidi.'Na es
ocasion ai nan a papia riba e publicacionnan
di Estadonan General, koe nan a haja den pa-
pelnan di de Veer, i koe tabata trata riba ki-
tamentoe pa semper di puesto di Stadhouder i ri-
ba alianza coe Francsnan, tocanti cuya publica-
cionnan koe Beaujon a huzga...”
|
|
6 |
|
“...parti ta na relacion coe copia di e nota,
koe Sr. J. Stuijlingh i. o. a doena na coman-
dante francs Thomas, mi a pidi secretarie i
mi a haja tambe copia aututica di es escrito
calumniador sin berguenza, tan ofensivo pa mi
reputacion i mi conducta honrada, koe mi ta
obliga di exigi coe toer seriedad di es Conseho
combind aki pa doena mi e pruebanan berda-
dera pa comproha es kehonan imagin..
Mientra tantoe lo mi keda sin papia nada
mas di es piezanan fantastica, mas tantoe, pa-
sobra no a doena ningun prueba legitima i di
balor i koe mi no tin idea di defende mi con-
tra es acusacionnan ridfcula, manera ta dilan-
ti di un sorto di tribunal di inkisicion mi ta,
camina acusadornan furioso paree kier ta mi
huez tambe. N, gracia na bon Uios, koe es
isla i mi inters tambe ta depende di leynan
hustoe i di gobierno di e dusji patria di berda-
dera libertad.
Larga envidia hunga su papel awor, envi-...”
|
|
7 |
|
“...trankilidad di Colonia i koe Conse
ho lo sigi den e asuntoe di Tierce coe e mes
prudencia, manera a socede te aw or. bo
declaracion pastoor a l^^^a contentoe.
Conseho, koe a bolbe sigi su :
a bini unbez coe boz unamme na es ye^olucion
koe ta masjar peligroso, pa haci un i
gacion hudicial ordinario den es asuntoe, pa
tiboe koe cmplicenan den_ es asuntoe pa mee-
doe koe awor por descubri nan, lo ^a capaz_
haci toer nan ultimo esfuerzo;
nan awor, manera nan conducta ta moens ,
caricia pa speranza, koe ningun hen ^
nan intencion, lo warda nan di a
cos. Conseho a toema re^lucion anto pa de
ocho dia di tern el saca for di tera pa
encarga administradornan di leeskamer dy
pa regia e likidacion di propiedad fierce i pa
nidi (fobernador pa encarg coe barcamentoe di
Tierce, loke Lauffer a priminti.
*
ii
Di es manera ai anto nan tabata librS, di
tres husped trabahoso, ma esai no a kita mai-
contentoe di bargeman di
demas di e causanan ya ment, di pleitoe di bur-...”
|
|
8 |
|
“...publicamente, ta-
bata haj hopi bez den un posicion fastiosa, pa
via di protesta di bargeman contra cohenientoe
ilegftimo di_ un banda, i di insistencia di Agente
maritimo di Republica Frances, es Tierce mas
bez caba menciona, na haja conflscacion di pre-
cionan, na otro parti. Esai tambe a contribui pa
lamanta malcontentoe, pa motiboe koe semper
Conseho por a doena naturalmente un dje par-
tidonan sol razon. E resolucion di Conseho na
1797 pa en adelante no condena precionan mas,
no a trece ningun mehora den sitnacion,re-
solucion koe nan a toema dia, koe Tierce a pre-
senta Conseho un instruccion di su Gobierno,
koe a autoriz confisca e barcoenan, koe pirata-
nan Francs a trece aki. (Rekw. 1797). Pa e-
vita dificultad Gonseho a resolve e mes anja
ainda pa no larga piratanan Francs drenta...”
|
|
9 |
|
“...emprstito boluntario: ,,pa di es manera doe-
na cada bende ocasion p por manifesta sii
sintinientiOenan pafcritico coe hechoenan mes.
Pieter Franqois Dieienhoven, (1) un propiefcario
rikisimo, a a Fl. 2.00 na 5% na lefcra ariba
Gomision di Colonia, i obligacion na encargo
di isla; algun otro eapitalista a fia nu suma
mas chikitoe (2), ma toer es placa huntoe no
tabata suKcierite pa juda nan tapa gastoe
di mas necesario. Fesai na anja 1798 Conse-
ho a bolbe haci un siiplica na habitantenan
ma ningun hende no a bin presenta nan es bia-
ha aki. Pes motiboe nan a decidi pa bolbe
busca judanza cerca Diedenhoven i pa skirbi
un rarta, ,,pa moenstr masjar seriamante e
estndo tristoe, koe isla ta haj aden i pa pi-
di facilita Fl. 120,000 na 5%, coe priminti-
mentoe, koe lo pag inters elmente i pa po-
ne, como garanta pa paga e suma principal,
caha di un porciento di nabegacion di pirata,
(1). Nan a sigura mi, koe te ain<3a nan sft, bisa aki
na Curasao : Ricoe^manera Sjon Pietji Diedenhoven.
(2)...”
|
|
10 |
|
“...esfuerzo pa gan. Ma Diedenhoven a
sigi nenga; el a declara, koe ta dispuesto pa
contribui segun su rikeza den un cuotacion
general di burgernan ma koe sol no ta
capaz di wanta toer peso. El a moenstra tam-
be, koe nan por a had gastoe menos, p. e.
retira algun troepa. Ma ora Conseho a haci
mira e peligro, koe tabata menaza isla pa
cai na poder di enemigoe pa un defensa peor,
lke talbez lo por sali maloe pa Diedenhoven
tambe, el a responde, ,,koe el sabi masjar bon,
com el mester sconde su placa pa ningun ene-
migoe no por haj. Es ora ai Gobernador i
toer miembro a ofrece nan mes como respon-...”
|
|
11 |
|
“...- 59 -
Ademas Gobernador a observa for di es entre-
bista ai claramente, boe idea berdadera di
Agencia na Guadeloupe tabata pa toema
gobierno di es isla, ma koe el a combence
Bresseau compjetamente, koe nunca Conseho no
por permiti esai. Despues di esai Bresseav i Jean-
net toer dos a doen man pa nan palabra di honor
i a priminti, koe nan lo no haci nunca ningun
violencia contra es colonia, ma koe nan lo bai
atrobe, si no tin mester di nan judanza. Des-
pues Lauffer a propone Conseho pajudaFran-
csnan i pa doena nan permision, pa doena nan
barcoenan un otro lugar pa ancra, loke Conse-
ho a permiti.
Entretauto Lanffer a toema precausionnan
necesaria, no obstante primintimentoenan die
generalnan Frances, koe nan a kibra despues
asina scandalosamente. Cajonnan di forti Amster-
dam tabiita dirigi riba e barcoenan Frances; nan
a manda bisa e hombernan, koe tabata tene
warda na fortinan di coenucoe, bini stad; nan
a destrui e batrij cerca cas di polber, koe nan no
por defende suficiente i oenda...”
|
|
12 |
|
“...punbonan, koe Agenda tabatin keho contra
Han, tabata :
1. proteccion, koe Conseho a doena na
barcoenan Americano, bantoe pa e ley, koe no
por cohe ningun di es barcoenan ai den bista
dl isla mientra derecho koe boer isla tin ri-
ba awa no ba bai mas aleuw koe un distancia
diuntiroe di cajon di forticoino pa e dificul-
tadnmi, koe tabata pon den caraina di pirata-
egempel nan a cita Mfiry.)
w' . ^ larga kaptein di barcoenan
Ingles i Americano ofende bandera Prancs sin
casbiga nan; pasobra nan a aiza es bandera
bao dl bandera di nan nacion, koe asina nan
tabata larga lastra.
3. koe nan a doena asilo na emigrado-
uan, traidor di nan patria.
4. ceramentoe i expulsion di Tierce,
u ^ castiga esnan, koe a
TOmba paloe di bandera, oenda bandera
r rancs mester a boela banda di bandera Holan-
gHn combenio den es 'dos Repnblicanan.
6. koe a tene un dia di gradicimentoe i
dl oracion na recuerdo, koe es escuadra Pran-
ces bao di dEstres a perde riba baranca-
nan di Aves. (1)
PI GScuadra di mas koe 20...”
|
|
13 |
|
“...conducta incorabeniente, koe nan tio
a castiga dje ministro dl Comunidad Reforma-
da (domi), koe na ocasion di es dia ai di gra-
dicimentoe i di oracion a subi silja di berdad
manera un bende loco i a sucia nomber Fran-
ces i ofende Repbllca Batava coe su veneno
askeroso di calumnia.
Pa evita en adelante semehante acclonnan,
nan mester a pone es isla bao di gobierno Prancs
i e capitulacion presenta tabata exigi tambe,
koe es gefe Frances presente lo eherce comando
di colonia. Pa lo demas lo no tin ningun cam-
bio den situacion politica, hndicial, administra-
tiva i religiosa di isla, ni lo no molestia nin-
gun bende pa su opinion i sintimentoenan
koe el a expresa anteriormente.
Como Consebo no kier a toema responsa-
bilidad pa decidi riba es exigencla ai riba dj
sol, el a convoca un Consebo combin,, koe taba-
ta consist! di 35 persona, koe a tene reunion
dia 10 di Augustus. (1) Ora a abri reunion un
dje miembronan a tene un discurso, koe afor-
(1). Pa curiosidad di nos lezadornan nos ta pone...”
|
|
14 |
|
“...mneraente ta reco-
noci declarA dilanti mundoehenter pa un Repblica liber iinde-
pendiente, koe no ta indigna, ma koe na contrario a me-
rece mas bien, pa inters di Repblica Francs, pa ta ba-
lud 1 apreciA como di promer aliado di es Repblica.
Mi ta invita ken koe ta di critica esai, si el por
Si ta berdad anto, koe nos Repblica ta un Repbli-
ca Iiber 1 indepeiidiente, auto ta koe colonianaii of lu-
garnan dependiente di nos Repblica ta para inmediatamen-
te bao dl su order i gobierno, ma di ningun modo bao di
algun otro nacion.
dilanti mi spiritu e dusji sosiego,
pridad di bida i posecion, koe cada un ta goza aki na
isla, no obstante e golpinan terribel i funesto, koe tabatin
asina tantoe bez desde gobierno laudabel i paternal di nos
dignfsimo Gobernador Lauffer, anto mi ta puntra, si por
tin un bende, koe !o desea di kita for di es gobierno i
koe lo scobe na lugar di esai gobierno di algun bende koe...”
|
|
15 |
|
“...Gobernador Laaffer a moenstra, koe el ta esposo
pa biudanan, tata pa hurfationan, un refngio i judanza
di esnan, koe ta pober i koe ta sufri miseria?
Si no tin un koe por contradici mi, anto mi ta spera,
koe di ningun manera lezamentoe di es piezanan lo tin al-
gun influeucia riba boso bon coerazon, ni tampoco, laie
esai lo inerece boso atencion di algun manera, sino asina
leuw sol, pa en cuantoe di nan boso moenstra boso indig-
nacion general i en caso si ta necesario. pa moenstra es
sintimentoe bao di mando supremo di nos bon Goberna-
dor coe hecboenan herico.*
Despues di ea discurso a leza manifiesto,
capitulacion i carta di Bresseauctxba, Conseho
combina a bini unanimemente na es conclusion,
sin muchoe discusion: ,,koe no por acepta es
combenio ofrec i koe Conseho no por dren-
ta den ningun dje articulonan, koe tabata pro-
pone, sino pa mandamentoe formal i aprobacion
anterior di Poder Ehecutivo di Kepblica B4-
tava. Inmediatamentej a comunica es resolucion
na burger- i rnilitarnan, koe tabata...”
|
|
16 |
|
“...bao di pro-
teccion di Inglsnan. Como Conseho no kier a
trata atrobe el sol, Conseho a convoca .un Con-
eho combina, den cual Gobeimador a moenstra
e estado insoportabel di isla. Francsnan ta-
bata donjo dl poznan; oatiboenan a uni coe
nan i tabata manda toer bestia di banda ari-
ba na camparaento Francs; piratanan France
di mas fuerte tabata blokea costa oost di isla
i tabata stop toer importacion di viveres i mu-
nicion, koe isla tabatin raasjar mester di nan
caba. Pesai, Gobernador no a mira ningun
ocasion pa had un atake riba enemigoe coe
bon resultado i pa sak for di su posicion fuer-...”
|
|
17 |
|
“...a entrega nan na Ingls-
nan, un parti a boga, ora nan tabata trata pa alcanza
costa di Coro. Esaki por ta un tradicion ma den ar-
cbivo no ta baja nada di e partioularidadnan ai tooanti
buimentoe di Francsnan. Adernas mi tin duda. koe toer
es particularidadnan ta berdad. Mas koe un bez ta baja
menciond den archivonan disposicionnan tocanti troca-
mentoe of mandamentoe di prisonjero di gera, ma tocanti
di e prisonjeronan di gera, koe nan lo a cobe na es ocasion
ai, no tin n palabra mentd. Caba ningun camina Teenstra,
no ta bisa, oenda el a saca su datonan....”
|
|