1 |
|
“...Stuylingh,
C. Berch, J. L. du Bois, G. Dayckinck, J. H,
Hiintz, kaptein Gravpniiorst, luitenant Hagen-
bersr i edecan Boy a raanda un rekest pa
Thomas, pa despacha Oonseho i Gobernador;
Conseho, pasobra ta de Veer a boete, koe el
mes no kier a haci huraraentoe na Republica
Batava; i Gobernador, pasobra tabata mira
claraineute, koe el tabata na relacion coe In-
glsnan, koe a cohle preso na su biaha for
di Holanda, :ua koe no a misji coe su per-
sona, su bieu i su papelnan, no obstante
koe nan a kita toer cos for di su companje-
[1] Miembronan di es comision tabata ; kaptein di marina
Kikkert, kaptein-comandante di burgernan Lauffer, oflcial
di marina Heshusius, kaptein di artiljerla Gravenhorst, kap-
tein di infanteria Hagenberg, kaptein di artiljeria di warda
nacional Brugman, kaptein di genie Creefts i iSr. de Barrj co-
mo secretario....”
|
|
2 |
|
“...BeanjoTt, koe tabata trata exclusivamente riba
ofensanan, koe director a had nao pa no re-
conoce naa i Cotnisin Militar den nan calidad,
pasobra e encargo, koe es Comisin hiintoe coe
nan a doena Kikkert, tabata toca uaicamente
asuntoe di defensa. Aderaas Valteau a papia tam-
be diferente keho masjar fuerte contra senjor
director interino i a persiati pa doen retiro i
mand na Guadeloupe of Holanda. Baiidouin,
a bisa ainda, koe, si Oonseho no ta risca kita
director, lo el haci esai riba dj mes i koe lo
el pone un barcoe na disposicion pa sak foi
tera. Despues Fa/teau a declara, koe lo no sali
coe SU barcoe foi isla, promer el a saca Beaujon
i a insist!, pa jama director p bini reunion
pa defend. l a ofrece pa el mes bai jam
1 trecle, si el no kier a bini. Despues di un
deliberacion chikitoe ma fuerte, Oonseho a nom-
bra dos miembro pa pidi Beaujon presenta na
reunion. Ma director a larga nan sabi, koe
el ta sinti su curpa muchoe indispuesto i con-
movf pa loke nan a bis i koe su gemoed ta...”
|
|
3 |
|
“...di gobierno; i
koe algun accion di es Senjor Director interino menciond,
a doena ocasion di mas, p perde e confianza.
Asina ta, koe nos,mirando claramente toer desgustoe
i incombeniencia, koe mester sali toer dia for di un gobier-
no, koe toer hende tin desconfianza den dj, mask nos
no kier haci nada koe ta desagradabel i alarraante, tratando
den di esai coe aviso i aprobaoion dl Conseho combind,
pa evita toer desgracia i pa efeetua i favorece bienestar
i trankilidad di es Isla, a resolve, pa kita e menciona-
do Senjor Jan Jacob Beaujon provisionahnente di puesto
di Director interino i pa scohe i pone na su lugar Sr.
Joban Rudolf Lauffer, Kaptein di Burger i Conseho di
es Isla aki, pa ocupa provisionalmente puesto di Director
interino, coe toer su privilegio, i pa ocupa i ehecuta es
puesto mescos i mes manera koe e mencionado Senjor
Jan Jacob Beaujon.
Pesai ordenando i mandando toer Empleado i Oficial,
Burger i Habitants di es isla aki, Militar i toer na ken-
de esai ta toca, di reconoce...”
|
|
4 |
|
“...tabata haci toer dia, i no tabata mantene
Buficientemente orde, trankilidad i siguridad
di personanan. Riba es keho Conseho a (con-
testa segun su idea coe un tono calmo,
ma Wiertsz tabata pensa di enterainente otro
manera airiba i a responde, ,,koe miembronan
di Conseho tabata kere nan muchoe gran senjores
i koe el no tabata fada su cabez coe nan expre-
sionnan semper impercinente.
Pleitoe di Israelitanan di e principal snoga
Mikw Israel coe esnan di tempel Neve Sa-
lom, [koe tabata^ desea di kita for di autoridad
di Parnassim i di Conseho di principal snoga
(Rekw. 1797),] es pleitoe tambe a contribui ho-
pi na es desordenan presente. Aki cerca a bini
ainda, koe un porcion di hudioe, partidario
di Sasportsis, koe mas atras nos ta conta su a-
suntoe, a toema parti pa Prancesnan, loke ma-
yoria di hudioenan a toema masjar na raaloe
i coe bon motiboe. Israelitanan tabatiii di keha
seriamente riba Prancesnan, koe tabata tira
na nan cara acusacionnan di mas baha, hasta
den piezauan oficial....”
|
|
5 |
|
“...tabata na
Frances i nan tabata atribui nan probablemen-
te coe derecho na e refugiadonan Frances, koe,
si nan no tabata skirbi nan, anto alomenos nan
tabata, plama nan. Ma den algun di es escritonan
ai nan no a respeta ni e popular Lauffer, pasobra
burgernan no por a wanta, koe Lauffer tabata o-
cupa puesto di gobernador i di kaptein-comman-
dant di Burgernan tambe. Asina nan a haja e.
o. un papel, koe tabata bisa:
Nos kier un kaptein di burgernan
Sino nos ta loebida, koe nos ta sbdito.
Mester kita e monopolista
Sino tera ta na de donder.
Si te na anja 1799 pueblo a moenstra sii
malcontentoe coe paskin i folleto di bofon, es
anja ai ta na manoe Salbador di Providencia sol
tabata di_ gradici, koe Curagao a keda warda di
un calamidad grandi, como Bios a dispone pa un
bomber pasion, lo a haci ideanan di mas me-
bor fracasa. (1.)
(1) Como mi a jega, na e sneesonaii, koe autornan Bosch,...”
|
|
6 |
|
“...- 36 -
hert, i fiscal C. Spencer (1) a asisti n> pa su-
plica di Gobernador Lauifer a doena di cono-
ce koe el a larga convoca es reunion pa pone
na conocetnentoe di Conseho e situacion peligro-
sa i penosa, koe colonia ta den i pa delibera,
huntoe coe Conseho, e medionan pa kita es ca-
lanfiidadnan, koe tabata menaza colonia inclis-
pensabletnente. El a participa Conseho, koe, a-
pesar koe el tabata sabi rnasjar bon di un cierta
negociacion secreta, koe tabatin den al^n
habitante di isla, koe tabatin pa fin: cambia
Gobierno, el a haja es dia ai noeiua ciertoe no-
ticia, koe e general Frances Urbain de Vanx,
Agente di Poder Ehecutivo di San Domingo aki
na isla, no tabata solaraente den es negociacion
secreta ma koe el tabata hasta ^cabez; koe
es negociacion secreta lo no limit solamente
na un cambio den Gobierno ma koe el tabatin
pa fin tambe forma un rebelion general den ne-
fi-ernan, manera por a mira claramente lor di e
expresionnan, koe de Yaux a usa na diferente
ocasion, e. o. ajera...”
|
|
7 |
|
“...descubri nan, lo ^a capaz_
haci toer nan ultimo esfuerzo;
nan awor, manera nan conducta ta moens ,
caricia pa speranza, koe ningun hen ^
nan intencion, lo warda nan di a
cos. Conseho a toema re^lucion anto pa de
ocho dia di tern el saca for di tera pa
encarga administradornan di leeskamer dy
pa regia e likidacion di propiedad fierce i pa
nidi (fobernador pa encarg coe barcamentoe di
Tierce, loke Lauffer a priminti.
*
ii
Di es manera ai anto nan tabata librS, di
tres husped trabahoso, ma esai no a kita mai-
contentoe di bargeman di
demas di e causanan ya ment, di pleitoe di bur-...”
|
|
8 |
|
“...'-fr
Han nan no tabata conoce. Nan a deter-
mina tarnbe, koe pa tantem lo no entrega nin-
giin sucesion, koe ta toca na personanan koe
bira mondig, ,,ma toer esfuerzo, koe nan a
haci pa kita penuria di placa, a keda ente-
ramente sin exito.
Entretanto cuater fragata Frances, koe a ej-
ga aki, a bolbe costa Colonia un bon siima pa
facilita nan viveres, motiboe pakiko Conseho a
resolve dia 5 di November 1798 pa saca un
ley pa obliga hende fia placa. Coe publicacion'nan
a ordena habitantenau pa promer koe dia 31 di
December doena op na Conseho nan rikeza di
propiedad ffha, hypotheek,catiboe i ,,otro prue-
ba di propiedad. Segiin es lista un corai.sion
nombra pesai a decidi i ordena cada hen-
de : ,,pa di su propiedad el fia Cxobierno 4 por
cientoe den cuater termino, cada un di tres
luna, na letra riba Comision na la Haya
of obligacion na 5 por cientoe na encargo di
tera.
Despues di toer loke nos a conta, no tin
mester di mas prueba pa moenstra koe encargo
di Gobierno tabata di mas penosa...”
|
|
9 |
|
“...na Otrabanda, ma Laaffei
a taha inmediatamente toer moveraentoe dje
barcoenan pa nan bai para na klip di Otra-
banda, foi oenda nan lo por a tira ribastad;
mientra nan tabata para awor basta cerca
tera, koe, nan cajonnan por tabata di poco pro-
becho pa nan.
Bresseau, koe a priininti di bai un bez, tabata
tarda bao di toer sorto di pretexto, un biaba pa
motiboe dienferrnedad di su bombernan, un otro
biaba pa rnotiboe koe nan notiricoerainda of mu-
nicion, etc. Ma portin dia 9 di Augustus el a kita
SU mascarada, adirigi na Conseho, kehandoriba e
conducta eneiniga, koe nan a toema contra
dj, i a manda pa Conseho un copia dje Ma-
nitiesto di Agencia di Guadeloupe di 14 Juli
1800, coe e capitulacion, koe tabata pertenece
na es pieza.
Den es manifiesto, koe Brpsssau a trece
for di Guadeloupe, es Agencia a moenstra ne-
cesidad pa pone isla Curasao bao di protec-
cion Frances. No solamente esai tabata nece-
sario segun Agencia tabata aflrma pa con-
serba es isla pa Republica Btava, ma ade-
mas...”
|
|
10 |
|
“...un Repbli-
ca Iiber 1 indepeiidiente, auto ta koe colonianaii of lu-
garnan dependiente di nos Repblica ta para inmediatamen-
te bao dl su order i gobierno, ma di ningun modo bao di
algun otro nacion.
dilanti mi spiritu e dusji sosiego,
pridad di bida i posecion, koe cada un ta goza aki na
isla, no obstante e golpinan terribel i funesto, koe tabatin
asina tantoe bez desde gobierno laudabel i paternal di nos
dignfsimo Gobernador Lauffer, anto mi ta puntra, si por
tin un bende, koe !o desea di kita for di es gobierno i
koe lo scobe na lugar di esai gobierno di algun bende koe...”
|
|
11 |
|
“...lucion, kier a haja coe violencia loke nan a neng;
ma pa haci esai el tabata kere judanza di Pitot
necesario i el a ordena Pitot pa ponle coe su
fragata La Vens;eance bao di su order. Ma Pi-
tot a nenga obstiuadamente pa toema parti
den traicion di Bresseau i, ora Bresseau kier a
moenstra su poder i koe el kier a bai bordo di
La Vengeance pa pone Pitot preso, Pitot a me-
naza pa tira e Agente, si el bini na bordo, ca-
ba el a hiza su bela i el a bai (11 Aug).
Mirando priva di es judanza, Bresseau a
kita SU idea pa usa violencia i a persisti un
biaha mas cerca Conseho pa acepta es corabe-
nio, ma Conseho a keda coe su resolucion. Bres-
seau a pidi tambe aclaracion tocanti puntonan di
keho, koe ta meiita den e raanifiesto, loke Conse-
ho a doen, ,,pa raotiboe koe e Agente dirigi
awor na un manera amistosa na Conseho. Mi-
randokoesuesfuerzonan akedasin fru1jn, Bresseau
a resolve pa bai i el a pidi cuater barcoe pa
hiba troepa, provision pa tripnlanteuan i un em-
prstito di Fl. 50,000. Conseho a...”
|
|
12 |
|
“...pa jud coe toer medio. Pesai ./eanr/et a baba
troepa na tera i el a larga algun bombernan
ocupa baterfanan di forti. E barcoenan a ancfa
mas na tera i esai tambe a pone na conoce-
mentoe di Gobernador.
Sn manece ocbor di anocbi comandante di
forti a anuncia Jeannet, koe Gobernador taba-
ta na camina pa San Micbiel na cabez di un
patruli i koe pronto lo el jega; ma e coman-
dante di forti no a bisa Jeannet uada di order,
koesegun a resufta despues, e comandante di
forti a baja pa bisa Jeannet pa kita su bom-
bernan for di forti, pa motiboe koe Gobernader
tabatin suficiente poder pa defende troepa- i
barcoenan Francs contra cada atake eaemi-...”
|
|
13 |
|
“...sconde pa Jeannet, ma por nada. Unbez Fran-
cesnan a manda un patruli pa informacion. Des-
pues di dos ora nan a bini i a bisa, koe Laiiffei
ta acampa coe 600 bomber na e coenucoe
Blauw 1 koe el tabata marcha pa San Mi-
chiel na cabez di 250 bomber, probablemente
pa obbga Francsnan pa biza bela i di entre-a
nan na arbitrariedad di Inglsnan. Francsnan
a pone warda i su raanece un di nan a rapor-
ta, koe Laulfer a pasa anocbi den campamen-
toe den mondi camina un piedra tabata su
coesmtji ma koe el a kita es lugar atrobe
riba consebo di e emigrado Rabaine, koe a
rnoenstre pehgro di su posicion. Nan a bi,-,a
Jeannet tambe, koe Laulfer a ^eclara troepa-
nan di Guadeloupe pa enemigo di Repblica i
a primiuti bbertad na toer catiboe, koe lo co-
be arma contra Francsnan. Mes dia Bresseau
a doena orde pa marcba pa cuartel general di
Gobernador i el a manda su edecan coe un
escorte di cuarter bomber su dilanti pa confe-
reucia coe Lauffer. Algun partidario di Oranje
koe tabata den emboscada, a ataca es...”
|
|