1 |
|
“...vio-
lacion di su autoridad i di e confianza, koe
Estadonan General tabatin den dj. Despues
koe Kikkert a larga director sabi, koe ta ri-
ba order di Vaheau i Wiertsz el a trata asi-
na, Beaujon a manda respond! segun su mes
palabra siendo na suposicion, koe senjor Kik-
kert kier a usa senjor Valteau pa haci su mes
falta bon koe el tabata considera Valteau
como aleado, ma koe Valteau no tin nada di
manda riba isla i koe, loke ta depende di sen-
jor Wiszert, mester a considers como coman-
dante di haf, ma el, Beaujon, como gefe su-
premo di heater isla. Nan a hiba es respond!
ai pa Valteau i Wiertsz, koe a pidi director mes
ora pa convoca nan huntoe coe Conseho, den cual
nan lo declare pa enemigoe di patria; Beaujou
a bolbe larga nan sa, koe el tabata conside-
ra su^ mes pa amigoe di patria, sin embargo el
a satisface na nan pidimenboe; su manece es
Conseho convoca a tene sesion, ma Beaujon
no a paree. Den es reunion Valteau, Bau/Jouin
i Wiertsz a presenta un keho skirbi contra...”
|
|
2 |
|
“...trankilidad i bon orde i pa efectua e union tan
necesaria, koe tabata falta asina tantoe tempoe, mester
exigi na particular un tal Gefe supremo, koe tin coinple-
tamente toer confianza di burger- i habitantenaii di es isla
i di toer otro, koe ta para bao di su gobierno; i como nos
a haja sabi for di toer pieza. koe a jega na nos conoce-
mentoe na ocasion di kehonan i dificultadnan, koe tantoe
Senjores Valteau i Baudouin, comandante di fraga anen
francs nacional La Pense i Thetis, koe tabata den
es haf aki ltimamente, koe Comision Militar a doena
na Conseho combinfi, contra Senjor Director interino Jan
Jacob Beaujon, i koe nos a haja sabi foi muchoe circunstancia
mas, koe es Senjor interino menta a perde toer couan-
za no solamente di Burger-i militarnan i pues 1' toer
hende di es Isla, ma hasta di nos Aliadonau, nacion fran-
cs, koe tabata aki for di dia di cambio di gobierno; i
koe algun accion di es Senjor Director interino menciond,
a doena ocasion di mas, p perde e confianza.
Asina ta, koe...”
|
|
3 |
|
“...minda den conducta di contra-almirante Wiertsz,
koe bien pronto tabata na desunion coe Conse-
ho i coe B. Th. Tierce, diputado francs di Agen-
tenan di Guadeloupe, kende a acusa Wiertsz,
koe el tabatin relacion coe Inglsnan. Pa pro-
ba es acusacion. Tierce a cita testimonio di
dos oficial francs koe tabata afirma, koe
tempoe nan tabata prisonjero di gera bordo
di un barcoe di gera ingls, nan a tende oficial-
nan di barcoe papia, koe Wiertsz a skirbi Go-
bierno di Martinique, koe lo el entrega haf, si
Inglsnan kier manda dos barcoe di gera aki,...”
|
|
4 |
|
“...31 -
i el a moenstra kiko a socede coe e fragata
iugls Magicienne. Dia 18 di April 1798 es
barcoe di gera ai, bao di captan Rickert, a par-
ee aki dilanti haf i tabata exigi pa entreg ma-
trosnan di e barcoe ingls Hermione, koe a
mata oficialnan di es barcoe aja i koe a hib
La Guaira despues, Wiertsz a d recha un boto
i a trata pa haja comunicacion coe e fragata
ingls. Aunke Lauffer a strobe den su plan,
koe a menaz pa tira riba e boto, si el sali
for di haf, sin embargo, segun Tierce, Wiertsz
a logra manda un boto bordo di e fragata in-
gls. Segun declaracion (koe secretario di Me-
dea, David tGaerste, a skirbi,) di dokter di
Ceres, Wiertsz a larga carga un cajon na es
ocasion ai i a doena order pa tira riba for-
ti Amsterdam; ma pa intervencion di oficial-
nan di barcoe Ceres nan no a curnpli coe
es order.
Riba es kehonan a pidi Wiertsz pa presenta
den Conseho, ma el a larga excus, pa motiboe
koe el ta sinti un cos na su pia, i a man-
da Kikkert na su lugar. Pa defends con-
ducta di Wiertsz...”
|
|
5 |
|
“...malcontentoe mas js^randi.
Segnti coestumber, koe toer nacion, koe ta-
bata na gera coe otro es teinpoe ai, tabatin pa
doena^ licencia di haci pirata, pa stroba coraer-
cio di otro asina tantoe koepor, Poder Ehecn-
tivo di Santo Domingo i di Guadeloupe a doena
tambe na varios es licencia di pirata, koe a stroba
eomercio di Curagao tnasjar. No solamente pira-
tanan tabatin derecho pa cohe toer barcoe, koe
tabata toca na nacionnan na gera coe Francia,
ma toer esnan tambe, koe tabata destiiia pa un
haf di un Estado enemigoe. Ma na 1799 koe
Conseho a haja conocementoe di e ,,Tratado di
Comercio i Ainistad, cera den Republica Bata*
va coe Estados nidos di Norte-America, di
cual art. 5 tabata taha pa, cohe barcoenan Ame-
ricano den awa di teianan di Republica Batava,
Conseho a saca un publicacion, pa taha pira-
tanan cruza cerca islanan B,)naire i Aruba i
cohe barcoenan Ainerii-ano i di otr(vnacion neu-
tral, tan pronto koe nan tabata na bista dje isla-
nan menciona. (Plak. 1799). .Ma e piratanan...”
|
|
6 |
|
“...barcoe na publiek. Awor articulonan 2 i 3 di
publicacion di Poder Ehecutivo di Eepublica
Jlatava di 12 di Augustus 1798 tabata deter-
iijina, koe barcoenan Americano, ,,koe tabata
sali of koe ta toema carga den Eepblica Ba-
tava, lo no ta consider^ como captura legf-
tima di pirata Frances den algun haf Batavo.
Ora a decidi riba splica di Joubert, mas parti
di miembro di Conseno tabata di opinion, koe
,,Mary no tabata den es trminonan di es pu-
blicacion, pero, pa motiboe koe nan no por a
bini na acuerdo i koe nan a haja e texto di
es publicacion no muchoe cla, Conseho a resolve
(18 Febr.) pa bende e barcoe i su cargamen-
toe pblicamente, pa depone producto den
caha di gobierno i pa larga decision to-
canti di legitimidad di cohementoe di Ma-
ry na sentencia di Poder Ehecutivo di
Eepblica Btava of di un tribunal, corte of
cuerpo di mes poder, koe ta autoriza pa haci
esai segun constitucion di Eepblica. Es ora
ai Joubert a pidi, si el no por dispone riba
e placanan depone na beneficio di...”
|
|
7 |
|
“...barcoe coe bandera Francs, koe tabatia
ruinbo riba isla, a lamanta gran inkietud. Pron-
to es inkietud a bira ansia, ora nan a mira es
barcoenan haci egercicio, manera ta un atake
nan tabata bai haci, i ora nan a ripara ma-
sjar tantoe soldaat na bordo, Gobernador, koe
no tabata confia e bandera (1), a toenia raedi-
danan di precausion, mes ora el a jama guar-
nicion bao di artna i a span un cadena for
di barcoe di ponton Ceres riba haf (2).
Asina Lauffer tabata spera e barcoenan,
koe pronto tabata drenta i koe tabata trata
pa forza e cadena gespan riba haf, loke nan
no a logra haci; asina koe nan mester a keda
para dilanti forti Amsterdam (3). iMes ora Go-
bernador a manda un oflcial na bordo, coe or-
de pa bisa comandante pe moenstra su corai-
sion. Mas koe un ora Gobernador tabata spe-
ra contesta ma ora respond! no tabata bini.
(1) . Hopi bez barcoenan di gera tabata hizaun ban-
dera stranjera pa ganja bende.
(2) . Deapues koe Ceres no por a sirbi mas pa barco#
di gera, nan a desarm...”
|
|
8 |
|
“...Guadeloupe. Lue-
go e oficial a bisa Lauffer, koe lo nan saluda Go-
bierno. Lauffer a gradici pa es saludo ma el a
pidi ,,mas informacion tocanti motiboe di es ex-
pedicion. Poco ratoe despiies e oficial, koe Lauf-
fer a manda, a bolbe coe un carta di Agente
Bresseau. Den es carta es Agente a skirbi, koe
el a bini coe tres corapania di troepa bao di
mando di general Jeannet pa protega i.sla, el a
pidi doen permision pa hala coe su barcoenan
te cerca e fragata Vensj^eance, (koe tabata pa-
ra den haf dilanti di Wa,aigat), pa cual el a
trece refuerzo i vfveres, an koe el por desem-
barca nan.
Gobernador, koe no kier decidi el sol den es
asuntoe, a larga convoca Conseho. Mientras
tantoe a ripara, koe Agente Frances a bai
bordo di Vengeance i koe Pitot a baha wimpel
hiza promer estandarte i caba bandera di al-
mirante na master grandi. Toer es movemen-
toenan ai tabata paree Gobernador nnfsjar sospe-
ehoso, pesai Lauffer a doena order pa haci sen-
jal di alarma. Mes ora warda nacional a pre-
senta...”
|
|
9 |
|
“...noticia, koe Francesnan a
bolbe bini, a baba na boca di San Michiel i a
podera di forti di aja.
Den archivo no ta haja raencion di es su-
ceso aki sino den trmino general. ,,koe Fran-
cesnan a podera di forti di San Michiel na un
manera traidora excepto den im carta, koe
Bresseau a manda pa Conseho, koe ta e unico
fueute oficial auto, ma podiser no imparcial,
foi oenda por saca particularidad tocanti es su-
so. Brssseati aconta.es suceso di sigiente manera:
Despues koe el a sail coe su barcoenan foi
haf i a pensa, koe el a cumpli coe su mision,
calino a cohe su manece tramerdia, loke a haci su
barcoenan plama foi otro. Pesai el a resolve, des-
pues di a tende conseho di oflcialnan di su bar-
coenan, pa haci uso dje permision, koe Laaffer a
doen, si necesidad tabata oblige, pa drenta den
un di bocanan di isla, pa reuni s\i barcoenan, koe
tabata coeri peligro di plama mas tantoe ainda
es anochi ai. Pesai el a doena orde pa pone
rumbo pa boca di San Michiel. camina el a jega
seis or i mei di atardi;...”
|
|