1 |
 |
“...drenta den guarnidon.
(PI. 1797).
Retiro di Ganerijn a haci, koe nan mester a
scohe Uii otro Kaptein di burgernan, i seguu
un adamacion di dia 14 di Augustus burger-
nan reuni a cohe Johan Rudolph Lauffer, actual-
mente ofidal di burgernan.
Foi ora el a acepta su puesto, el a insist!
cerca Conseho pa toema medida pa mehor de-
fensa di Isla, pa motiboe koe semper nan ta-
bata kere e rumor, koe Inglsnan tabatin idea
di podera isla i pesai burgernan tabata exigi
precisamente pa mehora cosnan di defensa,
apoJA den esai fuerternente pa algun Frances
di isla, koe tabata persist! pa forma un warda
nacional i koe a haci hasta convocacion pti-
blico pa esai. Ma Lauffer no por a obtene na-
da mas di Conseho sino permision pa bolbe
organiza Burgernan, loke un conseho di gera
combina a propone, koe nan a tene pa pidi-
mentoe di Lauffer i tabata compuesto di
principal oficialnan di burgernan, di marina i
egrcito. Pa resultado a aumenta Burgernan
coe boluntarionan koe tabata parti na seis cuer-
po di...”
|
|
2 |
 |
“...d-oena bas-
tante cuinplimentoe na otro proposicionnan di
Lauffer pa fortifica i rpara forbificacionnan i pa
haja mas pronto koe por inehor arma i naniii-
cion, asina koe nan a resolve pa tene un reunion
pa papia riba medionari, koe por haci isla ca-
paz di defend. Reuiu dia 30 di Augustus di-
lanti nan cas di warda den Caja Girandi di
Punda, Burgernan a papia riba es i lea, pa
noinbra tres cornisario den nan i pa presenta
nan na Conseho pa ta eneargd, coe toer cos,
koe ta toca luedionan di defensa. Ma reunion
tabata interruinpi pa es ruido, koe Director ta-
bata considera e reunion, koe nan a tene sin
SU consentiinentoe, conio un violacion di su
autoridad,i coino un prueba di desconanza den
dj, motiboe pakiko el a doena troepanan orde
pa niarcha riba e Burgernan reuiu, pa plama
nan i, si ta necesario, pa tira riba nan, den cu-
ya intencion troepanan tabata stroba solatnen-
te pa actitud di schout-bij-naclit Wiertsz, koe
tabata dilanti forti Arasterdatn coe su barcoe
di gera (fragata)....”
|
|
3 |
 |
“...nacional, asina nan tabata jama cuerpo di
boluntarionan den arte rnilitar ma loke taba-
ta toca fortificacion di isla, el tabata entera*
mente dependiente di Conseho, koe mester a doe-
na e placanan, koe tabatin mester, asina koe-
ta proposicion sol Lauffer por a haci i Cose*
ho no tabata toema poco of ningun noticia di
nan. Esai tabata semper un spada den coera-
lon di partida revolucionario. El tabata culpa
Conseho e marcha fatal di mehora cosnan di
defensa, bisando: koe na promer ora di cambio
di gobierno caba, nan a mira den ki situacion sin
defensa isla tabata, pa hade mas liger un victima
di Inglsnan rapaz, i koe, acaso Lauffer tabata
goza di confianza di Conseho mescos koe el ta-
bata goza di confianza di toer burger, i si nan
no a contrarie, lo no a pasa asina tantoe seman
despues di cambio di Gobierno, sin koe posecion
di es Colonia aki lo tabata sigur pa Republica
btava. 133 habitants a manda un rekest
pa Conseho pa pidi pa nombra Lauffer pa ha-
ci toer loke el ta huzga, koe ta necesario...”
|
|
4 |
 |
“...- 17 -
dadera defensa i conserbacion di trankilidad i
bon orde di isla i pa large dispone, pa paga gas-
toe, riba placa di caga di barcoenan conflsc,,
pasobra foi ora el a bira kaptein-comandante,
ta coe zelo grandi, deligencia i acfcividad el a had
toer coSj koe ta di mehor i na probecho di isla
i koe pa es motiboe el mester a had hopi gas-
toe i loke el ta had te ainda. (For di su mes
sacoe naturalmente. Rekw. 1796).
Conseho no a contesta es rekest na principio
tl), loke a lamanta indignaciou nias tantoe,
asina koe dia 24 di September nan a bolbe
manda un rekest, flrmdi pa 136 habitante, pa
Conseho. Den es rekest e firmantenan tabata
splica, koe pa no cita niiigun otro motiboe pa
awor, nan tabata atribui es descuido pa de-
fende isla na disposicion debil i mal bista di
burger Jan Jacob Beaujon, motiboe pakiko nan
a pidi ,,pa excusa es burger di toer loke ta per-
tenece na defensa di isla i pa noinbra i auto-
riza^ Albert KiTckert, comandante di Ceres, Jan
B. Lauffer i tain'oe un oficial...”
|
|
5 |
 |
“...- 18 -
mente encargfi, coe asuntoenan di defensa di
Isla i pa autoriza kaptein-comandant Lauffer,
pa saca tambe tantoe placa koe naii mester
for di caha di barcoenan preso. Nan a doena
ehecucion na es decision i a participa esai tam-
be na Valteau, Baudouin i Wiei-tsz, koe a pidi
Conseho pa convoca un Conseho mas ge-
neral, koe a reiini dia 20 di October. Den es
reunion aki e oficialnan ai a sostene por es-
crito proposicion di Conseho di gera di Bar-
geman i a presenta mes ora un proposicion
1 un instruccion pa e Comision, koe nan lo
nombra. Na es ocasion ai Valteau a bisa Conseho,
ademas koepa motiboe koe el a bini aki riba
pidiinentoe di Wiertsz i di almirante Blaak
di Suriname coe instmcciou, pa haci toer
cos pa es colonia aki no cai den manoe di
Ihglsnan, koe tabatin un atake prepard caba,
lo el no sali for di isla, tantem no a
percura pa isla tin bon cos di defensa, loke
tabata falta muchoe ainda. Coe es argumento ai
a nombra un Comision Militar, manera Valteau
e. s. a desea. Na arbiculo...”
|
|
6 |
 |
“...19 -
nan a d^n ma coe stipiilacion, koe comision
lo reuniWao di direceion di un vice-president,
cuyo puesto lo ta ociipa un biaha pa Lauder
i otro biaha pa Kikkert, koe sigur lo ta obligA
di participa director loke nan a decidi, ma koe
nota obligd, di sigi su ordennan; mieutra lo ten-
de Couseho den asuntoenan liuanciero solamen-
te. (1).
*
Realinente anto director tabata exclui di
toer loke tabata na defensa di isla. For di
cual por a saca, koe Burgernan tabatin des*
confianza den nan Gobernador. Antes cab nan
a jega di moenstra es desconflanza, es ta, dia
Prancsnan a bini, koe senjores /. Stuylingh,
C. Berch, J. L. du Bois, G. Dayckinck, J. H,
Hiintz, kaptein Gravpniiorst, luitenant Hagen-
bersr i edecan Boy a raanda un rekest pa
Thomas, pa despacha Oonseho i Gobernador;
Conseho, pasobra ta de Veer a boete, koe el
mes no kier a haci huraraentoe na Republica
Batava; i Gobernador, pasobra tabata mira
claraineute, koe el tabata na relacion coe In-
glsnan, koe a cohle preso na su biaha for...”
|
|
7 |
 |
“...BeanjoTt, koe tabata trata exclusivamente riba
ofensanan, koe director a had nao pa no re-
conoce naa i Cotnisin Militar den nan calidad,
pasobra e encargo, koe es Comisin hiintoe coe
nan a doena Kikkert, tabata toca uaicamente
asuntoe di defensa. Aderaas Valteau a papia tam-
be diferente keho masjar fuerte contra senjor
director interino i a persiati pa doen retiro i
mand na Guadeloupe of Holanda. Baiidouin,
a bisa ainda, koe, si Oonseho no ta risca kita
director, lo el haci esai riba dj mes i koe lo
el pone un barcoe na disposicion pa sak foi
tera. Despues Fa/teau a declara, koe lo no sali
coe SU barcoe foi isla, promer el a saca Beaujon
i a insist!, pa jama director p bini reunion
pa defend. l a ofrece pa el mes bai jam
1 trecle, si el no kier a bini. Despues di un
deliberacion chikitoe ma fuerte, Oonseho a nom-
bra dos miembro pa pidi Beaujon presenta na
reunion. Ma director a larga nan sabi, koe
el ta sinti su curpa muchoe indispuesto i con-
movf pa loke nan a bis i koe su gemoed ta...”
|
|
8 |
 |
“...incapaz pa
eherce poder supremo. Su mauece nan a manda
toer es papeluan pa Beaujon, coe pidimentoe pa
contesta nan, raientra Lauffer a keda encarg.
coe poder supremo, te o ra decidi riba es asun-
toe. Cuater dia despues Beaujon a presenta den
Conseho i par, el a leza su defensa i Conseho
tabata teiid para tambe (2). Den es defensa
Beaujon a conta loke a pasa coe e golet dans,
manera ta cont padilanti caba, i a moenstra,
koe Valteau i Baudouin tabata contra dj i ta-
bata conocle muchoe poco pa huzga riba su-
caracter, su idea i su intencionnan, loke tabata
conocf na patria, principalmente pa motiboe koe
Beaujon no tabata sabi Frances, loke tabata stro-
ba toer trato coe Francsnan.
Valteau i Baudouin, despues di a haja sS, di
defensa di Beaujon, a pone director coe un
carta di 21 di November formalmeute den es-
tado di acusacion, loke Comision Militar a
haci tambe algun dia despues. E kehonan, koe
nan a pone contra Beaujon tabata trata riba
sigiente puntonan:
1*. koe apesar koe el, director, a...”
|
|
9 |
 |
“...enemigoe di Francia tabata ene-
migoe di Bepblica Batava tambe.
. 6. koe el a toema gobierno foi De Veer,
sin abaci inventario di papelnan di secretaria. (1)
7. koe, despues koe el a toema gobierno,
el a saca diferente surna di placa for'di caha
colonial pa paga cocardnan di oranje, koe el a
coempra, apesar koe el tabata sabi masjar bon,
koe SU Superiornan a tahle pa bisti es cocard-
nan ai;
8. koe dia 30 di Augustus, na ocasion
koe Burgernan a reuni pa propone Gobierno
pa raehora cosnan di defensa el a doena or-
do na guarnicion pa marcha riba burgernan i
pa tira riba nan coe bala; koe el tabata stro-
b< den su intento solamente pa contra-almiran-
te Wiertsz, koe bordo di su barcoe tabata me-
naza di tira riba guarnicion, si nan marcha ri-
ba burgernan i_ na cuya ocasion el, director,
puntrando oflcialnan di guarnicion si el por
cona riba nan i hajando respond! koe si, no
obstante nan a bis tambe, koe nan lo no
marcha riba burgernan, el a bisa oflcialnan,
koe si el no por pone conflanza...”
|
|
10 |
 |
“...26 -
Despiies koe es Conseho combina, a saini-
na es keho i tambe un carta di Kikkert, koe
a keha, koe Beaujon a keda sin contesta car-
tanan di Comision el a pone toer pieza den ma-
noe di director i a suplik pa defende su
curpa. Dia 30 di November director a manda
SU defensa skirbf. El a deel ara, koe Comision
no a manda sino tres carta sol, koe el a con-
testa tambe; el a refiri tambe na su defensa
anterior i tocanti puntonan principal di su a-
cusacion, Beaujou dici:
,,Pa motiboe, koe contenido principal di ke-
honan presente i e dificultadnan toer bruhS,
mas parti ta na relacion coe copia di e nota,
koe Sr. J. Stuijlingh i. o. a doena na coman-
dante francs Thomas, mi a pidi secretarie i
mi a haja tambe copia aututica di es escrito
calumniador sin berguenza, tan ofensivo pa mi
reputacion i mi conducta honrada, koe mi ta
obliga di exigi coe toer seriedad di es Conseho
combind aki pa doena mi e pruebanan berda-
dera pa comproha es kehonan imagin..
Mientra tantoe lo mi keda sin papia...”
|
|
11 |
 |
“...27 -
dia no por soporta claridad. Ma solo di mi
salbacion lo sali dilanti bista di esnan, koe ta
insulta mi.
Conseho coinbina, koe a reuni dia 1 di De-
cember pa tende defensa di director, a resolve
es dia ai riba un boz pa es mes motiboenaii,
manera den publicacion di 6 di December 1796,
koe no8_ ta menciona aki tras ,,pa bisa
director interino, koe Conseho a resolve pa ki-
ta senjor director interino provisionalmente di
SU puesto i luega, loke ta depende di e kehormn,
koe nan a doena contra dj, i tocanti nan de-
fensa, pa manda toer cos pa Soberano of pa
e persona, koe ta represente na patria, mane-
ra el mes a pidi den su ultima carta.
Pa motiboe koe pa es resolucion mester a
pone tambe un otro gobernador interino, Con-
seho a eli^i, den e mes reunion coe unanimidad
di boz, kaptein comandante J. R. Lauffer,
koe a declara, koe el ta dispuesto pa encarg
coe mando supremo, bao di condicion koe el
keda funciona tambe como comandante di Bur-
gernan, loke nan a permiti. Dia 5 di Decem-
ber...”
|
|
12 |
 |
“...Amsterdam; ma pa intervencion di oficial-
nan di barcoe Ceres nan no a curnpli coe
es order.
Riba es kehonan a pidi Wiertsz pa presenta
den Conseho, ma el a larga excus, pa motiboe
koe el ta sinti un cos na su pia, i a man-
da Kikkert na su lugar. Pa defends con-
ducta di Wiertsz, Kikkert a presenta un copia
di Resolucion di Comision di Asuntoenan di
Marino na la Haya di dia 10 September 1795,
koe tabata determina, koe oficialnan di mari-
na na West-India lo ocupa nan unicamente
coe loke ta toca defensa di haf i di comercio.
Conseho no a haja den es resolucion nada, koe
por a sirbi pa hiistiflca conducta di Wiertsz, i
a bolbe puntr un biaha mas motiboe di su he-
choenan, loke Wiertsz a nenga di doena, bisan-
do, koe Conseho no tabata autorizA pa jam
i...”
|
|
13 |
 |
“...proposicion di mas razonabel i moeustran-
do motiboenan di mas urgente, p acilita
toer es suma, koe nan a pidi, Conseho a risca un
tiltimo esfuerzo pa gan. Ma Diedenhoven a
sigi nenga; el a declara, koe ta dispuesto pa
contribui segun su rikeza den un cuotacion
general di burgernan ma koe sol no ta
capaz di wanta toer peso. El a moenstra tam-
be, koe nan por a had gastoe menos, p. e.
retira algun troepa. Ma ora Conseho a haci
mira e peligro, koe tabata menaza isla pa
cai na poder di enemigoe pa un defensa peor,
lke talbez lo por sali maloe pa Diedenhoven
tambe, el a responde, ,,koe el sabi masjar bon,
com el mester sconde su placa pa ningun ene-
migoe no por haj. Es ora ai Gobernador i
toer miembro a ofrece nan mes como respon-...”
|
|
14 |
 |
“...66
di bai, Bresseau a haja refuerzo dij troapa i
municion foi Guadeloupe, pesai el abaci ainda un
ultimo esfuerzo pa haja es isla bao di su poder
i a participa Conseho ilia 28 di Augustus, koe
Agencia di Guadeloupe a encarg, ,,pa risca
toer cos pa evita Inglsnan podera di es isla
aki, pes motibo el a bolbe ot'rece su jndanza
i, si ta cos koe nan ueuga esai, el pidi un acla-
racion positiva pa su mes hnstiflcacion, koe
Conseho tabata cot?sidera medionan di defensa
di colonia bastante pa rechaza coe bon resultado
cada atake di enemigoenan.
Conseho a doena Bresseau e declaracion koe
el a pidi i a resolve tarabe, 'pa motiboe koe
expresion di risca toer cos tabata paree Con-
seho masjar di dobbel sentidtj i koe podiser bao
di trmino scondi tabatin enteramente otro
nificacion berdadera,pa sigura e Af^ente tambe
den es declaracion, dje mes manera i coe e mes
trmino general, ma coe palabranan combsniente
i seria, koe burgernan toer tabata di e mes un
acuerdo, di prefera di moeri bao di ruina di...”
|
|