1 |
|
“...sesion: koe Wiertz ta-
bata desijin, pa comisario di Estadonan Gene-
ral pa acepta su hurainentoe di delidad na
Eepnblica Batava, ma koe el tabata desea di
probecha di es ocasion pa pone su puesto abao,
pa inotiboe koe Conseho tabata sabi, koe,
como el a pidi i haja su retiro caba foi anja
1794 pa via di su enfermedad i bieheza, el a
keda na Gobierno solamente pa pidiinmtoe di
Estadonan General, tantem el tabata por; ma
pa motiboe koe den ultimo tempoe estado di
SU salud a atraza rnas i mas, el a bira mas
i mas incapaz pa encargo di Gobierno, ( el a
moeri dia 2G December 1796) pesai mes e miem-
bronan di conseho Gaicrijn i Bomer a ehercle
mas parti for di alguu luim caba. De Veer a
haja tambe un carta ohcial cera huntoe coe
SU retiro; el a pidi Conseho di abri es carta,
i a resulta, koe e boekhouder general Jan Jacob
Beaujon tabata nombra pa sucesor interino di
de Veer coe titulo di director. Su mauece Wiertsz
a toema huramentoe di e director nobo i para
den balcn di cas di gobierno el a presentena...”
|
|
2 |
|
“...- 17 -
dadera defensa i conserbacion di trankilidad i
bon orde di isla i pa large dispone, pa paga gas-
toe, riba placa di caga di barcoenan conflsc,,
pasobra foi ora el a bira kaptein-comandante,
ta coe zelo grandi, deligencia i acfcividad el a had
toer coSj koe ta di mehor i na probecho di isla
i koe pa es motiboe el mester a had hopi gas-
toe i loke el ta had te ainda. (For di su mes
sacoe naturalmente. Rekw. 1796).
Conseho no a contesta es rekest na principio
tl), loke a lamanta indignaciou nias tantoe,
asina koe dia 24 di September nan a bolbe
manda un rekest, flrmdi pa 136 habitante, pa
Conseho. Den es rekest e firmantenan tabata
splica, koe pa no cita niiigun otro motiboe pa
awor, nan tabata atribui es descuido pa de-
fende isla na disposicion debil i mal bista di
burger Jan Jacob Beaujon, motiboe pakiko nan
a pidi ,,pa excusa es burger di toer loke ta per-
tenece na defensa di isla i pa noinbra i auto-
riza^ Albert KiTckert, comandante di Ceres, Jan
B. Lauffer i tain'oe un oficial...”
|
|
3 |
|
“...miembro pa pidi Beaujon presenta na
reunion. Ma director a larga nan sabi, koe
el ta sinti su curpa muchoe indispuesto i con-
movf pa loke nan a bis i koe su gemoed ta
jen, pa presenta den Oonseho, ma koe Oonseho
por nuzga riba es asuntoe noema. Ora e dos
diputadonan a sigi puntr, koe lo el por asisti
SU manece na reunion, el a contesbanan: koe
awor ainda el no sabi, koe su manece el ta
dispuesto, ma koe el a pidi derecho di por
defendle.
Despues koe nan a haja es contesta, Oonseho
a resolve pa bira reunion te su manece i a en-
tre^a Lauffer poder supremo tantem; a pone
esai na conocementoe di Beaujon, participando
tambe, koe nan a toema es resolucion, pa...”
|
|
4 |
|
“...tabata protega esnan cada bez, koe nan ta*
batin cuestion coe blancoenan, loke tabata ha-
ci hendenan di color bira insolente i lo haci
nan perde pronto toer respet i reverencia pa
Gobierno. Tambe nan tabata acns, koe toer
eu intencion tabata di inolestia di toer ma-
nera e personanan, koe a rma e rekest, koe
nan a presenta contra dj na anja 1785 i
koe pesai el tabata trata na manera di mas
arbitraria i caprichosa. Es fiscal a bini na
choke coe Conseho pa motiboe koe el no ta-
bata aten na e moda di procd, koe ta-
batin, asina koe rnas koe uu bez el ta-
bata haci, luke tabata toca na Gobierno,loke
Conseho tabata toem masjar tantoe na maloe,
mientra Conseho tambe na su turno a des-
conoce es fiscal muchoe bez, (e. o. N. 1794 i
Rek. 1796) loke a causa porfin, koe Conseho
a bolbe doena van Teylin^en su retiro dia 19
di Augustus 1797 i a pone Cornells Spencer
provisionalmente como fiscal.
Pleitoe di burger coe militarnan a haja coe-
minda den conducta di contra-almirante Wiertsz,
koe bien pronto...”
|
|
5 |
|
“...- 34 -
ra esai coe desprecio, ma nalugar koe esai a
bira mas poco, el a laira peor, asina koe dia
30 di Mei Conseho a saca un publicacion contra
plamadornan di tal escritonan infame i
el a ordena, koe un boerdugoe lo kibra i ki-
ma toer sorto di escritonan, asina koe nan por
podera di nan, bao di un horca, koe nan lo tra-
na expresamente pesai: ,,pa moenstra na cada
bende indignacion hustoe di Conseho. (Plak.
i N. 1799). Mas parti di es folleto ai tabata na
Frances i nan tabata atribui nan probablemen-
te coe derecho na e refugiadonan Frances, koe,
si nan no tabata skirbi nan, anto alomenos nan
tabata, plama nan. Ma den algun di es escritonan
ai nan no a respeta ni e popular Lauffer, pasobra
burgernan no por a wanta, koe Lauffer tabata o-
cupa puesto di gobernador i di kaptein-comman-
dant di Burgernan tambe. Asina nan a haja e.
o. un papel, koe tabata bisa:
Nos kier un kaptein di burgernan
Sino nos ta loebida, koe nos ta sbdito.
Mester kita e monopolista
Sino tera ta na de donder.
Si te...”
|
|
6 |
|
“...burger di Curasao, antes agente mari-
timo i despues rieibidor di entrada di Republi-
ca Frances di aki, tabata e promer conspi-
rador i gefe principal di un complot pa ha-
ci un revolucion i trece cambio den Gobier-
no di colonia, Conseho a resolve pa cohe el
tambe cera, loke a socede tambe.
Cincoe dia despues (18 Sept.) Lauffer a
convoca un reunion extraordinaria. Den es Cpn-
seho el a doena di conoce:
koe, mas tantoe el tabata pensa riba in-
struccion di Sasportas, mas combeucido el ta-
bata bira di e peligro enorme, koe henter
West-India, mas na particular i na promer
lugar es colonia aki, lo expon pa e hechoe,
koe ta para den e instruccion, asina koe el
tabata huzga es asuntoe di un importancia
muchoe grandi, pa larga Conseho keda sin sa-
bi mas tantoe tempoe, kiko ta para den es
instruccion i inteiicion di es expedicion aiden
menciona, motiboe pakiko el a desea di larga
Conseho mira es instruccion. Ma pa motiboe
di loke el a primiiiti S;isportas, no por a
had esai sino bao di primi...”
|
|
7 |
|
“...'-fr
Han nan no tabata conoce. Nan a deter-
mina tarnbe, koe pa tantem lo no entrega nin-
giin sucesion, koe ta toca na personanan koe
bira mondig, ,,ma toer esfuerzo, koe nan a
haci pa kita penuria di placa, a keda ente-
ramente sin exito.
Entretanto cuater fragata Frances, koe a ej-
ga aki, a bolbe costa Colonia un bon siima pa
facilita nan viveres, motiboe pakiko Conseho a
resolve dia 5 di November 1798 pa saca un
ley pa obliga hende fia placa. Coe publicacion'nan
a ordena habitantenau pa promer koe dia 31 di
December doena op na Conseho nan rikeza di
propiedad ffha, hypotheek,catiboe i ,,otro prue-
ba di propiedad. Segiin es lista un corai.sion
nombra pesai a decidi i ordena cada hen-
de : ,,pa di su propiedad el fia Cxobierno 4 por
cientoe den cuater termino, cada un di tres
luna, na letra riba Comision na la Haya
of obligacion na 5 por cientoe na encargo di
tera.
Despues di toer loke nos a conta, no tin
mester di mas prueba pa moenstra koe encargo
di Gobierno tabata di mas penosa...”
|
|
8 |
|
“...koe ta autoriza pa haci
esai segun constitucion di Eepblica. Es ora
ai Joubert a pidi, si el no por dispone riba
e placanan depone na beneficio di ,,le/3g-eaace,
ma Conseho a declara: koe el no por haci esai
sin falta na neutralidad, koe nan a propone pa
mantene. Ma despues, 14 Juli, Conseho a decidi
porn, pa pone e producto di Mary na disposi-
cion di Joubert, pa motiboe koe gobierno lo
ta obliga porfin pa busca medionan pa expedi
e fragata i, si el keda mas tantoe, no solamen-
te gastoenan lo bira mas hopi ma e gastoe-
nan grandi di toer dia di coeminda, etc. i e
strobamentoe grandi di comercio duranti tem-
poe, koe e fragata ta keda den haf, tabata asina...”
|
|
9 |
|
“...- 55 -
tantoe motiboe urgente pa busca un medio, pa
despacha es fragata menciona asina pronto koe
por. Naii tabata studia anto pa despacha e fra-
gata Francs asina liher koe por, pa nan haja
nan libra for di e trabahoso huesped Francs.
Mainta tempran di dia 23 di Juli 1800 bista
di 5 barcoe coe bandera Francs, koe tabatia
ruinbo riba isla, a lamanta gran inkietud. Pron-
to es inkietud a bira ansia, ora nan a mira es
barcoenan haci egercicio, manera ta un atake
nan tabata bai haci, i ora nan a ripara ma-
sjar tantoe soldaat na bordo, Gobernador, koe
no tabata confia e bandera (1), a toenia raedi-
danan di precausion, mes ora el a jama guar-
nicion bao di artna i a span un cadena for
di barcoe di ponton Ceres riba haf (2).
Asina Lauffer tabata spera e barcoenan,
koe pronto tabata drenta i koe tabata trata
pa forza e cadena gespan riba haf, loke nan
no a logra haci; asina koe nan mester a keda
para dilanti forti Amsterdam (3). iMes ora Go-
bernador a manda un oflcial na bordo, coe or-
de pa...”
|
|
10 |
|
“...58 -
a doena Conseho. Gobernador a contesta
Bresseau, koe Conseho lo toeina conocementoe
di es carta; el a moenstra e Agente su condiicta
imprudente di no a larga Conseho sabi su coini-
sion mes ora, pa loke el a expone su barcoenan
pa ta destrui. Bresseau a haja hustoe es
observacion di Gobernador, a pidi un en-
trebista coe Lauffer sol i coe alusion riba
zinkmentoedi su barcoenan, diciendo: ,,Kizas a-
sina lo bo a had masjar bon, su secretario a
bira cara pa e ohcialnan Frances para un banda
di dja i dici: ,,Un dia lo duel, koe el no a haci.
Despues koe oficial i burgernan a retira, Con-
seho a reuni pa medita riba proyecto di e A-
gente di Guadeloupe i a bini pronto na es con-
clusion : ,,pa Conseho manda e Agente Bresseau
un carta pa gradici e Agencia coe palabra di
mas araistosa pa su precaucionnan generosa,
koe el a moenstra pa conserva es colonia,
mandando es refuerzo, ma koe e estado mise-
rabel, koe isla tabata haja den bao di
toer punto di bista i particularuiente coe re-
lacion...”
|
|
11 |
|
“...75 -
Kegresando na Curagao na 1807, el a moe-
ri na su coenucoe Blenheim, dia 24 di De-
cember 1833, na edad di mas di 80 anja.
danjo finaneiero pa su puesto, ta bira basta cia for di no-
tulonan, koe ta bisa hopi bez di gastoenan, koe Lauffer a
pag-a for di su mes sacoe na fabor di isla. Apesar Conseho
a doena Gobernador un suma di fl 1500 pa aliviaes gas-
toenan ai.loke tabatahaci no obstante pro testa di Lauffer
(Not. 11 Febr. 1800) sin embargo es suma tabata leuw di
uficiente....”
|
|