1 |
|
“...un oficial inteligente di
guarnicion, pa encarga nan coe toer cos, koe
ta depende di defensa. (Rekw. 1796).
Nan a pone es rekest aki tambe un banda,
ma Conseho di gera di Burgernan a toema es
asuntoe na su euenta i a tene un reunion dia
12 di October, koe Beaujon a uenga di asisti
n, doenando pa motiboe, koe nan lo trata cos
contra dj, den es reunion a decidi pa pidi
Conseho traha un Comision Militar, exclusiva-
, (1) Despuesnoema koe a coastitui ,,Comision Militar i ko
! no tabatiu mester mas anto, nan a nenga es pidimeutoe,
Apunt. Hist. 3...”
|
|
2 |
|
“...19 -
nan a d^n ma coe stipiilacion, koe comision
lo reuniWao di direceion di un vice-president,
cuyo puesto lo ta ociipa un biaha pa Lauder
i otro biaha pa Kikkert, koe sigur lo ta obligA
di participa director loke nan a decidi, ma koe
nota obligd, di sigi su ordennan; mieutra lo ten-
de Couseho den asuntoenan liuanciero solamen-
te. (1).
*
Realinente anto director tabata exclui di
toer loke tabata na defensa di isla. For di
cual por a saca, koe Burgernan tabatin des*
confianza den nan Gobernador. Antes cab nan
a jega di moenstra es desconflanza, es ta, dia
Prancsnan a bini, koe senjores /. Stuylingh,
C. Berch, J. L. du Bois, G. Dayckinck, J. H,
Hiintz, kaptein Gravpniiorst, luitenant Hagen-
bersr i edecan Boy a raanda un rekest pa
Thomas, pa despacha Oonseho i Gobernador;
Conseho, pasobra ta de Veer a boete, koe el
mes no kier a haci huraraentoe na Republica
Batava; i Gobernador, pasobra tabata mira
claraineute, koe el tabata na relacion coe In-
glsnan, koe a cohle preso na su biaha for...”
|
|
3 |
|
“...- 29 -
cesario pa bienestar i sirbisji di es Isla aki i nos a haja,
koe ta asina mester ta.
Haci di es manera aki i publied, den forti Amsterdam
den Ciudad na Curasao dia 6 di December 1796.
Pa orden di esai,
J. M. BENINGS,
*
*
Secretario prov.
.^esar anto koe pa nombramentoe di
Laimer a cumpli coe deseo di raas parti di
burger, tabata leuw, koe esai a drecha tran-
kilidad i orde na isla. Desunion den burger-
nan a sigi ; conJucta di fiscal Mr. P. Th.
van Teyligen a contribui hopi pe.ai. Na 1787
caba Conseho a retira es fiscal provisionalmente;
el a haj obliga pa toema es medida pa exi-
gencia i insistencia di un porcion di burger i
habitante di aki, koe tabata declara nan mes
boz di pueblo (Rekw. 1787 i 1788). Despues
di investigacion di Comisarionan di gobierno
na 1789 (1), Goberdornan a bolbe nombra van
Teylingen ma bien pronto el a bolbe hala mal-
contentoe di un gran numero di habitante i di
Conseho tamb^ riba dj. Nan tabata tira na
SU cara, koe el no tabata basta severo riba
conducta...”
|
|
4 |
|
“...asina koe dia
30 di Mei Conseho a saca un publicacion contra
plamadornan di tal escritonan infame i
el a ordena, koe un boerdugoe lo kibra i ki-
ma toer sorto di escritonan, asina koe nan por
podera di nan, bao di un horca, koe nan lo tra-
na expresamente pesai: ,,pa moenstra na cada
bende indignacion hustoe di Conseho. (Plak.
i N. 1799). Mas parti di es folleto ai tabata na
Frances i nan tabata atribui nan probablemen-
te coe derecho na e refugiadonan Frances, koe,
si nan no tabata skirbi nan, anto alomenos nan
tabata, plama nan. Ma den algun di es escritonan
ai nan no a respeta ni e popular Lauffer, pasobra
burgernan no por a wanta, koe Lauffer tabata o-
cupa puesto di gobernador i di kaptein-comman-
dant di Burgernan tambe. Asina nan a haja e.
o. un papel, koe tabata bisa:
Nos kier un kaptein di burgernan
Sino nos ta loebida, koe nos ta sbdito.
Mester kita e monopolista
Sino tera ta na de donder.
Si te na anja 1799 pueblo a moenstra sii
malcontentoe coe paskin i folleto di bofon, es
anja...”
|
|
5 |
|
“...- 43 -
cion tabata dirigi na es isla aki; toer pro-
,, babilidad di loke ta para den es instruccion
mes ta paree camna den ines careda. Ma com
,, koe ta, ta mira basta cla for di toer loke ta
,, para den es instruccion, koe intencion di A-
,, gencia di San Domingo ta di plama spiritu di
libertad general riba henter Golfo di Mjico,
pa haci henter West-India participa den e
suerte desgraciado di Santo Domingo. Bas-
ta motiboe anto pa percura coe muchoe mas
tancoe vigilancia pa mantene es Colonia aki.
Koe Conseho tabata mira tambe toer im-
portancia di palabranan di Lauffer, ta proba
e resolucion, koe Conseho a toema, pa toer
miembro bai cas di Tierce na Otrabanda, pa
aja nan toer huntoe ristra su papel- i su boe-
kinan. Ma nan no a haja ni un solo papel di
anja corriente, asina koe nan a hini na con-
clusion, koe Tierce a pone toer papel, koe tin
relacion coe es complot, na un lugar sigura;
ma foi papelnan di fecha mas bieuvv Conseho
a mira ,.ciarameute, koe masjar tempoe calja
,,...”
|
|
6 |
|
“...coe boz unamme na es ye^olucion
koe ta masjar peligroso, pa haci un i
gacion hudicial ordinario den es asuntoe, pa
tiboe koe cmplicenan den_ es asuntoe pa mee-
doe koe awor por descubri nan, lo ^a capaz_
haci toer nan ultimo esfuerzo;
nan awor, manera nan conducta ta moens ,
caricia pa speranza, koe ningun hen ^
nan intencion, lo warda nan di a
cos. Conseho a toema re^lucion anto pa de
ocho dia di tern el saca for di tera pa
encarga administradornan di leeskamer dy
pa regia e likidacion di propiedad fierce i pa
nidi (fobernador pa encarg coe barcamentoe di
Tierce, loke Lauffer a priminti.
*
ii
Di es manera ai anto nan tabata librS, di
tres husped trabahoso, ma esai no a kita mai-
contentoe di bargeman di
demas di e causanan ya ment, di pleitoe di bur-...”
|
|
7 |
|
“...- 55 -
tantoe motiboe urgente pa busca un medio, pa
despacha es fragata menciona asina pronto koe
por. Naii tabata studia anto pa despacha e fra-
gata Francs asina liher koe por, pa nan haja
nan libra for di e trabahoso huesped Francs.
Mainta tempran di dia 23 di Juli 1800 bista
di 5 barcoe coe bandera Francs, koe tabatia
ruinbo riba isla, a lamanta gran inkietud. Pron-
to es inkietud a bira ansia, ora nan a mira es
barcoenan haci egercicio, manera ta un atake
nan tabata bai haci, i ora nan a ripara ma-
sjar tantoe soldaat na bordo, Gobernador, koe
no tabata confia e bandera (1), a toenia raedi-
danan di precausion, mes ora el a jama guar-
nicion bao di artna i a span un cadena for
di barcoe di ponton Ceres riba haf (2).
Asina Lauffer tabata spera e barcoenan,
koe pronto tabata drenta i koe tabata trata
pa forza e cadena gespan riba haf, loke nan
no a logra haci; asina koe nan mester a keda
para dilanti forti Amsterdam (3). iMes ora Go-
bernador a manda un oflcial na bordo, coe or-
de pa...”
|
|
8 |
|
“...guarnicion i esnan di vvarda nacio-
nal, kendenan a bini huntoe coe un gran nume-
ro di burgernan.
Coe mf^jar demostracion di su bon intencion
personal,di disposicion amistosa isintimentoe sa-
ludabel di Agencia na Guadeloupe, Bresseau a
bisa Conseho, koe su Agencia a haja instnic-
cion, koe e vice-aimirante Ingles Parker taba-
ta drecha un expedicion contra es isla, motiboe
pakiko nan a resolve na Guadeloupe pa manda
judanza necesaria na es isla aki, ma koe si ta
cos, koe no mester di judanza, anto el, Bresseau
lo bolbe bai mas pronto posibel.
Mieritra Bresseau tabata papia, general Jean-
net a paree den conseho, companja di dos ede-
cAn. Conseho a salude; despues Bresseau ,,co-
hiendo hiloe di combersacion di nobo, su secre-
tario GuiJlarmin a iuterrumpie i a record, koe
toer loke Conseho mester a sabi tabata den un
carta, koe el, e secretario, tabata cerca dj i koe el
, I' ^...”
|
|
9 |
|
“...koe a tene un dia di gradicimentoe i
dl oracion na recuerdo, koe es escuadra Pran-
ces bao di dEstres a perde riba baranca-
nan di Aves. (1)
PI GScuadra di mas koe 20 barcoe di ^era bao di
comando di cPBstres, koe tabatin idea di podera di Cu-
P un mal tempoe na isla di Aves dia 11
Mei 1678. Cuater barcoe sol a scapa. Pa es motibooe ai
nolDernador Mr. Jan Noach du Pay, a boeta un dia di gra-
dicimentoe i di oracion pa henter Curagao dia 11 di Mei
1722. Por dl es acusacion di Francsnan ta paree anto,
koe te na anja 1800 nan tabata celebra ainda e dia ai.
[Nota di La Oruz]...”
|
|
10 |
|
“...na tera, anto mi ta haja toer sigurA, sf, coe exclu-
sion dl toer duda di mas chikitoe, koe nos Repblica no figura-
tivamente-- pa mi expresa mi di otro manera,no pro forma
of pa apariencia, sino berdaderamenteisolemneraente ta reco-
noci declarA dilanti mundoehenter pa un Repblica liber iinde-
pendiente, koe no ta indigna, ma koe na contrario a me-
rece mas bien, pa inters di Repblica Francs, pa ta ba-
lud 1 apreciA como di promer aliado di es Repblica.
Mi ta invita ken koe ta di critica esai, si el por
Si ta berdad anto, koe nos Repblica ta un Repbli-
ca Iiber 1 indepeiidiente, auto ta koe colonianaii of lu-
garnan dependiente di nos Repblica ta para inmediatamen-
te bao dl su order i gobierno, ma di ningun modo bao di
algun otro nacion.
dilanti mi spiritu e dusji sosiego,
pridad di bida i posecion, koe cada un ta goza aki na
isla, no obstante e golpinan terribel i funesto, koe tabatin
asina tantoe bez desde gobierno laudabel i paternal di nos
dignfsimo Gobernador Lauffer, anto mi ta puntra...”
|
|
11 |
|
“...koe el ta oprimi ? Kende
a haja falta den su derecho- i privilegionan legitinio ? Ken-
de den SU honor of posesion ?
Si tin un hende, koe por keha airiba, papia libreinen-
te of, si tin un bende, koe sabi di algun iuhustieia di tal
sorto, presenta esai.
Ken na es isla aki lo por desconoce, koe continuamen-
te nos Gobernador Laaffer a moenstra, koe el ta esposo
pa biudanan, tata pa hurfationan, un refngio i judanza
di esnan, koe ta pober i koe ta sufri miseria?
Si no tin un koe por contradici mi, anto mi ta spera,
koe di ningun manera lezamentoe di es piezanan lo tin al-
gun influeucia riba boso bon coerazon, ni tampoco, laie
esai lo inerece boso atencion di algun manera, sino asina
leuw sol, pa en cuantoe di nan boso moenstra boso indig-
nacion general i en caso si ta necesario. pa moenstra es
sintimentoe bao di mando supremo di nos bon Goberna-
dor coe hecboenan herico.*
Despues di ea discurso a leza manifiesto,
capitulacion i carta di Bresseauctxba, Conseho
combina a bini unanimemente na...”
|
|
12 |
|
“...- 71 -
te. Ma el a declara, koe el ta listo pa drenta
den Conclusion, koe Conseho por a bini ne i a
papia na es oca.sion ai e palabranan remar-
cabel aki: Ta teinpoe, ainda, Senjores, pa uia-
nifesta boso opinion. Si boso ta dispuesto pa
poerba un ocasion mas i risca haci un afcake
riba enemigoe, lo ini bai coe boso ma mi ta
bisa boso padilanti: nos lo marcha pa moeri
of pa vence, ma no pa retira.
Asina anto es isla a pasa na poder di In-
glsnan dia liuebes 11 di September. Lauffer,
coe dos oficial Ingls como Coinisario, a sigi
ehecuta poder i mes ora Watkins a coeminza
coe hostilidad. Su barcoe tabata tira for di
lamar riba cuartel francs na Eoode Weg.
Bresseaa a haj perta i dia domingo 14 di
September el a manda ua parlamentario na
Conseho coe e carta menciona caba i coe eii-
gencia pa entrega isla segun artfculonan di un
capitulacion, koe a bini huntoe coe es carta.
Pa su manece mainta cincor Bresseau mester a
haja respoudi i lo el stop toer host lidad te na
es momentoe ai. Despues di...”
|
|