Your search within this document for 'Un' resulted in 31 matching pages.
 
1

“...isBm II. Lamantamentoe di catiboe na Curasao na 1795. Denter di desgracianan, koe a bini ariba et isla aki, lamantamentoe di catiboe na 1795 ta ocupa sigur un di promer lugar, principalmen- te pasobra el a socede den un tempoe, koe isla tabata den circunstancianan raasjar critica. Bas- ta anja caba comercio tabata paraliza ; taba- tin desunion den habitantenan; tripulaiitenan revolucionario di e tantisirno piratanan Frances, koe tabata bisjita haf, tabata haci mantenecion di trankilidad i orde casi imposibel; coe tra- bao di mas grandi solamente Gobierno por a tapa gastoenan di toer dia, coe un palabra, situacion tabata di tal manera, koe si adver- sidadnan aumenta, masjar consecuencia fatal pa isla (1) no por keda atras. Na causanan, koe mediatamente i^ inmedia- (1). Mira no* tradnccion anterior : Un poca muchoe trastorni....”
2

“...con-* ta Begun notanan oficial: 1*. Principionan revolucionario, koe un gran nmero di ,,bende liber di color, koe a bini foi islanan Frances, a plama den catiboenan. 2. E idea, koe tabata plam basta general- mente den mulato-i negernan liber i den cati- boenan, koe Repiiblica Batava a bira un pro- vincia Francs pa medio di Alianza coe Fran- csnan. 3'. Ehempel, koe otro islanan i principal- mente San Domingo a doena, camina catiboe-^ nan a laiuanta i a haia nan libertad tambe. 4:*. Abusonan koe a dreuta den algun coe- nucoe. Oomo principal di es abusonan por con- ta: koe nan a poue toer catiboe responsabel pa descuido of delito di n sol ; koe nan a fab ta coe es ta,hamentoe pa larga catiboenan tra- ha dia domingo (1) ; i na doena nan algun dia di verlof na lugar di doena nan panja i coe- minda, asina koe nan nieste*- a bai traha na un otro coenucoe i coeaipra nan coeminda i panja cerca nan sjon coe e placa, koe nan gana, na un precio inas caro koe nan por haia nan na otro lugar. 5. Rumor, koe...”
3

“...- 78 - cion a plama bao di catiboenan, koe al^un blaiicoe di consideracion lo favorcice revolucion na scondi i koe general Rigaud (1) lo bin juda catiboenan aki. 7. Negligencia di Grobierno, koe den desr- denari continuo di catiboe i liende liber no kier a mira nada otro sino bringamentoe di coes- tumber of tirainentoe di .moketa. (2). 8. Falta di troepa di alguii nificacion na forti banda bao, na basta ora di distancia foi Punda. 9. E gran cantidad di scopet, koe tabatin na mas parti di coenucoe, i imprudencia di don- jonan di coenucoe pa larga es arraanan ai na poder di catiboenan. 10. E muchoe catiboenan, koe a hui, (3) i e tantfsirao neger liber i raulato, koe sin me* dio di existencia, tabata rondea den coenucoenan baiida bao i koe tabata tene nan na altura di toer medida toema contra nan. Na coenucoe ,,De Knip (banda bao, fuera (1) . E general Francs, koe a jnda catiboenan coe *u troepa na Santo Domingo. (2) . Un pleitoe basta fuerte den catiboenan di Sr. I. Gouverneur, den cual algun...”
4

“...- 79 di mi otro coenucoe, un di mas aleuw foi Punda 1 koe tabata pertenecena Sr. C L. Yan Vytrecht,) e catiboe Toehi (1) kende a cera nepjocionan coe catiboenan di otro coenucoe, principalmente coe esnan diSanta Cruz, a prepara es lanmu- tamentoe, coe ciertoe Bastiaan, koe ta- batin bijnaam di Carpata, catiboe di Sr. A. Kikkert. Den dos seman di tem nan plan pa lamanta a bini da. Dia Inna mainta, 17 di ugustus 1/95, ora Sr. Van Uytrecht a manda su catiboenan bai traha, Toehi a nenga i hun- toe coe ne un 40 a 50 otro mas. Te tres bez e a puntra nan, ki motiboe nan tin, koe nan a neuga di traha, ma nan a keda sin responde nada, asina koe Van Uytrecht a bisa nan: dirigi boso na Goberna- dor. loela \ su sigidornan (2) a cohe camina despues pa St. Cruz, camina catiboenan di es coenucoe aki a uni cerca e lamantadornan i des- pues koe nan toer a bebe ,,awa di huramentoe, (oj nan a bui huntoe na coenucoe ,,Porto Ma- (1). Despues el a haja bijnaam di pasobra el negernan Imre, koe el tabata na relacion...”
5

“...a bini i a nenga di traba. Lok# ta nan intencion, mi no sabi. Purd i coe berdadero aprecio, Bo atento sirbidor i su sdbdito, C. VAN UYTRECHT. Mes ora Gobernador a convoca Conseho, koe a resolve di suplica Van Uytrecht pa doena mas splicacion, pakiko su catiboenan a nenga di traha. Conseho a expresa speran- za tambe, koe cos no a bai mas aleuvv ma si ta cos, koe es asuntoe a toema un otro di- reccion, lo toema medidanan inmediatamen- te. Nan a bisa kapteinnan di cuerponan boluntario, di mulato- i di negernan loke i otro cos mas; tabata haoi toer bende, koe beb, ma- nera razoe. ^ + Na coenucoe 8t. Cruz tabatin un lugar camin^tabata traba rom....”
6

“... nan tabata pa bai Punda, pa doena Gobernador nan keho. For di es hechoe, koe catiboenan ta tarda riba un i mes coenucoe, Romer a corda di mester deduci, koe es catiboenan taba- tin un otro idea koe pa bin doena Gobernador nan keho, i koe nan a keda St. Cruz sola- mente pa warda refuerzo pa ehecuta nan plan. Pesai el a convoca Conseho pa delibera, kiko mester a haci. Paree Rrner mes a mira pe- ligro di es situacion masjar bon, alomenos el a propone pa manda banda bao un destaca- mento di troepa di guarnicion di 50 homber coe asina tantoe neger i mulato liber, koe nan por haja, pa trece e negernan revolucionario na nan memoria, pa asina stroba maloe den (1),* Na es cuerponan ai nan a encarga mantenecion di orde i trankilidad den poblacion di color. Nan no por a misji coe e blancoenan, koe tabata stroba orde; pesai ta- batin warda di bnrgernan. (2 ). Gobernador ds Veer, es tompoe ya un bomber di edad i enfermio, tabata mas parti na su coenucoe Blauw. Apunt. Hist. 6...”
7

“...Romer-, Con- seho tabata haja, koe un troepa hopi mas chi- kitoe ta suficiente pa frena es negernan, i a re- solve pa manda banda bao un destacamentoe, coinpuesto di 1 olicial, 1 sergeant, 1 tamboer, 1 korporaal i 12 soldaat di guarnicion, tambe 1 sergeant, 1 korporaal i 50 bomber di neger i mu- latouan liber; comando riba es troepa aki ta- bata confia na luitenant R. G. Plsgher. Mainta di sigiente dia (18 Aug.)coees des- tacameuLoe (1) Ple^her a bai coe barcoe na boca di San Michiel, coe instrucciou, pa sa- mina, asina tautoe koe por, coe toer mansedum- bre motiboe di malcoutentoe di catiboenan, pa cohe cabeznan preso i, si ta necesario, pa usa violencia si nan haci violencia. Ora el a jega coenucoe San Michiel', Plegher a marcha mes ora pa Porto Marie coe confianza, koe neger- nan no tabata arma i koe ta facil pa el tre- ce nan na nan memoria. Ma el a ekibok pi- sa den di esai; no solamente mayor parti di catiboenan tabata bon arma i no kier a drenta den un conbenio ma nan a forza Plegher...”
8

“...- 83 - Pleghev a rnanda Anthony, companjA di dos militar i 10 neger liber, bai spiona, ma un troepa grandi di rebelde a atak. El a de- lende te na ultimo i te ora el a haja tres he- rida grave na su cabez i algun rasco mas leve na SU man, el a entrega su mes. (1) Ora Conseho a haja noticia di derota di Plegher, el tainbe a raira, koe es lamantamen- toe tabatin un caracter mas serio koe nan a supone na principio. Pesai dia 19 di Augus- tus nan a resolve, riba proposicion di Gober- nador (2) pa manda banda bao un destaca- mentoe di 1 kaptein, 2 oflcial subalterno, 5 sergeant i bombardero, 5 korporaal i 60 bomber, tantoe infanteria coino artiljeria i pa suplica contra-alinirante Wiertsz pa juda es destaca- mentoe coe un cuerpo di marinero i matroos. Wiertsz a declara koe el ta dispuesto pa haci (1) . Henter au bida largoe el a keda manearn, ma Conseho a doen un pensin. [2] , Domi Simons i otro ta bisa, koe tamianan de Veer 1 Lesire, koe a wanta miles ansia, tabata libra dia di e atake riba...”
9

“...loke bende a planta i a tira venen o den algun reenbak; riba baterianan na De Knip i na St. Cruz nan a arresta e dos cabaljeronan Van der Grijp i Tieleman, koe huntoe coe al- gun mulato liber tabata unica troepa na es dos fortinan (1). Na Santa Marta Chikitoe e negernan Pedro Wacau i cincoe otro raas a mara Sabel, un meester di school, na raboe di un cabai; Pedro Wacau segun el mes a decla- ra pa inspiracion di diabel, a lastr riba tera na un distancia di tres ora i mei, te porfin pa orde di Mercer nan a tira es cria- tura martiriza mata na Fontein. Tabata up satisfaccion pa Couseho anto, koe Sr. M. baron Van WeM.erholt tot da Leem- cule, kaptein di infanteria di guarnicion, un homber, den kende Conseho tabata pone hopi confianza, (2) a ofrece boluntariaraente pa toema co mando riba dj pa manda troepa riba ue- (1) . Huntoe coe Marcus Antony i algun otro mas, koe eatiboenan a cohe preso, nan a libra es cabaljeronan, dee- pues di atake di Porto-Marie. (2) . Conseho a autoriz pa toema tal medida...”
10

“...cosnan di vio- lericia, koe nan a comete caba. (R. & S. 179 >). Pastoor/Schinck lo cornpanja Fan Westerh ilt. Pura-pura nan a drecha un barcoe pa hiba troepa na boca di San Michiel. Seis or i mei di a- nochi (19 Aug.) nan a jega boca di San Mi- chiel i Fan Westerholt a resolve pa kela aja te SU manece i pa spera resultado di mision di pastoor, koe mes ora a cohe camin )i pa Port-Marie, cuartel-general di negernan. El a priminti Fan Westerholt, koe lo el bolbe pro- raer koe 11 or di anochi (2). Ora pastoor a jega na camparaentoe dje ne- gernan, el a larga jama catiboenan, koe a mand keda para. Siete of ocho di nan a bi- ll). Se^un un manuacrito bieuw, koe tin pa titnlo-[ ,,Memorial der Gesehiedenisse op t Byland Caragao in i Jaar onzes Heeren 1796, koe M^. J. J. A. Van Baars ta: batiu araabidad di moenstra ini i koe ta masjar exaeto en cuantoe su feelianan, un ciertoe Thomas Paradis a bai caba foidia 18 Augustus cerca e catiboenan rebelde pa bus- ca di trece nan na raetnoria. (2). Asina Van...”
11

“...grandi riba nan : ,,como un prueba di grati- tud, uu dje negernan, koe a mira koe pistoor su doosji di snuif tabata basji, a bacia loke e tabatin den su doosji deu doosji di pastoor. (1). Es ora ai Toela a toema palabra. ,,Nan a maltrata nos muchoe tantoe, el did, ,,nos no ta busca pa haci ningun hende maloe i ta desea nos ta desea nos libertad sol. Negernan Frances a haja nan libertad, Francia a vence Holanda, pues aki nos mester ta liber tambe . Pastoor a moenstra Toela, koe Autoridad, koe mester a doena es libertad, tabata na Holanda i koe mester obedece es autoridad i no auto- ridad Francs. Ma Toela no tabata kere esai i dici: Si ta a sina., pakiko anto barcoenan Holandes no ta bini mas? (2) Hespues pastoor a moenstra Toela, ki poco resultado un lamantamentoe na Curasao tin pa (1) For dl Informe di Pastoor Schinck. [2] Pa motiboe di peligro na lamar pa via di pira- ta, hopi anja largoe barcoenan no tabata bini mas for di Holanda. Paree Toela a ob'serva esai como un prueba, koe Holanda no...”
12

“...palabra; el a manda nan toer sali foi cas i ora nan no kier a sali coe muchoe gustoe, el a larga descarga un tiroe riba nan. Es ora ai toer a sali foi cas i a laroa pastoor coe Toela sol. (1) Toela a coeminza combersacion atrobe i a bisa pastoor: ,,Sjon Pader, toer bende no ta bini for di n tata Adam i Eva? Mi a baci raa- loe, koe mi a libra 22 di mi roemannan for di cadena, koe tabata mara nan inbustamente? (2) Sjon Pader, libertad Frances a sirbi nos pa tormento^ sol. Si tabata castiga un di nos, nan tabata bis: ,,Bo tambe ta busca bo liberta 1 ? Un dia nan a raara mi; mi tabata griba sin stop pa tene misericordia coe un pober catiboe, i ora nan a los mi porfin, sanger tabata bacia for di mi boca. Mi a cai na rodia i a pidi Dios; 0, Magestad Dibina, o, Spiritu di mas puro, ta Bo boluntad anto, koe nan ta malbraba nos a- sina tantoe? Ai, Pader, nan ta percura mas tantoe pa un bestia; si un bestia ta kibra,- (1) E cabaljeronan van der Grijp i Tieleman tabata ce- ra den mea cuarto i aaina nan...”
13

“...- 88 - eu pia, alomenos nan ta cur. (1) Den es sen tido ai Toela a sigi papia algun tempoe, caba el a largae pastoorcoee cabaljeronan Van der Grijp i Tieleinan sol;un di nan a bisa pastoor, koe ora Sn Reverendo adrenta cas, un djelamantador- nan, un antiguo catiboe di islauan Frances, a haci es observacion: ,,Pastoor ta bini aki pa moenstra nos su carinjo. Pascoor no tabatin nada di kena di su ricibiraentoe cerca e negernan. Catiboenan mu- her di Porto Marie a trece coeniinda p, riba nan cara tristoe bende por leza nan malconten- toe (2); nan a doen un cuarto pa el droerni, camina el a haja toer cos koe el tabatin mester, basta un bijbel; coe boz primi negernan tabata canta cantica Frances di libertad, pa no strobe di droemi; coe un palabra, nan a trata pastoor coe raasjar benevolencia i distincion. Ma di ningun manera ta di stranja, koe Su Reverendo, sabidor koe e tabata di inconstancia di negernan idinan inclinacion na impresion mo- mental, a baj unpoco perta, meimeidiesbendenan salbage...”
14

“... Schinck a bai riba pleintji dilanti cas, camina negernan a coeminde coe masjar carinjo i a doen un kop- pi di koffie. Ba^tiaan Carpata a bisa pastoor, koe el a larga silja un cabai p; el no taba- ta kier pa pastoor a bai na pia. Promer koe Pastoor a sali for di camparnentoe di neger- nail, el a bolbe tene un entrebista coe Toela i a puntr, ki respond! mester doena Gober- nador i Conseho. Toela a contest, koe el i SU hendenan no ta desea otro cos sino nan libertad. Entretanto van Westerholt, mirando koe pastoor no a regresa na e ora, koe el a pri- minti, a resolve di no perde ni un momentoe di tempoe; pesai el a doena orde pa asina di dia coeminza kibra, toer cos ta cla pa mar- cha. Net ora troepanan a haja orde pa mar- cha,^ a jega noticia, koe un cuerpo di blancoenan arma tabata na camina; van Westerholt a resolve pa vvarda riba nan judanza. Despues a resulta, koe es blancoenan tabata un des- tacamento di barcoenan di gera na numero di mas di 62 bomber, bao di comando di lui- tenantnan...”
15

“...- 90 - orde di Luitenant H. Leyer. Despues koe es cuerponan aki a uni coe e destacamento di van Westerholt, nan toer a marcha pa Porto Marie. Ora nan a jega na cuartel di rebeldenan, van Westerholt a. resolve pa poerba un biaha mas pa ccjmberti es negernan i mes ora pa spiona nan posicion; el a pidi nan doen un eutrebista, loke nan a consenti bao di pro- mesa di siguridad di persona. Companja di sergeant Johr, Van Westerholt a bai anto na campamento di negernan, camina el a bolbe ofrece catiboenan, pa medio di Johr na lenga di pueblo, un general pordon, basta koe nan bai calmo atrobe na nan coenucoe. Ma coe un tono di orguljo nan a nenga i tabata exigi nan libertad i igualdad coe blancoenan, flhan- do nan riba un carta di general Rigaud, koe tabata priminti nan libertad, i koe tabata bisa, koe, awor koe Holanda i Francia ta n, catiboenan aki mescos koe na colonia Frances mester tabata liber. Van Westerholt tabata busca di comb mee e catibonan, koe nan huicio no tin ningun fundamentoe, ma...”
16

“...ceritoenan aicerca. Despues di un resistencia chi- kitoe noema, catiboenan a hui, largando alffun morto i 12 prisonjero na poder di Fan Wes- terholt, koe a manda es prisonjeronan ai Pun- da coe un destacaraento di boluntarionan di Burgernan, koe a expresa nan deseo di bai Pun- da trobe su mes anochi. Promer koe el sigi trata mas aleuw, Fan Westerholt a huzga, koe el mester spera noticia exacta tocanti lugar, oenda negeruan a bolbe reuni. Pa via di un noticia falsoe un biaha ca- ba el a cansa su troepanan por nada ; ademas di esai su hombernan tabata masjar fatiga pa poer- sigicion di negernan, koe tabatin masjar pr^c- tico den coerimentoe, na loke mester atribui tambe, koe tabata cohe asina poco di nan pre- 80. Ma su manece mes a bini nobo sigur, koe e catiboenan a reuni na coenucoe Fontein-, mes ora Fan Westerholt a cohe camina paja. El a na]a e negernan reuin riba es ceroe cerca es coenucoe, foi oenda nan tabata tira sin stop ri- ba su troepanan, ora nan a jega na pia di ce- roe. Asina...”
17

“...algua di su boluntarionan, pa el pidi Couseho es cajonnan. Conseho a manda nan p huntoe coe un refuerzo di 50 bomber di cuerpo di mulatonati liber. Luego Van Westerholt a manda tambe un informe pa Conseho. Den es informe tabata conseha pa manda Punda toer bestia i toer maisji, koe tabata den magazina, como tabata paree cla- ramente, koe negernan tabatin idea pa evita un batalja regla, retirando semper, ora nan a haja nan obliga, pa cansa blancoenan, asina koe di mehor cos lo ta, pa obliga nan, pa falta di coeminda, pa pone arma abao. Aun- ke Conseho a drenta coe es plan, el no por a logra pa via di diflcultad tecnica, koe tabatin pa transporta tantoe bestia i maisji. Dia 24 di Augustus Van Westerholt taba- tin atrobe uu enbrebista coe e lamantadornan neger, el a ofrece nan uu bez mas completo por- don, ma es biaha aki coe excepcion di gefenan di es lamantaraentoe. Ma negernan a bolbe nen- ga: un luitenant di nan, uu ciertoe Toussaint a grita Van Westerholt na Frances: Nos ta aki pa vence...”
18

“...algan bomber i un eajon, pa ti- rando continuamente riba cabez dje ceroe (mas of menos 800 pia_ altoe,) nan protega e ata- ke dj troepanan di es banda ai; na e banda di ceroe, oenda tabata mas liger pa subi i oenda e negernan tabata spera claramente un atake, pa motiboe koe nan a reforza es banda ai coe alguu cajon chikitoe,) Fan Westerholt a pone bao di Sr. Rabaine un corapama di cuerpo di boluntarionan ua cabai, coe e otro cajon, pa kita atencion dje negernan aifor; i e segunda compaina di cabaljeria, bao di coraan- do di Sr. Oosterland, a ,coeri rondo di ceroe, pa stroba negernan di hui i pa di es manera a doe- na nan un batalja decisiva. E ceroe tabata asina par, koe na algun lugar soldaatnan mester a doena otro nan scopet pa, teniendo na troncon i na pie ira, nan por a^ bipi ariba. Ma no obstante e difloultad- nan tcnica di es tereno. Van Westerholt a jega riba su punta i a larga descarga algun tiroe riba e lamantadornan, koe a hui pronto na toer banda despues di un resistencia corticoe...”
19

“...coenucoe di banda bao foi otro, for- za di Van Westerholt tabata muchoe poco pa stop es ladronicianan; siruacion politica tabata di tal manera, koe enemigoenan stranjero por a ataca Punda, koe tabata toer priva di troepa (2); si no a suprimi e lamantamentoe di neger- nan liger, tabata coeri risco, koe negernan di (1) Segun lista oflcial es eeroe ai, di mas altoe di hen- ter isla, tin mas of menos 1200 pia altoe. (2) Ademas nan a manda majoor temporal di guarni- cion, Sr. Van Starckenborgh, coe un destacamento di troe- pa na coenucoe ,,Daniel pa protega tras di loraba troepa di Van Westerholt i mes ora pa evita catiboenan di banda riba uni coe Toela....”
20

“...uu palabra, Van Westerholt tabata considera situacion asina critica, koe, pa el sol uo decidi. el a convoca un conseho di gera, pa papia ri- ba medidanan, koe lo toema. Pa haci ca- tiboenan^ somete, es conseho a recoinenda como medio di raas bon i di raas propio, pa kiina asina liger koe por toer maisii, koe tabatin den algun magazina rondo di ceroe di San Chris- toffel; pa manda Punda toer bestia, koe nan por cohe; i pa tira cadaver den poz, pa nan no por bebe su awa raas. Esai a socede. Donjo- nan di coenucoe Spencer, A. George i L. G. Meijer (Rekw. 1796) a hacie di nan mes caba. Entretanto Van Westerholt a mira rnasjar bon, koe por a costa masjar trabao pa saca e negernan for di nan posicion fuerte; pesai el a busca coe negociacion promer, loke podiser lo costa mnchoe bida di hende, si haci vio- lencia coe arma., El a manda diferente carta 1 respond! pa e negernan i el tabatin un en- trebista personal mes coe algun dje lamanta- dornan, ma ora esakinan tabata tende, koe, pa haja es pordon...”