1 |
|
“...i su mama; i kenter,
pueblo lo responde: Asina lo ta. Amen.
Cuantoe bez es maldicion ta cum-
pl coe exactitud terribell Lo mi con-
ta boso un ehempel:
Cerca Valencia na Spanja tabatin
un hoben, koe a falta coe respet i
obedieneia na su major. E tabatin
mashi capricho i no tabata bus*
ca sino di cumpli coe su mes kier.
, Pront el a entreg na toer bicio i
desorden pueblo, koe tabata presente
na es cambio repiente, a coeminza
grita: milagro, milagro! Obispo koe
a haja sabi e cos ai, a bai na e
lugar, acmpanj. pa su sacerdote-
nan. Na su bista henter pueblo a
cai na roedia i tabata...”
|
|
2 |
|
“...I
CULTO CATOLICO.
I.
1. Ta kiko ta lugar Santoe ?
Lugar Santoe ta e lugannan, koe
Santa Iglesia a scohe i a bendicio-
na pa baci ai es accionnan santoe,
koe ta forma culto eatolico, esta,
misa i santana. Pueblo di Hudioe-
nan, koe Dios a scohe pa su pue-
blo, tabatin e Tent 6 Tabernaculo
Santoe, na cual area di alianza ta-
bata para; despues ora nan a jega
na Tera primiuti nan a traha na
Herusalem e tempel magnifico, koe
Hesus a santiflea pa su preSencia.
Na tempoe di Apostelnan Cristian-
nan a bini huntoe na un of otro
cas pa asisti na sacrificio di misa.
Ma poco despues, ora paganonan a
coeminza poersigui Cristiannan i koe
nan tabata busca nan na toer ca-
mina pa mata nan,'Cristiannan a
busca lugarnan mas sigur i nan a
retira nan na e cementerio bao di
tera pa celebra nan misterio san-
toenan. E cementerio tabata gang*
tji largoe i ta jama catacumba.
Na anja 313, koe Emperador Con-
stantino Magno a triunfa riba pa-
ganismo, el a doena libertad na
Cristiannan pa practica nan religion
...”
|
|
3 |
|
“...koe Hesus no ta biba den Taber-
naculo, e ta pagA.
E lampi ta sinja nos koe Hesus
semper ta presente den Santisimo
Sacramento; e ta spierca nos pa
pos tip di adora Hesus den su Sa-
cramento di amor, i pa nos tin di
warda den nos coerazon e luz di
F, koe Hesus a plama riba nos,
e candela di Amor, koe Hesus a
bin cende den coerazon di hende.
12. Kiko toer attar mester tin na ara
di sacrificio di misa ?
Ora sacerdote ta ofrece sacrificio
di misa, altar mester tin
1) un crucificado boe sacerdote i
pueblo por mira.'
3) altar mester ta ~apA coe tres
panja blancoe.
3) mester tin bela cend, mas 6
menos segun solemnidad di fiesta
koe ta celebrA e dia-ai.
Pakiko e-tres cos ta sirbi, i kiko nan
ta sinja nos, lo nos mira otro biaha....”
|
|
4 |
|
“...bo a
responds ? Mi no tin cruz riba mi lomba manera boerieoe. Ma papa, toer bestla
tin cruz riba nan lomba? manera cabai, baca, earner, cabritoe ? Nunca mi a
mira esai. Sigur esai ta nifica n cos. Pader no por bisa ml, ta kiko esai ta nifica ?
Un mucha di Pletermaai.
R ES PON 01. Koe boerieoe sol tin cruz riba su lomba tin un niflcacion boe-
nita. Bo sfi koe dia Domingo di Karna, e dia Domingo promer koe Hesus a bai
moeri riba cruz, Hesus a drenta triunfante Herusalem, como Rey di Hudioenan.
Pueblo tabata coemindle coe entusiasmo, tabata plama su panja riba caja pa He-
sus por a pasa riba nan. Asina Hesus a pasa mei-mei di nan, slnt riba un boeri
coe, pa moenstra koe E no ta reina pa grandeza ma pa humildad. Pa racompensa
koe e boerieoe a carga nos Salbador el a hanja un cruz riba su lomba....”
|
|
5 |
|
“...spera koe e poco pa-
labra, koe mi a skirbi pa splica bo-
bo toer loke boso ta mira na Misa,
na Santana, lo a sinja i lo a laman-
ta boso pa keda semper coe respeto
grandi na e lugarnan, pa corda
semper koe nan ta lug&r consagr
na Dios i camina Dios ta biba di
un manera toer especial.
Awor mi ta coeminza splica nifica-
cion dj diferente bistirnan, koe sa-
cerdote ta bisti na misa.
Ta un coestumber, koe ta reiira
cerca toer pueblo, koe rey- i princi-
penan i hende di puesto altoe ta
bisti panja toer particular na dife-
rente ocasion, koe nan ta para di-
lanti di pueblo den toer nan mabes-
tad real. Hopi di boso a mira caba,
koe dia koe tin parada di sold&nan
nos Gobernador ta bisti tor otro
panja koe di coestumber. Su jas ta
dorn. coe floruan di oro, e ta bisti
sabel como sinjal di su poder riba
toer hende di es Colonia. Asina mes
ta pasa na Jglesia Catolica. Ora sa
cerdote ta subi altar pa bad misa,
na cual ocabion e ta ocupa lugar
di Hesu-Cristoe mes, anto ta combi-
niente koe e tin bistir...”
|
|
6 |
|
“...i coe e Ti-
tanic toer-toer cos, loke nos tabata
posede riba mundoe a bai perdf.
Mi mester conta bo promer, com a
socede, koe nos a resolve di bai foi
Inglaterra. Nos tabata biba na Bi-
shoptohe, un pueblecito cerca Sout-
hampton, den Hampshire. Mi esposo
tabatin un tienda i aunke el tabatin
apena 35 anja, el a dedik asina tan-
toe na su trabao, koe el a bira di
mas principal di e pueblecito i e ta-
bata mashA consider^ cerca su con-
ciudadanonan.
E tabata tambe sacristAn di e misa
chiki di e pueblo, i tabata juda pader
temper coe administracion, coe doe-...”
|
|
7 |
|
“...99
Histora d un buricoe, conti p mss.
V ./
CAPITULO II.
Mas di un lura ma toema vacansie. Dia pa dia ma sinti mas smaak
den e bida di libertad, i cada b ma bai mas leuw foi dj pueblo di
mi shon.,
Porfin tempoe di frioe a drenta, i forzosamente mi tabatin koe ban-
dona e mondi pa busca un eas. Ma coeminsa coeri, i despues di algun
dia ma i jega na un pueblo desconoc. Na camina grandi tabatin un
casita, nechi, limpi, boenita, coe un hardin chikitoe su dilanti. Dilanti
porta tabatin uq muher di basta edad, ta sinta cose.
E cas tabata gusta mi, ma drenta hoffl, i a pone mi cabez riba
schouder dj mni her:
.r
LiM I
iP&M 'J-
C1 ~ dj£5
El a dal un gritoe, boela lamanta. Ma para sin moet, mira sol ma
mira e muher coe un wowo tristoe i jen di splica.
El a comprende e mirada. Pober bestia, asina e dl, esta tristoe
bo tal Bo no tin ningun hende pa cuida bo ? Wel anto ta mi lo
toema bo. Bo la sirbi mi, mi ta cuida bo.
Mes ora a sali foi den cas, un boz dushi, boenita: ,,Ta coe ken ma-
maatji...”
|
|
8 |
|
“...101
Forza di Rosario.
Na Africa, den un cierto pueblo a
socede un cos, koe ta sinja nos for-
za di oracion di Rosario.
Dos mucha-muher di 8 i 10 anja,
jam& Clara i Maria, a sali atardi
for di school i nan tabata hunga
na earning. Coe toer es hungamen-
toe nan a hera, pa toema camina
di bai cas. Ora nan tabata leuw
caba, nan a ripara koe nan a hera
i na lugar di toema bon camina,
nan a bai mas leuw for di cas. So-
lo a coeminza baha caba i nan a
coeminza jora: Ay, com lo nos
pasa anocni aki den mondi ? Anto
Maria dici: Clara, bam reza Rosa-
rio, pa La Birgen juda nos, i nos
Angel wardador keda cerca nos.
Nan a camna, jora i reza, te por-
tin nan no por mas i a cai abao.
Nan tabata grita duroe: 0 Maria,
juda nos, keda cerca nos, pa nos
no moeri aki. Nan a tende bestia
grunja, haci boroto, i nan a corda:
Awor nan ta bini pa mata nos.
Ora e bestianan a bini cerca nan,
Clara i Maria a hiza nan Rosario
i a reza duroe: Mi ta coeminda
Bo, Maria, jen di gracia, Senjor ta
coe Bo, i tabata manera...”
|
|
9 |
|
“...muchoe cans A,
henter dia full ma carga maishi,
ma min por caba coene awe. Me- -
hor mi larga sobrA^paTa te majan.
Su muher at coene: Ata, awor ta-
di promer be* koe bo: por pone-na <
practica e: conseho, koer bo. a coem-
pra asina cara Toema coerashi i
bai caba coe bo' trabao awe mes.
E bomber ta mira clA koe su mu-
her tin razon, e ta jama su jioe*
nan homber i e ta carga su paloe
di maishi te tow limpi a caba.
E mes anochi a bini un tempoe'
asina terribel, koe toer coseeha as
danja deo henter e pueblo. E horn--
ber sol a scapa toer su cos, i des-
pues e sol por a bende semia pa
planta.
El a bai cerca su. bisinja, camina
el a coempra e conseho, pa gradici-:
di henter su coerazon. Di berde, e
di coene, ,,bo a bende bo conseho
cara, pero pa papia berdad, e tin
mas balor, hopi mas, koe loke mi
a paga pe.
PAKIKO ?
Pakiko mi ta cristian ?
Ud homber mashA sabir jama
Cauchy, a scirbi e palabra: Mi ta
cristian, i si hende ta puntra mi,
pakiko ? mi ta feliz di responde.
Wei bon, mi ta Cristian, pasobra...”
|
|
10 |
|
“...116
Historie di an baricoe, cont p mes.
CAPITDLO IV.
Henter tempoe di frioe raa keda pa mi cuenta, sin koe ningun hende
a puntra pa mi. Falta poco ma moeri di hamber. Den di esai mi
tabtin tempoe na abundancia di pensa riba consecuencia di mi mal
comportacion. Bemordemientoe a cuartiza mi cerazon i ma forma tin
bon proposito pa coeminsa un bida nobo.
Asina primavera a habri, ma bai bishifca pueblo njfcerca. Un babel
di otro mundoe : hende, cantidad di hende, toer bist! di besta, i un
mucboedumbre di buricoe. Nan mi ta meen e buricoenan tabata
lombra di gordura i nan cabez tabata toer na flor.
n-~\
r'
-
mm
Mi kier a sabi e cos te na placa chikitoe. Ma jega acerca, i awor
un dj buricoenan a tene pil di mi: Mira e kapstok-ai. Siguretambe
ta bin toema parti den poestamentoe. Pero no tene cuidao, e lnmuertoe
lo no gana nada!
Mes ora ma loebida riba mi bon proposito, bira furioso trobe. I ma
pensa: mara mi tambe por poesta coeri, pa cera nan boca.
Buchi Paula, oenda nan ta poesta coeri...”
|
|
11 |
|
“...119
Senores, mi ta sigur koe e animal no ta di raas grandi buricoe den es
tres persona koe.ta para mi dilanti.
Pueblo a gusta e punja koe el a tira pe dos homber pretentidonan.
Brabo. Biba nos president.1
\V<
mMm
mmm
mmm^m
mmm
Bucbi Paula i shon Panchitoe a retira, grunjando mescos coe cach
bieuw.
Ami tambe a retira. Den e dos ra di tempoe bende a doena mi
caba tantoe disgustoe, koe ma bolbe busca mi mondi jen di libertad.
NADA TA CHIKITOE.
Nan tabata traba uu puente di
beroe riba un rioe di Elzas-Lota-
ringa. Un benter anja nan a pasa
na e trabao, porfin nan tabata cl&,
un sol schroef tabata falta ainda.
Ingenieronan a encarga un smid di
haci e schroef asina fuerte i duroe
posibel, como e tabatin di cerca
partida di mas principal di puente.
Tabata dia Sabra tramerdia. E
smid tabata desea di toema un
poco sosiegoe. Tentaci.on a drent
pa haci e trabao pur-purd numa.
Pasobra tabata un cos chikitoe nu-
m, un schroef sol; nada mas. Ten-
tacion tabata grandi, ma su deber
a drenta lucba...”
|
|
12 |
|
“...di preparacion pa
Pascu di Resurreccion. koe jama Cua-
resma, ta dura cuarenta dia.
Pakiko Advent ta dura enater
seman?
Bo sA pakiko Hesus a nace? Pa
libra nos foi esclabitud di demonio,
koe nos toer a cai aden pa piear di
Adam. Ma ta hopi tem caba, mash.
hopi tem koe Adama'bibaia peca
i koe Dios a sak foi Paradijs. Bien
Dios a prirainti na Adam, koe lo E
manda un Salbador foi Cieloe, koe
lo bin libr.
Ma hopi tem a pasa promer koe
e Salbador a bini.
Cuarenta siglo largoe, esta 4 mil
anja, toer pueblo di mundoe a desea
mash, tantoe pa e Salbador bini.
I mira, despues koe 4 mil anja a pa-
sa, Hesus, nos Salbador, a nace den
stal di Bethlehem. Pesai, pa recorda
es 4 mil anja, koe mundoe a suspira
pa binimentoe di Hesus, es tempoe di
Advent, di preparacion pa Nacemen-
toe di Hesus, ta dura 4 seman.
Es tempoe ta un tempoe di peni-
tencia, pasobra pa penitencia nos
tin di haci nos digno di binimen-
toe di Hesus. Esun koe no tin coe-
razon limpi no ta toema parti den
gracia di es binimentoe Pesai...”
|
|
13 |
|
“...boenita di paz,
Un canto di tal boeniteza
Nos pueblo lon tebde ham&s,
E canto ta pasa toer tera
Ta drenta toer alma, toer cas,
Pidiendo di oaba toer gera
Pa sirbi nos Rey di Paz.
Un Nino ta saea su braza,
Ta suplica toer coerazon,
Di bin cera paz na pesebre
PE doena nan toer su^pordon.
No nenga es regalo precioso,
Koe no tin den cieloe mehor,
Ma baba foi trono glorioso
Coe paz pa mi sirbidor.
I E Nino ta jama por nada,
ft Nos alma ta keda cerd,
P Nino nigun no tin tempe
ij Pleizier tin nan toer ocupi.
? Mehor mi ta bolbe na cieloe
l Koe traha p un mundoe perdf,
ft Pa hende sin ningun anhelo,
* Koe no tin mester di mi.
Ai, no kita bai dushi Nino,
l No castiga nos, bon Hesus,
ft Maske nos ta scars dicarinjo,
T I mundoe ta traha bo cruz.
H No larga earner nan den pena,
V Nos dushi, nos bon wardador,
fa Di gera toer mundoe ta jena
Nos toer tin mester di Bo.
0 Nino, koe a nace ne tera
Pa jena toer hende coe paz,
Ai veDce toer pleitoe, toer gera,
Den pueblo, den alma, den cas.
Ai hala toer Rey coe...”
|
|
14 |
|
“...socede, ora
nan tabata aja, koe dianen a cumpli koe Maria lo pari su Jioe. I mei
anochi Hesus a .nace. Maria a lora Hesus den panja i a pon den pesebre.
iriWmt:
ml
Jlifi
mm
mm
K
SM
I na e mes tera tabatin wardadornan lamantd, koe tabata tene
warda di anochi cerca nan carnnan. I mira, un Angel di Senjor a paree
na nan i claridad di Dios tabata luza rond di nan i nan tabatin
masbd miedoe. Ma e Angel a bisa nan: No tene miedoe! pasobra,
mira, mi ta nuncia boso un legria grandi, koe lo ta pa toer pueblo:
koe awe boso Salbador a nace, koe ta Cristoe Senjor, den stad di Da-
vid. I esaki lo ta pa boso un sinjal. Boso lo hanja un Jioe, lorfi
den panja i droemi den pesebre. -
I un-bez ud numero grandi di Angelnan a baha lr di cieloe i a
binl huntoe coe es Angel, i nan a doena alabanza na Dios, diciendo :
Gloria na Dios den Altisimo, i na mundoe paz na hebde di bon boluntad !
I ora e Angelnan a bai for di nan, wardadornan a papia coe otro:
Bam pasa te na Bethlehem i mira loke a socede i loke Senjor...”
|
|
15 |
|
“...139
KMI
BBSS
ia
mm
mm
!mm
m
Ifl
iai
Ora Herodes, rey di Hudioenan a tende, koe Hesus a nace, 1 koe
Hesus ta Redentor di su pueblo, el a spanta mashd, como el a corda
koe Hesus lo bin tumb foi trono. Pesai el a pone trampa pa cone
Hesus mata. El a manda su sold&nan Bethlehem pa mata toer mucha-
nan chikitoe bao di dos anja. Sigur-sigur Hesus lo no por scapa, asi-
na el a corda. Ma mira, den anochi un angel a paree na S. Hp>se 1
dici coen: Lamanta i toema e Nino coe su mama i hui na Egipto
i keda aja te koe lo mi bisa bo, pasobra lo socede koeJHerodes lo bus-
ca es Nino pa mat. I Hos a lamanta, a toema e Nino i su mama
Maria i nan a hui bai na Egipto.
Pm B
mm
mm
msfM
| wtBn
WMWM
afiglgflS
W 1
mm
Mi Amiguitonan I
No haci manera habitantenan di Bethlehem, koe no kier a acepta
Hesus den nan cas, ma koe a cera porta pe. Abri bo coerazon, pa
Hesus drenta, i drenta coe frecuencia, cada dia Domingo alomenos, den
Sta. Comunion. Anto Hesus lo ta contentoe i lo doena bo e paz, koe
Angelnan a canta...”
|
|
16 |
|
“...mien-
trastantoe e poersigui mentoe di
Cristian no coeminza. Julia mi jioe, lo
bo desea koe nos por moeri martir ?
Martir, papa? si, ma despues di
mi Promer Santa Comunion.
Ora Scipio tabata cerca Licinio,
koe tabata manda na e stad, Li-
cinio dici coene: Scipio, bo ta un
bon hende. Bo sabi koe mi a perde
stimaciou di mi emperador ya mi-
tar caba.
Segun bo a bisa mi, koe bo bi-
ni men toe na Nicodemia, ta paso-
bra emperador kier. a baut bo na
un manera bon. Diosnan percura
pa bo, pa bon di bo pueblo.
Danki Scipio, bo ta un bon hm-
ber. Awor tin net un bon chns pa
gana stimacion di emperador Dio-
cleciano atrobe i bo mester juda
mi coe esai. Como emperador, el
kier pa toer bende tin un mes ley,
i e Cristiannan ta capaz na haci
toer cos; ta pesai su cabez ta na
peligro. Asina ta koe nos mester caba
coe nan. Na cabamentoe di es luna
aki, no por tin nf un Cristian mas
den es tera aki, coe poder di dios-...”
|
|
17 |
|
“...duroe contra un muraja i
ma cai abao i for di mi tino. Ora mi a bini bij, tabata laat caba, i
mi a tende tres bende, sintA kan toe di camina, papia coe otro. Figura
bo com mi a keda stranja, ora for di nan combersashon mi a haja sa-
bi, koe e tres hendenan tabata e director di circo coe su muher i su
jioe, e donjo di Gastatodo. Nan mester a pasa hopi miseria, pasobra toer
tres a paree mashfi flacoe. Mi consenshi a hanja mas dule, pasobra mi
a comprende koe esai tambe tabata pa mi falta. Di rabia pueblo a tira
Gastatodo coe piedra, pasobra mi a. munstra mi mas sabir koe n.
Gastatodo a hanja golpi pisar, koe el no por camna mas i koe e
director di circo mester a larg cerca un bon hende pa cuid. Ma for
di e dia ai nan a perde nan ganamentoe i hopi dia nan a pasa sin
un cens chikitoe, sin nada di come.
Na mes ora ai di golpi a dal un idea den mi sintir. E mainta
Guancito a caba di bisa mi: Mara bo por drecha bo bida. Wel bon
anto, mi dici, mi ta baj drech, i awor aki unbez.
M1.
:y \ v-f. t>...”
|
|
18 |
|
“...m
Historia di un burfooe, cont p mes.
CAPITLO X.
FIN.
Aw mes mi kier drecha mi bida, asina mi dl. Lo tnj) bai coe e
pober hendenan ne promer pueblo koe nos ta topa. Aj> lo mi munstra
algun di mi kenshinan, pa mi gana dos tres cens pa nan. Ma sigui nan tras,
te i...”
|
|
19 |
|
“...m
No tamboer, sino uu balia mash decente, koe congreganistanan mes
por bali toer sosegL
Ma saca mi saber i ma haci kensbinan coe tantoe gracia, koe toer
bende dje pueblo a basha bin mira mi.
Ora cos a dura basta, ma cobe sombre dje pober homber pa pa-
sa colecta. Cos tabata bon : na toer ma hanja cincoe florin coe se-
tenta cens. ^
Ma basna toer e placa den lantera dje muher,
Nos toer cuater a pasa nocbi den dje posada. Su manece nos a
bai doena algun iuncion den un pueblo aj cerca. Aj& nos a cohe 14
florin.
Ma larga esai den lantera dje muber.
Combencido koe awor ma drecba e prdida koe ma causa nan, ma
cobe mi camina bai cas.
Toer tabata den comedor. Paree un ladron kier a probecha di
esai pa horta cs den bofli. 1 m'a jega net na ora pa con na su pia,
na mes momento koe e kier a boela muraja.
El a cai : Ata otro ladron ta bini. Ma dal un scop, koe el a cai
grita jora.
Criarnan ta bini, nan ta jama poliz, koe ta bai cera e dos ladron-
nan.
Toer hende a gaba mi conducta balente, i nan a...”
|
|
20 |
|
“...lift
por bini cl. i toer a declara, koe nan ta kere esai pa un cos
imposibel. Emperador a keda mashd satisfecho, koe ningun no
tabata tantoe spirtoe. Solucion tabata exigf wel un poco tra-
bao, ma Czar Pedro a sinja trabao duroe tambe, como e mes,
pe ta mas capaz pa instruf su pueblo poco civilizd, a bai sin-
ja (na 1697) na Zaandam (Holanda) ofishi dicarpinter di barcoe.
Senjores, e did coe man, ami ta bai muostra, koe no
ta cos imposibel. Mes ora Pedro a bai na un punta di tape*
ta, hiz i coeminza lora e tapeta, lor te koe el por a jega
cerca e appel, coh coe su man. Caba el a munstr na e
Senjores grandi coe cara triunfante i dici coe nan :
Manera ta mi sol por a cohe e appel coe mi man, asina
mes lo mi cohe pronto mi enemigoenan, tene nan den mi poder.
E ora ai embahadornan a comprende kico emperador a
studia den su cabez i koe, pa hinca spantoe den nan curpa,
el a jama nan propone nan e problema asina stranjo.
Batalja di Pultawa na 1709, i pazdi Rystadt, koe a caba
e guera coe Zweden...”
|
|