1 |
|
“...bitantenan di aldeanan bisinja pa
bin uni nan oracionnan coe es di e<
dama tan hondamente, tribuld.
Enguerrando, koe pa ip.qrtq di su
tata tabata jamd pa ten na al toe
un di nombernari di mas ilufftre di
Bretanja, a comprende pronto nib-
cacion di es deber grandi.
Poco-poco a bin paree riba su cara
un mezcla di trfs'teza i temeridad, ma
ni un keho a ali nunca foi su lipnan;
. su alma hoben tabata manera un co-
raza inkebrantabel di staal endureef.
Riba un cierto dia Isolin, koe sem-
per tabata gusta di bai keire paf
pa tende canto di peregrinonan koe
tabata pasa, a bai poco leuw di
castiljo l el a keda no poco admi-
rd di contra coe Pedro Arcbibaldo
koe a entreg coe mashd misterio
un carta pa Enguerrando.
Ora Isolin a jega cas el a jama
su roeman mayor aparte i a entreg
e carta.
Acaso bo ta loebida koe mi no ta
ningun sabf manera bo? Bam, hacimi
fabor di leza es carta pa mi.
Es ora Isolin a leza lo siguiente:
Majan mainta, na di cho ora di
dia lo tabata bon pa Senjor En-
guerrando di Krougal...”
|
|
2 |
|
“...Ma,
Cieloe Santoe! Boso ta arm. net
manera hende koe ta bai gera.
Kiko lo mi bisa bo, Bruno, mi
kier coestuma mi poco coe arma-
dura. Di pursi ta esai ta berdadero
bistfr di un nobel.
Bruno no a risca observa nada
mas i ora e hobenan a subi el a sigui
nan tras companj di un pahe mas.
E ta sigui.
TABIA-
Su tesoro.
Kiko bo ta haci awor den be-
na ? un muher dici coe su marido.
Mi ta coba den bena pa mi
hanja un tesoro der.
I mi mes no ta bo tesoro anto ?
0 si! pero bo no ta der.
Bo ta gusta ?
Bo ta gusta come pa lornba ?
Ami no, Dios libra I Mi ta co-
me pa booa....”
|
|
3 |
|
“...13
YARIA-
Un secreto pa biba largoe.
No ta berde, muchanan, koe nin-
gun di boso do ta gusta di sali
foi es mundoe, i koe toer sin exep-
cion kier biba bopi anja pa consuelo
di boso major i pa boso mes fe-
licidad ?
Bien, mira aki e secreto koe por
juda boso : Honra bo tata i mama i
lo boso tin un bida largoe na tera. Esai
ta promesa di Dios mes, i loke Dios
ta priminti, lo ta cumplf.
Muchanan obedecido i respetuoso,
pues, lo biba largoe, ricibiendo aki
na tera mes premio di nan obedi-
encia : al contrario jioenan rebelde
i desobedecido na bolontad di nan
major lo tin pa castigoe un morto
pronto. -
Boso ta mira, muchanan? Nunca
lo ta berdaderamente feliz el koe
no ta doena e reverencia, koe mes*
ter, na su major. Den di maldicion-
nan, koe Dios a lanza riba hende
koe ta falta coe su lej, tin es aki/
Levitanan lo sclama coe boz altoe na ho-
bennan di Isral: maldiciond sea l koe no
ta honra su tata i su mama; i kenter,
pueblo lo responde: Asina lo ta. Amen.
Cuantoe bez es maldicion ta cum-...”
|
|
4 |
|
“...dolor di djente di cachor.
2) Ora e ta come, anto su djente ta morde coeminda.
CHARADA.
2.
1. Di 10 lucifer haci shinishi ta cos masha facil. Ma ken
por troca nan na awa ?
Pone den e cuadronan cifranan foi 1 te 16,
a sina koe com koe bo cont sea di ariba te abao
of di abao te ariba, sea di banda drechi te na
banda robes, sea di un skina te na otro,
"semper bo ta hanja 31.
3. Ki diferencia tin tien un dokter i un ladron ?
4. Mi ta £os koe bo ta usa na 'school. Kita mi cabez i
doena mi otro, bo ta gusta mi masha i lo por hanja mi
Kiko mi ta?
bon calculad tabata bini stad coe un
pe bende nan na 4 cens i mei pa un.
cerca Ellis & Dania.
5. Un cunoekero
macutoe di weboe,
Banda di Plantersrust el a topa coe un mercadera, koe ta
puntr: Bo tin weboe di bende ? Si, e coenukero a
contesta i a baha su macutoe foi cabez; ma awor contando
nan e ta ripara, koe 12 weboe a kibra. E mercadera ta
puntr: Cuantoe, pa un? Dos placa e koenukero ta res-
ponse i a bende e restoe di weboenan coe e mercadera,
asina,...”
|
|
5 |
|
“...bolbe
den nos fllanan ?
Ai! e hoben conde a bisa coe
tristeza, pa mi via auto boso ta
retard a marcha ?. Pakiko boso no
a pone mi riba un baar ?
Archibaldo a primi un beso riba
frenta di e hoben balente i el a bai.
E ta sigui.
VARIA.
BAliOR DI UN CENT.
(Version.)
ala aif cent fastidioso,
Stop di maha, keda ketoe,
Bo ta koper, sushi, pretoe,
Bo no tin ningun balor.
Ami si ta plata puroe,
Mij ta un gulden nobo, blancoe.
MiJ'taJilombm asina tantoe
Koe .toer gusta mi color !
Wel, e cent a contestle :
Como bo ta nobo, blancoe
1 nan toer gusta bo tantoe,
Bon ta sali foi nan m&n.
Ami si ta corre liber
Sea pretoe, sushi koper.
Mi ta bishita toer pober
I hiba cada un su pan.
W. M. Hoyer....”
|
|
6 |
|
“...Pader Director !
Dios a doena 6 dia pa nos por
traha i di siete dia nos no por tra-
ha, ta dia di Sabat dia Sabra.
Ken a troea esai na dia Domingo?
Ki rey rein a a haci esai?
Tamb, mi ta mira riba Santana
casi toer camina e letter R. I. P.
Kiko esai ta nifica ?
RESPOND!.
Mi Amiguito !
,,Si lo bo tabatin un poco pacen-
shi ainda, pronto lo bo a haja res-
pondi riba es pregunta, como un
pia-un pia nos ta bai papia riba
ter e cosnan-ai. Ma mi ta mash
contentoe, koe mi a haja un carta
di bo. Mi ta gusta muchanan, koe
kier sinja un cos. I pesai mino ta
larga bo warda, ma awor mes lo
mi responde riba bo pregunta.
Dios mes a bisa hende, koe e mes-
ter santifica di siete dia, koe ta dia
di Sabat dia Sabra, dia koe Dios
a sosega di cfeacion di cieloe i tera.
Pero, nos koe ta cristian, nos no
ta celebra di siete dia, ma pkomeb
dia di seman, koe ta dia Domingo.
Ningun rey ui reina a troca esai,
ma Apostelnan mes. Pakiko ?
Promer di toer, pasobra ora He-
sus a biui na mundoe, ley di Testa-
ment Bieuw...”
|
|
7 |
|
“...a keda sin Papa.
Bien, anto mi ta pidi bo di ri-
cibi mi den es Iglesia.
Dios gracias,... ma bisa mi pakiko?
Pasobra Luther, nos tata, a bisa:
Den mi bida mi tabata peste di
Papa: ora mi a moeri, lo mi ta su
morto. Pues bien, cuater siglo a
pasa despues di es profecia i te ain-
da tin Papa; pues Luther a hera.
I si Luther a hera, e no tabatin
mision dibiua, i e no tabatin dere-
cho di sali foi Iglesia. Pesai mi
mester i mi kier bolbe den dj.
Un cuadro precioso.
Un homber, koe tabata stima i
gusta arte mashd, tabata pasa jen
di admiracion dilanti di un cuadro
chikito di un pintor famoso.
Un otro, koe a bini di afor, i koe
ta camna un poco inconstante riba
su pia, ta dal amistosamente riba
su schouder i ta bis: Mi amigoe,
esai bo mester splica mi, pakiko
nan ta paga tantoe placa, hasta
miles di florin, pa e pidacito di pan-
ja, coe poco verf airiba.
Wel homber, tende, bo no sd
koe bo a paga muchoe mas pa un
otro cuadro koe ta muchoe mas
chikito ainda?
,,Ami, pa un cuadro mas chiki-
toe....”
|
|
8 |
|
“...koe bo ta mashA spiertoe, ma papia riba toer cos koe bo ta tende bende
grandi papia, esai si mi no ta'gusta, min ta haja bon. Muchanan mes-
ter haci cos di mucha, i no cos di bende grandi. Nan no mester sinta
papia manera dos bieuwoan riba toer loke oao ta tende. Si bo a larga
Pastor leza es carta, koe bo a skirbi mi, Pastor tampoco lo no a haja
bon koe muchanan ta papia riba tal cos asina. Eisai n ta maloe, leuw
di esai; ma larg pa hende grandinan. Otro biaha mi ta spera coS( koe
toer mucha lo gusta di leza, tende. Adios! Red. di ,,Ala Blanca.
iiHIl
mm 'mm
f 1
imm
Um
s||
mmm
mm...”
|
|
9 |
|
“...toca e cantonan
bieuw i solem, asina mes como e ai-
renau alegre i riba mi esaki a haci
muchoe impresion, di un despedida.
Pakiko hendenan no por juda, nan,
koe ta bai biaha, loebida, koe toer
cos, koe nan ta stima mester keda
atras ?
Es pregunta mi a haci mi mes va*
rios bez.
Su manece nos a bai Southamp-
ton; i aja mi esposo a toema toer
su placanan, ke tabatin na banki.
E tabata monta algun mil dollard.
i nan a pag toer na placa di papel
di banki.
E klerk di banki a puntr ainda,
koe lo e no gusta mas toema un giro.
ma el sagudi cabez i a hinca e pla-
canan den su portefeuille, caba den
e sacoe paden di su bachi, oenda
nan a keda te na ultimo. Nos pose-
sioonan mundano chikitoe nos a des-
pacha adilanti caba, asina, koe ora
nos a jega bordo di Titanic, nos
tabatin toer loke nos tabata posede
cerca nos.
Nos a toema pasashi di segunda
clase, i foi nos dek, koe tabata pa-
dilanti, nos tabata mira e gran sa-
lida, koe nan a doena e vapor,
ora el a sali foi Southamthon. Min
ta kere, koe nunca...”
|
|
10 |
|
“...94
PA LUNA Dl OCTOBER.
Muchanan, luoa di October a coe-
minza, i boso sabl, koe es luna
ta consagrA na Maria, Reino di San-
tlsimo Rosario. Sigur, boso ta sti:
ms Maria, boso Mama mash6,ipe8ai
boso lo no larga di cumpli coe su
deseo di bin honrle pa oracion di
Rosario. No tin oracion, koe Ma-
ria ta gusta asina tantoe, i koe
ta tantoe bendicion A pa Maria, si-
no Rosario. Bon jioe ta haci sem-
per loke su mama ta gusta. Pesai,
como boso toer ta jioenan di Ma-
ria, i mi ta spera bon jioenan, bin
honra boso Mama toer dia di es
luna, pa es Rosario, koe nan sA
rezn toer dia na misa i pa es can-
ticanan koe nan s& canta ua su
honor.
* *
Boso sabi pakiko luna di Octo
ber ta consagrA na Reina di San-
tisimo Rosario ? No ? Bin tende an-
to su liistoria i boso lo compren-
de.
Ya casi un siglo Turconan a tor
menta i bati Cristiannan pa un ca
reda di victorianan, koe Dios a
permit i pa castiga picarnan di Cris
tiannan i pa lamanta nan f, koe
tabata moeriendo. Selim IT, empe-
rador di Constantinopel...”
|
|
11 |
|
“..../
CAPITULO II.
Mas di un lura ma toema vacansie. Dia pa dia ma sinti mas smaak
den e bida di libertad, i cada b ma bai mas leuw foi dj pueblo di
mi shon.,
Porfin tempoe di frioe a drenta, i forzosamente mi tabatin koe ban-
dona e mondi pa busca un eas. Ma coeminsa coeri, i despues di algun
dia ma i jega na un pueblo desconoc. Na camina grandi tabatin un
casita, nechi, limpi, boenita, coe un hardin chikitoe su dilanti. Dilanti
porta tabatin uq muher di basta edad, ta sinta cose.
E cas tabata gusta mi, ma drenta hoffl, i a pone mi cabez riba
schouder dj mni her:
.r
LiM I
iP&M 'J-
C1 ~ dj£5
El a dal un gritoe, boela lamanta. Ma para sin moet, mira sol ma
mira e muher coe un wowo tristoe i jen di splica.
El a comprende e mirada. Pober bestia, asina e dl, esta tristoe
bo tal Bo no tin ningun hende pa cuida bo ? Wel anto ta mi lo
toema bo. Bo la sirbi mi, mi ta cuida bo.
Mes ora a sali foi den cas, un boz dushi, boenita: ,,Ta coe ken ma-
maatji ta papia aji ?, Un hobencito di porai...”
|
|
12 |
|
“...103
WEGA Dl DAM.
i Amiguitonan!
Sigur hopi di boso lo tin woga di dam na casoflotin
un amiguito, coe tal wega. Fesai-nos a corda: sigur nos
amigoenan child lo gusta di saca problema di wega di dam.
Lo nos coeminza coe problemanan, koe ta f&cil pa saca.
Poco-poco lo nos bai adilanti i doena koe ta poco mas traba-
hoso i dificil. Pues, ehercicio ta haci maestro.
Nan, koe a saca e problemanan, por manda nan na
Imprenta di Yicariato coe palabra Wega di Dam skirbf den
hoeki di envelop. I nan, koe a saca nan bon, lo nos publica
nan nomber den es courant.
Promer nos ta coeminza, nos ta doena reglanan di wega
di dam, koe boso toer mester observa.
Wega di Dam .Holandsnan ta hunga na un tabla coe diez
careda, cada un di diez cuadro. Pues e tabla tin 100 cuadro.
Encaso koe bo tin un tabla coe 12 careda i 144 cuadro, bo
.mester tapa dos careda di abao i di banda robez drechi,
coe pida papel, spa saca es problemanan. Es cuadronan ta
blancoe i pretoe, of blancoe
BLANCOB.
i bruin un trai otro.
Cuadronan...”
|
|
13 |
|
“...ALA BLANCA
DEDICA NA NOS HUBENTUD.
No. 14
ALA BLANQA TA SALI
CADA DOS SEMAN.
1912
Historia di Herman chikitoe.
I.
Ta sigur koe niogun di boso lo
por larga di gusta appelsinanan jen
di awa, i figouau dushi. Na nos
tera nan ta crece masha poco. Lu-
gar, oenda nan ta crece bopi jama
Italia. Mi ta bai conta awor un
historia, koe a socede na es tera
ai. Eiba an dia di Juli di anja
1853 un mucha di mas menos
3 anja tabata sinta jora na march
di Nervi. Cada bez e tabata hiza
su cara mira bentana dj casnan,
net manera koe e tabata waak si
ningun hende no tabata bin jud.
Tabata net 12 or i solo tabata
kima sterki riba su cabez Na es
ora ai ta haci tantoe calor na Italia,
koe toer bende ta cera bentana i
porta di nan cas; di es manera ai
ningun hende por a tende e pober
mucha jora. El a larga su cabez
oai tristoe, a pega son jo, i a loe-
bida toer su tristeza pa un rato.
Poco-poco anochi tabata sera. Ora
solo tabata baha, e tabata manda
su rayonan como un adios pe dia
ai riba casnan, ceroenan, riba...”
|
|
14 |
|
“...119
Senores, mi ta sigur koe e animal no ta di raas grandi buricoe den es
tres persona koe.ta para mi dilanti.
Pueblo a gusta e punja koe el a tira pe dos homber pretentidonan.
Brabo. Biba nos president.1
\V<
mMm
mmm
mmm^m
mmm
Bucbi Paula i shon Panchitoe a retira, grunjando mescos coe cach
bieuw.
Ami tambe a retira. Den e dos ra di tempoe bende a doena mi
caba tantoe disgustoe, koe ma bolbe busca mi mondi jen di libertad.
NADA TA CHIKITOE.
Nan tabata traba uu puente di
beroe riba un rioe di Elzas-Lota-
ringa. Un benter anja nan a pasa
na e trabao, porfin nan tabata cl&,
un sol schroef tabata falta ainda.
Ingenieronan a encarga un smid di
haci e schroef asina fuerte i duroe
posibel, como e tabatin di cerca
partida di mas principal di puente.
Tabata dia Sabra tramerdia. E
smid tabata desea di toema un
poco sosiegoe. Tentaci.on a drent
pa haci e trabao pur-purd numa.
Pasobra tabata un cos chikitoe nu-
m, un schroef sol; nada mas. Ten-
tacion tabata grandi, ma su deber
a drenta lucba...”
|
|
15 |
|
“...otro cos ainda. No bai huoga muchoe na caja, stroba l mo-
iestia hende aki i aja, ui hende di cas tampoco den nan trabao. Cuan-
toe mama ta suspira : Mara e tempoe di vacancie caba, min por wan-
ta mas largoe. Esta boroto na cas. Bon por haci nada, ni smta cose
sosegA, ni traha sornbr ni nada. Cad \ bez m: mester rabia coe mi jioe-
nan, como nan ta molestia mi muchoe, nan ta mishi coe toer cos koe
nan no mester. Percura pa boso mayornan po tin di keha asina.
Pesai tende, mi amiguitonan. Mi ta gusta masha pa boso goza i
haci pret, cuantoe koe boso por. Ma no molestia ningun hende. Mi tin
bon trabao pa boso. Boso sabi kiko boso ta haci ? Wei, bam poerba
di haci charada, conta otro cuenta boenita i chanza chikitoe kenshi
gracioso. 1 despues, boso ta skirbi nan riba papel i manda nan pa
Ala Blanca. Anto otro anja io mi pnblica nan, firmA coe boso nomber.
Anto boso mes ta goza i lo pone otrouau hari tamb.
Esun koe manda mas tantoe charada i mas boenita, i tamb esun
koe manda cuenta historia di...”
|
|
16 |
|
“...riba mi lomba, i un boz
manera di plata ta bisa: Ay, pobereito animal, esta tfistoe bo ta
paree, i esta flacoe bo ta. Sigur nan a maltrata bo hopi, no ta berde?
Ma bira un banda pa contest. El a eomprende mi mirada, i df coe
su jaja: Nos mester bai ooen na Tantan, pe hanja un bon stal coe
bon coeminda.
Ii'.
E jaja tabata jama Emilia, anto e dos muchanan tabata jama
Guancito i Jeannette.
Nan a pone Jeannette riba mi lomba, i como no tabatin rienda,
Guancito tabata camna mi dilanti pa guia mi.
Ma gusta e hobencito mashd, i de bez en cuando mi tabata toca
su m&n chiki coe mi nanishi.
Esai a haci loco di contentoe, i e di coe su jaja: Esta un dushi
animal, e ta soentji mi. E palabra a haci e jaja bira jaloersch i e
di coen: Soquete koe bo ta, bo n ta comprende ? E ta hole pam
koe bo tin aji den bo sacoe. Ma keda mashd malcontentoe, i ma
flea ketoe, pensando : Cargad di sacoe largoe no sa confla su companjero.
Un muhr di edad avanza, caba tabata spera nos na porta; Toer
dos chikitoe a boela bai...”
|
|
17 |
|
“... lo companja nan pa-
pa den jaagmentoe pa promer biaha den nan bida. Cornells, un ami*
goe di nan, koe tabatin 15 anja lo bai tambe, .
Marduga caba Guiermito coe Eicardo ta camna na ca]a, ta pone pi'
quete coe nan scopet, koe nan no a tira nunca coen. Ta com nos ta
haci, coe tantisimo animal, koe nos lo tira mata ? Ta com ta haci pa
trece nan cas ? - . , . e ,
Wel, Eicardo di, nos ta bai coe Neddy, nos bon boericoe nel.
L carga nan den macutoe riba su lomba.
EBP&'Qfc:
mm
msmi
Min tabata gusta e cuenta, E buchinan ta capaz di mira mi pa un
connchi, tira mi mata. Pasobra mi experiencia di buricoe a sinja mi
esaki: menos un hende sabi mas tantoe e sa broma. <
Pero no tabatin scapatorio. Mi mester a bai. Despues di a camna
un ora asina, e tres bromadrnan a topa nan ,papa den mondi. Cie-
loe Santoe, ki mishi e buricoe aki banda? E muchanan tafica ketoe.
Pero e cochero, koe tambe a bai, ta responds coe un sonrisa di_ bo-
fon: E mester carga toer e animalnan, koe e jioenan tin idea di tira...”
|
|
18 |
|
“...su roedia tabata tembla, su
djeutenan a cera contra otro i ora
el a poerba di hari, el a traha un
cara manera hende koe tin dolor
di djente. No, ta un cos koe ta
pasa mi ora mi corda riba sanger.
Ha, ha, sanger ? Licinio a coe.
minza hari, no, bo no por ganja
mi esai, mi conoce bo hasta cabo,
bo tambe tabata un Cristian i bo
ta kere algp ainda di toer es bes-
tialidadnan ai, i bo no, ta kere
basta ainda den poder di Jnpiteri
otro diosnan; ta asina bo a bira
pagano ? Tende, ta sigur koe ba ta
gusta un sacoe jen di placa mas
koe un bon sota, no ta berde ? Awor
berdaderamente mi mester larga ma-
ta bo pa promer, i kizas pa mehor
Cristian di ciudad.
Kiko bo ta gaoa coe mi morto
senjor ? Scipio a puntr coe res-
pet. Bo tin basta prueba caba di
mi obedencra.
Bon Scipio, doena mi un prueba
mas. Bo sabi oenda por cohe e
Cristiaunan, hiba nos aja i lo bo
hanja di mehor pago posibeL Mira,
aki bo ta hanja 30 denario padi-
lanti. Kiko, atrobe bo ta hanja un
atake ? Ta spiritu bo ta mira ?
Trinta denario...”
|
|
19 |
|
“...chikitoe, caba pa toer
sobrd i tin biaha el a grita hari,
ora e mes a keda bashi i toer otro-
nan a keda contentoe.
Asina no ta stranjo, koe tantoe
Soeurnan como su amiganan taba-
ta ocupa nan coe ne henter dia.
Dos dia despues koe Nelly a sali
hospital, tabata fiesta di Sta. Ma-
ria Magdalena, patrona di es com-
bente. Nelly tamb por a bai misa
huntoe coe su amiganan. Asian e
tende orgel, el a drai su cam i a
keda tende coe roash atencion na
e cauticanan, koe mochanan a can-
ta na koor. E tabata gusta rnusi-
ca raasb; pesai no tabati major
gozo pe, koe ora nan hib misa
pe tende Soeur- i muchanan canta.
Ora Soeurnan a ripara, ki poco
Nelly ta come, ansia a bolbe jena
nan coerazon. Despues di kibra av
juno, nan a bisti Nelly coe es bis-
tir blauw di mucbauan di mas chi-
kitoe i nan a hib na kamber di
Moeder Magdalena, -koe e dia ai
nan ta celebra su fiesta coe gran
iegria. Coe su mau chikitoe sacA
su dilauti manera e tin miedoe di
cai e ta camna pasa gangtji. Anto
Soenr ta toem den su braza pe...”
|
|
20 |
|
“...stampia di 2 placa riba dj, i tambe mester hinca den e mes envelop
e papel koe bo haja den numero di La Cbtjz di awe coe pslabra :
'Problema di Czab Pedro, sino nos NO ta aceptae solucion. Cada en-
velop mester tin den hoeki scirbf: Pboblema di Czab Pedro.
Den nos numero di 3 di September lo nos coata e cuenta di Appl
historico di Czar Pedro el Grande di Rusia, i kende a gana e premio.
CHARADA NOBO
-----o------
6. Ta cual bestia a bini coe carga den area di No ?
I. Kende su bishita hende no ta gusta, i toch tin bez nan
ta desea su bishita masha tantoe ?
8. Kende tabata e hende, koe no tabatin ni tata, ni ma-
ma, ni roeman, ni bicinja, ni amigoe, ni enemigoe ?
9. Hende contentoe ta desea mi.
Hende pober ta posede mi.
Hende ricoe mester di mi.
Hende avaro ta doena mi.
Hende destruidor ta keda coe mi.
Toer ta bai coe mi den sepulcro.
Ta kico mi ta ?
10. Ta kende por kita di 10 lucifer 4 afor, asina koe un
ta sobra ?
II. Den un hotel no tin mas di 12 camber. Un cierto anochi
tabini 13 biahero...”
|
|