1 |
 |
“...T^JZJ^
Un homber, mash. sabir i bon
catolico mes ora, tabata un dia na
presencia di un gran senjora, di
situacion altoe i masha ilustr, pero
no catolico. Nan tabata papia riba
hopi cos, ora combersacion a cai
riba ceremonianan di Tglesia cato-
lica. I e senjora altoe i fini i muy
civiliz, a coeminza hari i bofona coe
toer e ceremonia loco, coe cual
catoliconan ta ven era nan Dios.
Anto e bomber sabir a lamanta
para brutoe, a dal e senjora fini
riba su schouder i a grit coe boz
duroe : Caramba esta patoe bobo
bo ta !.. Nada, bo sa, nada abso-
lutamente bo ta comprende di nos
religion. Ki diaptre ki bobedpd
b ta bende!....
Ta di, comprepde kop e senjora
fini a haj mashh ofendf pa trata-
mentoe asina brutoe, i jen di indig*
nacion e ta latpaqta para i dici:
Ma senjor, ni promer regla di hon-
radez bo ta. conoc. Asina bo tp
trata un bebde civiliz, ?
Ma coe un sonrisa fini e homber
a responde: Dispensa, senjora E
mes, faita di cortesia kop bo ta
reprocba mi tocanti di bo mi tin
di repropha bp...”
|
|
2 |
 |
“...I
CULTO CATOLICO.
I.
1. Ta kiko ta lugar Santoe ?
Lugar Santoe ta e lugannan, koe
Santa Iglesia a scohe i a bendicio-
na pa baci ai es accionnan santoe,
koe ta forma culto eatolico, esta,
misa i santana. Pueblo di Hudioe-
nan, koe Dios a scohe pa su pue-
blo, tabatin e Tent 6 Tabernaculo
Santoe, na cual area di alianza ta-
bata para; despues ora nan a jega
na Tera primiuti nan a traha na
Herusalem e tempel magnifico, koe
Hesus a santiflea pa su preSencia.
Na tempoe di Apostelnan Cristian-
nan a bini huntoe na un of otro
cas pa asisti na sacrificio di misa.
Ma poco despues, ora paganonan a
coeminza poersigui Cristiannan i koe
nan tabata busca nan na toer ca-
mina pa mata nan,'Cristiannan a
busca lugarnan mas sigur i nan a
retira nan na e cementerio bao di
tera pa celebra nan misterio san-
toenan. E cementerio tabata gang*
tji largoe i ta jama catacumba.
Na anja 313, koe Emperador Con-
stantino Magno a triunfa riba pa-
ganismo, el a doena libertad na
Cristiannan pa practica nan religion
...”
|
|
3 |
 |
“...90
I. Tene duroe!
II. Wanta!
III. Esta malora!...”
|
|
4 |
 |
“...caba, altar di La irgen ta
para pa Noord i di otro Santoe pa
Zuid. Noord ta nifica lugar di frioe
i scuridad, i pes motiboe di picar
i rnorto. Zuid ta lugar di calor i luz,
i pes motiboe di bida i gracia. I pa-
sobra, pa muher picar i rnorto a
drenta mundoe, ora Eva a come
den paradijs fruta di paloe koe Dios
a taha, pesai lugar di muher ta
pa Noord den misa, i lugar di hom-
oer, koe a predica Evangelio di gra-
cia i bida ta pa Zuid. Ma pasobra
pa muher tamb bida i gracia a
blbe drenta mundoe, esta pa
Maria, mama di Hesus, pesai
altar di Maria tamb mester para
pa Noord.
Pa e mes motiboe sacerdote ta
bai foi ban da drechi di altar te
banda robes, foi Zuid te na
Noord, ora e ta leza Evangelio na
sacrificio di misa, pa moenstra koe
Aposteloan a sali foi Zuid, foi lu-
gar di biba i luz i claridad.pa pre-
dica Evangelio na bepde, koe taba-
ta biba den anochi i scuridad di
picar i paganismo.
10. Kiko nos ta mira riba altar ?
Altar ta lugar di mas santoe i di
mas principal di misa, como airiba...”
|
|
5 |
 |
“...di misa:
cruciflcado, panja blancoe i bela.
13. Fakiko cruciflcado ta sirbi?
E tabata droemi den sepulcro.
4) E ta sinja nos tamb koe nos
coerazon mester ta limpi i puroe
pe por ricibi dignamente Curpa i
Sanger di Hesus den Santa Comu-
nion.
E cruciflcado, koe ta para dilanti
di sacerdote, ta recorda nos
1) e berdad di nos santa f koe
sacrificio di misa ta un i mes sacri-
ficio koe di Santa Cruz, como ta e
mes Hesas ta sacrifik na Bios Ta-
ta pa salbacion di hende, solamen-
te di otro manera, esta di manera
insangriente.
2) Tambe e ta exorta nos pa cor-
da semper coe amor agradecido i
debocion tierna riba mortQ doloro-
so di Hesus riba Cruz.
X4. Fakiko ta tapa altar coe
tres panja blancoe?
1) E panja ta sirbi pa altar, ri-
ba cual Curpa Adorabel di Hesus
ta droemi, sea blancoe i puroe.
2) pa sanger precioso di Hesus,
koe ta presente bao di figura di
binja, no corre bai i bai perdf, en-
caso koe sacerdote lo tabatin des-
gracia di plam.
3) E ta un imagen dj panja, koe
tabata tapa Curpa di...”
|
|
6 |
 |
“...dia sbon Maantji a lamanta
mainta tempran i a bisa su jioe pe
cobe taas i awa pa nan bai busca
un dos konentji, mientra e mes a
cobe su scopet di carga patras di
doe loop, a pas na su schouder i
a toema destino pa mondi.
Bientoe a soepla bon pa shon Maan-
tji e dia ai; pasobra promer koe un
ora ya el a tira .tres konentji i al-
gun phara, i a decidi di bai cas
tempran, pasobra pa e dia ai ya e
tabata arm. Ora nan tabita bai
cas, di ripiente e jioe a grit: Pa-
pa, papa, bin weita un phara aki,
esta boenita e ta 1
E jaagd a bai acerca, i enberdad,
un boenita phara. Un asina mi
no a weita nunca, e jioe dici. Ni
mi mes, koe tin mas dia den mundoe
koe bo, no a weita tal phara.
Piek bir, pluma brde coe corr,
ta ki animal esaki por ta ? Wel,
mi ta tira bo, pa mi weita bo di
acerca.
Ai no, Papa, no tir, ta picar;
e ta moenstra un bestia mansoe.
Mi kier, koe hende por coh coe
mn. Weita koe Papa por coh
pa mi.
Wel, koe ta pa coh coe mn,
ta bo mes lo coh; ami si no ta
boeta mn riba bestia koe mi no...”
|
|
7 |
 |
“...CULTO CATOLICO.
Tin un lugar santoe ainda, koe
mi no a papia ariba, esta: cemen
terio Santana.
16. Pakiko cementerio ta un
lugar santoe ?
Cementerio ta un lugar santoe
pasobra e ta consagrd na Dies pa
bendicion di Santa Iglesia. Esai no
a socede sin razon. Santana pues
ta manera ,,campo di Dios, segun
e ta jamd na otro idioma. Manera
ta sembra semia na coenucoe i ta
tap coe tera, pe putri i pa un
eosecha boenita i ricoe sali foi es
putrimentoe/ asina ta dera morto
nan den campo di Dios, nan ta
tapa nan coe tera pa nan perece
henteramente, i pa un dia na fln
di mundoe nan sali gloriosamente
como un cosecha boenita i resusita
te un bida gloriosa i sin dn.
17. TDi ki manera promer Cris-
tiannan tabata dera nan morto-
nan ?
Tempoe di persecucion, koe pro-
mer Cristiannan tabatin di sufri, nan
tabata dera nan mortonan den gang-
tjinan trahd bao di tera. Den cada
banda di es gangtji nan a traba
boeracoe, koe nan tabata pone mor-
tonan aden i koe nan tabata cera
coe un piedra, riba cual nomber...”
|
|
8 |
 |
“...esai ta nifica.
Cada un di e Evangelie tan an a scir-
bi Evangelio, no di mes manera ma
cada un segun su modo, i es cuater j
cos koe ta companja nan imagen,
ta indica na ki manera nan a coemin-
za Evangelio. S. Mateo tacoeminzasu
Evangelio coe descendencia Humana
di Cristoe E ta jama toer hende, foi
Adam te Cristoe, foi kendenan He-
sue a nace, manera lo mi jama Al-
bferto su famia, su tata, tawela, bi-
sa wela etc. siguiendo asina tantoe
leuw koe mi por. Pesai S. Mateo
ta companjA coe un hende, esta un mu-
cha S. Marco ta companjA coe un
len, pasobra su Evangelio ta coe-
minzacoe predicashi di S. JuanBau-
tissa na desierto, koe a bini pa dre-
cha camina pa Hesus, i koe su boz
tabata sona manera boz di len na
desierto.
S. Lucas ta companjA coe baca,
pasobra su Evangelio ta coeminza
coe sacrificio di Imeapa e sacerdote
Zacarias na templo di Herusalem,
oenda Dios a revela Zacarias koe su
esposa lo haja un jioe, Juan, koe
lo ta Precursor di Mesias. S. Juan ta
companjA coe un aguila, pasobra e...”
|
|
9 |
 |
“...com-
pletamente, koe a perde 30.000
homber, 224 barcoe, mientra 15 000
Cristiannan tabata librA, koe tabata
biba na esclabitud di Turconan.
Mes ora, koe esai a socede, La
Birgen a paree na Papa i a reve-
l, koe ehercito cristian a gana.
Foi gratitud pa es victoria, e
Papa a institui Fiesta di Nuestra
Senjora di Victoria, koe su suce-
sor Papa Gregorio XIII a pone na
promer dia Domingo di October
bao di titulo di Fiesta di Santisimo
Rosario
Papa a doen a Cristiannan tamb
un fabor mashA grandi, esta, di
por gana e dia ai un Indulgencia
Plenaria, koe nan por doena na
almanan di Purgatorio, cada bez,
koe despues di a confesa i ricibi
dignamente, nan ta drenta misa i
ta reza poco na intencion di Papa....”
|
|
10 |
 |
“...bsooimi 4Eiis
I
Solucion di Charada
%, Milano ta un stad den Italia. 2. Natural, un galinja por
come un cana di maishi den un seman, i un cabai n; esta, el n
por come un cabai. 3. 22. 4. Esun koe tiu cabez mas grandi.
6.' n n
1 !5 6. Horloge. 7. Den 16 dia. 8. Bo mes.
10. Portugal. Tortuga. Arturo, porta, oro, 1.
LJ LJ 11. Economia 12. Boca Jacob. 13. Pa
tene nan jas cera 14. Zebedeo mes. 15. Un
trahador di pam, koe a caba1 di bende su
pam. El a haja placa. El por larga di ta
contentoe ? 16. Courant.
13 11
17 9 1
7 5 15
Charada.
1. Cuantoe sneetii mi por corta for di un pam henter*
P y d Veen
2. Mi no ta ciegoe, ma toch mi no por mira mi bisinja.
Kiko mi ta \ - p y a v
3. .Kiko un mitar cabez di porco paree 1 Emile Maduro
4. Mi promer ta na mi braza
Mi di dos ta na mi pia.
I mi Kenter ta na mi manoe. Kiko mi ta ? Emilio p Daveiaar
5 Mf ta un stad den Holanda di nuebe letter.
9 1 8 4 5 6 ta prra riba barcoe.
7 1 2 ta wanta awa.
2 1 9 8 bo mester stim.
6 8 9 1 Sa parti na misa. Humberto...”
|
|
11 |
 |
“...basta edad, ta sinta cose.
E cas tabata gusta mi, ma drenta hoffl, i a pone mi cabez riba
schouder dj mni her:
.r
LiM I
iP&M 'J-
C1 ~ dj£5
El a dal un gritoe, boela lamanta. Ma para sin moet, mira sol ma
mira e muher coe un wowo tristoe i jen di splica.
El a comprende e mirada. Pober bestia, asina e dl, esta tristoe
bo tal Bo no tin ningun hende pa cuida bo ? Wel anto ta mi lo
toema bo. Bo la sirbi mi, mi ta cuida bo.
Mes ora a sali foi den cas, un boz dushi, boenita: ,,Ta coe ken ma-
maatji ta papia aji ?, Un hobencito di porai siete anja, a sali i a mira
mi, i a keda stranjo. Maatji, mi por subi ?
Pa contests ma bira mi cabez un banda i a lembe su m&n chikitoe.
Esta un bon bestia, i mira, cuantoe carinjo. Nos no por tenaki?
Ay no mi jioe, e no ta di nos. Esai lo ta ladronicia. Nos mester
busca su donjo.
E chikitoe a subi mi lomba, i a bai na posada, pa toema informacion.
Como e no eonoce mi, nos a pasa rond pueblo pa puntra, si ningun
hende no a porde un buricoe.
Despues di dos...”
|
|
12 |
 |
“...momentoe despues nan ta bin busca mi.
Nan ta jama, nan ta grita, camna aki camna aja, boer cob por nada.
Ami a flea ketoe, mescos koe raton. ....
Sigur nan a larga porta abri. Porfin nan a hinca un cabai bao
di garoshi. I mientras e cabai tabata haci mi trabao, ma haci coi
floho, dal un dushi sonjo den e rooi. Despues di dos ora asina, ma
sali foi mi buracoe, coeminza camna, coen, grita, pa hala atencion di
mi bendenan.
2
;£.*'
mm
Ata nos bon burricoe ta bini. Beta flel e animal ai ta, i esta
spiertoe koe el a scapa foi mfln dj ladronoan.
Su manece nan a drecha trankera, cera buracoe di mas chikitoe,
koe ni raton ms no por pasa. Dia Mars a jega, i ma bolbe hunga e
mes kenshi di seman pasi. Cabai mester a bai Punda na mi lugar.
I ora e homber mes a bolbe cas, i a tende, com nan a haja mi trobe,
-asina el a bai Punda, el a bira mashd desconflA. E mes a ristra hen-
ter su- noenucoe, coe toer trankera. I ta figura mi, koe el mester a hole
algo e dia ai. .
E di tres dia Mars a jega, un...”
|
|
13 |
 |
“...di coenucoe di
Manchi poliz.
Cuantoe buricoe tini ?
Paree mi diez-seis, i esun koe gana ta hanja 25 florin i un oloshi di
plata.
Mi mama dushi. f- Maa Mono dl mara mi tambe tabatin un
buricoe.
Mi tabatin lastima dj pobercito muher. I como mi tabata bon cam-
nad, ma bai cerca dj pa ofrec mi sirbishi. El a comprende mi idea.
Pober bestia, e dici, bo no ta di ningun hende, wel desdi awoi ta
mi ta bo shon.
Toer tabata bofon di mi. Mira, Lamuertoe, toemaki diez placa bai
pela i feita cerca Bakhuis. Esta paree palabrua, no ? Asina cada
un tabatin su insulto pa mi....”
|
|
14 |
 |
“...117
E maher no a haci causa. El a carinja mi, i a bai cerca president
di fiesta,, tira cincoe real den sacoe, pa mi tambe por toema parti den
poestamentoe.
Nan a scirbi mi nomber, i awor lucha a coeminsa. Nan a pone nos
toer 17 na careda. President mes a conta un, dos, tres, i ata nos
toer a coeminsa coeri, koe ta un gustoe. Pero e otronan tabata muchoe
gordo. Unbez mi tabata nan dilanti.
Hasta mi tabatin tempoe, di drai mira patras, hari nan. Esta furioso
nan tabata riba e buricoe flacoe. Dos bes e buricoe di Buchi Paula a
alcanza mi. Pero coe un salto balente raa gan. Porfin el a pone su
djente den^ mi raboe. Mi por a moeri di dolor. Sin embargo ma ranca
bai, coeminsa coeri, boela furiosamente. I ma jega hopi promer koe
toer e otronan. Un aplauso general a ricibi mi aja.
Maa Nono a keda loco di contentoe. Su wowo jen di awa el a bai
cerca president pa acepta e premio koe ma gana.
Pero codishi no s. falta nunca. Ata Buchi Paula i shon Panchi'to ta
reclama ; e premio pa nan buricoe, koe...”
|
|
15 |
 |
“...conoce su mama i a
cai den su braza.
Tata, mama i jioe, toer tabata
jora di tan toe alegra.
Ki un elicidad tabata pa nan, di
haja nan uni coe otro atrobe, des-
pues di tantoe tempoe di un separa-
tion tristoe i largoe I
FIN.
No loebida di lesa esaki.
Mi Amigoetum chiJn.
Mf ta bin hala boso area, no pa castiga boso, ma pa boso teude mi un rato.
Pues, mi tin cos di papia coe boso, koe nlngun otro hende no tin nada
di haci coe ne. Bom siuta i tende 1
Boso sabi, koe aki poco dia vacancie ta coeminza. Esta dushi, no ?
Toer trabao, toer I ibrameutoe di cabez, toer e comementoe di letter *
ciira a caba. Boek in an ta tirA den hoeki, leinan ban cerA den kashi.
I boso ta liber, be teraraente liber. O dushi liber tad 1
Prijsuitdeeling lo boeta corona riba boso trabao.
Tempoe di vacancie ta tempoe di liber tad. Pero esai do kier_ meen,
koe boso ta liber di haci kiko boso kier. Esai no, mi amiguitonan.
Semper hende mester por mira, koe boso ta much-man di tchool di Soeur
i Frater; pues, muehanan, koe sa...”
|
|
16 |
 |
“...poco nervioso, i ma coeminza jora, puutraudo, 8i buricoe
do ta mehor koe e otro auimal koe jama bende.
Den di esai un mAn, moii ni seda, ta pasa riba mi lomba, i un boz
manera di plata ta bisa: Ay, pobereito animal, esta tfistoe bo ta
paree, i esta flacoe bo ta. Sigur nan a maltrata bo hopi, no ta berde?
Ma bira un banda pa contest. El a eomprende mi mirada, i df coe
su jaja: Nos mester bai ooen na Tantan, pe hanja un bon stal coe
bon coeminda.
Ii'.
E jaja tabata jama Emilia, anto e dos muchanan tabata jama
Guancito i Jeannette.
Nan a pone Jeannette riba mi lomba, i como no tabatin rienda,
Guancito tabata camna mi dilanti pa guia mi.
Ma gusta e hobencito mashd, i de bez en cuando mi tabata toca
su m&n chiki coe mi nanishi.
Esai a haci loco di contentoe, i e di coe su jaja: Esta un dushi
animal, e ta soentji mi. E palabra a haci e jaja bira jaloersch i e
di coen: Soquete koe bo ta, bo n ta comprende ? E ta hole pam
koe bo tin aji den bo sacoe. Ma keda mashd malcontentoe, i ma
flea ketoe, pensando...”
|
|
17 |
 |
“...di tira.
E tata coe e tres otro cabaljerona a tira hopi p&hara; den dos
ora i tem nan tasch a jena. Pero loke ta e tres mucna bromadornan,
koe a trece un buricoe pa carga tantoe p>hara, nan no a tira nada,
ni un totolica sikiera. Nan tasoh a keda plat mescos coe un depchi.
Un sinjal di trompet a reuni nan toer na un desajuno delicioso. Pas-
telan, ham, weboe hereb, keshi, koeki.
I awor atrobe ma observa un cos. Esnan koe a traha menos a co-
me mas. E tata tambe a nota esai, i di coe e muchanan. Esta un
carga pis& e buricoe tini. Toer e grandinan a hari.te jora, peroechi-
kitoenan a bira cor&. mescos coe kreeft. Eicardo a responde: Papa
mes tabatin toer cachor, pesai nos no tabatin ningun pa cohe e p&-
haranan, koe nos a tira....”
|
|
18 |
 |
“...seman, ma-
nera e tempoe di preparacion pa
Pascu di Resurreccion. koe jama Cua-
resma, ta dura cuarenta dia.
Pakiko Advent ta dura enater
seman?
Bo sA pakiko Hesus a nace? Pa
libra nos foi esclabitud di demonio,
koe nos toer a cai aden pa piear di
Adam. Ma ta hopi tem caba, mash.
hopi tem koe Adama'bibaia peca
i koe Dios a sak foi Paradijs. Bien
Dios a prirainti na Adam, koe lo E
manda un Salbador foi Cieloe, koe
lo bin libr.
Ma hopi tem a pasa promer koe
e Salbador a bini.
Cuarenta siglo largoe, esta 4 mil
anja, toer pueblo di mundoe a desea
mash, tantoe pa e Salbador bini.
I mira, despues koe 4 mil anja a pa-
sa, Hesus, nos Salbador, a nace den
stal di Bethlehem. Pesai, pa recorda
es 4 mil anja, koe mundoe a suspira
pa binimentoe di Hesus, es tempoe di
Advent, di preparacion pa Nacemen-
toe di Hesus, ta dura 4 seman.
Es tempoe ta un tempoe di peni-
tencia, pasobra pa penitencia nos
tin di haci nos digno di binimen-
toe di Hesus. Esun koe no tin coe-
razon limpi no ta toema parti den
gracia...”
|
|
19 |
 |
“...UI
Historia di un buricoe, conti p mss.
CAPITULO VII.
Algun dia despues a bini un circo. Henter familia a bai weita, i
ami a carga e dos di mas chikitoe riba mi lomba, esta Jeannette i
Henri.
V m
Nan tabata papia hopi di un buricoe masht spiertoe. I e jioenan a
maha nan papa asina, te porfin el a bisa : Ta bon, nos ta bai mira
e animal milagroso, maske mi no ta kere koe e por ta mas sabi koe
nos bon Neddy,
E elogio a pone mi balia di contentoe, i ma propone firmemente di
saca mi saber i di cobarda e buricoe.
£
mm¥>
r NSv...”
|
|
20 |
 |
“...PROBLEMA Dl DAM:
@M &MDPI4
PtETOE.
BliANCOE.
Nil
SOLTTCION No. 6.
BLANCOE: 8631, 31 : 22 42 : 38.
Pretoe: 2127, 1621.
PROBLEMA No, 7.
BLANCOE 31, 36, 42, 43.
Pretoe: 6, 21, 22, 27.
Blancoe ta coeminza i ta gana
den tres stoot.
Solucion di Charada di ^To. 19 i 510
forma sigiente figura
marca coe strepi mas delega ta sobra
1. Mil ta M ; kitando dos, esta e promer i e ultimo paloe,
ta sobra. v = 5. 2. "Napoleon. 3. Pruga por bif)a riba un
elefante, ma un elefante no por biba riba un pruga. 4. Cabei.
5 San Pantaleon. 6. Kameel a bini coe bal. 7. Bishita
di dokter, 8. Adam. 9. Mi ta Nada. 10. Dies lucifer ta
kitando e 4 lucifer,
_l N .
10. Es 12 camber di hotel ta marca akibao coe cijfer romano,
i cijfer ardbico ta moenstra cual biahera ta aja den. E donjo
di hotel ta haci di es modo sigiente :
m---------El ta hinca dos biahero (pa un
ra toe sol) den promer camber,
anto di 3 biahero ta bin den
camber No. II; di 4 b. den
camber III; di 5 b. den camber
IV etc. i di 12 b. den camber
trobe un...”
|
|