1 |
 |
“...a
fada di dj.
Mi ocho9 mebe, siete i seis ni un tienda sjap
por f alt.
Mi cifieo9 UU i oeho pa parti di Oost di Bonaire bo
ta hanj.
Mi conhunto ta nomber di un para
2. Pone e letternan aki di tal manera, koe bo ta hanja un
bon proverbio papiamentoe:
Bin tende9 Deni d. Mem. di: Amigoe di
Corsouw i La Cruz ta hopi les&
Mi a scirbi hopi letter capital den e charada, pa haci poco
mas trabahoso. Mester bini un letter capital den e proverbio
i si mi ta scirbi es un sol, e soiucion, ta figura mi, ta bira
muy facil.
& Si di dobbel di e edad, koe actualmente mi tin, ta
kita tripel di e edad, koe 6 anja pas, mi tabatin, anto ta
resulta e edad koe awe en dia mi tin.
Ki edad mi tin ?
4. Kiko toer hende koe n<^ tin e semper sa bisa nan a
perd, i hende koe tin nunca no a perd?
5. Cual santoe no ta biba na Cielo ?
6. Ki ora konentji tin dolor di diente?
Ki ora konentji su diente ta morde ?...”
|
|
2 |
 |
“...
ALi ETA N [CA
P
DEDICA NA NOS HUBENTUD.
; rVo. 2 . A LA BLANCA TA SALI CADA DOS SEMAN. 1912
p QXD T
Cruzada di Muchanan.
ui.
Siguiente mainta EDguerrando a
baba, bistf na jaagd den hardinnan
di castijjo, i cuidadosamente eladren-
ta un camina bandona koe ^tabata
bai pa lamar.
Coe bisfca penetrante el tabata
sonda horizonte na toer camina.
Alfin el ta tende di aleuw un canto
halt i el ta mi ra un boto di pis-
cador ta acercando. t Mes ora En-
guerrando ta jama e 'piscador, koe
ta bira bin coh i hib na Plou-
gastel.
Asina el a gana playa el a cohe
su trompet 1 a toca un jamada i
inmediatameute un otro tocamentoe
di trompet a respond. El a dirigi su
pasonan na direccion oenda e sin-
jal a sali, koe de bez en cuando
tabata repiti. Di aleuw campananan
tabata bati ochor, i alfin Enguer-
rando a haj den presencia di e pe-
regrino koe a coemind coe un
inclinacion profunda.
Pues bien, e hoben Senior di
Kerougal a bis, pa haci kiko bo
a combida mi aki coe tantoe mis-
terio asina? Pakiko...”
|
|
3 |
 |
“...musulman-
nan for di Herusalem. El a bai jen
di Animo i confianza i ai! nunca
mas lo bolbe trobel...
Ma alomenos su morto por ser
yengA.
Di com?
Mi a forma un idea pa un cru-|
zada nobo, i mi a corda koe jioe-
nan di Senjor di Kerougal lo kier
toema parti aden, i haci e musui-
man paga di sanger di nan tata.
Kiko I Apenas mi tin diez cincoe
anja i mi roemannan toer ta mas
hoben koe mi ainda.
Toer koe lo toema parti den e
cruzada lo ta di bo edad mas 6
menos.
Cabaljeronan mucha auto.
Muehanan ta bira homber, ra
jega caso di mester bringa pa cau-
sa di Dios. David tabata apenas un
hobencito ora el a toemba Goliat
coe un piedra; Joas tabata un mu
cha numa i sin embargo el a toem-
ba trono di Atalia i su diosuan fal-
soe. Pakiko e mes milagronan no
por socede awendia coe nos mucha-
nan di awor? Sf, si, Herusalem nq
por a ser conserbA pa espada di
cabaljeronan, l ta salbA pa mucha-
nan! Jen di admiracion musulman-
nan lo mira nan orguljo abatf, es
orguljo koe tabata haci nan tan
temibel. Tambe...”
|
|
4 |
 |
“...12
Boela foi panchi cai den candela.
r;*S
H
E_ bieuw ariba ta fada
Di tende tanto: do, mi, fa;'
Ma ta capaz di bira loco,
Bam weita koe e kier stop un poco.
Ay, mira e homber toer rnanch,
Sin por a stop e: do, mi, fa;
Si e kier a wanta, boco ketge,
Awor su cara lon ta pretoe.
Un poco inkt den su trompet
Lo caba pronto coe su pret,.
Si lenga i lipnan bira pretoe
E tocador lo fica ketoe.
Un bon conseho.
Pedro di Livorno, un homber ma-
shA sabir foi siglo XVI, tabata'
scars na placa, scars manera man-
ga di zjilet. Sin embargo e tabatin
semper bon beiz.
Un dia e tabatin koe pasa un
rio na Toscana coe boto, pero a
no tabatin ni un cent chikitoe na
sacoe. Anto el a pidi ponchero efabor
di pas, ma inmediatamente el abisa:
,,Mi amigoe, placa mi no tin, ma
lo mi doena do un bon conseho.
Despues di hopi babel, porfin e
ponchero a haja bon di hib na
otro banda di rio, principalmente
como Pedro tabata sigur koe su
conseho ta bal rnaeha hopi.
Ora nan a pasa rio, ponchero a
puntra Pedro kiko e...”
|
|
5 |
 |
“...respet i
obedieneia na su major. E tabatin
mashi capricho i no tabata bus*
ca sino di cumpli coe su mes kier.
, Pront el a entreg na toer bicio i
desorden bira blancoe-manera niebe, net
manera di un homber di nobenta
anja.
Anto pueblo, koe tabata presente
na es cambio repiente, a coeminza
grita: milagro, milagro! Obispo koe
a haja sabi e cos ai, a bai na e
lugar, acmpanj. pa su sacerdote-
nan. Na su bista henter pueblo a
cai na roedia i tabata ketoe-ketoe
den gran expectacion. Anto e Pre-
lado a sclama coe boz altoe: Aki
boso tin, mi jioenan/ un terribel
spiertamentoe. Dios. ta doena nos
di conoce, koe, si es hoben a keda
obedecido i respetuoso pa su...”
|
|
6 |
 |
“...mer lugar pa spierta i pa jama ben-
de bini misa; tamb nan ta nuncia
pa nan batimentoe gloria di Dios i
di su Santoenan. Pes motiboe ta
bati nan na dia di fiesta. Nan ta
spierta hende tres bez pa dia, main*
ta, merdia i atardi pa reza Angel
di Senjor i nan ta lamanta bende
pa reza pa e mortonan koe nan ta
bai dera.
Ora awor nos ta drenta misa, nos
ta mira pfla, parA den portal 6
atras di misa, pasobra Sacramentoe
di Bautismo ta entrada di Iglesia.
Pa es Sacramentoe nos ta drenta
den Iglesia i ta bira su miembro*
nan. Antes tabata para ai tamb
un fontein, pa honde laba nan mAn
promer di dtenta, loke tabata un
imagen di pureza di nan coerazon.
Awor nos ta haja un vaso coe awa
bendita, pa hende bendicion coe es
awa, ora e ta drenta sali foi
misa....”
|
|
7 |
 |
“...eenjornan koe tabata ora
di bolbe na caetiljo. Enguerrando a
drai orguljoeamente i a bis coe un
tono fad,:
Bolbe bo eol na caetiljo. Loke
ta noe, deepuee di algun anja boeo
lo mira noe trobe. Un carta, koe Je*
ban a larga riba mesa den noe cuar*
to, lo declara Mama motiboe di noe
biaba.
Bruno a bira mudo di admiracion;
ma sinembargo el a rieca puntra
ainda s
Na oenda boeo a decidi di ba,
mi nobel eenjornan ? Por tin paie
den muudoe, mas boenita koe noe
Bretanja ?
Ta bon, Bruno, ma bo consebo-
nan ta foi tempoe awor aki.
T mi Senjora, boeo nobel Mama?
Bolbe numa, Bruno, noe no tin
meeter di companjo mas.
Bruno a suspira profundamente i
a biza eu m&nnan na laria como
sinjal di desesperacion; ma mee ora
el a bira eu cabai i a coeri bao di
galop na caetiljo. E hobennan tambe
a pone nan cabai na galop pa si-
gui nan camina.
Uespues di un mei ora Jehan a
coeminza keha cansamentoe i nan
tabata obligd di toema poco sosie-
go; pa fortuna nan tabata cerca di
un casita. Enguerrando a cobe eu
trompet i a toca...”
|
|
8 |
 |
“...mama ta-
bata biba na Punda tem di Pastor
Blommerde, koe a casa nan. Mi
tata tabata piscador i mi ma-
ma a percura pa cas. Dios a bendi-
ciona nan coe cuater jioe, dos hom-
ber i dos muher, di cual ml ta ma-
yor. Nan a casa na misa di Otraban-
da, pasobra e tempoe ai no taba-
tin misa na Pietermaai. Un scool
si tabatin i de bez en cuando a bi-
ni un Pader pa tene catesashi, te
ora un Obispo coe dos Pader i un
Broeder a bini for di Holanda ; e
Broeder bieuw mi a mira dos se-
man pas ainda. Ei a bira bieuw
i ta cam na poco-poco coe un ga-
roti na mfin. Sigur e tin nobenta
anja caba, e tin mas koe cuarenta
anja na Corsouw. Nunca mi a mira
un bon hende asina. Toer hende ta
stim mash. I mucbanan ? O shon,
cuantoe e bon Broeder a sinja pa
nan promer Santa Comunion, mi
no s&. Ma sigur-sigur ora e Broe-
der ta moeri i toer koe el einja,
ta companja su morto, misa di Pie-
termaai lo ta muchoe chikitoe. E
Obispo i e dos Padernao a moeri
caba. Un a moeri liher. Na Juli nan
a jega i un di e Padernan...”
|
|
9 |
 |
“...22
mira, mf tabata droemi na banda
di lamar. Ora el a mira mi, e di-
ci: Ben, Ben, mira com Dios a
castiga i a spierta bo. Si 60 a bai
misa coe mi, anto e cos ai lo no
a socede.
Ai Guancito, mi a bisa, por-
dona' mi i pidi Dios pordon pa mi.
Mi ta priminti koe nunca mas lo
mi falta misa, si mi ta bira bon.
Ora nan a hiba mi cas, nan a jama
dokter i el a bisa mi mama : Lar-
ge droemi bon, el a spanta, ma
no tin ningun peligro.
I ta esai, mi bon amigoe Ra-
mon, koe mi ta para dnroe koe te
awormi ta cumpli otro seman
49 anja mi a falta poco bez dia
Domingo di asisti na sacrificio di
misa.
Ma shon Ben, bo sa kiko bo
mester haci, manda e cuenta na
Redaction di Ala Blanca. Sigur
su redactor lo keda contentoe di
a haja un bistoria asina. Ta bon
pa otro muchanan ta lez, i ta nn
bon ehempel tambe pa nan.
Esai mi no por. Nnnca mi a
skirbi un carta na Padernan.
O, nan ta contentoe; mara koe
tin mas hende, koe por doena un
of otro historia, sea di nan mes of
di otro hende, basta e] no ta
ofende ningun...”
|
|
10 |
 |
“...pe, i el a kere di tabata
scucbando un melodia celestial.
Cuidfi coe atencion di mas grandi
pa su roeman i e dos senjoritanan,
el tabata siuti su forza bolbe toer
dia poco-poco i segun el tabata bira
mebor su entusiasmo pa gora i su
deseo na aventura tabata domin
mas i mas tantoe. Pa agradabel
koe e trato i cuidanza tierno i e
mtisica grato di Violette i Jane ta-
bata pe, semper e tabata anbela
mas i mas na boroto di ebercito i
siguimentoe di e marcba, koe mes-
ter a bib na realizacion di su plan-
nan grandi.
Un cierto mainta Senjor di Cha-
vannes a jama su criar i a puntr:
Ta com mi no ta mira mi pahe>
nan, Wouter i Willem?
,,Nobel Senjor, e sirbiente a res-
ponde vacilando, awe mainta nan
a hui bai.
Hui bail,
Pa bai uni nan coe e ebercito di
mucha.
Tendiendo es palabranan Enguer-
rando a bira responds:
Ta paree anto koe ningun obs
taculo por stroba e cruzado aki....
Nos filanan ta crece dia pa dia.
Warda numa i pronto nos nomber
lo resona den toer pueblonan.
Despues di mei ora e jioenan...”
|
|
11 |
 |
“...34
Ora Archibaldo a mira par. banda
di Senjor di Chavannes un stranjero,
koe net a caba di jega ne castiljo
soe un cortebo grandi, el a bira
bleek manera morto. Net Enguerran-
do kier a puntr motiboe di su span
toe, e stranjero a jama Enguerrando,
bisando:
Enguerrando di Kerougal, bo no
kier larga bo idea ?.... Kedando lo
bo por ambiciona na dignidad i
honornan di mas altoe na corte di
Francia, na lugar di bai contra un
morto sigur den es empresa, koe
mster tabata impedf foi principio.
Impidile! ma Italia, Alemania,
benter Europa ta manda nos nan
troepa di hobnan.
Pues bien, bai numa; ma mi no
ta risca bisa bo hasta la vista.
Hinca roedia Enguerrando..
I e stranjero a papia e formula
sagrada:
Den nomber di Dios, di San Mi-
guel i nos Senjora mi ta baci bo
cabaljero, Record a di kende bo ta
jioe i no degenera i venega di bo
genero.
Enguerrando i Isolin a bai dobla
nan roedia ainda pa Senjor di Cba-
vannes i su jioenan pa demoenstra
nan gratitud profunda; caba e eher-
cito a cohe camina i...”
|
|
12 |
 |
“...resolve
pa defeude nan mes te na ultimo,
a sigui iucha manera liero te koe
di ripiente un vlam grandi a sali
foi dek di barcoe i a pone nan dal
un gritoe tremendo di spantoe.
XIV.
Ainda ora incendio a coeminza
abordo e hoben nobelnan a ninga
di bandona barqpe, no obstante e
miserabel Medrico Aubriot tabata
grita numa:
Fuego griego nos ta perdf!
fuego tabata un invencion hor-
ribel di Griegonan, un candela, koe
nada por a paga; hasta den awa
mes e tabata sigui cende. Den poco
ratoe e barcoe a bira un klompi
biboe di candela, oenda e muchanan
infeliz tabata coeri bai bini. Na
promer momentoe koe candela a
coeminza, matroosnan di e otro
barcoenan a coeri bin doena auxilio
coe boto, den di cual e muchanan
koe por a scapa, a boela.
E Medrico Aubriot cobarde, in-
consolabel coe perdida di su barcoe,
tabata bai salta trompecando den
un boto, ora un dje muchanan des-
graciado, koe no por a hui foi
candela a boela, toer kimando bra-
z, i a pega su panja na candela. E
mucha i e traidor a keda lucha...”
|
|
13 |
 |
“...42
eompanjeronan, Enguerrando i Iso-
lin a bira toer dos propiedad di
mes un donjo, Ben Sangiar.
El tabata biba na Damiate i asina
el a gana cas el a entrega e dos
muchanan na su favorito Massoud,
an asi&tico, koe tabatin un odio
inmenso contra toer loke tabata
cristian.
Biba un dia Ben Sangiar a jama
e dos prisonjeronan i a bisa nan:
Boso kier ta liber di boso ca-
dena?
Koe nos kier ? Isolin a puntra.
Ai tras mester tin un triki, mi roe-
man, Enguerrando a bisa pocopoco.
Si, ma mi no ta ofrece boso li-
bertad pa boso bolbe na boso tera,
pais di infielnan; no, mi tin idea di
marra boso coe mi fabornan na
Egipto. Pesai boso mester abhura
boso religion i banja boso alma
den fuente di berdad koe profeta a
trece pa berdadero fielnan.
Nos 1 abhura nos f Mihor nos
moeri! Enguerrando a grita, bra-
zando su roeman. Sin incomod e
Egipcio a sigui papia:
Lo mi carga boso coe rikeza.
Nos no ta desea bo biennan.
Corda bon, koe mi tin derecho
di manda boso.
I derecho di larga mata nos
tambe.
I esai lo...”
|
|
14 |
 |
“...Trankilo e shon ta para mira,
Sperando com e cos lo bira
-
rnsstJ^m
=i==M
nikj
+SJ393.
-='-- -
S 1 '
g==rr^==^=
------
~T '
=
' ' -t=
;
W2Sj2%
mm
mmi
ma
Wm
Mi tata dushi, ki trabao,
Toer cos ta plama, basha bao,
Toer dos ta lora pechoe arriba,
I nada nan ningun n ta hiba.
No sea nunca pretendi
Pa bo no keda bloot bashi....”
|
|
15 |
 |
“...nanishi. E nanishi cord a costa ho-
pi placa mas i ta muchue mas chi-
kitoe.
Un flogo.
Un homber flogo tabata droemi
abao na kantoe di un camina gran-
di. Un shon ta pasa aja i ta pun-
tr oenda tal i .tal ta biba. Awor
e flogo ta hiza un di su pianan i
ta raoenstra coe ne direccion dj
cas koe e shon tabata puntra pe.
E shon ta keda para admird riba
tantoe flogedad i el ta ofrec un
florin si e flogo por doen un prue-
ba mas di su flogedad extravagante.
E flogo ta buig su cabez koe sf i
mes ora e ta bira su curpa un bau-
da asina koe e shon por a pone
su florin primintf den di e flogo
su sacoe....”
|
|
16 |
 |
“...Senor Sin Braza'
coe dos moqueta
p-'%
mMt
wms
WMLh
3g5P%i
mm CfJ
mm
Blaipj
mm
susi
bSSS
Un pober sin braza (manera e mes dl)
Tin cos den su sacoe, pa kibra nn chiia.
E otro koe j jama : Guan Carai Carn,
Di: Buchi, doena mi, larga mi carg.
gpgjgp
mmm
gj
mm
mm
E ta cohe su bottel, i ta bira furioso,
Sin Braza ta saca :....... dos moqueta famoso....”
|
|
17 |
 |
“...di tres coe C, e di cuater
coe D, e di cincoe coe E, e di seis coe F
. V t t .
t t
'. t
7 letter.
. 8
6
. 8
7
t 8
Maracaibo.
E cruznan ta forma palabra
4. Ki santoe ta pasa mas trabao koe toer otro santoe ?
F. R. Pleteraz.
5. Na oenda un gai a canta promer bez di su bida? f. r. p.
6. 1 2 3 4 5 = no ta bobo.
2
3
4
5 = no ta dushi.
7. Pakiko ora school a caba, mucha ta bai cas? a. de p.
8. Coe cuantoe claboe mi mester claba un cana pe ta
bon claba ? f. r. p.
9. Ken ta pidi limosna i casi nunca ta bira ricoe ?
Humberto de Palm.
10. Mi roeman dici coe mi: Bo no por bai sinta, camina
mi a sinta. Promer bez el a bai sinta riba un stoel. Mi
tambe a haci. Di dos bez riba suela, m'a haci mescos.
Ma oenda el a bai sinta pa di tres bez, mi no por a bai
sinta ? Na oenda el a bai sinta ? h. ae p.
Na Emilio Davdaar i O. Willem.
MashfL danki pa charada koe bo a inanda pa mi. Sigui manda
num&, cuantoe koe bo tin i lamanta bo amigonan tamb di manda
cob. Tan pronto koe bo a manda nan solucion tamb, lo mi pone...”
|
|
18 |
 |
“...su combersacion
el a bira su lomba pa su macutoe di
fruta. Tentacion a bira fuerte..i,
ma pensa; e muher ta sobra basta,
Ketoe-Ketoe ma saca mi mn, ma
cohe un fruta i net mi kier a hink
den mi sacoe, ma hanja asina un
mep na mi cara, koe di spantoe ma
bolbe larg cai. Mucha 1 e homber
koe a dal mi a grita, bo no cono-
ce di siete mandamentoe?...Ta di
promer bez koe bo a peca contra
dj? Percura pa ta di ultimo bez.
Berguenza a haci koe mi no por a hi*
za mi wowo mira e homber; sin em-
bargo nunca mas mi por aloebida
su cara.
Na school mi a sinja mash bon;
ma ni un palabra koe mi a tende
aja, a keda asina hundoe grab den
mi alma, koe esakinan: percura pa
ta ultimo bez. I despues koe mi a ki-
ta school, e impresion no a kita:
percura pa ta di ultimo bez. Princi-
palmente den catesashi ora nos ta-
batin les riba di siete mandamentoe,
mi coerazon tabata bati di ansia, i
tabata paree mi koe mi tabata mira
mi ne marsh ke macutoe di fruta.
Despues koe ma bira mas grandi
ma bira discipel di un comerciante...”
|
|
19 |
 |
“...lamar i ata mi ta mi-
ra bo awor coe hopi carn! Nanzi
di: si, mi shon rey, camina sol-
dAnau a tira mi, tabatin hopi car-
n den fondo di lamar, pesai mi
a sali coe nan toer. Mas aleuw den
lamar tin hopi placa di oro i dja-
manta, tin hopi rikeza i cos boeni-
ta den fondo di lamar!
Ora rey a tende esai el di: di
berde! anto lo mi larga soldAnan
tira mi tambe den lamar, pa mi
haja poco placa!
Compa Nanzi a bira contentoe,
koe el a nek rey; el mes a bin ju-
da soldAnan pa hinca shon rey den
sacoe i nan a bai tira rey den la-
mar, pe no sali nunca mas.
Nanzi a bai biba den palacio i el
a bira donjo di toer biennan di
shon Rey....”
|
|
20 |
 |
“...10. El a
mi roedia.
Colectant.
bai sinta riba
CHARADA.
1. Kende a grfta asina duroe koe toer hende di mundoe
por a tend ? Emilio^ P. Davelaar.
2. Mi henter ta nomber di un muher masha stima i respeta.
1 2 ta un nota musical
3 5 ta un hende di puesto altoe
8 17 ta nomber di un muher e. p. d.
3. Ki ora un tata di famia taden cas sin su cabez!
Emile Maduro, Sta. Marla.
4. Hiep, hiep hoera Biba La Reina, biba Princesa Juliana !
Com hende ta haci pa scirbi esai coe cuater letter ? e. m.
5. Kiko ta bira corticoe ora nos ta hala? a. Jansen.
6. Traha un palabra coe es letternan aki: a, a, a, a, a, p, 1, n, n,
m, k, d, i? J-
7. Pakiko galinja ta boeta Weboe ? - Petrus van der Veen.
8. Un tata tabatin siete jioe homber i cada jioe tabatin un
roeman muher. Cuantoe jioe e tata tabatin? p. v. d. v.
9. Riba ki dia ladronnan no ta horta? Humberto dePaim.
10 Kiko ta promer cos koe un cachor ta haci ora koe e
Pali na solo ? Armando Slinon.
11. Kiko morto ta haci mescos coe biboe? Ren pietersz.
12. t = di...”
|
|