1 |
|
“...niebe e ta sigui su
camina den es region di luz i claridad resplandeciente.
Pakiko nos a jama asina e courant/ chikitoe, koe nos a
prepara pa boso, mi amigoenan, i koe nos ta ofrece boso
awor na promer dia di Mei? Pakiko! Bien, tende! E pahara
coe su ala blancoe ta un imagen di boso alma, koe ta brilja
arnda den pureza i inocencia di Bautismo. Boso alma mester
ta manera es p&hara boenita. Boela e tin di boela altoe na
lana, camina stof di mundoe no por manch.
Pa juda boso nos a traha as courant aki. Lezbon ihaci
loke e ta sinia boso.
Luna di Mei ta luna di la Birgen Maria. Bao di protec-
cion maternal di es dushi Mama nos ta pone boso, pidiendo
.P. plftuia riba boso alma alanan blancoe di su amor i
carinpo. Subi anto, dushi p&hara, subi i bati bo alanan coe
alegria....”
|
|
2 |
|
“...si nos ta haja nan bon, lo nos publica nan firmd coe
boso nomber, pa toer hende mira kende ta es amigoe sabi koe a in-
venta es cos ai.
Awor adilanti! Mira i poerba boso forza 1
1. Mi promer, siete i tres ta nomber di un muher.
Mi dos i tres ta un nota musical.
Mi cuater, tres, dos i un coral di Militaire Tehuis a
fada di dj.
Mi ocho9 mebe, siete i seis ni un tienda sjap
por f alt.
Mi cifieo9 UU i oeho pa parti di Oost di Bonaire bo
ta hanj.
Mi conhunto ta nomber di un para
2. Pone e letternan aki di tal manera, koe bo ta hanja un
bon proverbio papiamentoe:
Bin tende9 Deni d. Mem. di: Amigoe di
Corsouw i La Cruz ta hopi les&
Mi a scirbi hopi letter capital den e charada, pa haci poco
mas trabahoso. Mester bini un letter capital den e proverbio
i si mi ta scirbi es un sol, e soiucion, ta figura mi, ta bira
muy facil.
& Si di dobbel di e edad, koe actualmente mi tin, ta
kita tripel di e edad, koe 6 anja pas, mi tabatin, anto ta
resulta e edad koe awe en dia mi tin.
Ki edad mi tin ?
4. Kiko...”
|
|
3 |
|
“...guerrando ta jama e 'piscador, koe
ta bira bin coh i hib na Plou-
gastel.
Asina el a gana playa el a cohe
su trompet 1 a toca un jamada i
inmediatameute un otro tocamentoe
di trompet a respond. El a dirigi su
pasonan na direccion oenda e sin-
jal a sali, koe de bez en cuando
tabata repiti. Di aleuw campananan
tabata bati ochor, i alfin Enguer-
rando a haj den presencia di e pe-
regrino koe a coemind coe un
inclinacion profunda.
Pues bien, e hoben Senior di
Kerougal a bis, pa haci kiko bo
a combida mi aki coe tantoe mis-
terio asina? Pakiko bo mester a
usa astucia koe tch ta un arma
koe no ta combini pa un cabaljero?
Senjor, enberdad tabatin mester
di secreto; pasobra loke mi tin di
participa bo ua orea n inicil oo
por tende.
Bo ta haci mi admir. i curioso,
Maestro Archibaldo. Tene cuidao si
bo intento tabata di ganja mi; pa-
sobra mi ta hura bo pa alma di
mi tata, esai lo no para bo bon.
Pa alma dl bo tata mi tahura
bo koe den mi coerazon no tin en-
ganjo. Lo mi por corda na 'engan-
jo i mentira...”
|
|
4 |
|
“...secreto pa biba largoe.
No ta berde, muchanan, koe nin-
gun di boso do ta gusta di sali
foi es mundoe, i koe toer sin exep-
cion kier biba bopi anja pa consuelo
di boso major i pa boso mes fe-
licidad ?
Bien, mira aki e secreto koe por
juda boso : Honra bo tata i mama i
lo boso tin un bida largoe na tera. Esai
ta promesa di Dios mes, i loke Dios
ta priminti, lo ta cumplf.
Muchanan obedecido i respetuoso,
pues, lo biba largoe, ricibiendo aki
na tera mes premio di nan obedi-
encia : al contrario jioenan rebelde
i desobedecido na bolontad di nan
major lo tin pa castigoe un morto
pronto. -
Boso ta mira, muchanan? Nunca
lo ta berdaderamente feliz el koe
no ta doena e reverencia, koe mes*
ter, na su major. Den di maldicion-
nan, koe Dios a lanza riba hende
koe ta falta coe su lej, tin es aki/
Levitanan lo sclama coe boz altoe na ho-
bennan di Isral: maldiciond sea l koe no
ta honra su tata i su mama; i kenter,
pueblo lo responde: Asina lo ta. Amen.
Cuantoe bez es maldicion ta cum-
pl coe exactitud...”
|
|
5 |
|
“...cuantoe partida misa
ta parti ?
Misa ta partf na trfes partida: en-
trada portal di misa, nave di
misa camina bende ta Siuta i pres-
biterio, manera ta jama e lugar ca-
mina altarnau ta para i sacerdote
ta haci sacrificio di misa.
4. Kiko nos ta mira na entrada
di misa ?
Banda riba entrada di misa nos
ta mira un toren, tin bez un na cada
banda, manera na misa di Pieter-
maai. E toren ta alz altoe na la-
ria i ta coronA coe cruciflcado, pa
sinja bende, koe e no mester busca
loke ta di es mundoe aki, ma ke
e mester alza su coerazon na cieloe.
E toren ta sirbi tambe pa cologa
klok aden. E klok ta bati na pro-
mer lugar pa spierta i pa jama ben-
de bini misa; tamb nan ta nuncia
pa nan batimentoe gloria di Dios i
di su Santoenan. Pes motiboe ta
bati nan na dia di fiesta. Nan ta
spierta hende tres bez pa dia, main*
ta, merdia i atardi pa reza Angel
di Senjor i nan ta lamanta bende
pa reza pa e mortonan koe nan ta
bai dera.
Ora awor nos ta drenta misa, nos
ta mira pfla, parA den portal 6
atras...”
|
|
6 |
|
“...ora
di bolbe na caetiljo. Enguerrando a
drai orguljoeamente i a bis coe un
tono fad,:
Bolbe bo eol na caetiljo. Loke
ta noe, deepuee di algun anja boeo
lo mira noe trobe. Un carta, koe Je*
ban a larga riba mesa den noe cuar*
to, lo declara Mama motiboe di noe
biaba.
Bruno a bira mudo di admiracion;
ma sinembargo el a rieca puntra
ainda s
Na oenda boeo a decidi di ba,
mi nobel eenjornan ? Por tin paie
den muudoe, mas boenita koe noe
Bretanja ?
Ta bon, Bruno, ma bo consebo-
nan ta foi tempoe awor aki.
T mi Senjora, boeo nobel Mama?
Bolbe numa, Bruno, noe no tin
meeter di companjo mas.
Bruno a suspira profundamente i
a biza eu m&nnan na laria como
sinjal di desesperacion; ma mee ora
el a bira eu cabai i a coeri bao di
galop na caetiljo. E hobennan tambe
a pone nan cabai na galop pa si-
gui nan camina.
Uespues di un mei ora Jehan a
coeminza keha cansamentoe i nan
tabata obligd di toema poco sosie-
go; pa fortuna nan tabata cerca di
un casita. Enguerrando a cobe eu
trompet i a toca un sono largoe...”
|
|
7 |
|
“...Bai bringa, na boso edad I Na
Palestina 1 Loco boso ta ? Boso tata
mes, koe tabata cabaljero, i compan-
jti di un ntimero grandi di soldfi-
nan balente, a sucumbi. Ta ken ta
ganjador, koe a excita boso na es
hecho loco ?
Ami 1... Archibaldo a contests.
Abo 1 Hermenegilda a grits.
Bo no ta teme anto di proclama
bo como ehecutor di es enganjo in-
fernal ? Bo kier biba toer e muchanan
bai contra un morto sigur! J
Hiba nan na gloria Archibal-
do a grits coe fervor. Mijioenan,
no perde tinimo awor aki. No scu-
cha na pidimentoe di boso mayor,
nan, ni na sintimentoe di boso coe*
razon. Lamanta 1 Na Tera Santa 1
Na Tera Santa I
Na Tera Santa 1 mil boz di mu.
cha a ripiti.
VIII.
Probechando di es momeutoe' di
entusiasmo, Archibaldo a saca su
spada, el a cohe un flambeuw i a
doena sinjal pa bai.
Entretanto Senjora Kerougal, jen
di desesperacion, tabata cohe su jioe-
nan sucesivamente tin pa tin den su
braza, pidiendo suplicando pa bolbe
Coe n na cas. Ma bien pronto En-
guerrando a toema palabra...”
|
|
8 |
|
“...jam.
4. Boeki Koeki.
5. 120 weboe.
~ Begun mi idea es proverbio su origen ta esaki: Si un
hende a droemi mainta of mehor Dia Domingo asina laat,
koe el ta jega misa asina laat, koe laatste Evangelio (di
San Gaan) a caba eaba, asina koe el a perde (Evange-
lio di) San Guan. P A. E.
AWA 1
Respond! riba pre-
li until.
1 10 7 16
15 8 9 7
14 £ 12 3
4 11 6 13
Charada.
1. Ken por doena mi un palabra di 4 letter, koe si mi
ta kita e di promer i di ltimo ta sobra solamente un t
2. Mi ta nomber di isla aki cerca 12 letter.
Diez, siete, och o, nuebe dokter sa haci.
Ml seis, nuebe, ocho, diez an, ta parti di mi curpa.
Ml dos, tres, cuater, mucha sa usa na scool.
Mi seis, siete, cincoe, nuebe, mucha chikitoe sa
droemi aden Ki isla mi ta ?
3. Simon tabata hunga su vlieg, ora el a mira un tao di
ala-blancoe a pasa banda di su vlieg ta bai pariba. Adios
mi 100 ala-blancoenan el a grita nan. Un ala-blancoe a
contest: Nos no ta 100, no mi amiguito; nos falta un
cantidad di loke nos ta awor, mitar di e mes...”
|
|
9 |
|
“...26
X.
Tabata dosor di anochi; na un
kantoe e campo, limits di un ban-
da pa bosque i di e otro banda
pa fosanan di un castiljo coe mu-
rajanan iinponente; rona di can-
dela un grupo di mucha tabata te-
ne un comberaacion anim; i por a
ripara un ciertoe ai re di misterio
den nan papiamentoe. Na nan bist!
grof i nan aspecto comun por a co-
noce f&cilmente koejian tabata mu-
cbanan di coenucoe. Cabesantenan
di es reunion aki tabata Lucas i
Urbano, jioenan di e coenukero cer-
ca ken e hoben Kerougalnan a so
sega un poco, anochi di nan par-
tida for di castiljo.
Par& meimei di nan companjero-
nan, koe tabata sinta toer rondo
di candela, nan tabata conta coe
hacha, i spada den mftn pa doena
forza na nan palabra, toer mal-
tratoe koe nan toer cotno mucha-
nan di coenucoe mester a soporta
na man di e nobelnan for di dia
koe nan a sali i principalmente na
man di Enguerrando di Kerougal
E mester cai promer koe toer!
toer a grita coe n boz.
Na e mes momentoe nan a teu-
de un boz rabioso i menazante:...”
|
|
10 |
|
“...Reden tor di mun-
doei nan a sigui mi.
I na ki pais bo ta hiba nan?
Na Palestina.
Es palabranan a causa un im-
presion grandi.
E baron a sigui puntra. ,,Cuan-
toe di e cruzadonan .chikitoe bo a
reuni?
Cincoe mil!
Cincoe mil! Ma bo a loebida koe
rey i su hombernan a sali derrotd
den ultima cruzada?
,.Algun bez Dios ta scohe esnan
di mas dbil pa cumpli su plan-
nan.
Den toer caso, si lo mi taba-
tin jioe-homber, mi ta sigura bo
koe lo bo no tabatin honor di reu-
ni nan bao di bo bandera.
Mi a bini aki, Archibaldo a in-
terrumpi pa bin bishita e hoben
senjor di Kerougai, koe anochi ta
her id & tan desgraciadamente pa un
di su companjeronau.
,,Bo deseo lo ta cumpli!
Asina Enguerrando a mira Ar-
chibaldo el a gritle: E mes^ en-
tusiasmo koe a haci mi sigui bo
ta anima mi te ainda i l aigui
anima mi, te ora bo plannan ta
cumplil
Ma es herida?
Ta un herida koe no ta niflca
nada. Ora un hende ta bai gera
el no mester coestumbr na sufri*
mentoe?
Enguerrando, bisa mi, bo cono-
ce esun koe a herida bo...”
|
|
11 |
|
“...28
GUAN BIGOT! I
Aki tin bigoti, dificil pa lora
Su largo por ai ta tres cuarto di ora.
r vast toer mainta Jan Bakhuis, ta bini,
Pa penja e bigoti tan grandi, tan fini.
Despues ta vlecht, ta lor rond di un paloe
Cantidad di muh lo kier pa regalo....”
|
|
12 |
|
“...semper e tabata anbela
mas i mas na boroto di ebercito i
siguimentoe di e marcba, koe mes-
ter a bib na realizacion di su plan-
nan grandi.
Un cierto mainta Senjor di Cha-
vannes a jama su criar i a puntr:
Ta com mi no ta mira mi pahe>
nan, Wouter i Willem?
,,Nobel Senjor, e sirbiente a res-
ponde vacilando, awe mainta nan
a hui bai.
Hui bail,
Pa bai uni nan coe e ebercito di
mucha.
Tendiendo es palabranan Enguer-
rando a bira responds:
Ta paree anto koe ningun obs
taculo por stroba e cruzado aki....
Nos filanan ta crece dia pa dia.
Warda numa i pronto nos nomber
lo resona den toer pueblonan.
Despues di mei ora e jioenan di
Conde di Kerougal tabata dirigi
nan pasonan na campo di e cruza-
donan cbikitoe, oenda nan jegada
a lamanta un entusiasmo cast ge-
neral. Siguiente dia e ebercito a pre-
par pa sigui nan marcba interrumpi.
Enguerrando tabata kier pa pasa
dilanti castiljo di Cbavannes, pa
doena un prueba 'di bomenabe na
es casteljano generoso.
Muraja di aior tabata toer jen di
soldd,...”
|
|
13 |
|
“...pa Siria Toer cos a pasa
cal mo, te koe di ripiente un boz a
grita altoe foi master: Egipto na
bista I
E palabra Egipto a causa na
bordo un lamantamentoe indescrip-
tibel i gritoenan di spajit^C indig.
nacion i admiracion tabata jena
aire, Enguerrando di Kerougal a
boela coe spada af riba Mdrico
Aubriot, captan di barcoe i a grit
furioso:
,,Ta aki ta oenda bo mester a
trece nos ? Lo bo ta tan cobarde
di ganja nos ? Bo kier bai entrega
nos den manoe di morto ?
Ta culpa di bientoe koe a drief
nos trece riba costa di Egipto, e
captan a responde.
Pues bieu, Arcbibaldo a bisa
pur., den toer caso, Egipto tambe
ta centro di inflelnan, i nos por brin-
ga aki mes-cos koe na Tera Santa.
Entretauto e flotilja tabata sigui
su curso i segun e tabata avanzaqfip
Arcbibaldo tabata bira mas intran-
kil i desconcerta. Di ripiente ta
resona un joramputoe formidabel.
Dilanti di e flotilja tabata bai
parciendo, foi tras di paloenan cer
na costa, benter un enercito di sol-
d, coe cara feroso, bistf coe panja
di...”
|
|
14 |
|
“...loke e tin caba. Luego mand dividi e suma, koe e tin,
coe 2, caba e ta kita foi e cociente e numero, koe el a corda.
Bo por tin pa sigur, koe e resto lo ta net mitar di e cifra,
koe bo a doen pe conta cerca e dobbel dj numero, ke a corda.
Ehemplo : Figura bo, koe bo amigoe a corda e numero 6.
Su dobbel ta 12. Bo larga e conta cerca 12; esaki ta huntoe
24. E numero aki dividi coe 2 ta doena e cociente 12 i kita
akifo e numero 6 pensa, ta keda como resto 6, koe ta.
hustamente mitar di e numero koe bo a doen pe conta
cerca dobbel dj numero corda.
Pakiko esaki ta sina, ta simplemente pa comprend, si bo
jama un ratoe e numero corda X.
Aki a solucion :
2 X X = 2 X ; 2 X + 12 $ 2 X + 12 = X + 6 ; X + 6 X = 6.
N ^ 2
coe otro palabra: mitar di e cifra; koe bo a doena bo
amigoe pe cont cerca e ddbbel dje numero corda....”
|
|
15 |
|
“...N
A
1
R
E
5.
6.
1.
8.
Matroosnan.
Letter O.
Ala Blanca.
Si mama tin 30 anja i jioe
tin 10, mama ta tres bez
masbieuw koe jioe. Despues
di 10 anja mdma tin 40 i
jioe tin 20. Pues mama ta anto dos bez mas bieuw koe su jioe.
CHARADA.
Aki tin 31 lucifer, koe ta forma 12 cua-
dro. Kita 8 lucifer afor, di manera koe
ta .sobra solamente 6 cuadro.
2. t)os jaagd a caba di jaag i a topa otro net na
Morgenster. Leopoldo a puntra Ramon: Ramon, puantoe
konentji bo a tira? Si bo doena mi n, Ramn a con-
test, anto mi tin dos bez loke bo tin. Doena mi n,
Leopldo a bis, anto mi tin net mes tantoe koe bo tin.
Cuanto konentji cada un tabatin ?
3. Kende por bisa mi, ta ki ora un pisca ta bebe ava ?
4. Muehanan, cual di boso sa scirbi cora ce krijt
blancoe ?
5. Pone e letteman aki di tal manera, koe bo ta ha ja
un' bon proverbio papiamentoe:
Nena, naroeba fata loes cla? c.. -g.*- I
Mi Dromer ta nomber di un muher
Mi ai dos ta un rioe di Europa
Mi di tres i di euater ta nomber di un bestia, i
mi henter h un hero...”
|
|
16 |
|
“...I derecho di larga mata nos
tambe.
I esai lo mi wel haci si boso
sigui coe boso cabezura.
Ya mi ascohecaba, Enguerran-
do a responds coe calmo, ,,i bo mi
roeman ?
Ami tambe1.
,,Nos resolucion ta inquebranta-
bel, mes-cos koe e baranca di gra-
niet riba cual castiljo di nos tata-
nan ta para, Enguerrando a sigui
bisa.
Esai nos lo mira, tende! Ben
Sangiar a bisa, batiendo su mannan.
Catiboenan a coeri drenta. Ben
Sangiar a ordena pa pone e hoben-
nan cristian na boei.
Mi ta entrega e dos cachnan
aki na bo poder, el a bisa su fa-
vorito Massoud.
Un sonrisa feroso a pinta cara
odiosa di Massoud. El a haci un
sinjal coe e catiboenan i mes ora
nan a lastra e muchanan bai coene.
Ki lastima! Pronto tabata spera
nan un desgracia grandi. Massoud
a haci e plan infernal di separa nan.
Nan a hiba Isolin, coe boei pis&
na m&n, den un cuarto scur, mien-
tras nan a lastra Enguerrando hi-
ba caja, coe cadena na garganta,
hib na cas di un egipcio, jamA
Schirzad, koe a confi na su super-
intendents Arabe,...”
|
|
17 |
|
“...43
Mi tambe a sinfci mi prfunda-
mente conmovf.
Infeliz! Indudablemente bo ta sus*
pira desdi hopi tempos caba den e
prison aki?
Ai! privA di mi bista, mi no por
conta numero di dianan; ma ta par-
ee mi koe mi ta aki, ya ta cincoe
seis anja caba.
Cieloe! I ainda bo balor no a
bandona bo?
Mi a reza..... Ademas kiko un
poco sufrimentoe ta? un hende no
mester traha pa su salbacion? Ma
hoben, ta ken por a trece bo ne
lugar miserabel aki?
Mi a bini pa venga morto di
mi tata koe a perde su bida den
ltima cruzada.
Bo tata ?
Bi, e tabata cabaljero di mas
balente di henter Bretanja.
Di Bretanja? O, mi Dios! Maes
boz... e presintimentoe...... Jioe,
mi tambe ta di Bretanja.
Abo! i ki jama bo ?
Angilberto di Kerougal.
Mi Tata!
Abo, mi jioe?
Si, bo jioe Enguerrando di Ke-
rougal.
Cieloe! Bini den mi braza, bini
na mi coerazon, speranza di mi ra-
za.... Bo aki! No ta un sonjo? I
Isolin?
E tambe ta prisonjero.
Pober chikitoe koe semper taba-
ta asina manso..... I Jehan?
Jehan a keda na castiljo cerca...”
|
|
18 |
|
“...coe
tres panja blancoe?
1) E panja ta sirbi pa altar, ri-
ba cual Curpa Adorabel di Hesus
ta droemi, sea blancoe i puroe.
2) pa sanger precioso di Hesus,
koe ta presente bao di figura di
binja, no corre bai i bai perdf, en-
caso koe sacerdote lo tabatin des-
gracia di plam.
3) E ta un imagen dj panja, koe
tabata tapa Curpa di Hesus, ora
15. Pakiko ta usa bela cendi?
1) E bela blancoe cendi ta un
imagen di Hesu Cristoe. Koe ta luz
di mundoe koe ta ilustra toer ben-
de koe ta nace den es mundoe aki.
Pesai un autor ta bisa: Nunca
sa baci sacrificio di misa sin luz,
no pa kita scuridad, como mas par-
ti s& baci na dia cld, ma pa nifi-
ca e luz berdadera, koe nos ta ba-
ci su sacrificio ; pues sin koe e luz
ta luza nos, nos ta hera camina,
tantoe na dia cld como na scuridad
di anochi.
2) E ta un sicjal di alegria, pesai
mas altoe dia di fiesta ta mas tan-
toe bela ta cendi riba altar.
3) E ta spierta nos tambe, pa nos,
como discipelnan berdadero di Cris-
toe carga luz di nos f, flamma di
nos...”
|
|
19 |
|
“...tabata
sinta manera coestumber, dos euro
peano a jega cerca dj i a keda para
mir den sllencio. Un di nan, bistf
coe un panja pretoe largoe, tabatin
apariencia di un sacerdote, e otro
tabata paree un boben timido di
mas menos diez cuater anja. Nan
tabata companj di 3 sirbiente bon
arm. i un otro koe tabata guia un
mula hopi curg. E monhe anciano,
como si el a adivina loke e biahero-
nan kier a puntr, a lamanta para
i a bisa nan coe amabilidad cordial:
,,Segun ta paree boso a caba di
jega nes ciudad aki, i boso ta bus-
cando un bon posada pa boso i boso
hendenan. Papia, manda, boso sir-
bidor lo ta feliz, si el por moenstra
boso camina.
En berdad, e pader a responds,
asina ta. Dibina Providencia paree
kier larga nos sinti durante henter
nos biaha su proteccion visibel. Mira,
como nos no tabatin guia koe
por a indica nos nomber di princi-
pal babitantenan di es lugar, nos a
coeminza terne pa bon xito di nos
empresa.
Sigur boso ta bin busca algun di
e cruzadonan chikitoe?....
0 1 companjero di e...”
|
|
20 |
|
“...riba un pilar tumbb.
Podiser botabatin un roeman den
di e desgraciadonan? e monhe a
puntra.
Mi jama Jehan di, Kerougal; mi
dos roemannan ta aki i mi a bini pa
coempra nan liber.
I ami, e otro dici, jama Lud
gero i mi ta capeln di e infeliz con-
desa Hermenegilda di Kerougal, koe
a confia mi su ultimo jioe. E nobel
senjora a sacrifica casi henter su for-
tuna pa por a reuni sumanan nece
sario, koe nos porofrec e egipcionan
pa libertad di su dos jioenan.
Keda bo soseg eu cuantoe suerte
di bo roemannan, toer dos ta den
es ciudad aki, e monhe a bisa Jehan,
,,e di mas bieuw ta cerca un rabe
i e otro cerca un egipcio. Desdi algun
luna nan ta separ, for di otro, i toer
dos a prefera di soporta toer clase
di sufrimentoe na renega di nan
religion.
Ta di com bo ta liber aki, Pader?
e capeln a puntra.
Promer mi tabata pertenece na
un comerciante di e ciudad aki, un
bon bomber koe tabata kier mi ma-
sha i na su morto el a doena mi li-
bertad i ademas biennan respetabel,
koe sinembargo mi a.cede na su...”
|
|