Your search within this document for 'dan' resulted in 38 matching pages.
 
1

“...ligt op 120 30' of 33' Noorderbreedte. Men kan geenszins met zekerheid den naams- oorfprong van dit eiland bepalen. De oud- fte naam was Quiragao. De gewoonlijkfte is Kurasfau, of beter, zoo als nu gebruike- lijk is, Curagao. Gelijk het met bijna alle Westindifche eilan- den is, zoo is het ook hier. De eerfte be- woners waren Indianen, en wel zulke, die onder den naam van Karibes, Kannibalen of Karribanen bekend zijn. Men zegt, dat zij hunne vijandige naburen opaten; geene andere opperhoofden dan de oudften of ftamvaders der familin erkenden; vreedzaam met elkan- der...”
2

“...8 BESCHRIJVING VAfT tewinden, die van alle zijden over het eiland waaijen. In het na- en voorjaar zijn dezelve fotntijds zeer hevig, vooral de O. N. O. en N. W. winden; als dan kan men zelfs, het klimaat in aanmerking genomen, vooral des avonds, zeggen: het is zeer koud. Zware orkanen zijn echter niet menigvuldig. Sedert die van 17. October 1807, welke aan de gebouwen zeer veel fchade deed, heeft men er geenen gevoeld. Zuid-Westen en Zuidewinden, heeft men doorgaans bij regen. De lucht is hier droog, en de dampkring. fchijnt met fcherpe zoutzure deeltjes ver* mengd, echter niet zoodanig, dat dit der ge- zondheid nadeelig zij. Veeleer fchijnt deze gefteldheid des dampkrings toe te brengen tot de gezondheid dezes eilstnds, en hetzelve te be^ hoeden tegen die aanftekende en verwoestende ziekten, anders in de West-Indifche eilanden zoo gemeen. Van daar, dat zelfs voor nieu- welings aangekomene Europeanen, bij eene eenigzins geregelde levenswijze, weinig gevaar is. De geringe fterfte onder...”
3

“...geftoken, brandde van binnen geheel uit en het dak ftortte in. Deze zoutzuurachtige luchtsgefteldheid is zeer vijandig tegen het ijzer en ftaal, hetwelk ligtelijk, ondanks alle voorzorg, verroest en verteerd wordt. Van hier het gemakkelijk winnen en de overvloed van keurig zeezout. Rivieren en meren, eenige kleine plasfen, die ligt opdroogen, uitgezonderd, heeft men hier niet, maar wel verfcheidene diepinloopende baaijen. De voomaamfte is de St. Anna- baai aan den Z. Z. O. kant van het eiland, waar dan ook de IVillemflad, het fort Am- sterdam enz. gelegen zijn. Zij heeft eenen naauwen doch diepen ingang tusfchen twee riffen; vervolgens vormt zich verwijdende de prachtige en fchoone haven van Curasao, wel- ke met regt voor de beste in de TVestindie gehouden wordt, zijnde dezelve voor alle win- den gedekt, en zoo veilig, dat een oorlog- fchip van den eerften rang bijna tegen den wal, zonder gjevaar, voor een paar kabels kan liggen, zonder n anker te bezigen. Verder noordwaarts, tusfchen twee...”
4

“...dit veel be- ter dan de Europefche fchepen doen, vooral de zoogenaamde Pilotboab. Voor of een wei- nig ten Oosten der haven, ligt een koraalrif even onder water. Westwaarts vindt men de baaijen Piscadero of Visfchersbaai ; St. Mie hi el, waar een ver- laten fort is; verder Porto Maria, St. Mar- tha St. Kruis enz. Benoorden liggen de Baaijen St. Joris, St. Pieter of Pedro en Hati; deze laatfte is merkwaardig, om eene onderaardfche grot of fpelonk, bij de plantaadje van dien naam, welke eene aanzienlijke ruimte heeft, en wttarin men met moeite nederdaalt. De bovengenoemde zeezoutzure gefteldheid der lucht, het gebrek aan groote bosfehen, nevens de fmalheid en al te groote nabijheid des eilands aan de vaste kust, maken de jaargetijden zeer ongeregeld, en den vruchtbaar makenden regen zeer ongplijk, ja veelal on- genoegzaam. Eigenlijke regentijd is hier niet. De maanden September, October, No- vember n December worden wel regenmaan- den genoemd, maar dikwijls heeft men dan juist...”
5

“...kooplieden en landei- genaars. In vorige tijden, mogten zij niet in de (tad vernachten, maar des avonds naar het Grootkwartier of Ruiterskwarcier wijken. Nu wonen zij overal, en genieten alle moge- lijke vrijheden. De Gouvemements Inter- preter dovalle en de Procureur ricardo zijn beide Joden. In de Breedeftraat is eene poort, de Bur- gerwacht spoort genaamd, omdat de burgers daar de wacht houden. Hierbij is ook de Weeska- mer. Deze poort wordt des avonds te 9 uren gefloten, en niet dan met het dagfchot geo- pend dan m poortgeld, als voor 1 uren 2, en na dien tijd, 4 realen voor ieder perfoon. Buiten de poort, is eene groote vlakte, tot het houden van militaire exercitin dienftig. Digt bij het fort, vindt men vier huizen, het oude kerkhof en de diaconiefchool. Verder oost- waarts op heeft men vleesch- en vischmarkt, te- gen den zeekant, waar bevorens eene batterij was, de Krommelijn geheeten; van daar komt men op Pietermaai, een dorp, of liever eene vorftad, met eene dubbele ftraat en goede...”
6

“...zand en kalk- Voor, en veelal ook op zijde der huizen, vindt men opene galerijen, om de doorftraling van lucht en wind te bevorderen; dezelve zijn van on- deren met fteenen of houten pilaren geftut. Men woont meest op de eerfte verdieping, wordende het ondergedeelte tot pakhuizen en winkels gebezigd. Van het inwendige der huizen, valt weinig te zeggen; de venders zijn van jaloefien of fafinetten, zelden van glas- ruiten, voorzien. De kamers zijn doorgaans wel ruim, maar weinig of geene boven, dan alleen onder het dak befchotene flaapkamer- tjes. De muren zijn allen met witte of ge- geelde kalk bepleisterd ; van behangfels of vloertapijten, weet men niet, zijnde zulks ook in dit klimaat onnoodzaklijk ja nadeelig. Van buiten zijn de meeste huizen wit bepleis- terd, hetwelk voor de oogen zeer nadeelig is. Intusfchen worden thans, op voorbeeld van het Gouvernement, vele huizen geel be- ftreken, ook wel donker graauw, hetwelk door de bontkleurige daken en venders, aan de ftad, van eene hoogte...”
7

“...welbeplante tuinen of plantaadjen, de meesten van goede waterputten voorzien, van waar het water, vooral uit die, welke aan de baai liggen, naar de ftad vervoerd wordt; iets, dat zeer-noodig is, het meest bij droogte, daar het zeewater natuurlijk brak en het aantal regenbakken verre na niet toerei- kend is, De fchepen nemen ook van daar water in. De voornaamften, die dit leveren, zijn BRAKKESMID ASCIENTO, VALENTYN en martin. In dezen omtrek, vindt men de meeste Cocosboomen. 3. Veel uitgeftrekter dan deze, is de Oost- divifie, in drie districten verdeeld. In de- zelve, vindt men de reeds gemelde Caraccas- bciai en het fort, den Tafelberg, de Rondeklip en de Oostpunt. De plantaadjen zijn er niet zoo talrijk als in de Middeldivifie, maar ook veel grooter y en de menigvuldige Savan- nas, (heideachtige gronden), leveren goede weiden voor hoorn- en klein vee op. 4. De...”
8

“...grootfte van allen. Hier vindt men, nevens verfcheidene grootere en kleinere plantaadjen, den St. Christofelberg en den Gr00- teberg, met een ileilen hollenweg. Op de plantaadje Fontein, is een klein leopend wa- tertje, met eene fpringende bron, en op Hati, ten Noorden van het eiland, gelijk boven ge- meld is, eene vrij merkwaardige zeer diepe grot, waarin men langs fteile trappen, in den rotswand uitgehouwen, af klimt. Op den bo- dem, vindt men eene bron. Men zal ligt begrijpen, dat men niet dan met toortslicht daar- in kan treden. In deze Divifie en in de Oost- divifie, vindt men verfcheidene veel opbren- gende zoutpannen. Verder worden hier vele beesten geweid, en er is goede visfcherij, De bevolking der drie divifien is als volgt; Middeldivifie. Mannen en Vrouwen 179 Oostdivijie. ... IP9 , Westdivifie. 5< Kinderen 260 ... 281 . . 88 Tuinflaven 547 . /K769 . . 1000 Sjouwers ... 9 . Ambachtslieden 12 . . 27 . . . 24 Huisbedienden 59 . . . IOO . . 68 Slavenkinderen 535 ... 673 ...”
9

“...HET EILAND CURASAO. 31 dezelve hier ook bijna nooit. Hun vleesch is fmakelijk, beter dan in Holland, en tevens gezonder. De melk wordt veel gebruikt, en onder de koeijen melk vermengd. Op fommige plantaadjen, vindt men tot 1000 fcjiapen. Talrijker nog dan de fchapen zijn de gei- ten of cabricen, die hier grooter, ftouter en fraaijer dan in Europa zijn, maar anders van de gewone foort. Zij dragen groote hoornen, zoo wel de bok als de geit; geven goede melk, en het vleesch, mits van jonge cabri- ten, is bijna zoo goed als fchapenvleesch. Op Bonaire en Oroba zijn zij het talrijkst. Der- zelver huid geeft een goed leder. De varkens alleen lchijnen aan dit eiland en aan Zuid-Amerika eigen te zijn; dezelve zijn zeer klein, meestal zwart of grijs en geel gefpikkeld. Fijner gevormd, zijn zij geens- zins zoo walgelijk als in het moederland. Der- zelver vleesch is vrij goed, maar kan niet in- gezouten of gerookt worden. Honden en katten zijn er in groot aantal en van de fchapen gefchoren werden...”
10

“...de honden in Amerika digt bij den Evenaar derzel- ver vlugheid, en het vermogen, van waakzaam- heid en blaffen, zouden verliezen. Neen, waar- lijk, zij hebben hier even dezelfde hoedanig- heden als in Europa, en behoeven in fchran- derheid, getrouwheid, waakzaamheid en moed niet te wijken. Ezels, fchoon eigenlijk van de vaste kust ingevoerd, zijn hier,bijzonder ook op Bonaire, talrijk. Dit nuttig, veelal miskend dier, dat, met weinig tevreden, groote dienden doet, bezit hier veel meer vlugheid dan in koudere landen. De witte en grijze ezels worden tot rijdieren opgevoed, en evenaren in fnelheid bijna de paarden, immers eenigen, die eenen goeden telgang en galop loopen. Muilezels worden hier van de kust inge- * voerd, maar niet aangeteeld; zij worden voor karren en chaifen en*ook onder den man ge- bruikt. Apen worden op Curagao niet gevonden. Onder de' amphibien, vindt men een aantal hagedisfen, waaronder de leguaan de opmerke- lijkfte is. Dit dier is van twee, fomcijds tot....”
11

“...hoofd is klein, in de hoogte ge- wipt en een weinig langwerpig uitloopenden Tusfchen de oogen, loopt eene breede* diepe groef, geheel met eelt bedekt. De oogeh zijn middelmatig groot, aan iedere zijde van het hoofd flaande, en naar voren gekeerd. De kaken zijn, gelijk de hals, kort en dun. Boven op den kop, heeft het eene beweegbare kroon of eenen kam met verfcheidene punten di tot digt bij den Haart voortloopen. *** De kleur is vuil graauw, aan den buik vuil wit. De Haart, bijna veel langer dan het lijf, is zenuwachtig en met een aantal gele- dingen voorzien, met knobbels bezet, en in eene fcherpe punt uitloopende. De pooten Zijn kort, de klaauwen van voren met vijf vingers en nagels voorzien die eenigen zweem van een kinderhand hebben. De achterpooten heb- ben vier vingers en nagels. Dit in den eer- den opQag affchuwelijk dier leeft in het kreu* pelbosch, en bij de Cardonche heggen Waaf het van kleine hagedisfen vogels en krui- den leeft. Schoon fchuw en woest vart aard is de Leguaan...”
12

“...34 BESCHRIJVING VAN om het dier eenen paardeharen ftrik over den kop te werpen, en alzoo te vangen. Men breekt dezelve dan de pooten, en voert hen levend naar de ftad te koop; en inderdaad, hun vleesch, (de kop, ftaart en klaauwen worden weggeworpen) heeft eenen fijnen fmaak, naar vet kalfs- of hoender vleesch ge- lijkende. De Leguaan behoort, volgens dau- benton tot de 4de klasfe No. 16. De blaauwe of blaauwftaarcige Hagedis, (queue bleue, 4de klasfe No. 3) de hemels blaauwe, (Azure ade klasfe No. 3) de Totekki, een klein diertje, dat de pannen der daken en de muren bewoont, nevens een aan- tal andere Hagedisfen, worden hier gevonden. Onder deze is de klevende Hagedis, welke zich aan het lijf hecht, moeijelijk en niet zonder pijn 4os te rukken. Zee- en landfchilpadden zijn op Curasao, en vooral te Bonaire, zeer talrijk. De eer- fte vooral leveren een lekker en gezond voed- fel op. De caret-fchilpad is er ook, doch niet zeer algemeen. Het gevogelte is op dit eiland noch talrijk, noch ...”
13

“...vogelen en de gevleugelde infekcen vormt, leeft van het fap der bloemen en van kleine infekten. Paauwen en kalkoenen, zelfs in eenen half wilden ftaat, parelhoenders, gewone hoenders, tamme duiven en tortels zijn op dit eiland vrij talrijk, en zelfs beter koop dan in Europa. Onder de watervogelen, vindt men de groot- te Amerikaanfche en de gewone eend en gans. Langs de ftranden, ziet men verfcheidene foorten van meeuwen. De Ideine foort, tot de fregatvogels behoorende, en hier Jirandloo- pers genaamd, kan, jong zijnde, tam gemaakt worden, wanneer zij in huis zeer nuttig is om kakkerlakken en ander ongedierten te ver-1 drijven. Deze vogels leren zelfs alles eten, en gehoorzamen aan den item hunnes mees- ters. Deze dieren zijn iets grooter dan een duif, hebben eenen zwarten bek en gevliesde pooten; de vleugels zijn fraai loodkleurig, de ftaart is gevorkt en iets donkerder, en de borst en buik wit. Op klein Curasao en de eilanden Roe ai Aves en Orchilla, vindt men eene menigte meeuwen. De groote...”
14

“...zijn de grootfte vijanden der kak- kerlakken, die, behalve hun ander nadeel * vrij gevoelig bijten. Onder de infekten, telt men den Kakker- lak, een zeer ftinkend infekt, tot de orde der halffchtldige behoorende. Wee dengenen, wiens boeken, papieren of kleeren zij beet krijgen; zij verftaan de kunst van vernieling uitermate wd. Zij vallen ook vleesch en an- dere fpijzen aan, en verpesten die door der- zelver reuk en uitwerpfels, even gelijk de harpeijen. Zij zijn moeijelijk anders te ver- drijven dan met rottekruid, doch het best is daarop s avonds met licht jagt te maken, of wel katten te hebben, of van die foort van kleine honden (Jamaica honden), die dezelve vervolgen. Deze dieren hebben ook nog andere vijan- den, zoo als de groote zwarte huisfpin, die hare fichuwelijke gedaante door dezen voor den mensch weldadigen oorlog vergoedt. Ziet zij een kakkerlak, plotfeling ftort zij op den- zelven neder, en zuigt haar flagtoffer uit, Daar nu derzelver beet niet gevaarlijk is, en zij geene webben...”
15

“...HET EILAND CURASAO. 39 De verdere fpinnen zijn niet gevaarlijk, be- halve de kleine oranjefpin, die zich onder het gras, fomtijds ook onder de jamaicaboomen, verbergt. Hare beet veroorzaakt eenen on*, leschbaren dorst; voldoet de lijder daaraan, dan is hij doorgaans fpoedig een lijk. De paarden en koeijett, ongelukkig zulk een dier- tje inzwelgende, moeten het dikwijls met den dood bekoopen. Jegen de beet der oranjefpin, die zich on- der het gras verbergt, is niets beter, dan den lijder fpoedig tabakswater in te geven, zijnde het eenigfte tegengift, om fpoedig het vergift uit te braken, wanneer men doorgaans binnen wei- nige dagen herfteld is. Aan de koeijen, paarden enz., doet men limoenfap ingeven, waardoor zij, bij fpoedige hulp, gered worden. Rupfen en kapellen zijn hier niet zeer tal- rijk noch fraai, alleen de groote Oleander rups uitgezonderd, die fomtijds 6 duim lang, 1 duim in den omtrek en zes en dertig geledin- gen heeft, beurtelings oranjewit en koren- blaauw; de rug en huid...”
16

“...bedorvene vischkieuwen zijn gehecht, gevischt. Eene der merkwaardigfte krabben is het Soldaatje. De fchaal van die dier te zwak zijnde, om de beleedigingen van het weder enz. tetf wederilaan, zoo valt het aan ftrand op de gewone zeehoornflakken aan, vernielt het dier- tje kruipt in den hoorn, en wandelt zoo met haar veroverd huis veilig voort. Wordt zij te grt, dan verlaat zij die woning, om op de- zelfde wijze eene andere te kiezen. Langs de zeekust, en zelfs in woningen bij de zee ftaande, zijn zij menigvuldig, en voor het te bleeken liggend linnengoed nadeelig, dewijl zij daarin gaten bijten. Legt men vuur op der-? .zelver fchulp, dan verlaten zij die, maar kee- ren doorgaans, zoodra de fchulp koud i$, we- der daarin. Derzelver beet is vinnig. Men begrijpe, dat het eene zonderlinge vertooning is een vrij fnel wandelenden zeehoorn te zien, bijzonder als zij des avonds in huis iemand...”
17

“...HET EILAND CURA£AO. 43 iemand komen bezoeken, en te meer, daar zij op houten of ileenen vloeren een krasfend ge- raas maken. De ligging des eilands, en de menigvuldi- ge baaijen, verfchaffen aldaar overvloed van visch. Nu en dan ziet men er ook walvis- fchen of noordkapers. Een der eerften is in 1817. bij Maria Pompoen op Pietermaai ge- ftrand, 75 voet lang zijnde. Haaijen en dolfijnen, ziet men ook langs de kusten we- melen, zelfs fomtijds in de haven. Onder de eetbare visfchen, telt, men den koning visch eene foort van kabeljaauw, maar veel fijner; de dorade, de Jacob Everts, en masfbankerts foorten van zeekarpers, den zeefnoek, den fpitsbek, den grooten en klei- nen zeebaars, den vliegenden visch en eene menigte van kleine foorten; ook eet men de zeeflang, wier beet echter gevaarlijk is. De kop der Masfbankerts is in het najaar en voorjaar een fterk vergif, fchoon deze kwa- de eigenfchap zich aan de andere deelen niet medeeit, en men die veilig kan eten. Het best is echter den kop...”
18

“...manglesboorn, ( Rhizophora mangle, Linn.) of zwarte man- glesboom, groeit bijna overal aan de oevers der binnenbaaijen en kleine eilandjes. Des- zelfs zachte en buigzame takken dalen in het water, en vormen daar vaak nieuwe wortels. Aan deze nederhangende takken, hechten zich de oesters als in eene veilige fchuilplaats, telen daar voort, zoo dat deze tak als ge- heel door oesters omkorst wordt. Wil men nu oesters vangen of plukken, dan nadert men zoo digt mogelijk met een pontje aan het manglebosch, ligt de takken op, (laat er de oesters af, of men kapt er den tak ^f, die dan met bladeren, hout en oesters wordt me- degenomen, iets, dat zeker den Europeaan in verbazing moet brengen, en tot de gedachte leiden, oesters zijn de vruchten der zwarte tnanglesboomen. De...”
19

“...HET EILAND CURASAO. 47 der worstelen. Menigmaal hangt dezelve als verzengd met de bladeren tegen den grond; doch behoudt zij Hechts eenen levenden wor- tel, en komt er genoegzaam regen, dan fpruit zij op nieuw weer uit, en fchijnt in kracht en fterkte door de onderdrukking toegenomen te zijn. De mais is een gezond voedfel; zij verflrekt hier tot fpijs voor ieder, vooral voor de Haven, en geeft, even als in Europa de aardappelen, de grootfle vervulling. De mais is zeer vruchtbaar, want eens eene Ta- poes of Aar tellende, die niet van de aller- grootfle was, telde ik meer dan 4000 graan- korrels in dezelve. Tot dus verre de Heer k. van eekhout. ' Behalve de kleine mais, teelt men ook de groote mais of Turkfche tarw, die een witter meel uitlevert; doch dezelve is niet zeer al- gemeen. De groote mais of Turkfche tarw is meest aan dezelfde infekten onderworpen als de klei- ne mais, en wat het flimHe is, dezelve kan geene droogte verduren. Somtijds plant men tot drie of vier keer op dezelfde...”
20

“...hoogte van 50, 60 ja 80 voeten op- fchiet. Deze boom is genoeg bekend. Al- leenlijk moet ik opmerken, dat de noten van fommige foorten zeer groot zijn, en dat men, behalve het ander menigvuldig nut dier boo- men, derzelver oude tronken tot paalwerk in het water bezigt, waar ditvooze en fponsachtige hout eene ondoordringbare vastheid verkrijgt, en om deszelfs duurzaamheid boven ander paai- en fchoeiwerk is te verkiezen. De noten worden meestal gebruikt als zij versch en vol melk zijn; men noemt die dan liplap; de...”