1 |
 |
“...Ijzer
Ruwijzer .............................?*"
Gietijzer . 499
Smeedbaar gietijzer...................43
Ijzer en staal.....................
Smeedijzersoorten en haar eigenschap-
Staalsoorten en haar eigenschappen 501-
IJzermarktprijzen.................
Voorschriften voor de keuring van ijzer
en staal ...................
Eischen, waaraan de materialen bij be-
proeving moeten voldoen (A.V.Y.) 508-
Koper..........................
Lood..............................
Aluminium......................
Zink...........................
Tin............................
Nikkel.........................
Chroom.........................
Mangaan........................
Antimoon.......................
Wolfram.................
Kwikzilver ....................
495
496
498
498
Blz.
499
500
-504
504
-507
-516
516
517
517
517
518
518
518
518
519
519
519
Metaallegeeringen
520522
Grondstoffen en verbindings-
materialen.
Grint en zand....................- 5??
Puimzand (Bimszand)................."J"
Klei .............”
|
|
2 |
 |
“...mM. Gewicht in gram
227, 6,72
18 3,36
38 25
28 10
22 5
a. Standpenningen
goud : het tienguldenstuk
het vijfguldenstuk
zilver: de rijksdaalder
de gulden
de halve gulden
tot beperkt bedrag de
Gehalte in /0,
900
900
945
b. Pasmunten:
zilver: het 25
10
5
nikkel:
Middellijn in mM.
centstuk 19
15
,, -vierkant met
zijden van 18 mM be-
houdens de afronding
derhoeken.
Gewicht in gram
3,575
1,400
4,500
brons:
21/.
1
V.
237,
19
14
4,00
2,50
1,25
Gehalte in /w
640
750 koper
250 nikkel
950 koper
40 tin
10 zink
Niemand is verplicht zilveren pasmunt tot een hooger bedrag dan tien gulden
of bronzen pasmunt tot een hooger bedrag dan vijf en twintig cent aan te nemen.
De gouden ducaat, met een middellijn van 21 mM, een gewicht van 3,494 gram
en een gehalte van 0,983, zal als negotiepenning bestaan zonder de hoedanigheid
van wettelijk betaalmiddel.
De wettelijke waarde van onze zilveren munt of den gulden komt overeen met
een marktprijs van zilver van 591/, d of een verhouding van 1 :15,85. De reele
waarde...”
|
|
3 |
 |
“...EENHEDEN, TEEKENS EN ALGEMEENE AANDUIDINGEN.
245
veen, slik.
mat
metselwerk van
breuksteen.
h
schelpen.
pum, brik, enz.
S^MS&
beton.
gewapend beton.
rijshout.
natuurlijke steen.
humus, turf.
hardsteen.
beton
777-77/>///- ys
graniet.
Kleuren van teekeningen.
Doorsneden geharceerd of geverfd.
Muren (doorsneden) .
Houtwerk (kopshout) .
>, (langshout).
Baksteenkleur .
Natuursteen ....
Hardsteen ....
Gietijzer.............
Smeedijzer ....
Staal..........
Koper ......
Lood, zink of wit metaal
Roodkoper, messing
Leder ....
zwart of karmijnrood,
terra sienna of oker en sepia,
terra sienna of karmijn met guttegom.
steenrood of van Dijksbruin met vermiljoen,
oker, lichte O.I. inkt of neutraaltint met Pruisisch blauw,
neutraaltint met weinig Pruisisch blauw,
neutraaltint, verdunde O.I. inkt met Pruisisch blauw en
een weinig karmijn.
Pruisisch blauw of ultramarijn.
Pruisisch blauw met karmijn.
Karmijn met een weinig terra sienna.
Bleeke O.I. inkt met weinig Pruisisch blauw,
chroomgeel met wat roode...”
|
|
4 |
 |
“....
Jood..............
Kalium............
Koolstof (diamant) .
Koper.............
Kwikzilver . . . .
Lood................
Magnesium . . . .
Natrium...........
2,6
1,4
5.7
3.8
9.8
3,15
8,6
1,47
19,3
4,95
0,87
3,52
8,9
13,6
11,36
1,74
0,98
Nikkel .... 8,9
Osmium . , . 22,5
Phosphorus .... . 1,832,19
Platina .... 21,4
Seleen .... 4,35
Silicium .... 2,4
Stikstof (vl) . . .... 0,4
Thorium .... 11,0
Tin .... 7,3
Uraan . . . . . .... 18,6
Waterstof (vl) . . .... 0,26
Ijzer
Zilver .... 10,53
Zink .... 7,2
Zuurstof (vl) . . . 0,9
Zwavel .... 2,0
Verschillende vaste stoffen.
Caoutchouc
Graphiet .
Kalkspaat .
Keukenzout
Kwarts . .
Paraffine .
. 0,950
1,9002,300
. . 2,720
2,1502,170
. . 2,650
. 0,890
Salpeter . .
Soda (gekrist.)
Steenzout . .
Vloeispaat . .
Zwavel . . .
1,9402,000
. . 1,450
. 2,280
. 3,150
1,962.07...”
|
|
5 |
 |
“...550
560
570
580
590
600
100,18
100,36
100,55
100,73
100,91
101,08
101,26
101,44
Aluminium . . . 657 C.
Antimoon .... 630 ,,
Chroom 1515
Lood 327 ,,
Ijzer, gietijzer . . 11001200 ,.
welijzer . . 15001600 ,,
vloeiijzer . . 13501450
staal . . . 13001400
Goud 1064 ,,
Iridium .... 2400
Brons 900
Paraffine . : 54
Phosphor .... > 440
Zwavel . . ; 113119
Stearine . . . 50 ,
Was 64
Smeltpunt van stoffen bij 760 mM druk.
Koper . .
Nikkel .....'
Palladium . .
Platina.............
Zilver ....
Zink .
Tin.................
Tinsoldeer (2 lood 1 tin)
idem (1 lood 2 tin)
Messing.............
Walschot ....
Glas................ 1000-
Terpentijnolie . .
Kwik.................
Caoutchouc ....
Delta-metaal . .
C.
Glycerine
Zeewater
Vriespunt van verschillende stoffen bij 760 mM druk.
Aether.........................117C
Alcohol (abs.).................100
Keukenzoutoplossing verzadigd__18
Druk bij gassen.
van druk bij gassen is de
KG/cM* == 735,51 mM kwikzilver
1084
1470
1550
1760
961
419
232
230
170...”
|
|
6 |
 |
“...NATUURKUNDIGE GEGEVENS.
389
LICHAAM
Temperatuur in
graden Celsius
Soortelijke
warmte
Aluminium
Lood .
Diamant .
IJs .
Ijzer
Gips. .
Marmer. .
Eikenhout.
Glas . . .
Goud .
Graphiet .
Houtskool .
Cokes
Koper
Messing
Nikkel
Platina
Zilver
Baksteen
Kwarts
Zink.
Tin .
Aethylalcohol
Glycerine 100 /
Petroleum . .
Kwikzilver .
Terpentijnolie
Lucht ....
Zuurstof . .
Stikstof....
Waterstof .
Kooloxyde .
Koolzuur . .
Waterdamp .
Lichtgas . .
Rookgassen .
0,205 5 calorie.
0,031 5
0,095 5
0,273 3
0,455 7
0,502
0,109 8
0,121 8
0,190 0
0,273
0,210
0,57
0,177
0,031 6
0,20
0,296 6
0,314 5
0,203 1
0,094 9
0,101 3
0,245 0
0,109 2
0,140 3
0,033 5
0,055 7
0,215 0
0,191
0,092 7
0,056 2
0,545
0,576
0,51
0,033
0,410 6
0,481 2
0,237 /0,307
0,217 0,311
0,243 5 <1 0,306
3,41 o 0,305
0,242 5 Z. 0,303
0,210 9 0,42
0,480 5 § 0,39
0,357
gemidd. 0,32
i"*ecapaci** jan materialen wordt veelal uitgedrukt in calorien per M*
gewicft vi}TtetSXS^8(JerS0Mi') U Warmt
|
|
7 |
 |
“...Naam van het element. Samenstelling. Electro- motorische kracht in Volt. Inwendige weer- stand in Ohm. (Veranderlijk naar gelang van de af- metingen) .
Leclanch . Geamalgameerd zink en een mengsel van bruinsteen en kool in een oplossing van 100 gram chloor-ammonium op 1 L water. 1,5 0,240,70
Daniell . Geamalgameerd zink in ver- dund zwavelzuur, koper in een oplossing van geconcentreerd kopersulfaat. 1 0,7
Meidinger . Zink in een oplossing van zwavelzure magnesia, koper in een oplossing van geconcentreerd kopersulfaat. 1 10,1
Bunsen . . Geamalgameerd zink in ver- dund zwavelzur en koolcilinder in geconcentreerd salpeterzuur. 1,8 0,24
Chroomzuur element Zink tusschen twee koolplaten in een oplossing van 1 gew. deel chroomzure kali op 2 gew. deelen sterk zwavelzuur in 12 gew. deelen water. 1,9
Cupron . . Zink- en koperoxyd-electrode gedompeld in kaliloog. 1 0,0080,07
LatimerClark (normaal element) Geamalgameerd platinaplaatje en geamalgameerde zinkstaaf m zinksulfaatoplossing. constant...”
|
|
8 |
 |
“...NATUURKUNDIGE GEGEVENS. 399
Droge elementen hebben meestal een kleineren vorm en geringeren inwendiaen
weerstand (0,15 0,6 Ohm) en een electromotorische kracht van 1,101 55 Volt
welke weinig constant blijft. Zij bestaan veelal uit zink- en koolelectroden in een
poreuse massa, welke de toch noodige vloeistof vast houdt.
Schakeling van elementen.
men n Hiea elk bestaande uit p afzonderlijke, achter elkaar geplaatste
Generatoren of mechanische stroomvoortbrengers.
,ZWOrden onderscheiden naar den aard van den voortgebrachten stroom welke
ooveiekfeH^nkt dr de beweSin& 7an geleiders in een magnetisch veld. Wordt dit
mef de electrem^Xnnto magneten da heeftmen Zg' ma*netr'tegenstelling
Machines, welke zelf den stroom leveren, voor bekrachtiging der veldmagneten
verder ^^tectrisChe^troomTtefsek),r Vreemde stroombron is bering. (Zie
Nuttige arbeid in ketens.1]
in dpn Va de SitTndige keten de stroomsterkte in de keten, r die
in den stroomvoortbrenger, E0 de opgewekte electromotorische kracht (welke...”
|
|
9 |
 |
“...400
NATUURKUNDIGE GEGEVENS.
MATERIAAL, Soortelijk geleidings- vermogen. Soortelijke weerstand. MATERIAAL Soortelijke weerstand in Ohm per cM1, cM*.
Koper 58 0,017 Marmer 500.10*
Aluminium . , . . 25 0,03 Mica 23.1012
Zink 17 0,06 Guttapercha 450.101*
Geelkoper .... 14 0,071 Glas 7,4 .10'*
Platina 7 0,14 Eboniet 4,000.10'*
Ijzer (zacht) . . . 15 0,7 20 % AgNO, 13
,, (hard) . . 10 0,10 HC1 1,4
Lood , 4,8 0,21 NH.C1 3,2
Nieuwzilver . 3,0 0,33 ,, HNO, 1,5
Nikkel 0,12
Nikkeline .... 2,4 0,42 H,SO. 1,6
Kwikzilver .... 1,0 0,95 40% 1,6
Kool 0,010,001 100 tot 1000 80% 10
Het soortelijk geleidingsvermogen van zuiver koper is 61,1 ; een alliage van
koper met 3 % aluminium geeft een 5 J maal zoo grooten weerstand.
Koper met een geleidingsvermogen van 100 % is koper, waarvan het geleidings-
vermogen gelijk 60 is. Handelskoper mag geen lager geleidingsvermogen hebben
dan 57 ; verzinkt ijzeren telegraafdraad en bronsdraad resp. niet lager dan 13 en
94 % van- het geleidingsvermogen...”
|
|
10 |
 |
“...Thallium I III ..................................
Thorium IV.......................................
Thulium..........................................
Titanium IV......................................
Uranium IV VI....................................
Vanadium IIIV....................................
Wolframium IV V ... ....................
Xenon ...........................................
Ytterbium III................... ................
Yttrium IV.......................................
Zircum (zink) II.................................
Zirconium IV............... .....................
1839 La, 139,0
1818 Li. 6,94
1808 Mg. 24,32
1774 Mn. 54,93
1782 Mo. 96,0
1807 Na. 23,0
1885 Nd. 144,3
1898 Ne. 20,2
1751 Ni. 58,68
1878 Nb. 93,5
1772 N. (Az.) 14,01
1804 Os. 190,9
1773 0. 16
1803 Pd. 106,7
1669 P. 31,04
1750 Pt. 195,2
00 Ph. 207,1
1885 . Pr. 140,6
1897 Ra. 226,4
1804 Rh. 102,9
1861 Rb. 85,45
1844 Ru. 101,7
1878 Sm. 150,4
1879 Sc. 44,1
1817 Se. 79,2
1823 Si. 28,3
GO Sn. 119,0
1808 Sr. 87,63...”
|
|
11 |
 |
“...6 Erbium Er= 167,4 Tantalum Ta = 181 Bismuth Bi = 208 1
I Groep IV Koolstof C = 12 Silicium Si = 28,3 Titanium Ti = 48,1 Ger- manium [Ge = 72,5 Zirconium Zr = 90,6 Tin Sn = 119,0 Cerium Ce = 140,3 1 Lutetium Lu = 174 s o 3ii if Zink Zn 65,4 Strontium Sr = 87,6 Cadmium Cd = 112,4 Barium Ba = 137,4 . OO O o 1 s CM...”
|
|
12 |
 |
“... harde draagveeren, spiraalveeren.
\ v hard 75~;81 1018 30 0,50-0,55 0,03-0,07 Hard Staal: Goed hardhaar, (voor- zichtig te harden in water) locomotief- bandages, messen, rijwielspaken, para- pluieveeren.
1 VI 18090 614 25 0,55-0,70 0,03-0,07 Hard Staal: Goed hardhaar (in olie harden), bandages, scharen, boren, ko- gels, draaistaal, schavenstaal, projec- tielen, staal voor kogellagers.
VII 90-100 510 20 3,70-0,80 3,03-0,07 Zeer hard Staal: Goed hardhaar (in olie harden), voor trambandages, zink- staal, steenboren, tappen, kogels, pro- jectielen.
VIII 100 n meer 010 15 0,80 en meer 3,03-0,07 Natuurhardstaal: voor hardwalsen, kogels, oorlogsmateriaal....”
|
|
13 |
 |
“...aan de materiaal-beproeving voorafgaan.
^ De gegoten stalen stukken moeten, waar zij niet bewerkt zijn, schoonge-
maakt en van vormzand geheel bevrijd zijn. Zij mogen niet met sterke zuren worden
behandeld.
Verzinkt ijzer.
Het verzinkte ijzer moet zijn zonder bladders, oneffenheden of scheuren.
De laag zink mag nergens het ijzer onbedekt laten ; zij moet zooveel mogelijk
gelijk van dikte zijn en mag bij de behandeling met zuren niet in plaatjes loslaten,
maar moet bij het oplossen tot het laatst aan het ijzer gehecht blijven.
De laag zink moet vast aan het ijzer gehecht zijn, zoodat bij het buigen van platen
of strippen het zink met loslaat. * '
Dij gegolfd verzinkt plaatijzer mag het zink op de golven geen barsten vertoonen....”
|
|
14 |
 |
“...O, toegevoegd, dat daarin oploTt waarna
door electrolyse van dit laatste vrij aluminium verkregen wordt,
r rankrijk is een groote producent, welke slechts wordt overtroffen door Amerika.
Marktprijzen volgens jaargemiddelden per Kg : 1906 1907 1908 1909
_ w .. f 2,04 f 2,04 f 1,07 f 0,84
De marktprijs hangt veel af van het gehalte en de hoeveelheid ; hij was in
}??? f 3??n Per KG 1906 f 2-15 Per KG
18R9 ^2 1909 -85 .. ..
1889 - 15 ,, 1911 - 0,75
Zink.
Ertsen : 1. Zinkblende ZnS.
2. Galmei ZnCO,.
3. Kiezelzuur zink Zn,SiO,,H,0.
Het zink wordt het meest uit de beide eerste ertsen verkregen. De bereiding ge-...”
|
|
15 |
 |
“...518
METALEN.
schiedt hoofdzakelijk langs den drogen weg door reductie van het oxyd met koolstof
en gelijktijdige destillatie van het metaal. In dit opzicht onderscheidt zich de metal-
lurgie van zink en kwik van die der overige metalen. Duitschland levert na Amerika
ongeveer 30 % van de totale productie, dan volgt Belgi en als 4e Engeland. Het
Silezisch en Belgisch smeltzink komt in den handel in kleine 4 cM dikke platen.
Marktprijs 1908 : begin van het jaar f 233,25 en aan het eind f 252, per ton. Ge-
middelde marktprijs 1908 te Rotterdam : blokzink 2e kwaliteit f 25,75, le kwaliteit
f 100,, bladzink in courante maten en nummers f 31, per 100 KG, oud zuiver
zink f 19, fr. Rotterdam.
Marktprijzen per ton (1000 KG) gemiddelde jaarprijs :
Jaar 1900 f 238,8 Jaar 1906 f 325,0
1901 - 201,0 ,, 1907 - 286,
,, 1902 - 221,4 1908 - 242,
,, 1903 - 247,8 1909 - 266,
,, 1904 - 276,9 1910 - 276,
1905 - 299,0
Tin.
Ertsen: 1. Bergtinerts (Cornwallis en Wales).
2. Tinsteen of stroomtinerts SnO,,...”
|
|
16 |
 |
“...Prijs f117, per 100 KG.
Aluminium-bronzen (goudbronzen) met 520 % aluminium en 9580 % koper.
Aluminium-soldeer is te maken uit 2 dl zink, 1 dl tin en een weinig koper voor
de hardheid.
Amalgama voor spiegels (tin-amalgama of foelie) 77 % tin en 23 % kwikzilver.
Idem voor glazen ballons 80 % kwik en 20 % bismuth.
Antifrictionmetaal (zie magnoliametaal).
Antimoonlegeering voor tafelgereedschap (Robert metaal) 81,75% tin,, 16,25%
antimoon en 2 % koper.
Pewtermetaal 88,42 % tin, 7,16 % antimoon, 3,54 % koper en 0,88 % bismuth.
Argentine (Parijs) 85,44% tin, 14,50% antimoon en 0,06% lood.
Voor stereotypeplaten 14,2915 % antimoon, 7085,71 % bismuth en 15 % lood.
,, drukletters27,775,32 % antimoon,22,2329,58 % koperen 5065,1 % lood.
Argentaan (witkoper of nieuwzilver genoemd) 70 % koper, 20 % nikkel en 10 % zink.
Asbury-metaal: 77,8 % tin, 19,4 % antimoon, 2,8 % zink.
Atlasmetaal voor kussenblokken : 5 % tin, 16 % antimoon en 78 % lood. Prijs f 90,
per 100 KG.
Babbit-metaal is een tinlegeering:...”
|
|
17 |
 |
“...METAALLEGEERINGEN.
521
Geelkoper, Messing of Latoen :
Geel- of Muntzmetaal: 6066 koper, 4034 zink.
Gewoon geel koper moet 6J971 % koper, verder zink bevatten.
Geschutbrons (zie Brons),
van Romilly 70 koper, 30 zink.
Jemappes (voor draaierij en draad) 6465 koper, 3534 zink, 0,41 5 lood
en 0,20,4 tin.
Similor of Mannheimer goud, 83,7 koper, 9,3 zink, 7 tin.
Tombak (witkoper of halfgoud) voor muziekinstrumenten 8688 koper 14______12
zink ; voor knoopen 97 koper, 2 zink en 1 arsenicum
Germania-metaal voor kussenblokken met niet te hoog aantal aswentelingen en
Imogen druk, o. a. walswerken, scheepsschroeven, steenpersen, enz. Het is een zink-
legeering, met koper en tin ( 17,5 % tin en 5,6 % koper) ; drukvastheid 38,8 KG
per mM Prijs f 60, per 100 KG. In Engeland wordt eenzelfde legeering in den
scheepsbouw gebezigd onder den naam van Felton-metaal.
Goudlegeermgen :
Geel- of bleekgoud 708 goud, 292 zilver.
Groen goud 700 ,, 300 ,,
Wit goud 800 ,, 200 platina.
Legeering voor tandvulling 8 deelen...”
|
|
18 |
 |
“...lood en 2 % phosphortin (met 5%
phosphor).
Roodgietmetaal (Rothguss) 82 koper, 18 zink.
Rood koper bevat minstens 99,5 % koper.
Roseine : 4 nikkel, 3 aluminium, 2 tin, 1 zilver, voor juwelierswerk.
Similor (zie Tombak bij Geelkoper).
Spence-metaal is zwavelijzer, zwavellood en zwavelzink voor vormen.
Staalbrons is een aluminiumbrons met 8,5% aluminium en 12% silicium. De
naam wordt ook wel ten onrechte gegeven aan op bepaalde wijze bewerkt geschut-
brons (tin-brons).
Tandembrons, vroeger locomotiefcompositie genoemd, heeft een tingehalte van
7483 %. Prijs f 132 tot f 144,.
Tiers-argent: 27,56 zilver, 59 koper, 9,57 zink, 3,42 nikkel, is een witte, zeer smelt-
bare legeering.
Tin-lood legeeringen :
chocoladebekleedsel
lepels, huissieraden
schotels en vaatwerk
36 tin, 64 lood.
80 20
92 8
Titaan-metaal: 60 % koper, 38 % zink, 2 % aluminium.
Traagloop (ijzer of kopersoldeer) 100 deelen koper, 54 deelen zink.
Witmetaal, zie Compositie.
Woods metaal: 1 dl cadmium, 1 dl tin, 2 dl lood en 4...”
|
|
19 |
 |
“...
Antimonium........................
Bismuth........................
Brons (7,9 tot 14 % tingehalte) ....
Goud, zuiver gesmeed...................
,, gegoten...........................
Koper, gegoten.......................
,, gesmeed...........................
,, in gesmolten toestand ....
,, draad.............................
,, galvanoplastisch neergeslagen .
,, in bladen....................
,, (geel), messing in bladen ....
*> ,, draad ....
,, gegoten (25% zink) . .
.. ,, ,, (38 % zink) .
tombak ,, (10 % zink) . .
.. ,, (17% zink) . .
,, (geel), draad.....................
>. ,, brons (1 dl tin, 1 dl koper) .
klokspijs (25 dl tin, 75 dl koper)
Lood in den handel.....................
,, zuiver.............................
Nikkel, gegoten........................
., gesmeed...........................
Platina, geplet...................[
,, gesmolten....................
,, draad..................
Staal- en vloeiijzer.
2,5602,670
6,7
9,822
7,4008,900
19,362
19,258
7,720 8,921
8,935 8,944
8...”
|
|
20 |
 |
“...breedte van 1 M op bestelling. P g'
Het gewicht in den handel wordt berekend op 9 KG per M* en per mM dikte.
Geel koperen staven, lang 4 M.
roodkoper.^ ^ Tr r0d kper de gewichten ziin evenwel 0,953 maal die van
Geelkoperen bladen.
zn.SeIk aan die voor rood koper. De gewichten zijn evenwel
pe/NP956 * gVuldlgen ' per mM dikte is het gelicht gemiddeld 8 KG
Gewicht van plaatijzeren, koperen, messing, Iooden, zinken en gegoten ijzeren
platen u KG per M'.
Dikte in
mM.
Plaatijzer. Koper. Messing. Lood. Zink. Gegoten ijzer.
7,788 15,576 23,364 31,152 38,940 46,728 54,516 62,304 70,092 77,880 8,788 17,576 26,364 35,152 43,940 52,728 61,516 70,304 79,092 87,880 8,508 17,016 25,524 34,032 42,540 51,048 59,556 68,064 76,272 85,080 11,335 22,670 34,005 45,340 56,675 68,010 79,345 90,680 102,015 113,350 6,861 13,722 20,583 27,444 34,305 41,166 48,027 54.888 61,749 68,610 7,25 14.50 21.75 29.00 36.25 43.50 50.75 58.00 65.25 72.50
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10...”
|
|