| 1 |
 |
“...PATRIAM FlAN-
DRENSEM ET ETIAM DE MULTIS ACGIDENTIBUS, QUE
AUDIVI A FIDE DIGNIS PERSONIS ET VIDI PROPRIIS
OGULIS, ET DE SUMMIS PONTIFICIBUS DE QU1BUS RECOLO,
PROPOSUI AD DELECTATIONEM AUOIENTIUM ET UTILI-
TATEM TAM PRESENTIUM QUAM SUGCESSORUM PRO
POSSE MEO ALIQUA REGISTRARE. SUPPLICO IGITUR
FUTURIS LECTORIBUS UT SI QUA VIDERINT AUT REPE-
RIERINT EMENDANDA PER EORUM INDUSTRIAM CORRI-
GANTUR1.
[Fol. 75.] Anno millesimo ducentesimo nonagesimo
quarto, Curia Bomana existente in Bomana civitate,
vacante sede, domini cardinales elegerunt pastorem
et summum pontificem virum religiosissimum et
Continuateur de Nangis (éd. Géraud, t. I, p. 405). Mais les
Grandes Chroniques (éd. P. Paris, t. V, p. 205) la fixent
au 12 avril 1314, soit huit jours plus tót. II est 4 remarquer
que Gilles s’abstient de tout détail sur 1’affaire scandaleuse
qui entraina le supplice de Philippe et de Gautier d’Aulnay.
1. Cette rubrique, précédée d’une miniature représentant la
bataille de Courtrai, se trouve au fol. 74 v° du...”
|
|
| 2 |
 |
“...CHRONIQUE.
75
[1303]
Ultra autem fluvium Scalde fuit, toto tempore
sedis, aditus apertus; et erant ad portas custodes;
eteranttota die aperte exeuntibuset intrantibus, et in
nocte serrabantur; portabanturque omnia [fol. 84 v°]
venalia et necessaria civitati de Hannonia et de aliis
patriis, ibantque et redibant secure mercatores et
mercature; et tota communia toto illo tempore bene
lucrabatur.
Fueruntque Flandrenses in dicta sede per spatium
decem et novem dierum1 et, videntes quod nichil
proficerent, recessum suum ordinaverunt. In una au-
tem dominica2 fecerunt unum pontem super fluvium
Scalde, retro abbatiam monialium de Pratis, et tran-
sierunt magna pars; et in diversis locis plures domos
combusserunt, multos spoliantes. — Et in ilia die fuit
combusta curtis Sancti Martini a Costentaing cum
molendino super rivum Melle, et domus de Rume-
gnies; fueruntque in domo de Torielies sed nichil
ibi invenerunt et eidem pepercerunt, procurante
preposito, dictode le Courbe, baillivode Aldenardo;...”
|
|
| 3 |
 |
“...patriam *.
Illo tempore venerunt Flamingi ante villam de
Tornaco; et iverunt versus villam de Insulis et earn
obsederunt. Dominus autem Karolus, frater regis, et
dominus Ingelrannus de Maregni erant in Tornaco et
rex Navarre erat in villa de Orchies.
Et quarta die post latam seritentiam 8 venit dominus
Johannes, comes Namurcensis, in monasterio monia-
lium prope Tornacum1 2 3, etibi ivit Ingelrannus cum eo
tenere parlamentum, et tantum ibi fuit prolocutum de
treugis et de pace quod Flandrenses a sede recesse-
runt. Et dominus Karolus, frater, et Carolus, filius
regis, et Ingelrannus, qui erant in Tornaco, iverunt
apud Orchies. Et ibi coram rege Navarre fuit recessus
omnium concordatus quinta die septembris.
Eodem anno in die beate Katherine4, dominus Ludo-
1. L’anathème fut aussi prononcé a Paris, Saint-Omer,
Noyon, Arras et Douai. Cf. Chronographia, éd. Moranvillé, 1.1,
p. 215-216, et Continuateur de Nangis, éd. Géraud, 1.1, p. 410.
2. 25 aoüt 1314.
3. Ainsi que 1’a établi M. Funck-Brentano...”
|
|
| 4 |
 |
“...pluribus de patria, submersis et
interemptis; et etiam plures viroscaptosadduxerunt1.
Eodem anno, mense junii, dominusd’Espire, existens
cum Flamingis, venit in Tornacum et ivit ad dominum
regem Franchie, se offerens esse pro parte sua; quem
gratiose recepit. Et interim Flandrenses domum suam
d Espire totaliter combusserunt. Qui reversus a rege
combussit duo managia que erant quorumdam bru-
gentium2 de Curtraco, sic se vindicando.
Anno supradicto videlicet quadragesimo septimo,
rege Anglie in sede ante Calays existente, exierunt
de tribus villis et de patria tocius Flandrie magna
hominum multitudo et iverunt cum dicto rege ante
1. Cf. Chronographia, éd. Moranvillé, t. II, p. 243. — Les
Istore et Chroniqu.es de Flandre (éd. Kervyn, t. II, p. 55) con-
fondent cette campagne dans 1’AlIeu avec 1’attaque de Cassel;
selon elles, ce serait les mêmes troupes qui, après avoir
ravagé 1’Alleu, auraient été repoussées par les Flamands k
Cassel. La version de Gilles, qui distingue les deux expédi-
tions...”
|
|
| 5 |
 |
“...mare in regno de Gypre; et
pro militibus, armigeriis et aliis ibidem vulneratis,
triginta de Tornaco irent in peregrinatione, nomine
emende, ad Sanctum Jacobum in Galicia. Fuit autem a
rege pax sic reformata et ordinata antequam partes
redirent.
In crastino autem beati Laurentii1, anno supradicto,
Anglici et Flandrenses villam de Faukenberghe cum
ecclesia combusserunt.
Anno supradicto videlicet quadragesimo septimo,
quarta die augusti per diem Sabbati, recessit rex Fran-
cie cum exercitu suo a sede ante Calais; et remansit
ibi cum sua atie rex Anglie, qui primo dictam villam
obsedit anno m° ccc° quadragesimo sexto, tercia die
septembris, et sedit in obsidione per spacium quadra-
ginta et octo ebdomadarum. Et in dicta villa de Calais
erat capitaneus quidam miles, vocatus dominus Johan-
nes de Viane, homo nobilis, probus et fidelis, cum gen-
tibus armorum de parte regis Franchie et cum
civibus et habitatoribus dicte ville. Quo tempore,
consumptis victualibus, tantam sunt passi penuriam,
succursum...”
|
|
| 6 |
 |
“...uno proposito perma-
nens, semper paratus se coadunare ad malicias et ad
guerras, nulli obediens nisi illis quos eligebant et qui
sibi placentia loquebantur et pro sue libito voluntatis,
qui etiam, expulso Ludovico, comité et domino suo
proprio, pepigerunt fedus autoritate propria cum rege
Anglie, cum duce Brabantie, cum comité Hannonie et
aüis principibus [fol. 134 v°] et baronibus contra
illustrissimum principem dominum Philippum, regem
Franchie, et qui pluries extra patriam Flandrensem,
in sede coram Tornaco et in pluribus locis, fuerunt eis
in presidium et ferentes eis auxiiium, gens utique
patrias circumquaque dissipans, vastans et destruens
ecclesias, monasteria, loca sancta, mulieres et virgines
i. Psaume CXVI1I, 130....”
|
|
| 7 |
 |
“...234 GILLES LE MUIS1T. [1349]
Decanus autem et capitulum, qui, sede vacante1,
erant ordinarii, convocaverunt de religiosis mendi-
cantibus et de peritis pluribus, cum illis qui scripse-
rant verba dicti predicatoris, et cum multis aliis per-
sonis discretis et venerandis examinantes eos super
propositis et dictis in predicatione antedicta a dicto
fratre, et super hoe deliberaverunt; et fecerunt publi-
care quod totus clerus et religiosi omnes et populus,
processionem faciendo, convenirent nudis pedibus sine
camisiis die Martis proximo venientis2 et fieret pro-
cessio in parrochiali ecclesia Beate Katherine, a quo
loco redirent in monasterium Sancti Martini, ibique
predicaretur verbum Dei. In qua processione porta-
tum fuit a domino decano cum uno alio canonico
sacerdote sacratissum sacramentum corporis Domini
nostri Jhesu Cristi; conveneruntque omnes in dicto
monasterio; non tamen fuit tanta [multitudo], sicut fue-
rat in Dominica precedenti. Frater autem Robertus, de
ordine Sancti Augustini...”
|
|
| 8 |
 |
“...[1349]
ANNALES.
253
QUONIAM IJICffl GRAVE ALIQUANTULUM ERAT ET HON-
[fol* 29]erosum intentionem meam in scriptis redi-
GERE PER METRUM, OMISSO METRO, AD PROSAM SUM
REVERSUS, UT FACERE VALEAM FAGILIUS.
Vacante sede Tornacensi per mortem reverendis-
simi patris et piissimi domini, Johannis de Pratis,
ullimi episcopi, qui quamplurimum bonum aerem
affectabat; unde quia calida erat estas et quia erat
murmur de mortalitate in civitate, assumpsit iter ad
eundum in villam de Guysia in domo cujusdam mili-
tis, vocati Petrus de Mocout1, sibi familiaris, ubi per
aliquod tempus morari intendebat. Fuitque per Attre-
batuin et post Cammeracum, ubi fuit in die solempnita-
tis sacratissimi sacramenti Domini nostri Jhesu Gristi,
qui fuit dies beati Barnabe apostoli2; et ibi in cathe-
drali ecclesia fecit divinum servicium, portavitque vas
ponderosum in quo erat sanctum sacramentum cum
processione generalij et fuit multum fatigatus et de
sole calefactus, emittens sudorem immanissimum pre
calore; et post...”
|
|
| 9 |
 |
“...introitus et pas-
sagia et in villis super mare. Murmur tamen erat quod
illi de Brugis et de Franco non bene consentiebant
cum comité et villis aliis. In principio tamen mensis
martii nichil de guerris erat inceptum memorie com-
mendandum.
Notandum est quod in anno Domini ccc° l° facta fuit
INTRA DECANUM ET CAP1TULUM ECCLESIE BEATE MARIE
TorNACENSIS ET GUBERNATORES CIVITATIS CONCORDIA
TOTALIS DE OMNIBUS CONTROVERSHS PRETERITIS INTRA
SE HABITIS ET PAX AMICABIL1S REFORMATA.
Vacante sede Tornacensi per translationem factam
a Sede Romana de reverendo domino Petro de Foresta
ad episcopatum Parisiensem, et promoto loco ejus ad
episcopatum Tornacensem reverendo patre domino
Philippo d’Erbois, tunc Noviomensi episcopo, decanus
etcapitulum ecclesie Beate [fol. 41 v°] Marie Tornacen-
sis ordinaverunt, ut moris est, de spiritualitate dicti
episcopatus et instituerunt officialem magistrum Jaco-
bum Fouke, canonicum suum et scholasticum, limi-
tantes ejus potestatem, ut dicebant aliqui, quod de
criminalibus...”
|
|
| 10 |
 |
“...noviter exfite-
rit discordia suscitata, suggerente humani generis cal-
lido seductore, qui, versutias non declinans, solitus est
zizaniam seminare, occasione mortis Johannis Leviart,
de Insula, de crimine locationis false monete apud Tor-
nacum convicti, quern, judicialiter per dictos pre-
positos et juratos ad mortem perductum, predictum
capitulum seu canonici singulares, capitulum facientes,
ut dicebant, fore clericum asserentes, cum ad ipsos
episcopalis juridictio Tornacensis, tunc temporis sede
vacante, foret devoluta, a divinis cessari in villa de
Tornaco fecerant, ac prepositos et juratos dicte ville
et nonnullos alios ob hoc excommunicatos nuntiari; ob
son chartrier, layette de 1350, une expédition de cet accord,
scellée du grand sceau royal, en cire verte, appendu k des
lacs de soie rouge et verte. Nous publions le texte dudit
accord d’après 1’original de Tournai, la copie contenue dans
le manuscrit de Courtrai étant mauvaise et ses legons ne pou-
vant présenter pour le lecteur aucun...”
|
|
