1 |
|
“...motus ut sapiens, sed paulisper
subridens dixit : « Ex ore tuo te judico quia, sicut
michi facere judicasti, fiet tibi. » Statim cum indigna-
tione respondit : « Quis est in toto mundo qui me
[fol. 48 v°] ausus esset decollare? » Cui princeps
Karolus respondit : « Karolus, frater regis Fran-
cie, rex Gycilie et gladius Sancte matris Ecclesie,
caput tuum faciet detruncari ». Et sine mora, man-
datis pannis sericis cum spiculatore, fecit ipsum in sui
presentia decollari1. De quo facto pervenit rumor per
Sidle d Adam de la Halle, plus étendue et plus compléte que
celle que nous possédons aujourd’hui. Le texte publié par
Jubinal (t. I, p. 4 et suiv.), d’après un ms. unique (La Val-
üère 2736; aujourd’hui Bibl. nat., ms. fr. 25566), semble en
effet n être que le prologue d’une oeuvre plus importante dont
la fin aurait été perdue. C’est k cette oeuvre que Gilles doit
renvoyer ici.
1. Cette scène présente un caractère dramatique qui tranche
fort avec le reste du récit; ce qui montre bien qu’elle...”
|
|
2 |
|
“...maris-
chalcus etiam Francie Bertrandus, et militia, etplurime
armature erant in Tornaco, missi adomino rege Francie
Philippo. Postmodum venit comes de Foys cum nobili-
bus equitibus et peditibus in magna copia cum pre-
dicts dominis [fol. 101] in Tornaco. Et fuerunt in
numero, ut dicebatur, quando adunati sunt, circiter
duo millia et quingente armature electe absque pedi-
tibus. Et misit eos dominus rex ad confortandum cives
et habitatores civitatis Tornacensis et ad expugnandum
inimicos, quia rumor erat quod rex Anglie et omnes
sibi ailigati proponebant civitatem Tornacensem obsi-
dere; quod postea rei probavit eventus.
Nam dictus rex Anglie erat tune temporis in Flan-
dria cum magno exercitu Anglicorum et sagittariorum
trahentium sagittas; Jacobus autem de Artevelde, cui
obediebant omnes de Flandria, commovit, monuit et
adunavit magnum exercitum Flandrensium; et sic
Anglici et Flandrenses venerunt per Curtracum et per
Aldenardum; et visa sunt eorum tentoria que fixerunt
apud Chyn a gentibus...”
|
|
3 |
|
“...quod reperte fuerunt lapides habentes circu-
lum septem pollicum; unde vastata sunt bona terra-
rum per campos et undique, in tantum quod horribile
ac incredibile esset enarrare. Et duravit pene tota illa
node, adeo quod conventus nostri monasterii non
fuit ausus in templo remanere usque ad finem matuti-
narum, sed in capellam Beate Marie finivit eas. Fue-
runt autem ruine domorum, molendinorum et arbo-
rum mirabiles; et super hiis die cras'tina, in die scili-
cet Assumptionis, erat in populo rumor magnus.
Anno supradicto, in crastino videlicet Assumptionis
beate Marie1, domino episcopo Tornacensi in monas-
terio Sancti Martini existente, fuit ei nuntiatum per
canonicos Tornacenses, quod tanta multitudo virorum
ac mulierum erat in ecclesia Tornacensi, de quibus
non erat numerus, hac de causa quia tam viri quam
mulieres affirmabant se vidisse ymaginem beate Virgi-
nis Marie, que ibidem adoratur, lacrimasse, hoc pro
magno miraculo reputantes. Super quo facto dominus
Tornacensis etcanonici...”
|
|
4 |
|
“...nt autem per quamdam vetulam,
quam in suo lecto reperierunt jacentem, quod hospes
et due sue filie cum famulo domus illa nocte disces-
serat; hoe autem audientes, peregrini cum magna
festinatione [fol. 129 v°] recesserunt.
Anno etiam millesimo trecentesimo quadragesimo
octavo, circa finem augusti et intrante mense septem-
bri, rumores multi erant de domino rege Franchie et
rege Anglie, diversis diversa sentientibus et dicentibus;
tarnen nee rex Anglie1 in aliquo unus contra alium se
movebat. Rumor tarnen communis erat de Flandrensi-
bus quod aliqui comitem suum dominum habere*affec-
tabant, aliis contrarium tenentibus et nullum alium
dominum habere volentibus preter regem Anglie cum
quo fedus pepigerant.
In illo autem tempore, filius domine comitisse Han-
nonie, vocatus dux Wilhelmus, qui erat in Holandia,
movit discordiam contra episcopum de Utreit et contra
habitatores illius civitatis, auxiliantibus eis Frisonibus.
Unde quadam die habuit cum eis conflictum, et quasi
devictus fuit et...”
|
|
5 |
|
“...audivi, intendo postea facere mentionem.
De captione et üestructione Judeorum1.
Anno m° ccc°xlix°, capti fuerunt Judei, et in carce-
ribus et prisionibus universaliter positi, in omnibus
locis, ubicumque morabantur. Ratio autem captionis
fuit quoniam vehemens suspicio erat super eos quod
ipsi populum Gristianum maliciose per venenum des-
truere nitebantur, et quod venenum in puteis, in fonti-
bus et in aquis secrete projitiebant, prout poterant; et
hoe fecerunt in pluribus locis, sicut fama et rumor
communis laborabat. Erant autem inter eos quidam
de secta eorum astrologi subtiles et periti, qui secun-
dum cursum stellarum prenosticabant eis mortalitem
[fol. 13] futuram, et per hoe sperabant suam malitiam
securius atque subtilius adimplere. Yidebant eciam
1. Au-dessus de cette rubrique, il y a, dans le ms. 13076 de
Bruxelles, une miniature représentant des Juifs dans un brasier....”
|
|
6 |
|
“...condempna-
tione Judeorum et de ritu penitentium qui jam ince-
perat in Flandria; et non erant advertentes que postea
acciderunt, nee se de predictis corrigentes. In princi-
pio tarnen augusti vel quasi ceperunt in quibusdam
parrochiis aliqui mori et decedere.
Prima apparitio hominüm penitentiam facientium
in Tornaco1.
Accidit anno predicto quod in die Assumptionis Vir-
ginis gloriose venerunt a villa Brugensi circiter ccu
homines quasi hora prandii. Ipsi autem adunaverunt
se in foro et statim rumor magnus fuit per totam
civitatem unde omnes veniebant. Catervatim venerunt
ad locum supradictum quia super hoe rumores audie-
rant et idcirco factum videre affectabant. II li autem
de Brugis interim se preparaverunt et ritum suum,
quam penitentiam vocabant, facere inceperunl. Popu-
lus autem utriusque sexus, qui nunquam tale quid
viderant, ceperunt compati personis, et penitentie
condolere, et Deo gratias reddere super tanta peni-
tentia, quam gravissimam reputabant. Remanserunt-
que dicti Brugenses...”
|
|
7 |
|
“...ANNALES.
233
[1349]
Dominica1 remanserunt, agentes penitentiam suam ut
alii. Dictusque Frater Predicator obtinuit licentiam a
decano et capitulo, ut in loco in quo frater Gerardus
predicaverat, hoe est in monasterio Sancti Martini
Tornacensis, posset proponere verbum Dei; fuitque
de hoc rumor magnus per totam civitatem. Conve-
nitque tanta virorum ac mulierum multitudo, quod
non est visum in Tornaco tantam multitudinem adu-
nare, quia vix platee in monasterio poterant populum
recipere. Frater autem antedictus cepit predicare
dicens : « Nisi granum frumenti cadens in terra mor-
tuum fuerit2 et cetera... »; propositisque plurimis,
quasi in medio sermonis descendit ad materiam illorum,
cum quibus venerat, qui penitentiam faciebant, vocans
societatem rubeos milites, et imponens fratribus de
ordinibus Mendicantium quod contra devotionem
assumpte penitencie predicabant, et quod multis ut
cessarent [fol. 17 v°] suadebant, vocans tales fratres
scorpiones et antichristos, comparans eciam sanguinem...”
|
|
8 |
|
“...264 GILLES LE MU1S1T. [1350]
circumquaque depopulabant et vastabant, ut dice-
batur.
Rumor etiam erat immanis de indulgentia generali
ordiuata ad visitandum limina sanctorum apostolorum
Petri et Pauli in Romana civitate, sicut fuit in anno m°
ccc°. Sed rex Francie, ut dicebatur, et sui consiliarii
impedimentum apponebant, hac de eausa quia rex An-
glie guerram contra ipsum inceperat, et nolebat quod
regnum suum vacuaretur de personis, aliasque pere-
grinationes universas ad Sanctum Jacobum et ubique
impediendo. Nee valebat aliquis [fol. 33] exire regnum
sine regis littera vel mandato.
Oratio facta ad sanctum Sebastianum pro morta-
LITATE QUE VIGUIT ANNO M° CCC° XLVIIII.
O Sancte Sebastiane,
Semper vespere et mane...
... Quod mercedem habeamus
Et martyrum consortium
Et Deum judicem pium.
COPIA QUORUMDAM VERSUUM IN UNO LIBRO REPERTORUM :
Frequenter cogitans de factis hominum...
... Et loca repetunt nee grata bestiis.
QuEDAM AUCTORITATES VETERES REPERTE IN UNO LIBRO.
Yera ad Deum confessio...”
|
|
9 |
|
“...ANNALES.
277
[1350]
et sic, prout rumor erat, ex utraque parte occisio
magna fuit; tarnen multi evaserunt. Fuit autem fama
quod quidam gubernator et superior hominum Hispa-
norum, videns ventum prosperum pro Hispanis,
ordinatis navibus que secum remanserant, iter ver-
sus Hispaniam arripuit et sic cum Dei adjutorio per-
plures naves et mercatores evaserunt. Anglici autem
remanentes naves Hispanorum que remanserant depo-
pulaverunt, trucidantes et decapitantes personas,
quosdam tarnen prisiones reservantes. Quis autem
posset de tanto conflictu veritatem enarrare? Certum
est enim et verissimile quod multi cesi sunt et multi
submersi ex utraque parte. Sciendum tarnen est quod
relatio erat et fama per omnes provintias et nationes
quod illi de Hispania erant homines mercatores et
gens nundinas et patrias pro lucro suo frequentan-
tes; et assumpserunt secum in Flandria servientes et
gentes de communiis, lucrari volentes, quando rece-
dere intendebant; nee erant cum eis barones aut nobi-
les1...”
|
|
10 |
|
“...pro se datam ab officialibus Remensibus, super
quo murmur magnum fuit in civitate. Gubernatores
autem civitatis cum festinatione Remis miserunt et
ibidem est repertum quod ita non erat et quod nulla
interlocutoria data fuerat; et hoe sub sigillo sedis
Remensis reportaverunt. Gubernatores autem et capi-
tulum convocaverunt collegia et communiam, et dictas
literas legere fecerunt et publicare; ob quam causam
multi super canonicos qui erant Insulis dicebant multa
opprobria; et crescebat cotidie rumor contra eos.
Excellentissimus autem princeps, dominus Johan-
nes, rex Francie, et ejus consilium, audita dicta dis-
sensione, mandavit partes ad certam diem in suo com-
parere Parlamento. Gomparuerunt personaliter dicti
decanus et archidyaconus, [fol. 43] fratres, cum domino
Roberto, et de sedecim canonicis quatuor, fundati pro-
curatores pro aliis; comparuitque dictus rex persona-
liter in Parlamento et audivit cum suo consilio illa que
partes proponere voluerunt; habitoque consilio, com-
missarios...”
|
|