1 |
 |
“...dictus Johannes cum aliis principibus et nobi-
libus in bello ante Curtracum, anno Domini m° ccc°
secundo, interemptus; et sic remansit vidua ejus uxor,
domina castellana, que luxit eum per tongum tempus,
ut decuit.
Fuitque illo tempore mirabilis eventus; quia ma-
trone, de nobilibus viris suis viduate, muitum lugebant
et se per nuntios aliquando, et sepe invicem persona-
liter visitando, prout melius poterant visitantes; tan-
dem contigit quod, nescio quo instinctu, in illo tem-
pore quidam se mutuo coadunantes, euntes per
patriam, fingentes se religiosos actu et habitu, visita-
bant dictas dominaset matronas, dantes eis intelligere
quod de maritis eorum nova haberent infra septen-
nium; et vocati fuerunt tunc temporis tales religionem
fingentes vulgariter « Loes Dieu1. » Accidit quod dicta
Maria castellana, religiose se gerens et suum maritum
diligens et lugens, quadam die fuit cum aliis matronis
et ibi sibi fuit nuntiatum quod Johannes suus maritus
adhuc viveret. Que decepta, sicut alie...”
|
|
2 |
 |
“...[1307] CHRONIQUE. 41
gubernatores, et omnes, tam ribaldi quam alii, nulla
arma habentes, illis se junxerunt; quorum quidam capi-
taneos se facientes, communiam talem ad hoe induxe-
runt ut venirent in foro et, verberatis collectoribus
tallie, se congregaverunt et iverunt ad portas, eas
dependendo et in fossatis jaciendo. Et incontinenti
tota alia communitas et ribalditas, [fol. 58 v°] mutuo
se ad malum faciendum provocantes, tota ilia die
mirabiliter gesserunt se. Ex quo gubernatores, poten-
tes et divites, merito fuerunt stupefacti; et dominus
episcopus, prelati et curati, citius quam potuerunt,
recesserunt. Fuitque civitas tota illa nocte in maximo
periculo quia tota illa nocte tanquam furibundi, modo
hue, modo illue, se adunabant; et plus mali quam boni
audiebantur. Summo mane iverunt in domibus cones-
tabulariorum, et acceperunt signa ville, et venerunt
in foro quia nullus eis resistebat; et fuerunt maxima
copia; et iverunt ad domos gubernatorum, et cepe-
runt eos et omnes qui de lege...”
|
|
3 |
 |
“...predictum fuit ubique divul-
gatum; de quo Jacobus de Sancto Paulo fuit multum
indignatus, et in iram magnam motus; et cum festi-
natione misit ad dominum regem suumque consilium.
Rex autem conturbatus mandavit dicto Jacobo quod
colligeret sufficientem armaturam et quod Brugis iret
loco sui ad malefactores corrigendos. Dictus autem
dominus Jacobus, collectis pluribus armaturis nobi-
lium, disposuit ire Brugis. Venitque ad notitiam
eorum quod dictus dominus Jacobus venire dispo-
nebat; et, se mutuo provocantes, concordaverunt
unam proditionem facere et quod ipsum cum suis
reciperent quasi pacifïce; sed ordinaverunt quedam
verba in flamingo, que nullus, nisi sciat flamingum,
potest perfecte pronuntiare aut dicere, et fuerunt
verba scilt en vrient, et qui talia verba perfecte non
pronuntiarent et dicerent, statim sine dilatione cede-
rentur.
Decima octava die mensis maij1 anno antedicto,
venit dictus dominus Jacobus cum suis in villa
1. Gilles a dü commettre ici une confusion : les Matines...”
|
|
4 |
 |
“...GILLES LE MUISIT.
166
[1346]
tens et ad mentem reducens comitem Ludovicura
remansisse in bello apud Grécy et quod non esset
bonum Anglicos et Flamingos esse simul in castris,
mandavit eis ne venirent apud Calays, timens ne,
orta rixa, mutuo se Anglici et Flamingi interficerent;
[fol. 118] et sic remansit Flandrensium exercitus
apud Sanctum Odomarum propter causam supra-
dictam.
Anno quadragesimo sexto, secunda die septembris,
venit rex Anglie ante villam de Bollonia et habuit
grande consilium; qui, habito consilio, recessit et ivit
versus Calais.
Tertia igitur die septembris anno dicto, Ludovicus,
comitis Flandrie Ludovici filius, fecit homagium domino
Philippo, regi Franchie, Ambianis.
Eodem anno, quarta die septembris, venerunt circi-
ter quadringente naves ante villam Bolloniensem, et
illi de villa restiterunt et fuerunt aliqui de Anglicis
occisi; et venerat cum Anglicis regina Anglie. Et de
nocte sequenti exierunt circiter quindecim milia Angli-
corum, et combusserunt omnia suburbana...”
|
|
5 |
 |
“...CHRONIQUE.
201
[1348J
peto ut de bonis, que ad me pertinent, computus
michi fiat, quia, si vobis tenerer in aliquo, jus et con-
suetudo dant quod vobis redderem rationem. Super
quibus omnibus rogo vos omnes et singulos, et
requiro quod, parcendo vobis et patrie et michi, deli-
beretis. » Et statim tumultus magnus factus est inter
eos; et comes, facto signo, petiit ut se mutuo trahe-
rent ad partes, sicut est consuetum, et ei suas inten-
tiones reportarent. Habitoque consilio, carnifices,
piscatores, naute et magna copia bonorum concor-
daverunt se comitem tanquam dominum recipere; sed
textores, fullones et alii tales rennuerunt, dicentes
quod nullum alium dominum habent nee habebunt
preter regem Anglie, cum quo fedus pepigerunt et
cui juraverunt; et statim mota est discentio inter eos.
Videns autem comes periculum imminens inter eos,
petita et optenta audientia, dixit eis : « O bone gen-
tes, ex quo non vultis me recipere? Nolo quod propter
me insimul decertetis, quia, si perditio sit de...”
|
|
6 |
 |
“...etiam, ut infra dictum tempus ei mitterent inten-
tiones suas et responderent. Interea plures, timentes
de excessibus preteritis, tam de Yppris quam de vil-
lis aliis que se reddiderant comiti, videlicet de Alde-
nardo, de Curtraco, se transtulerunt cura habitatoribus
ville Gandensis, eisdem conjungentes in prejudicium
comitis. Post indutias vero datas a comité, videntes
illi de Yppris ipsos esse oppressos per aditus et
introitus qui observabantur, et timentes karistiam
victualium, concordaverunt mutuo ut comitem recipe-
rent et ei obedirent. Qui miserunt ad eum circa fes-
tum beati Nichasii1, se et sua ei dedentes et voluntati
ejus supponentes. Qui recepit eos gratiose et misit
dominum de Haluin et alios de consilio suo cum gen-
tibus ad hoe aptis; et recepti sunt gratiose per appa-
rentiam exteriorem a gentibus dicte ville Yprensis;
qui de lege et gubernatione in dicta villa ex parte
comitis ordinaverunt, prout eis a comité erat commis-
sum. Accidit autem ut quidam scabini, capitanei et
g...”
|
|
7 |
 |
“...verberabant... » Et incon-
tinenti, antequam posset finire verba sua, aliqui contra
rationem et consuetudinem surrexerunt clamantes :
« Domine, vos male estis informatus quia frater pre-
dicans talia non dixit. » Et station omnes viri et
mulieres ceperunt murmurare et clamare, et mutuo
dicere quod frater predicans talia verba non dixerat.
Imposito autem cum magna difficultate silencio, dixit-
que frater Robertus, volens pacificare populum :
« Ego dixi vobis quod mihi commissum est; et ex quo
tenetis contrarium bonum est, nee displiceat vobis
observatio fidei, quia tempus est ut pax et tranquilli-
tas inter vos omnes observetur. » Et parum profitie-
bat ejus mitigatio et loquela, quia populus surrexit
murmurando et mutuo se provocando, dicentes quod
talia proveniunt de Mendicantium ordinibus. Et tota
ilia die fuit ingens tumultus per totam civitatem super
dictos ordines et super totum clerum.
Dominica autem sequenti1, venit iterato processio
communis in dictum monasterium, et ibidem in loco
antedicto...”
|
|
8 |
 |
“...vobis,
ita et vos invicem faciatis1; » et hec est humilitatis
via. Et, si debemus de bonis sumere exempla, hoe
maxime de nostro Creatore, quia plus prosunt
[fol. 18 v°] exempla quam verba; sed verba atque
exempla Jhesu Cristi Salvatoris totum est nobis
omnibus ad medelam. Videntes autem quamplurimi
de Tornaco formam penitentie que fiebat ab illis qui
venerant in civitatem, ceperunt habere devotionem in
tantum quod fere quingenti sexaginta et quinque viri,
vel circiter, se paulatim adunaverunt et mutuo astrin-
xerunt, de licentia eciam gubernatorum civitatis; et
proposuerunt exire et ire per spatium triginta trium
dierum, ad exemplum et instar aliorum; omnibusque
necessariis sibi in proposito et in facto preparatis,
exierunt de civitate feria secunda in nocte festi Nati-
vitatis Virginis gloriose2, et fecerunt primam suam
penitentiam in foro, ubi multitudo populi erat congre-
gata; et, exeuntes de civitate, iverunt versus villam
Insulensem. Dies autem in qua redierunt fuit in cras-
tino beati...”
|
|
9 |
 |
“...240 GILLES LE MUISIT. [1349]
Quoniam nescit homo utrum sit dignus amore an
odio, a simili in isto facto judex est Deus noster, quia
judicia Domini abyssus multa1. Unum dubito, quia
iste ritus jam in tantum crevit et crescit in diversis
locis per societates seu mutuo adunantes, qui faciunt
tanlas novitates et contra consuetudines approbatas,
quod horrendum est cogitare aut dicere. Nam omissis
civitatibus aliis, villis atque locis, refero de Tornaco,
quia, quando primo venerunt penitentes, ipsi per spa-
cium triginta trium dierum penitentiam faciebant;
modo adunant se mutuo per parrochias, et in [fol. 20]
sabbatis et in festis in cathedrali ecclesia Beate Marie
et in aliis ecclesiis faciunt suum ritum, sepe impe-
dientes divina servicia; nee a clero possunt super hoe
reprehendi, quia propter communitatem non auderent.
Et quod plus est, crevit et est novitas mirabilis quia
isti penitentes mirabile inceperunt; nam collegi et
curati, secundum quod est rationabile et consuetum,
ad corpora levanda...”
|
|
10 |
 |
“...ANNALES.
249
[1349]
mee non scivi, nee vidi, nee audivi tantam tranquillita-
tem et tantam devotionem popüli uniyersi in nocte et
die processionis, sicut fuit isto anno. Et est sciendum
quod ducenti et quinquaginta homines et plus se adu-
naverunt in Tornaco, mutuo se sociantes et astrin-
gentes ut in die processionis et in octo diebus
sequentibus, ad similitudinem aliorum qui recesserant
de Tornaco, penitentiam facerent; et omnes qui intra-
bant fratrem Robertum,*Iectorèm domus fratrum Beati
Augustini, consulebant; fuitque ductor eorum dictis
novem diebus. Ordinatio autem fuit talis quod sine
cruce, sine vexillis et sine cereis, circuitum ville fece-
runt omni die, habentes, sicut superius est expressum,
super capita sua capucium et desuper capellum
nigrum sine cruce, tenentes in manibus scorpiones,
nudi toto corpore et pedibus, femoralia habentes et
desuper vestem lineam cinctam supra umbilicum, sicut
superius de aliis est expressum. In die autem proces-
sionis in ecclesia Beate Marie...”
|
|
11 |
 |
“...et alii sunt submersi atque cesi, quia gentes, in
villa existentes, in castro, in turribus et in muris,
apparuerunt, que antea se celabant; et, licet de exer-
citu extrinseco copiosa multitudo fugeret, remanse-
runt tarnen multi nobiles qui erant boni sanguinis, se
ordinantes et ad beilum preparantes. Rex autem
Anglie cum suo [fol. 32] filio, nullo consilio rema-
nendi acquiescens, exivit cum suis qui in dicta villa
erant armati et ad pugnam preparati; et sic dicte
acies appropinquaverunt et mutuo bellaverunt, et de
utraque parte ceciderunt nobiles, et milites, et eciam
pedites, et capti fuerunt plures ex utraque parte; inter
ceteros dominus Eustacius de Ribemont, qui se gessit...”
|
|
12 |
 |
“...298 GILLES LE MUISIT. [1351]
presentavit, supplicans humiliter partibus ut, pro
honore Dei et beate Virginis et suarum personarum,
sibi et toto collegio ecclesie compatientes, vellent se
invicem concordare, quia majorem honorem haberent,
si se mutuo concordarent, quam si eos dominus Tor-
nacensis concordaret vel sententiam aliqualem pro-
mulgaret. Dicte autem partes, deliberatione habita,
exierunt de capitulo, adherentes compromisso in domi-
num Tornacensem concordato; sed postea in absentia
dicti abbatis amicabiliter compromiserunt in dictos
cancellarium et officialem, canonicos, et in dictum
abbatem absentem sub certis forma et modo, et dictum
compromissum firmaverunt prout res exigebat. Qui
tres, omnibus rite consideratis, pro bono pacis, videntes
ingens periculum in dissensione apparere, dictum suum
infra certum terminum prefixum in capitulo, vocato
totochoro, dixeruntetpronuntiaverunt. Predicta autem
pronuntiatio et ordinatio dictis domino decano et archi-
diacono non placuerunt nee...”
|
|