1 |
 |
“...CONTRA RATIONEM
DICTUS PhiLIPPUS REGNUM FrANCIE TENEBAT ET USUR-
PABAT IN SUI PREJUDICIUM ET GRAVAMEN; FUERUNTQUE
SIBI ALLIGATI ET COADJUTORES DUX BrABANTIE, DUX
DE Gelres, GUILLERMUS, comes Hanonie, Hol-
LANDIE, ZELANDIE ET DOMINUS FRIZIE, ET MULTI ALII
PRINCIPES IN AlEMANNIA, TOTA ETIAM PATRIA FlAN-
DRIE, COMITÉ LUDOVICO DOMINO SUO SEMPER USQUE AD
FINEM VITE SUE CUM REGE FrANCIE EXISTENTE ET SER-
VANTE FIDEM SIBI.
Dominus papa Benedictus et domini cardinales,
audito et agnito de disseusione mota inter dominos
reges Franchie et Anglie, cognatos et propinquos,
doluerunt et turbati sunt nimis et, deliberatione
Chroniques, éd. P. Paris, t. V, p. 370; Chronographia, éd.
Moranvillé, t. II, p. 42-44; Froissart, éd. Luce, t. I, p. 129,
130, 396-397, t. II, p. xm, note 3.
1. Le bas de la seconde colonne du fol. 96 et le verso sont
blancs; la rubrique qui vient ici èi la suite se trouve au
fol. 97 r°, au-dessous d’une miniature représentant la bataille
de Courtrai....”
|
|
2 |
 |
“...Fagnuelles, ludens ad taxillos cum quo-
dam de Tornaco, qui inter se rixantes, ceperunt
decertare et familia dicti domini de Fagnuelles traxe-
runt ilium de Tornaco in hospitium eorum, et eum
verberaverunt. Plures autem de communia, hoe viden-
tes, nescio quo instinctu, moverunt se et fuit promul-
gatum et clamatum per totam villam citra et ultra
Scaldam, quod Hannonienses communiam et habita-
[fol. 182]tores volebant suppeditare; et sic tota com-
munia, ignorantes veritatem rei, fuit in tantum com-
mota, nescientibus gubernatoribus ville. Venit autem
maxima multitudo communie in foro ante hospitium
dicti domini de Fagnuelles, ibidem insultus et violen-
tias plurimas facientes, et etiam in aliis hospitiis, ubi
sciebant Hannonienses hospitatos. Venit autem qui-
dam per fraud[u]lentam delationem qui diceret quod
Hannonienses in monasterio Sancti Martini se coadu-
nabant et armabant, absente tarnen domino eorum,
qui erat Attrebati ad dominum regem. Venit autem
dicta communia et circumdedit dictum...”
|
|
3 |
 |
“...CHRONIQUE.
185
[1347]
julii, per diem Jovis, hora vesperarum, rege Francie
existente cum suo exercitu ante villam de Galais,
mota est grandis briga et controversia ac dissensio
inter Hannonienses, gentes domini Johannis de Byau-
mont, et inter eos de Tornaco. Et quia forte Hanno-
nienses recolebant de controversia et timore quam in
eos infligerant Tornacenses, ut superius continetur1,
moverunt conflictum ibidem contra eos et venit eis in
auxilium dominus Johannes de Byaumont, et cum eo
dux de Bourbon et comes Namurcensis, ac alia militia;
et de gentibus armorum grandis multitudo conflue-
bant pro parte Hannonensium; illi autem de Tornaco
viriliter eis resistebant, et fuit insultus ingens et
magnus. Fuerunt autem illi de Tornaco in magno
periculo, sed per sagittas se defendebant. Ceciderunt
autem in dicto conflictu duo milites et quamplures
alii, tam milites quam armigeri, vulnerati sunt de parte
Hannoniensium per sagittas que pene Tornacensibus
defecerunt. Venit autem dux Normannie, filius...”
|
|
4 |
 |
“...michi, deli-
beretis. » Et statim tumultus magnus factus est inter
eos; et comes, facto signo, petiit ut se mutuo trahe-
rent ad partes, sicut est consuetum, et ei suas inten-
tiones reportarent. Habitoque consilio, carnifices,
piscatores, naute et magna copia bonorum concor-
daverunt se comitem tanquam dominum recipere; sed
textores, fullones et alii tales rennuerunt, dicentes
quod nullum alium dominum habent nee habebunt
preter regem Anglie, cum quo fedus pepigerunt et
cui juraverunt; et statim mota est discentio inter eos.
Videns autem comes periculum imminens inter eos,
petita et optenta audientia, dixit eis : « O bone gen-
tes, ex quo non vultis me recipere? Nolo quod propter
me insimul decertetis, quia, si perditio sit de vobis,
mea esset perditio. » Et sic recessit.
Ipsique, invicem rixantes et discentientes, ceperunt
debellare, unde ibidem plures fuerunt occisi et plures
vulnerati. Et postquam a bello est cessatum, miserunt
ad illos de Brugis et de Franco, tenentes ipsos venisse
in...”
|
|
5 |
 |
“...
magnanimus et famosus inter Ghristianos, qui primo
habuit in uxorem filiam quondam regis Sicilië, de qua
habuit unum filium, qui juvenis mortuus est; et mater
ejus, videlicet filia regis antedicti, est defuncta. Post
cujus mortem dictus dominus Robertus duxit in uxo-
rem comitissam Naversencem, de qua habuit duos
filios !*Ludovicum, primogenitum, et Robertum, fra-
trem ejus. Robertus autem supradictus, post mortem
domini Guidonis patris sui optinuit Flandrie comita-
tum, durante adhuc guerra mota inter supradictos
dominos, Philippum regem Francie et Guidonem
comitem; et rexit populum Flandrensem secundum
leges et consuetudines approbatas. Ludovicus autem,
primogenitus ejus, plures habuit altercationes contra
dominum Robertum, patrem suum; duxeratque in
uxorem comitissam de Retiers, de qua habuit unum
filium et unam filiam; et fuit impositum filio nomen
patris sui, Ludovicus. Dictus autem Robertus comes,
attendens [fol. 136 v°] quod Ludovicus, filius suus,
male se gesserat contra ipsum...”
|
|
6 |
 |
“...GILLES LE MUISIT.
272
[1350]
Ob quam causam discensio magna atque guerra mota
est inter Anglicos et Hispanos, quia rex Anglie super
facto predicto est quamplurimura conturbatus.
De rebus plurimis et multis accidentibus, super quibus
murmur ingens erat in Flandria, in Hannonia et in
ducatu Brabantie, omitto scribere et est causa, malens
quod per alium futuris ignotescat.
In illo anno, balistarii Tornacenses, petita et obtenta
licentia a gubernatoribus civitatis, ordinaverunt quod
fieret unus cyphus cum pede et coopertulo argenteus
deauratus, valoris sexaginta florenorum de Florentia,
et unus cyphus argenteus deauratus sine pede, valoris
decem florenorum de Florentia. Et miserunt ad civita-
tes, villas, castra et opida, significantes et mandantes
quod omnes, trahere volentes de balistis, ad certam
diem in Tornaco convenirent, et quod essent in Tornaco
in die Assumptionis Virginis gloriose, et quod quili-
bet trahens haberet quatuor tractus sive ictus, et ille
qui propinquius traheret suos...”
|
|
7 |
 |
“...consilio, ordinavit de sua coronatione et diem certum
Remis ordinavit. Fuitque a reverendo patre domino
Johanne, Remensi archiepiscopo, inunctus et corona-
tus, et domina regina cum eo inuncta et coronata,
die Dominica ante festum beati Remigii2. Omnibusque
rite completis et peractis, venerunt et intraverunt
Parisiis in nocte beati Luce3, fuitque factum sollempne
festum et convivium in regali palatio.
Sciendum tarnen est, quod nee pax nee treuge nee
respectus seu dilatio erant tune temporis de guerra
mota inter reges Francie et Anglie, et absque aliquo
impedimento fuerunt rex et regina [fol. 39] coronati.
Et erat fama inter multos quod bellum factum in mari
lemy, c’est-4-dire le lundi 23 aout? Simeon Luce (Froissart,
t. IV, p. xl, note 2) et Moranvillé (Chronographia, t. II, p. 249,
note 1) penchent pour le 22 aoüt.
1. Les Grandes Chroniques, de même que la Chronographia
(loc. cit.), disent que Philippe VI mourut 4 Nogent-le-Roi.
Luce (loc. cit.) fait remarquer que Philippe VI ne devait pas
loger...”
|
|
8 |
 |
“...Audomarum, circa vil-
lam de Galais et circa villam et castrum de Ghines, et
in illis partibus, quia gentes regis Francie erant in
villa de Sancto Audomaro et gentes regis Anglie in villa
de Galais et in castro de Ghines4. Habueruntque dicte
partes in illo tempore plures incursus et insultus ad in-
vicem et cesi fuerunt ex utraque parte plures, et etiam
plures nobiles et alii capti et detenti; multique rumores
erant in dictis regnis de eisdem; tarnen in illo tempore
nulla acies a dictis regibus est mota nee adunata.
Sciendum tarnen est quod estas ilia fuit sicca multum
et calida in tantum quod magnus defectus fuit de feno,
de avena, de granis rotundis, de herbis et de fructibus;
sed de blado fuit satis habundantia et magna habundan-
tia vini. Sed omnia venalia in tantum cara erant, quod
non erat visa caristia talis a viventibus, ut dicebatur.
1. II nous aparu inutile de rééditer cette poésie, qui ne pré-
sente qu’un intérêt médiocre. On la trouvera dans De Smet,
Corpus chronicorum Flandrie, t...”
|
|