1 |
|
“...communia super eos mira-
bilia.
Sciendum est etiam quod ballivus Viromandensis,
missus a rege, venit privatim in [fol. 59 v°] nostro
monasterio cum quatuor equis solum. Causam autem
sui adventus et quid quereret scire non potui; facta
autem lege et rebus mitigatis, recessit.
De omnibus accidentibus et de multis que evene-
runt in predicta turbulentia, et qui bene fecerunt aut
male, longum esset scribere et bene de pluribus non
recolo. Dyerinus autem Pourres et quamplures alii
multa bona fecerunt et mala facienda evitarunt, et
rectores veteres, paulatim et successive, ad sua et ad
suas domos redierunt; tarnen exclusi sunt et fuerunt,
long® tempore, de lege et consilio civitatis. Predicta
omnia scivi, vidi et audivi....”
|
|
2 |
|
“...Paris, t. V, p. 227. —
Jacques Muevin, éd. De Smet, dans Corpus Chron. Flandrie,
t. II, p. 458 : « Anno vero xvj, predictam famem et caristiam
immediate subsecuta est mortalitas alrocissima et sevissima,
que generaliter ubique super potentes, nobiles, divites,
mediocres et pauperes, crudelitatis sue vestigia dilatavit. »
2. Louis X mourut dans la nuit du 4 au 5 juin (Continuateur
de Nangis, éd. Géraud, t. I, p. 426), le 5 juin (Grandes Chro-
niques, éd. P. Paris, t. V, p. 228). Pour la cause de la mala-...”
|
|
3 |
|
“...CHRONIQUE.
91
[1316]
sia Beate Marie Parisius transportatum et ibi fuit
missa solempnis celebrata; et tune fuit portatum cor-
pus in ecclesia Beati Dyonisii et die lune in crastino
fuit ibidem tumulatus. Corpus autem fuit apertum, ut
dicebatur, et cor ejus de uno linteamine tersum; unus
autem canis lintheamen lambuit et statim mortuus est;
et unus etiam famulus dicti regis comedit de esca
de qua rex comederat et statim mortuus est; et prop-
ter hoc fuit mala suspicio super multos.
Ludovicus autem rex supradictus regnavit circiter
annis tribus. Qui generavit unum filium, Johannem
nominatum; qui Johannes parum vixit post mortem
sui patris et mortuus est et sepultus in monasterio
Sancti Dyonisii cum suo patre1.
Anno millesimo trecentesimo sexto decimo, obiit
felicis recordationis eminentissimus Clemens papa quin-
tus. Hic enim eminentissimus dominus Clemens papa
fuit electus a dominis cardinalibus et erat, tempore
electionis de se facte, archiepiscopus Burdegalensis.
Fuitque conseffol. 90]cratus...”
|
|
4 |
|
“...CHRONIQUE.
121
[1339]
patrie, pepigerunt fedus ad invicem et juraverunt
omnes ferre auxilium regi Anglie contra regem Fran-
cie, quem vocabant Philippum de Valois1.
Eodem anno, ceperunt Flandrenses domum domini
episcopi apud Helchin2, reficientes eam et munientes,
posito Castellano, quam tenuerunt longo tempore,
vicinis et transeuntibus multa mala facientes.
Eodem anno, gentes regis Franchie, qui erant in
Cameraco, villam de Haspre3 combusserunt.
Eodem anno, die Veneris ante Dominicam Palma-
rum4, Jacobus de Artevelde, collecto exercitu Flan-
drensium, comparuit apud Chin et Ramegnies; et feria
secunda sequenti et feria tertia5 fixerunt tentoria
citra Chin. Et tunc, pulsatis duabus campanis justitie,
omnes iverunt ad muros ubi erant ordinati6. Et illis
diebus, consilio habito, omnia suburbana combusta
sunt citra et ultra Scaldam; et appor[fol. 99 v°]taverunt
1. Louis de Nevers fut contraint de souscrire k eet accord,
mais il s’enfuit aussitót après a Paris. (Chronographia, éd. Mo-
ranvillé...”
|
|
5 |
|
“...[1342-1344] CHRONIQUE. 145
omnes supra sancta Dei evangelia secundum manda-
tum factum ad eos per diet os reges1.
Datum in prioratu Sancte Marie Magdalene de Mala-
trait, ordinis Sancti Benedicti, in dyocesi de Vane,
[decima] nona die2 mensis januarii, anno gratie m° tre-
centesimo quadragesimo secundo. »
Anno m° trecentesimo quadragesimo tertio, fuit
decollatus dominus de Liichen3 Parisius, et post in
festo Katharine4 sex milites et quatuor armigeri de
Britannia fuerunt ibidem decollati5. Et alia multa illo
anno evenerunt que nescivi.
Anno m° trecentesimo quadragesimo quarto, in
villa Gandensi, presente Jacobo de Artevelde, fuerunt
discordes textores contra fullones, et fuit conflictus
magnus inter eos; et obtinuerunt textores victoriam;
et ceciderunt plus quam trecente persone et multi
vulnerati; et fuit Jacobus de Artevelde ex parte texto-
rum.
1. La formule de roboration : a In quorum omnium testimo-
nium... » fait ici défaut. Elle manque également dans Robert
d’Avesbury [loc. cit.)...”
|
|
6 |
|
“...148
GILLES LE MUISIT.
[1345]
Gandavum. Regnavitque per septem annos, et fuit
gubernator et superior tocius ville Gandensis et tocius
patrie Flandrie, et ad ejus imperium et voluntatem
obediebant, et nichil in dicta patria fiebat sine eo, et
erat semper vallatus viris armatis viginti quinque vel
triginta fortissimis et ad bella promptissimi[s]. Et
multa mala evenerunt per eum et propter eum.
Anno millesimo trecentesimo quadragesimo quinto,
Wilhelmus, comes Hannonie, nepos Philippi regis
Franchie, in estate cum ingenti exercitu obsedit civi-
tatem de Trajecto inferiori; sed, infecto negotio,
reversus est1.
Eodem anno, idem comes, motus propria voluntate,
sicut juvenis videns et considerans et sperans actus
suos fore prosperos, ordinavit ire contra Frisones et
super eos dominari contra voluntatem et consilium
multorum nobilium sibi subjectorum; monuitque et
mandavit in Hannonia, Holland ia, Zelandia, et coadu-
navit ingentem exercitum nobilium et pcditum, et a
diversis partibus eum sunt secuti...”
|
|
7 |
|
“...dicitur, retinent propter suos heredes et successo-
res, ut sciant quomodo super eos volebat dominari,
quia dominum super eos habere non sunt consueti.
Duxeratque dictus comes in uxorem filiam ducis Bra-
bantie, de qua nullum habuit heredem; et sic sui comi-
tatus et dominationes venerunt ad sororem suam pri-
mogenitam, reginam Allemannie.
In anno m° trecentesimo quadragesimo sexto, eve-
NERUNT ACCIDENTIA QUE SECUNTUR. FUITQUE IN ILLO
ANNO TOTUS MUNDUS UNDIQUE IN TANTO MALIGNO
POSITUS ET TANTA MALA EVENERUNT QUOD VIX ALI-
QUIS SCIEBAT UBI IRE UT SE ET SUA YALERET SAL-
VARE AUT TUERI, TOT ERANT UBIQUE DISSENTIONES
SIVE GUERRE; ET QUE SECUNTUR REGISTRATA SCIVI
PER RELATIONEM FIDE DIGNORUM, ET SI QUID IBI SIT
REPREHENSIBILE, PER LEGENTIUM INDUSTRIAM CORRI-
GANTUR, QUIA AUDIVI SED NON VIDI.
Anno m° trecentesimo quadragesimo sexto, vene-
1. 11 mourut le 26 ou le 27 septembre....”
|
|
8 |
|
“... dum rex Francie erat Ambianis et rex.
Anglie ante villam de Galais, quidam miles, dominus
Johannes dictus de Vrevin et dominus de Baumont
juxta Marie1, ivit ad regem Anglie et optinuit sexaginta
Anglicos archistas quos adduxit, et posuit eos in cas-
trum suum de Baumont; et circumquaque victualia
vinea et provisiones capiebant vi, et dictum castrum
muniebant et fortificabant. Ob quam causam tota
patria per tres leucas prope et circa castrum pave-
bat et formidabat, quia sepe exibant et multa mala
undique gentibus inferebant. Tune ballivus Viroman-
densis, illi de Lauduno, comes de Roussi et multi alii
gentiles se coadunaverunt et, consilio habito, vene-
runt coram dicto castro, undique illud obsidentes et
levantes ingenia ad expugnandum; et post multos
insultus illi qui erant in castro, videntes non posse
resistere, salva sua vita se reddiderunt; et super hoe
recepti fuerunt et expulsi sunt extra regnum. Et cas-
trum totaliter subverterunt.
Anno predicto, duodecima die maij in die Sabbati...”
|
|
9 |
|
“...coadunati maligni de Ypris, de Curtraco et aliis villis,
qui, mu[fol. 132 v°]tuo se cohortantes, malebant in
villa mori quam exire et comitem recipere aut ei obe-
dire, quia audierant illos de Ypris et de aliis villis,
consotios suos, esse graviter punitos et correctos; et
sic per aliquod temporis in sua perversitate remanse-
runt et monasterium Sancti Petri Gandensis, Sancti
Bavonis et alia spoliaverunt, depopulando etiam
domos divitum et mercatorum bona sua in dicta
villa habentium, et multa mala fecerunt; plures
tarnen sane mentis et sapientes de villa exierant et
supposuerant se comitis voluntati, qui benigne eos
recepit.
Accidit autem quod villa Sancti Petri et habitatores
ibidem consenserunt comitem recipere et ei obedire.
Quod audientes, maligni venerunt unanimiter cum
armis, volueruntque dictam villam destruere incen-
dio, adeo quod in ix locis ignem in domibus posue-
runt; sed nutu divino ab habitatoribus dicte ville
totum fuit exstinctum. Fuit ibi altercatio magna et...”
|
|
10 |
|
“...mea, [fol. 134] dum eram monachus
juvenis, familiaris fui magistro Johanni de Harlebieke,
qui fuit de Flandria oriundus, qui erat clericus sem-
per studens, et astrologus peritus atque expers et
famosus. Qui pluries michi dixit in principio guerre
mote inter illustrissimum dominum Philippum, regem
Franchie et Navarre, dictum Crassum, et dominum
Guidonem, Flandrie comitem et marchisium Namur-
censem, atque Flandrenses, quod guerra pro certo
magna esset et per longum tempus duratura, et quod
multa mala evenirent, durante dicta guerra. Et alia
quamplurima dixit michi, que postea vidi evenire;
inter cetera audivi ipsum dicentem et affirmantem
quod veniret tale tempus, in quo tempore homines
tunc viventes, periti et imperiti, plus mirarentur de
subita et cita mutatione mali in bonum, quam sint
mirati de accidentibus, durante guerra, et de muta-
tione boni in malum a principio. Et hoc michi vide-
tur in Flandria evenisse, non quod ego adhibeo dictis
mathematicorum neque fato, quia intentionis mee...”
|
|
11 |
|
“...accidebant, nee scirem nee valorem.
Et credo et teneo quod multi in latino et in gallico
fuerunt super predictis registrantes; et quod scivi et
audivi illud registravi.
Et. est sciendum quod in illo anno fuit dies Natalis
Domini in die Veneris. Et fuit annus incipiens secun-
dum stylum curie Romane a Nativitate, que fuit dies
Veneris, ut dictum est, et sic fuit annus quinquagesi-
mus et incepit indulgentia ordinata a domino Summo
Pontifice Clemente papa sexto, [fol. 24] Et cessave-
runt multa mala; et multa referebantur, que michi non
sunt visa posteris demandare, donee veritas ignotes-
cat; et sic registrationi mee pono finem.
Anno eodem, in prima ebdomada Quadragesime1,
fuit proclamatum publice in foro, ex parte gubernato-
rum civitatis, quod omnes cessarent a dicta publica
penitentia voluntaria assumpta; alioquin omnes, de
cetero facientes, ad omnes dies bannirentur. Fuit
eciam ex parte regis proclamatum quod omnes eciam
cessarent, quia rex eos sectam vocabat in sua lettera,
et hoc sub...”
|
|