1 |
 |
“...iv
INTRODUCTION.
breux enfants, il sut de bonne heure restreindre ses dépenses
et se contenter de peu :
Toudis euc moult petit d’argent
Mes de toutes necessités
Fui-ge toujours bien acquités4.
A huit ans, on le mit k 1’école; il y resta jusqu’k dix-huit
ans. Il nous le dit lui-même dans ses Poésies :
Quant je fuy mis a 1’escolie,
Wit ans ou environ avoye,
Et de cbou bien cbertains estoye.
Or fui a l’escole dix ans,
Aprendans, eantans et lisans,
La me fist-on par accort mettre
Pour estre doctrinés en lettre,
Dont apris au mieuls que je peuc2.
Gilles dut être un élève appliquè; esprit curieux, il avait
du goüt pour 1’étude; il recherchait la société des gens plus
agés que lui, c’est-k-dire de ceux qui pouvaient le mieux
répondre k ses interrogations et satisfaire k son désir de
savoir. Les jeux de ses camarades ne 1’amusaient guère, il
leur préférait les causeries instructives.
De bonne heure il se sentit attiré vers 1’église :
Jovenes volentiers antai
L’eglise, voire et boine gent3.
Ses...”
|
|
2 |
 |
“...bénédictin doit savoir sur
son ordre5, poursuivre ses études théologiques pour recevoir
la pretrise. Cependant les distractions ne lui manquaient
pas. La bibliothèque du monastère était riche, et il semble
1’avoir visitée volontiers; les anciens moines le guidaient
dans ses lectures, lui expliquant ce qu’il ne comprenait
1. Poêsies de Gilles li Muisis, éd. Kervyn, t. I, p. 16.
2. Ibid., p. 126. *
3. Chronique de Gilles le Muisit, éd. De Smet, dans le Corpus
Chronicurum Flandrie, t. II, p. 134.
4. « Je fui en custode lone temps,
< Mien esiant priés de sept ans. >
(Poésies de Gilles li Muisis, éd. Kervyn, t. I, p. 17.)
3. « Con le m’aprist li sous prieus
< Doms Gilles de Braffe nommés
« Monnes devos et renommés. » (Ibid.)...”
|
|
3 |
 |
“...donne
« Franchois en ont eu depuis mainte rampronne.
« De ce tems me souvient, je vie le revenue... »
(Poésies de Gilles li Muisis, éd. Kervyn, t. II, p. 17-18.) Selon
M. Kervyn, il fallait que Gilles fut a Paris pour assister a ce
retour; nous ne le croyons pas. La ville de Tournai avait dü
envoyer a 1’armée de Philippe III un contingent, et c’est sans
doute le retour de ces hommes d’armes et leur rentrée dans
leur ville natale que Gilles rappelle ici.
2. « Dis et wit ans pau plus pau mains
« Fui-ge subgis et en leurs mains [de mes parents], »
(Poésies de Gilles li Muisis. éd. Kervyn, t. I, p. 16.) Ge passage
semble bien prouver qu’il resta auprès de ses parents jusqu’a son
entrée au monastère.
3. Trois arguments corroborent notre opinion : il avait dü
quitter Tournai avant le mois de janvier 1298, car, dans sa chro-
nique, il ne dit rien des trêves qui furent conclues le 28 janvier
1298 dans le monastère même de Saint-Martin (cf. infra, p. 57),
événement qui 1’aurait certainement frappé...”
|
|
4 |
 |
“...devotius frequentabit1. »
In illo anno visitaverunt limina beatorum apostolo-
rum Petri et Pauli tanta multitudo populi Christiani,
virorum aut mulierum, nobilium et ignobilium, regu-
larium et secularium, senum et juvenum, quod nullo
modo possent credere audientes nisi qui fuerunt et
viderunt. Et hoe scio et testificor, quia fui in illo iti-
nere cum duobus nostris commonachis2; et de Tor-
naco fuerunt plures tam clerici quam laici.
Quia communis opinio erat peregrinorum quod
indulgentia erat a pena et a culpa, sed multi de ordi-
nibus Mendicantium contrarium tenebant et sentie-
bant, et propter hoc aliqui dubitabant; unde accidit
quod ego, existens Rome, confessus fui cuidam domino
1. Quoique Gilles le Muisit ait transcrit tout au long cette
bulle, nous ne la reproduisons pas, paree qu’elle a été maintes
fois publiée. Cf. Potthast, Rngesta pont. Rom., n° 24917.
2. Nous trouvons, dans le cartulaire 89 des Archives de
1’État a Mons (fol. 45 v°), le nom de ces deux moines : « Scien-
dum est...”
|
|
5 |
 |
“...tantus fragor erat in nemore, diripientibus et
cadentibus arboribus, tanta etiam ruina in domibus,
in edificiis et in muris, quod mirum [fol. 96] est cogi-
tare, ut dixerunt qui fuerunt. Unde accidit, sicut
dicebatur, quod aliqui episcopi et presbyteri, ibidem
existentes, se de vestibus sacris induerunt, et appor-
tato sacrosancto corpore Domini nostri Jhesu Christi,
super infantem posuerunt et vix poterant ipsum sal-
vare a vallida tempestate. Super hoe fuit communis
relatio, sed quia presens non fui, sic fuisse non
affirmo.
Eodem anno quidem miles, Hugo de Cruzi nomi-
natus, erat familiaris domine regine; qui fuit promotus
1. Gette naissance eut lieu le 2 juillet, selon les Grandes
Chroniques (éd. P. Paris, t. V, p. 365) et le Continuateur de
Nangis (éd. Géraud, t. II, p. 153). — Jacques Muevin (éd. De
Smet, dans Corpus Chron. Flandrie, t. II, p. 468) donne la date
que nous trouvons ici : « Anno Domini m. ccc. xxxvj, in
octavis nativitatis beati Johannis Baptiste, kal. julii, die lune,
natus...”
|
|
6 |
 |
“... » Rex autem respoadit : « Omni tem-
pore quo Flandrenses fuerunt nobiscum, nos solvimus
pro qualibet die salaria; et sic est intentionis nostre
quod gentes nostre vadant et sint in auxilium Flan-
drensium, dum tarnen impendent eis salaria sicut
suis impendimus. » Nuntii autem revertentes, voca-
tis omnibus vocandis, responsionem regis publicave-
runt et dixerunt; communia autem ita esse nesciens,
clamaverunt quidam : « Waskarme, waskarme, » et
alii : « Helpe, helpe, nos sumus decepti et male fui-
mus gubernati. »
Anno m° ccc° quadragesimo octavo, Sanctissimus
Pater dominus Clemens papa sextus sacrosanctam et
universalem matrem Ecclesiam gubernabat, et erat
curia in Avinione, civitate sita in Provincia ultra pon-
tem fluvii Rodani.
Et in illo anno muite temffol. 128 v°]pestates et
aeris intemperies, fama laborante, et etiam maxima
mortalitas orta est utriusque sexus, unde post fidam
relationem ac certam informationem studii luculentius
quo potui ea redegi in scriptis ad noticiam futurorum...”
|
|
7 |
 |
“...postea in Flandria evene-
runt, que sine dubio non fuerunt opus hominis, sed
per divinam ordinationem evenerunt; et certe a
Domino factum est istud; et est ac esse debet mira-
bile in oculis nostris tam modernis quam futuris.
Gaudeo plane ego Egidius, humilis abbas supra
memoratus, hujus operis et tractatus conditor et
ordinator, quod videre merui dicti comitis introitum
et accidentia patrata in Flandria; quia testificor quod
in adolescentia mea, [fol. 134] dum eram monachus
juvenis, familiaris fui magistro Johanni de Harlebieke,
qui fuit de Flandria oriundus, qui erat clericus sem-
per studens, et astrologus peritus atque expers et
famosus. Qui pluries michi dixit in principio guerre
mote inter illustrissimum dominum Philippum, regem
Franchie et Navarre, dictum Crassum, et dominum
Guidonem, Flandrie comitem et marchisium Namur-
censem, atque Flandrenses, quod guerra pro certo
magna esset et per longum tempus duratura, et quod
multa mala evenirent, durante dicta guerra. Et alia
quamplurima...”
|
|
8 |
 |
“...veneno porrigencU^et in malicia quam, Judei facere
intendebant, quia in coristellatione confidebat, sperans
quod Judei prevalerent. Recognovit etiam quod ter
ficte recepit de altari corpus Domini nostri Jhesu-
Christi, et istas tres personas misit Judeis morantibus
in civitate Coloniensi, et quod dicti Judei dictas perso-
nas pangebant, et quod sanguis exierat; et multa alia
horribilia recognovit que milites et alii ibidem fideles
assistentes referebant; et hoc dico per auditum quia
presens non fui; et ad ultimum fuit judicatus et com-
bustus1.
Tempore etiam illo, in multis villis in ducatu Bra-
bancie et aliis comitatibus et ducatibus, fuit justitia
facta de eisdem.
i. Cf. Carmoly, dans Revue oriëntale, 1.1 (1841), p. 169-170.
15...”
|
|
9 |
 |
“...306 GILLES LE MUI8IT. [1351]
a quinquaginta annis noviter transactis et infra mul-
tum in scribendo laboravi, et fui in negociis ecclesie
cum dominis ecclesie, cum dominis abbatibus, prede-
cessoribus meis, et etiam tempore quo prefui quam-
plurimum impeditus, et sic senescens visus meus
cepit debilitare, et in fine non poteram bene scribere
aut legere. Modo accidit quocT anno m° ccc° quadra-
gesimo octavo, in vigilia et in die Assumptionis Vir-
ginis gloriose jprivatas missas dixi, et quia uno facto
vidi me inhabilem ad celebrandum, quia oculi mei
erant pejorati et impediti, ab ilia die usque ad tempus
in quo visum recuperavi, a celebratione missarum
abstinui; et in illo tempore obcecatus fui totaliter,
portans per Dei gratiam quod Deus donabat patien-
ter. Et ad evitandam ociositatem et ne essem impa-
tiens multa in latino et gallico feci registrare, expen-
dens in talibus tempus meum, unde multi super
patientia mea mirabantur; et toto tempore illo hylaris
eram et semper gaudens, abstinens...”
|
|
10 |
 |
“...juvenili, sed sicut etas mea requirebat, quia
jam eram octogenarius, et videbam celum, solem,
iunam, stellas, non perfecte cognoscens gentes, et in
omnibus michi bene providebam, excepto quod scri-
bere aut legere non valebam. Et hoc donum a Deo
reputo michi datum; sit nomen ejus benedictum et
det quod in tali statu usque ad ejus voluntatem per-
severem! quia cecus fui per tres annos vel circiter1.
[Fol. 52.] Preterea, anno illo, multa prospera michi
et monasterio nostro evenerunt, inter cetera quod
domini decanus, archidiaconus et capitulum Torna-
cense, qui erant in dissensione, precibus beate Marie
fuerunt concordati; et ego pluries fui in capitulo et ad
hoc laboravi. Multaque alia spiritualiter et tempora-
liter michi evenerunt, super quibus gratias reddo
sancte Trinitati et Virgini Dei matri.
Quoniam ego multa ordinavi et feci registrare tem-
pore quo non videbam, recuperato visu, oportuit me
vacare in aliis negociis et intendere sicut status meus
requirebat, et idcirco proposui finem ponere...”
|
|