| 1 |
 |
“...296
graad van bloedverwantschap of rang het gebruik van een andere
woordsoort eischt. Dr. Brandes noemt het Kromo, dat ook de
schrijftaal is, in tegenstelling van het door en door gezonde
Ngoko, een uitwas op den eigenlijken stam der Javaansche
taal. Het Kromo werd wel eens beschouwd als meer met het
Sanskrit in verband te staan, doch dat vermoeden bleek onjuist;
het is een taal-maakwerk, dat eerst langzamerhand den om-
vang heeft verkregen, dien het thans heeft, voornamelijk als
gevolg van het streven om standsverschil te doen uitkomen.
Naast deze beide woordgroepen onderscheidt men in het
Javaansch nog het Madja, meest een vermenging van Kromo
en Ngoko; de Basa Kedaton of hoftaal, het Kromo-inggil,
een 300 tal woorden, die men gebruikt, onverschillig in Kromo
of Ngoko, als men spreekt over den persoon van God of over
een hoog geplaatst iemand en over hetgeen op hem betrekking
heeft, als huis, kleeding, hand, hart enz. De oorsprong van dit
verschillend gebruik der woordsoorten, hetwelk...”
|
|
| 2 |
 |
“...298
eigenaardige mengeling van Javaansch en Balineesch. Een on er-
scheiding als het Javaansch met zijn Ngoko en Kromo heeft
het Balineesch niet, maar er zijn een groot aantal Javaanse e
woorden in het Balineesch opgenomen, die gebruikt worden
door den mindere, als hij spreekt tot den meerdere, meer be-
paald door de Soedra’s, als zij het woord richten tot leden der
drie hoogere kasten. Ook de aanzienlijken bezigen die hooge
woorden, als zij niet tot elkander in familiebetrekking staan.
Woorden, die op Java tot het Kromo behooren, worden op
Bali zelden dagelijks gebezigd.
De schrijftaal der Balineezen wordt gevonden in rijm-
werken of kidoengs, bestaande uit gedeeltelijk naar Bai
overgebrachte Javaansche gedichten in nieuwere versmaten,
gedeeltelijk in Balineesche vertalingen of dichterlijke bewer-
kingen van oorspronkelijk Javaansche gedichten of Maleische
verhalen.
Talenop De Dajaksche talen. Langs de kusten van
Borneo. Borneo wordt meest het Maleisch gesproken, in
Zuidoosten ook Boegineesch...”
|
|
| 3 |
 |
“...inlandsche dorp draagt in de onderscheidene gedeelten
van den Archipel naar de talen verschillende namen. Op Java
spreekt men van desa (Ngoko, in het Kromo doesoen) in
de Soendalanden van le mb o er. De naam desa, gewoonlijk als
„dessa” door Europeanen uitgesproken, komt van ’t Sanskrit
deKromo), (van ’t Sanskr. negara of ne-
gari = stad). In het Maleisch wordt negari, negeri niet
alleen voor stad gebruikt, maar duidt het woord aanzienlijke...”
|
|
| 4 |
 |
“...wajang
beber,; een tooneelvoorstelling, waarbij platen ontrold worden. Van deze is de
wajang pöerwa de oudste.
Bij de wajang poerwa mogen de toeschouwers de poppen zelf niet zien,
maar enkel de schaduwbeelden der poppen op een scherm. Het vertoonen der
schaduwen wijst niet onwaarschijnlijk op Ijet oorspronkelijk doel, om de schimmen
der voorvaderen of góden op te roepen en voor te stellen. Daarnaar heet deze
tooneelvoorstelling met poppen in ’talgemeen wajang, dat schaduw .>f schim
beduidt, in het Kromo wordt de naam wajang vervangen door ringgit d.i.
poppen of figuren, en hiervan is het woord pringgittan gevormd, d.i. de
plaats, waar een wjgang vertoond wordt. Gewoonlijk is dit een eenvoudige
loods, waarin een tooneelscherm wordt gespannen, een wit doek, en bij aan-
zienlijken geschiedt dit in de kleine, overdekte galerij, die de pandopo, ont-
vangkamer met het woonhuis verbindt.
Bij de wajang poerwo zijn de poppen plat, doorgaans van buffelleder ge-
sneden, kleurig beschilderd en verguld maar...”
|
|
