| 1 |
 |
“...Sultanaat
Brunei, maakt staatkundig/geografisch deel uit van Britsch-Borneo evenals Brunei,
Br. N. Borneo en Labuan. Met eerstgenoemde landen sloot Londen in de tachtiger
jaren overeenkomsten; dit had tengevolge dat zij Britsch protectoraat-gebied
werden. Labuan was in 1846 aan Gr. Britannië gecedeerd ') door den Sultan van
Brunei en als kroon-kolonie ingericht.
Britsch Noord Borneo, sinds Raffless Britisch gebleven 2), werd bij Charter van
1 November 1881 in concessie gegeven aan de British North Borneo Company,
waarbij aan deze maatschappij binnen de bepalingen van het Charter 3), de vrije
hand in exploitatie en administratie werd gelaten. In 1883 sloot de’ Britsche
Regeering met de Company een agreement, waarin o.m. werd overeengekomen,
dat Groot-Britannië met erkenning van het land als onafhankelijken staat onder
de Company de bescherming er van op zich zou nemen.4) Dit compagnie’s beheer
heeft voortgeduurd tot 1946. 19 Juni van dat jaar deelde de Britsche Regeering
aan het Lager Huis mee, dat...”
|
|
| 2 |
 |
“... cessie, zoowel van de zijde
van den vroegeren Rajah Muda, Anthony Brooke, als van Maleische en Dajaksche
kant. De Times van 20 Juni neemt een brief op waarin uit naam van den Rajah,
Sir Charles Vyner Brooke, wordt opgekomen tegen het onrechtmatig gebruik
door Anthony Brooke van den titel Rajah in een door dezen in de Times
geplaatst proteststuk. l) 2) De Malayan National Association en de Dyak-Association
in Serawak wenschten de cessie niet en beriepen zich op de beginselen in het
Atlantic Charter neergelegd en door de V.N. overgenomen. Zij zochten steun bij
Anthony Brooke. Volgens Sir Charles, de gewezen Rajah, is deze agitatie met
„spontaan”. Op soortgelijke wijze uit zich ook de Minister Hall 3 Juli in het
Parlement. Desgevraagd antwoordt hij, dat de beide genoemde Associations hun
telegrafisch protest hebben gezonden op verzoe\ van Anthony Brooke zelf. 3)
Bij de debatten van 19 Juni was trouwens al gebleken 4), dat niet alle leden voor
deze cessie geporteerd waren, ondanks de gunstige...”
|
|
| 3 |
 |
“...E.F.” op 8 Nov. 1941 (182—183): welsprekende verdediging van, voor FA.E.F., nieuwe
denkbeelden: herstel en behoud van eigen politieke instellingen, handhaving van oude tradities en
familieverhoudingen, vernieuwing en uitbreiding van onderwijs en gezondheidszorg; economische
politiek langs nieuwe lijnen. Deze richdijnen op den duur ook voor PA.O.F. en Madagascar van
groot belang.
V. De conferentie van Brazzaville (30 Jan.—8 Febr. ’44) (183-—184)
Zeer belangrijk evenement; resultaat meermalen Charter voor het nieuwe Fransche Rijk genoemd.
Zie voor daar genomen resolutie omtrent Frankrijk’s koloniaal streven blz. 258.
In sociaal opzicht de resolutie: „Le respect et le progres de la vie indigene seront a la base de toute
notre politique coloniale .... enz.” Reserveering van beroepen op progressieve wijze voor inheemsche
bevolking; intensiveering van onderwijs, met Fransch als voertaal, medische en sociale zorg; ver-
meerdering van koopkracht en verhooging van levensstandaard der bevolking;...”
|
|
| 4 |
 |
“...door dé Council
Negri met dertien tegen elf stemmen aangenomen (17 Met ). - - >
22 Mei wordt de acte van cessie geteekend, 1 Juli volgt de plechtige afkondiging dat Serawak als
jongste Kroonkolonie in het Britsche Rijk is opgenomen * *), hoewel niet geheel zonder weerstand in
het Parlement. Anthony Brooke, zich ,,Rajah Muda** noemend, protesteert in een ingezonden stuk
in Je Times van 17 Juni;wijzend op de bezwaren van de Maleische en Dajaksche bevolkingsgroepen
(beginselen van het Atlantic Charter en van de U.N.O.); bovendien stelt hij inbreuk op het grondwettig
verbod van vervreemding van de Scrawaksche bodem en schending van het politiek testament, waarbij
zijn vader Bertram tot Toean Muda was benoemd. Vanwege den Rajah werd de onrechtmatigheid
van den door Anthony Brooke gevoerden titel „ Rajah Muda” in het licht gesteld en beweerd dat de
jnWmvlif protesten door dezen Brooke waren uitgelokt, een argument door den Minister van Ko-
loniën Hall in het Parlement overgenomen. - ,
p/>n vraag...”
|
|
