1 |
|
“...22
Awor si mi ta perdi; mi ta haya mi meii
mei di dos fortaleza i si mi yiunan no yega na o-j
ra, mi mest entrega mi spada. Luisa, cordacudia ;
mars awor na dos seman Juan ta cumpii su 25 a-|
na. Despues di a pasa tanto tem asina queto, ta'
husto di celebra esaqui cu ta un fecha cu ta yena
nos corazon cu hbilo. I quico tur hende lo bisaj
si mi haci nada ? Nan lo yama mi tranca i papia
riba nos.
Permiti mi, Antonio; ta natural;*i muyi
husto cu boso celebra Juan su cumpleafios i cu
boso derecho; pero no ocupa bo nunca cu lo-f
que' nan quier bisa i papia riba bo. Bo ta;
dono di bo mes i di bo placa. Bo ta gast ora ta.
necesario i bo n tin di complace cu ningun. Seal
homber, i no larga otro manda riba bo cu nan di- ;
ceres.
Acord, lo mi haci asina, conseheronan prm|
dente Bam mira awor, yuda mi organizae fiesta. |
luna aqui Juan ta quita foi pacus i mi ta bay
pone un negoshi p. Pues larga nos duna ocasion
di ofrece su amigonan un fiestari oia tur cos caba
l cuminza traha cu un sintf di...”
|
|
2 |
|
“...co e moda.
Antonio i Enrique ta yega acerca i ta lur den e
figurin. I
A la.fi n Matilde a yega na banda di bisti di hom- _
ber i Enrique ta dal un grit hari.
Tur ta drei mir i ta puntra ta quico.
Ta quico a pasa? Homber, mes ora^ cu ma
mira e moda aqui, ma figura mi com krepchi lo mi
sinti mi si mi dal un flus asina.
Ta manera bela di barco mi carson ta i mi pia-
nan un par di master.
Pero ta awor tio ta ripara esayi? Hopi dia ca-
ba mi tin un fluz asina, at aqui na mi curpa.
Por Dios, ta awor mi ta ripara. Mi n ta dis-
gusta bo, pero semper ma quer* cu ta uniforme
di chauffeur esayi ta, como mas parti ta us pa nan
biaha den nan auto!
Basta tio, larga mama cu mi nota loqu mes-
t pa dorna e tela cu ta cose e moda aqui i Ma-
tilde ta bira e blachinan padilanti atrobe. Ora En-
rique a mir; el a bisa poco serio:
Ta esaqui t moda, cu mi sobrina quier luci
su mes cu n aden ? E ta paree moda pa hende cu
a cumpra pafia scars i cu su cosed a cos mane-
ra pafia a yega i el a sigui cu Antonio cu a eo-...”
|
|
3 |
|
“...35
cos lo a sigui all right, si no a yega e fatal for
tuna, e billete cu Antonio a bin gana.
Ya e tabatin 3 luna ta bishita pa e comprome-
te despues di 3 mas, cu el a cuminza sinti cu e
cas unda e tabata bishita cu tanto franqueza, ta bi-
rando mucho hightone p. Ta manera tur hende a
cambia; Juan, antes su unico amigo, a haya hopi
otro cu tabata bula p.
Matilde su moda a cuminza troca di lque e ta-
bata; enfin e tabata sinti bato, mei mei di eotro
bishitanan. *
Com mi ta haci, asina e tabata pensa pa mi
pasa manera costumbre ? Pa mi no ta menos, mi
mes t bisti mescos cu e tercionan cu ta bishita awor;
pero mi por ? Mi ganamento ta permiti mi ? Ma si
mi huzga bon, ta coi bobo. Quico mi tin cu ns
cu e otro tiponan. Basta. Matilde ta stima mi, ne-
ver mind; t mest qui mi; i su mama no ta sti-
ma mi ?
Pero pe ta sigur el a hala Matilde riba e asunto
un dia. ,
Matilde, mi qui cu bo no ta manera cos-
tumbre, awor cu tin tanto cara nobo aqui, mi qui
cu bo nta paga mucho atencion na mi.
Mi n ta...”
|
|
4 |
|
“...roti parasol ta sosega ainda den s braza derecho.
[ Cu un aire femenil e hoben elegante a saca su ma-
no flni, dornd cu un renchi di brillante i a ofrec
Matilde.
__^Gilberto, mi ruman Matilde; Matilde, un amigo
S intimo di mi, G-ilberto Damon, Juan ta present.^
______ Mucho gusto, siwnpre na Srta. su orden!
Igualmente, Matilde ta contesta.
Despues nan a cay sinta i Juan a jama su mama
patras. Gilberto, un hoben encantador den su com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida hermana Matilde.
Luisa inclina su cabez ligeramente pa cortesia 1
a sinta hunto. Pero mes ora el a drai mira Ma-
tilde, luego Juan i a puntra nan :
Unda Balentin ta ? ,
Juan i Matilde tur dos a recorda cu nan a lubi-
| da di trece Balentin tambe i present na Gilberto.
\ Matilde a lamta pura bay busqu, pero el...”
|
|
5 |
|
“...manece bon 'tempran Luisa a
manda yam. Balentin a bay caba na su trabao
di Isla, asina cu te anochi su mama abis. Como
e ta aprecia Luisa tanto, el a dicidi di bay tende.
Na porta di cas Luisa a contr caba i a drenta
cu n te den sala cerca Matilde. Pero Matilde ta-
bata den cuarto. Balentin, ta- quico a pasa
ayera noch! ? e. ta puntr i Balentin a conta tur
tos francamente cu a disguste i haci e bay. Luisa
a yama Matilde i a scual dilanti Balentin. Ma-
tilde a munstra cu e cos a duel . Juan a yega
acerca i a bin drecha e cosamistosamente bisando:
Bueno, Balentin, nos a falta, manera tur
hende por falta; bo sa mucho bon cu nos no por
a haci pa expres, siendo cu ta di aqui bo ta.
Larga nos bam hunga un domino i abri bo cara
lubida tur cos, i no pone mi ruman sufri.
Nan tur a lamta drenta den gadrey i di un rato
a paree cu tur cos a pasa den olvido. Pero Balentin
a queda poco desconM i awor e ta vigila nan trato
mas cu antes. Den esayi Antonio a drenta, cay sinti
cansd ; \ despues el a bisa...”
|
|
6 |
|
“...papia cu Antonio, bo
n duda! I sobre esayi mi ta bay mira te na unda
Matilde su caracter por a cambia. Claro, cu hopi
-dia caba, mi ta sinti cu Juan n ta manera antes1;:
awor ta cada bez nan ta invit na kloppartij, na
balia di esaqui, na picnic djesaya, efftin hopi dj
cosnan ayi mas. Maan anochi lo bo mira poco
cara straHo na fiesta. Percura pa bo t'ayi tempran,;
ya bo sd.
Pa no queda mucho reparable lo mi bini;
pero lo mi n sinti mi na cas. Sst, mi ta tende un
pia, sigur ta Juan ta bini!
Juan a yega di afor i a pasa dilanti cuarto di En-j
rique i a puntra na porta p. Enrique a abri
1 a salud. '
Tio, que tal ; xoh ta bo> tayi, Balentin ?
Com ta bay ? maan ora asina aqui, ta otro. Bo!
n tin ningun discurso prepar pa bo amigo ?
Pues, deseonan sincero lo mi tin pa bo, aun-j
que mi no por expresa nan na discurso; pero lo
n falta algun di bo amigonan intelectual cu lo
tira un bon speech....”
|
|
7 |
|
“...46
T' m
Bon, qui bo ta dicidi ? Yuda mi cu mi weaonr Jf
nan di flor o yuda papa yena bebida ?.... Bo ntildJ
por responde berde, bam..I T Matilde ta coh nJ
na sa braza pone carga algun wea cu lelie pa pronk
den hukinan di cas riba nan pedestal. Dspues di
un rato un empleado di luz a bin aumenta claridad
cu 1 luz mas pa trece luho na fista. Asina nan
a sigui traha henter dia na drecha cas como su
manece ta fiesta. Ultimo hende cu a yega tabata
un mucha di winkel cu a trece fluz di Antonio i
-Juan. Masha strafio esaqui a queda com Enrique
no a larga cose un fluz nobo i el a risca puntr
si ta hoga e ta.
No, mi n cose ningun nobo, pasobra^mi tin
un fluz bon i nobo dos bez bisti. I como mi n ta
ricu, esayi mes ta bon/ Juan no a haci mas obser-
vacion. Balentin a tende asina, su corazon a dal
te den su boca, como e no por a larga cose un
nobo tampoco. Pero ta obligacion cu e meste ta
nobo? E quier a sa quico Matilde ta pensa di esayi,
e ta bay cu e poco usa mes i larga Matilde haci
su observacion...”
|
|
8 |
|
“...48
Juan mes tabata para na entrada pa ricibi i/n-
vitadonan i mas cu un wowo amoroso a trata di
flecha su corazon na entrada caba. Apenas ultimo
parehanan a caba di yena sala, cu msico militar
a duna su anuncio cu fiesta a cuminza, Cada heer
a lamta nan dams marchando na forma di Virginia
Riel. Alafin esnan di padil.mti a yega na completa
e circulo, despues di pasa bao di un arco humano.
Ora tur tabata na lugfi, un senor cu nos a mi ra.
caba na cas di Antonio a tuma palabra. Tabata e
galante G-ilberto Damn. E tabata para enfrente
Juan de brazo cu Matilde; na un banda Antonio
i Luisa. Despues di a saca su lenso di seda cu un
gracia inimitable, el a dobl na. cuater i a primi
na su banda di cara i frenta cu cuidao, pe no
quita un tiqui di e poeier cu el a buta. Luego el
a cuminza un discurso di fiesta. Cu ademanes di
un orador notable el a duna rienda suelto na algun
frases na tempo i su deseonan pa felicidad diJuan
tabata aplaudl frenticamente. Prom cu Antonio
quier a gradici, un otro amigo...”
|
|
9 |
|
“...saca su cara den
nada.
,.Pero, e ta puntra su mes te cosnan ayi hen-
ie mest sa haci pa nan ta considera den sociedad,
iunque cu nan ta carece di bon comportacion ? Pues,
si ta asina, mi ta condena sociedad cu tur su exi-
jencianan abominable di banidad i 'mi ta queda a-
tor. Den esayi Juan a yega cerca dj i a puntr lo
nguiente:
Balen tin, ta com bo ta serio asina ?. Lamta bo
;ombersa, bo ta tene bo atras. ta quico n ?
El a gafa Juan cu e tin dolor di cabez. Pero
:u qun e por combersa? E n ta mira un amigo
i dj den sala. E caranan'nobo, nan estilo aippu-
toso di combersa tapon asina mudo, cu mehor e
i ta den nan. Pero n ta combini pe queda sinta s,
)tro ta ripara tambe i e n caba di lamta cu Luisa
i yega cerca dj i a bay cu n den comedor.
Qui falta, Balentin ? Masque Matilde tin cu
jomplace cu invitadonan, n tin noodig di boso ta
euw-leuw di otro asina!
Ma balia cu n, Wiwi sd; pero ta unpoco
iolor di cabez mi ta sinti!
Bueno, warda mi un rato, mi ta trece un
3afia-aspirina pa bo, pero...”
|
|
10 |
|
“...na cas di Juan tabata bisle, despues di a ;
consulta su oloshi di pulsera.
El a ca ba di drenta Botica i a pidi nan poco
soda, como su stoma n tabata mucho bon pa efecto ?
di un paranda cu el a corre un anochi prom. Di 1
un rato Juan a pasa i el a tuma su amigo Gilberto
den auto i nan a sigui pa Club. Un dos pito conoci '
a pone e dos amigonan otro stop nan wega i nan
a baha den auto. Nan a bay conoce e bano delici- ,
oso di Vista Alegre" i pa nan probecha un paranda
den bano. Despues cu nan a yega f quita paa .
nan a bisti trahe di bafio i a sinta conbersa un |
poco riba e stupi prom nan bana.
. Ii...”
|
|
11 |
|
“...65
N momento aqui cu nos ta na bisti' di
bano, mi ta corda riba e funcion di ayera nochi.
Felix ta bisa, i com boso ta haya e balia ayi ? Ba
bay, Juan ?*
No, mi n bay, porque mi n sa gusta un
bailarina, mas lih mi ta mira un pelicula di serie.,
Mi n ta di acuerdo cu bo, Juan, su ami-
go Gilberto ta opina, bo n dsgaba un cos cu bo
n conoce, mi ta sigura bo, si oa mira Surca Vert-
caya, awa la basha foi bo boca; homber, arte a
yega na su colmo!
Ami si n goza nada di arte; pa' mi bida
mi n mira cos mas obseno te ainda, i bochfnche-
ronan s por a goza un cos asina. Arte di bora-
* cheria i e di Surca ta den mes lina. Sebastian ta
cay adem
, Hei, ata un piedra grandi ayi, Pastor subi
< bo preekstoel i bo predica poco, Felix ta contesta.
No, no haci chanza, realmente ta vies bo
mira sorto di balia asina; anto p pober sefiori-
tanan den palco cu mest a baha cabez ora diffe-
rente di boso den luneta tabata busca nan pa mira.
Ta pesayi boso ta queda semfper atras; Cor-
souw no ta basta ilustra...”
|
|
12 |
|
“... europeano ?
t rTa bon, pastor, bo sa defende moralidad na
su tem. pero corda cu ainda bo n drenta combento,
never maind e cosnan ayi, Iarga nos tira un ,sain-.
buya, i cu hecho na palabra tur a lamta tira un
cabez dn bafio. Despues di a goza un bano na nar>
gusto, nan a drenta i pidi un bon sandwich pa calma
e hamber cu e bafto a provoca.
Nan a sigui despues cu auto, pasa cumpra un
Kwajongen dubbele kroon na camina. Bitter a cohe
nan curpa i nan a dicidi di pasa rond!
Juan menos acostumbra a yega bao di su awa banda
di diezun or di anochi, ta tranca cu porta. Luisa a bin
abri unbez como e tabata warda Juan prom e drumi.
Bonochi, Senora, nos a paseaun rato cu Juan,
pero e pober a dal un salu i biento a burache. pero
at na cas i nos ta quere di .a cumpli cu un obli-
gacion di amigo di trec.
Masha danki, pero haci mi un fabor di rio...”
|
|
13 |
|
“...corre paran-
da, bo tin cu perde sono i bo ta hala un bicio riba
bo curpa. Tem bo tabatin Balentin s pa amigo,
bo tabata otro, pero awor bo n' ta tal Juan mas.
Te ainda mi ta amigo di Balentin, mama n
p papia asina; pero nos n p queda atras sin tin
amistad cu otro amigonan social tambe.
Si ta pa Balentin s ni mundo hende n ta conoce.
E ta bay Club San Hos i nos ta topa aya ban da,
pero e Club ayi a bira laf awor, muy poco bo ta
topa tercio ayi riba. ! -
wOtro cos, Juan, ta dos tres dia Balentin n
yega aqui banda, bo mest bay puntra pe, e p ta
malo sin nos sabi. Ta duel mi cu mi no por sali
awe, sino mi mes lo a bay puntra pe....”
|
|
14 |
|
“...qui biba poco afla mas cerca papa i mama.
Con que sea, bo mest particip di bo biahe
i ofrec pe compana boso, asina hende sa haci.
Ta claro cu e pober n p dispone di e 25 florin
.asina facil manera boso por haci.
1 Masha bon, mama, lo nos puntrh, Juan a bisa
despachadamante, ta cuquivapor hos ta bay, papa ?
Segun ma tende ( cu nan ta bay pidi pasa-
shi cu Merida.. Mi tin algun conoci Arubiano,
pero mi mest pensa prom unda nos l baha i lo
mi scirbi i anuncia mi salida..
Ta dos tres dia mi n' yega banda di Mili-...”
|
|
15 |
|
“...81
maleta pa tur na cas i p'e i na benida el a topa
cu Gilberto cu tabata bini su cas. Di dj el a bin
tende cu Felix, Sabastian i hasta Felipe cu ta gusta
un steef ta bay. Pero, como msico el a haya pa-
sashi por nada. Mientras Gilberto i Juan a yega
cas i cu Gilberto a cuminza conta cu orgullo cuanto
punta di Venezuela i Colombia el a pasa, Enrique
tabata na camina foi 6 orpa haci un bishita na
Balentn, su amigo preferido. El a haya e pober
den su stul ta leza un novela.
Ariba bru, con ta ? Bon dia Nita, con ta bay aqui
banda ? Ma bini tempran pa mi haya bo, Balentin, mi-
ra un cos aqui, nos tin un biahe pa Ruba, bo ta ban ?
,,Un biahe pa Ruba, ta quico esayi ?
Wel, un biahe sport, nos tur di cas ta bay, i
bo mest compafla nos. Pidi Mr. Hortly permit.
Rixi, pa bo mi n ta sconde nada. Bo sacu
mi ganamento n ta permiti mi e luho. I caba po-
diser lo mi casa un dia mi mest cuminza econo-
miza, una vez cu quizas .... ta cu un hende cu
algo lo mi casa, manera bo sa.
Homber stop, cu tur e...”
|
|
16 |
|
“...83
e\ bini cas ta contesta su saludo pe n eomete
un brutalidad. Di ayi nan a yega 'i Balen tin ta
bia Enrique:
Bon querido, te atardi nos lo sigui, bini cerca
mi un rato, nos lo cmbersa.
All right, te atardi. Balentin a bula den
'boto i Enrique a pasa bebe su cofi.
E quier a tende quico Anita ta pensa di Matilde.
Esaqui a mustra cu ta duel e cu e cos aya lo qui-
bra pa cara di Luisa, pero su yiu no por resist!
e luho i capricho di sociedad pa e por sigui bishita
te pe casa. Ehrique a dui tur razon i cada un
a reconoce cu tin cu larga tur cos lora numa.
Dos dia despes tur cos tabata prepar i dia Sabra
anochi bao di un luna cla, nic compao riba es
laraar inmensa, Merida a dirigi su rumbo cuma-
sh yangada pa Aruba. Na es momento despues di
despedida mientras Lisa su esposo i yiunan tabata
sali na busca di distraction i recreo, el a pasa na
cas di su protegida pa informa di su yiu malo. Aya
e pber muher tabata conta cu awa na su wowo
com Toni a manda bode pe, e mes atardi. Luisa
su corazon...”
|
|
17 |
|
“...84
cu nos ta goza cun awor, cuanto desgraciado ma-
nera e muher aqui a quita pida pam foi nan boca
i nan yiunan pa acumula e cantidad cu a bini den
nos manor Ta un parti di nan sanger nos ta chupa
i nos no por tene compasion cu masque ta esun di
mas den* miseria cu a hinca nos den abundancia ?
No, un placa asina no por probecha nos, si nos trata
nos prohimo den miseria cu indiferencia.
El a yega cerca e yiu i a fula su pulso i cabez;
e pobercito su cayentura no a qufca ainda, pero e
ta menos, segun e mama. Virginiaja hiza su wowo
bana di l&grima i a weita Luisa, *como si fuera e
quid saca un secreto scondf den su corazon. Luisa
cu quier a consola i alegrd e pober a braz i a bis :
Virginia, mi ta sinti pa bo, como den bo
caso mi ta recorda uno cu a pasa cu mi mama,
tem mi tabata hobencito di 9 ana i mi otro ru-
man cinco. Te ainda mi tin e escena den mi bista
com mi mama sin amparo, viuda manera bo, mes-
ter a bende e ultimo i di mas apreciada prenda, cu
ta renchi di. matrimonio, pa nan...”
|
|
18 |
|
“...sim-
ple i decente manera e por pa su ganamelito. En-
rique tabatin idea di haci algo pa su amigo, pero ya
el a sinti cu esayi lo duna mas mal resultado cu bon.
Pasobra nada iorza ta bon i un bida asirfa lo no
tin paz aden. Na ultimo ora di despedida el a con-
tra cu su hendenan na playa i nan a subi bordo.
Aya cada un a conta lo feliz cu nan a pasa i bon
moda di trata cu Arubianonan conoce. Un dos pito
mas cu a sigui cu hura foi playa, unda amigo i
conocirnan ta yama adios i cu pronto i feliz yega-
da na Corsuw i pa bolbe atrobe asina cu por pre
senta un ocasion....”
|
|
19 |
|
“...9Q
si, ftp-, } Capitulo XIV,
Declaration di amor. crw
ifflpfck os dia despues, Gilberto a topa anochi cu
it M Juan den Internacional i el a com bide
na bn mesa aparta ,pa nan combersa un
WCmW cos importante. ,
Cu un brio natural cu tal sqrto di hobenan sol
sa tin, Gilberto a bisa Juan lo siguiente:
-p- Juan, mi ta quere cu bo ta considera mi co-
mo bo amigo tan to cu di bo cas. Mi tagustafran-
queza mast i mi ta desea cu bo tambe lo trata
mi franco. Bo sabi cu mi a yega na un edad di
pone mi bida na un pard, i mi a pensa caba loque
prom no a drenta mi cabez di eligi e mosa cu lo
ser mi compaftera den bida.
Si, mi amigo, prom mi declara bo esayi, mi
quier informa di bo principalmente di e amor di
Matilde i Balentin. Segun mi ta informd, nan dos
tabata stima otro; siendo mi tambe antima tem mi
tabata mucha, mi quier a sa cu e ta serio si o no.
I pasiquico bo quier sd e informd esayi?
Pues, pasobra ta Matilde ta e mosa, eu awe
a ocupa e vacio den mi corazon i mi ta sinti cu
lo e ser e angel...”
|
|
20 |
|
“...que ta nami casi cu mala gana 1 aunque
cu Tia Nicolina lo sinti mi falta, 1 ta muy c0^
tento si mi larga paranda poeo 1 pone mi bida na
^Alafin el a yega na unda e tin unasuntodire-
gla i nos ta perd di bista. Juan tambe tabata
pensa riba declaracion di Gilberto.
- Esaqui si ta un compromiso, ta com nosta
haci cu Balentin awor; mi n tin nada malo di
papia di dj, pero circunstancianan mprovistoabu
to cu cada uii di nos mest sigme rumbocu suerte
ta hiba nos. Ta daro cu awendia nos ta ^or
para i Matilde ta tan relaciona cu e Parti c?^si^
ra di pueblo, cu e ta pidi pa un mehor ho^e,n
sa cu n, alomenos cu ta presta mas. Nos P
drecha mundo, ya ta sina, tai laga sigui.
cos lo ta lubidd den dos o tres dia, una vez cu
Balentin mes ta cuminza comprende esayi caba
Pero mama! esayi si ta un cu lo no acep a
pa forza. Asina el a sigui pensa te ora el a yega
cas. El a drenta cu idea di combersa algo cu Ma-
tilde riba e asunto, pero el a haya un bishita
cas, cu e mest a larga esayi te despues Matilde
tabata...”
|
|