1 |
 |
“...16
nos lo no probecha di e placa; despues cu Dios a
saca nos foi nan condicion di bida, nos no mester
primi nan. Recorda semper, cu nos tabata pober
i cu%nto bez bo mes no a yama mi atencion ora
nan tabata subi precio di awa den secura.
Nos mester por bende pa yuda nan i no pa pro-
voca mas sudor foi nan frenta.
Basta Luisa, basta predicashi. Mi nbisa cu
pobernan semper ta stroba negocio? Bueno, larga
esayi para; despues cu reenbak tacld cu awa aden
i si tin mest, nos lo bende na conciencia.
Dios n permiti mas secura na Corsouw, pa-
sobra den e casonan di miseria, hende bon ta bira
berdadero sanguiwela. Enrique dici.
Bueno Riki, never mind tur e cosnan ayi;
loque ta bo ta queda encarga cu winkel, pasobra
mi ta bay haya mi asina tanto meti den e asunto-
nan cu lo mi n tin tem ni pa drenta mi winkel.
Mi ta bay duna bo s/4 di ganashi i lj4 ta queda pa
gasto. Bo n ta contento ?
Gracias Antonio, semper mi a spera cu lo bo
protega mi. Pero den qui riqueza cu bo haya bo,
no lubida riba bo...”
|
|
2 |
 |
“...ta'
husto di celebra esaqui cu ta un fecha cu ta yena
nos corazon cu hbilo. I quico tur hende lo bisaj
si mi haci nada ? Nan lo yama mi tranca i papia
riba nos.
Permiti mi, Antonio; ta natural;*i muyi
husto cu boso celebra Juan su cumpleafios i cu
boso derecho; pero no ocupa bo nunca cu lo-f
que' nan quier bisa i papia riba bo. Bo ta;
dono di bo mes i di bo placa. Bo ta gast ora ta.
necesario i bo n tin di complace cu ningun. Seal
homber, i no larga otro manda riba bo cu nan di- ;
ceres.
Acord, lo mi haci asina, conseheronan prm|
dente Bam mira awor, yuda mi organizae fiesta. |
luna aqui Juan ta quita foi pacus i mi ta bay
pone un negoshi p. Pues larga nos duna ocasion
di ofrece su amigonan un fiestari oia tur cos caba
l cuminza traha cu un sintf di 25 afa cu e ta bay |
cumpii i Den esai Juan ta drenta i Antonio ta bis :1
Juan, mi yiu, yega acerca; Luisa yama Ma-
tilde pa nos prepara e fiesta na debida orden. Papa <
ta bay celebra bo afa, Juan !
Qra tur tabata hunto, Antonio a puntra...”
|
|
3 |
 |
“...26
mama ta, qui mi qui haci. Ta cualquier cos e tin
di papia cu Matilde riba e fiesta!
Den esayi Juan a lamta yama bonoehi i a drenta
su cuarto. Enrique i Antonio a sali sinta na stupi
un rato. Matilde a drenta cuarto di su mama i a
hay sintd riba cama ta sper.
Mi yiu, e ,ta bis, bo ta mi nicoyiu muh
i ta bo ta orgullo di nos cas. Mas virtuoso bo ta
mas honor ta pa bo i pa nos. Mi quier a papia cu
bo riba e cambio cu a drenta nos bida awor.
Boso tata ta malcria boso, na e forma^u e quier
contenta boso. Ami ta busca prom e camina sin-
cero i berdadero. Bo tin bo lista di invitado pensa
caba ?
Claro, mama, ya tur nombrenan ta pens. :|
mi tin un 15 eseohi for di un 24 cu mi a corda
hunto. Naturalmente lo mi escohe esnan mas a
proposito.
Mi no ta comprende bo bon ; mas a proposito
o mas acostumbrd ?
Mama n p quier pa mi eomplace cu tur
hende eonocir i amigo bieuw mas, Siendo nos po-
sition a subi den sociedad nos mest anda cu esnan
mas ayfi. Mama n ripara cuanto amigo i amiga
nobo nos a...”
|
|
4 |
 |
“...33
Capitulo VI.
Prom dolor di an amor sincero.
fgfefjio mucho leuw di Antonio su cas, tin un
Jftjl careda di casita, unda ta biba den di tres,
un hoben yama Balentin.
Su tata a muri larg cu seis aria i su
mama a percura mand e oficio cu e ta gusta. Como
su tata tabata blequero, el a pidi esayi pe sifa i su
mama no a quita su gusto. Atardi ora scool caba,
e tabata bay sinta na winkel i cu su 14 ana ya e
tabata gana su seis florin pa seman. Despues cu a
bini trabao di Isla, i cu el a cumpli su 19 ana el
a haya un empleo na fabrica di bleki. Cu un sueldo
di diez ocho florin pa seman, e tabata tene su bida
decentement, paga cas di su mama i spaar algo
tur seman afor. Naturalmente, siendo cu bida di
su mama no tabata den su man, el a corda semper
di casa cualquier ora cu e por. Na scool, segun tin
un palabra, sa nace rdas tanto amor cu otro camina.
Asina cu Balentin a sinti un idea di amor ya cu
su 16 ana, un ana prom cu el a quita scool.
E senorita cu tabata su ideal, semper a contesta
su saludo...”
|
|
5 |
 |
“...dibertido ta
domina tanto e compaflia, cu bo ta resulta poco
lubida. Pero no quere cu mi por trata bo indiferen-
te. Biba bo f i haci bo na cas manera semper. Ayi
banda bo ta .mescos cu mama, nunca boso n ta
gusta variacion!
Bueno, larga nos caba cu e discusion aqui,
basta bo ta stima mi, n ta importa mi sobra!
Claro no, esayi n ta cos di puntra mes. Otro
cos, corda cu otro manan ta fiesta di Juan. Mama
Anita n ta bini cu bo?
Mi ta quere, mi n sa sigur. Lo mi puntr j
Na e momente Juan a bin yama Matilde pa sera
conoci cu un recien yegado. Tabata uh hoben di
mas o menos un 24 afla, buen mozo, basta petim-
tre. Un lente volante al aire, tabata adorna su na-
nishi griego, sigura pa un candenita di oro engan-
cha tras di su orea.
Un bigote preto, a la haplin, tabata cubri e lip-
nan orgulloso cu ta larga sali na bista un careda
di djente inmaculada ora nan abri, mescla cu un 6-...”
|
|
6 |
 |
“... Te ora e
bun lo mi sa drechi. Ta com e qui bay sin bisa
boso? Bo no a haci nada, Matilde?
Matilde a spanta, pasobra el a comete un impru-
pencia di lamta large i Juan di yam sin yama
Balentin. E no por a responde otro cos sino:
Nada mama, nada n pasa, djis e ta bolbe atrobe.
E cos no a sinta Luisa bon i el a retir despues
di un rato. Gilberto a risca puntra:
un amigo di bo, Juan ? taduel mi cu
mi no tabatin honor di conoe.
Si, ta un amigo bieuw di mi, pero lo bo
contra cu n pronto i lo bo sera conoci e n.
Mas aleuw nan no a sigui papia di Balentin.
N mes momento nos ta hayaBalentin sinta den
su stul di sosiego, pensando riba e suceso.
~ quen e hoben bon bist! cu a bishita
Juan i cu e ta aprecia tanto? Tai com Matilde
n por a recorda na es momento cu el a larga mi
sol, mi ^ su namorado? Paquico nan no a yama mi
tambe ?* Tur e cosnan tabata pasa den su cabez j
i 6 n por a bini cla cu nan. Su mama a ripara
e silencio mucho largo i a puntr:
Ta qui bo ta pensa, mi yiu ? Qui falta? J
Qui mi...”
|
|
7 |
 |
“...tanto pensamento triste
a pasa den su mente cu el a dicidi baha papunda
pe keire poco. Su manece bon 'tempran Luisa a
manda yam. Balentin a bay caba na su trabao
di Isla, asina cu te anochi su mama abis. Como
e ta aprecia Luisa tanto, el a dicidi di bay tende.
Na porta di cas Luisa a contr caba i a drenta
cu n te den sala cerca Matilde. Pero Matilde ta-
bata den cuarto. Balentin, ta- quico a pasa
ayera noch! ? e. ta puntr i Balentin a conta tur
tos francamente cu a disguste i haci e bay. Luisa
a yama Matilde i a scual dilanti Balentin. Ma-
tilde a munstra cu e cos a duel . Juan a yega
acerca i a bin drecha e cosamistosamente bisando:
Bueno, Balentin, nos a falta, manera tur
hende por falta; bo sa mucho bon cu nos no por
a haci pa expres, siendo cu ta di aqui bo ta.
Larga nos bam hunga un domino i abri bo cara
lubida tur cos, i no pone mi ruman sufri.
Nan tur a lamta drenta den gadrey i di un rato
a paree cu tur cos a pasa den olvido. Pero Balentin
a queda poco desconM i awor e ta vigila...”
|
|
8 |
 |
“...guiente :
Toni, como' mi ta inquilino nobo, mi quid
bin paga aqui mes, mi ta quere cu Toni lo n tin
nada contra.
Absolutamente cu no; pa bo mira mi n
. corda cu bo tambe ta biba den un di nan. Pero e
cas ayi n ta mucho chiquito pa boso ? N ta me-
hor bo tuma un di e otronan mas grandi ? Mi ta
pidi cualquier pa bo haya un mehor!
Dios libra! Mi n quid haci malo ni causa
| disgusto na otro. Den esun cu mi ta den, mi ta
: masha bon; gracias pa Toni sii oferta.
Den esayi nuebor a bati i Balentin a yama
bonochi i a bay despedi di Luisa den su cuarto,
como e tabatin" dolor di cabez. Cada un tabatin su
; pensamento distinto. Antonio cu su propiedad siempre...”
|
|
9 |
 |
“...61
bo ta macho franco. Pero segun mi ta ripara ta,
diez un or -caba, mi ta sigui,rt i e ta lamta, pero
Luisa ta drenta sala i Antonio ta introduci na don
Vicente. Di un rato el a yama adios i a sali. An-
tonio a bay directamente den cuarto di Enrique.
Bru, bo ta sara mucho lih. Ta un bon ter-
cio esayi, bo sa ?
Antonio, pr^m observation cu mi quid ha-
ci bo ta esaqui. Paquico el a gafla Juan cu e ta
bo amigo bieuw ? Ta impqsible cu bo por tabata
su amfgo, una vez bo n ta di su categorfa. Ma
awor cu bo tin dos cens si, el a hira bo amigo,
pero no di bo persona, sino di bo placa. Paquico
bo ta larga e hendenan ayi tuma bo haci macacu,
pa nan explota bo ? Sigur ta negocio el a bin pro-
pone bo, no ?"
,,Mi ruman, bo ta desconfla hende mucho li-
h ; cu ta pa bo sol mi mester ta enemigo di tur
aristocrat, caba n mest ta asina. Bo n sa qui utilidad
amistad dje hendenan ayi por ta maiian pa bo.
Utilidad nada, sino un amenaza pa bo pro-
piedad. Nan ta fingi un amistad cu bo i luego ora
bo cay...”
|
|
10 |
 |
“...awor tur cos ta mengua segun propiedad ta
disminui., ,
No tene cuidao, Riki; mi qui a bisa bo cu
e senior cu a caba di sali a ofrece mi cumpra hen-
ter stock di un pacus chiquito na un prijs conve-
niente. Cu 5 mil florin mi por haci negocio i Juan
por cuminza busca su bida cun. Qui bo ta con-
seha mi?
Den asunto di stock bo ruman n taentreme-
t, ini n tin un idea di e malora ayi. Consulta cu
un hende di confianza, i cu no tin pacus, i lo bo
haya mehor idea pe senor ayi no lora bo abao.
Luisa a yama nan pa come i Enrique cu no ta-
batin mucho apetito a pidi Luisa aparta di dj te
atardi, como e ta bay traha riba algun muebles,
encarga cu urgencia E n queda bon foi ora cu el
a tende suerte di Balentin i aya den su winkel e...”
|
|
11 |
 |
“...66
Vi
Para, un poco, lo mi sina bo, Juancho, pa-
sbbra Gilberto n sa, ata e recet ? Cumpra tin di e
brilnan artistiek cu un sbCidad corrumpida di Paris
a inventa pa mira arte. Den dj tur cos ta arte
den dj' un Cleopatra, Mesalina 6 Burgofia tur ta
resulta santaasina e inventor a trata di cubri
ma'ldad cu arte, e mes arte cu nan ta yama dim-
na. Mescos ui asesino por yama un crimen arte i
Surca Vertcaya cu ta escandaliza corazohnan ino-
cente ta cubri su crimen cu e palabra arte. Pa mi
idea, si un cos ta bon, pasiquico mest mir na
un modo especial ? Sebastian ta opina.
Sebastian, bo mest comprende cu n ta e muher
su falta, Juan ta contest, nan mest a invitaartista
na s bin mira o bende e ingenioso brilnan na
entrada. E pober muher ta su bida e ta bsca.
Bonita manera di busca bida, Juan; pero mi
quir pUntra bo un cos, Gilberto, si bo tabatin un
ruman muher lo bo a permiti mira tal cos ? Bo ta
quere ta husto pa mi expone mi ruman muher o
mi frei na mira un cos asina, pa duna e baila-
rina...”
|
|
12 |
 |
“...74
amigo, ora un ta percura otro. Pero cu tern tur cos
lo cambia, mi ta sigura bo, I com ? Qdieo mi por
bis, si mi top, pasobra mi n ta bso hacid di
respondi? Claro mi mes no ta conseha bo scirbi
unbez, e ta buta acerca cu trasteria.
B'a hirica mi den un conipromiso. Mi por
bisa bo nada p'aw. Te despues, larga nos camliia
combersacion; tio Enrique ta bini, ma tende su stem.
Nan a sigui papia un rato mas i como Enrique s
cuart tayi barida, Alicia a drenta yama otro hem
denan di cas ay i el a sunchi Matilde bisando queto-
queto;
Mi cumin d pa bo ?
- ;)Si bo quid! Matilde a contest.
; Henter dia e suceso inesprd a ocupa su pen-
samiento i e tabata spanta pa sa com lo e re-
solve alaftji- Asina tin bez uri hnde ta mira cpr
lom bra quere ta oro i sin corda mes cu nan ta a-
cumula disgusto, pa luego cambia den forma di mar
di lagrimas amarga. Mayornan, vigila boso yiu i vh
gild cu mas i mas atencion nan ainistades cu mu-
cho bez por crrumpi un alma indcente cu mas fa-
cilidad cu un mucha homber...”
|
|
13 |
 |
“...77
tar Tehuis, ta pesayi mi n tabata sa dj biahe aqui.
Si Gilberto n' ta den, mi n yama Juan. Tur camina
bo ta hay, esayi si, e ta un beidadero hornbre del
dia. Mas dibertido cu n mi n conoce ainda.
Juan, bo tin razon, den tur bo amigonan e ta
mas tratable. Lo nos pasa un rato agradabel cu
ne. Matilde ta opina.
,,Danki Dios, a bini e bendito Gilberto pa
boso distrai boso tanto; antes tur cos tabata Ba-
lentin; gpro awor el a cay perde, ta don Gilberto
ta manda. Luisa ta bisa cu bofon.
Nos n lubida Balentin ; t mes ta ten atras !
Bueno larga nos bam calcula gasto di biahe
na Aruba. Antonio & cay aden.
Den esayi Pedrito ta drenta i ta yama Antonio
den su oficina. Di un rato nan ta sali hunto i An-
tonio ta bisa su senora:
Luisa, bo protegida ta comport malo, te
ainda e n por regia e cuenta di cas, Ma dun 8
dia i te awor e n bini eld.
- Quizas mafian mes lo e por cancela e cuenta,
warda masque ta tres dia mas pe pober.
Qui interes bo tin den e muher ayi ? Bo co-
noc t
No mi n conoce...”
|
|
14 |
 |
“...pober mama biuda; ay, rAira qui trabao mi ta
pasa cu mi yiunan pa cria nan; ta duro pa mi ms-
t falta cu mi honor, mi ta traha duro pa mi n
tin di pidi yudanza di otro i falta cu su memoria.
Mi ta traha paga mi cas, pro e dianari aqui como
ini yiu menor tin cayentura, mi n por haci nada,
e pobercito ta yora i mi n por traha i mi mes
atendle. Papia cu Short Toni, pidi tene compa-
sion cu un pober viuda.
Virginia, pa cuminza no yama mi Short, pa-
sobra mi no ta ni lo mi no ta ni pa bo ni pa otro;
mi ta mi mes di costumbre i mi ta con ten to cu
Wiwi, manera tur hende sa yama mi. Mi mari no
a gana billete pa haci mi quere cu mi ta mas cu
otro. Pasabra un muher manera bo cu a perde su
esposo, iargando dos yiu chiquito sin pariba ni pa-
bab, ta pa nii un modelo di honor i birtud, digno...”
|
|
15 |
 |
“...T9
h mas alto consideration. Bay sosega i quico cu do
tin mest cu mi por yuda bo, ocupa mi libremen
te. I e yiu maid, ba yama docter pe ? Com dop-
ter a, hay ? .. , . y
-r- Ai 'Shorn Luisa, ... pordon, Wiuriipi quid
bisa,, ma yama dieter an biahe, pero mi n' por a
sigui yam mas, comp mi n tabatin sufleiente pla-
ca pa bishita. I e pobercito ta yora.
Pues, ata 5 florin i e ta saca un papel di
placa for di un cashi den cushina i ta duna Vir-
ginia, b'olbe yama docter i larga mi sa com tacu
n. 'Pa qui numero bo casta?
' -. Number seis, Wiwi. Masha danki pa Wiwi
su obra, Dios.se lo paga. Ocupa mi libiemente^i
lo mi ser un esclavo pa sirbi bo,
Dios libra, Virginia, lo bo no ser mi ca-
tibp nunca; loque mi ta ofrece bo ta mi deber;
nos n ta yiu di e mes. Dios cu a man da nos sti-
raa otro ? Bay lih, bay cuida bo yiunan, cu ma-
yan sigur lo recompensa bo pa loque awe bo ta
sufri pa nan. Ay.
E pober muher ta sali, contento di a topa un
alma, no solo compasiva sino earitativa tambe i
Luisa a queda...”
|
|
16 |
 |
“...condicion di e hoben i nan biba sim-
ple i decente manera e por pa su ganamelito. En-
rique tabatin idea di haci algo pa su amigo, pero ya
el a sinti cu esayi lo duna mas mal resultado cu bon.
Pasobra nada iorza ta bon i un bida asirfa lo no
tin paz aden. Na ultimo ora di despedida el a con-
tra cu su hendenan na playa i nan a subi bordo.
Aya cada un a conta lo feliz cu nan a pasa i bon
moda di trata cu Arubianonan conoce. Un dos pito
mas cu a sigui cu hura foi playa, unda amigo i
conocirnan ta yama adios i cu pronto i feliz yega-
da na Corsuw i pa bolbe atrobe asina cu por pre
senta un ocasion....”
|
|
17 |
 |
“...tin. Awor cada
un mest busca su pareha. Si bo casa cu n e
n pr pone bo den loque bo ta merece i loque mup:
do ta exigf, Pero mi ta contento cu ba acept^
Gilberto portin i mi ta spera cu tui cos lotaregl
pronto, i Ta mayan anochi lo e puntra ?
Mi ta mash dudoso cu mama; ta awor ayi
el a sali pa cas di Balen tin ; sigur ta riba nos asunto
el a bay trata ay. Pero manan lo mi pone e cos,
na nan conocemento, i liga tur asunto prom cu,
mi manda bi^ si e por bini su manece si o n.
, Bueno, mi ta. bay, yama Juan ay pa mi i
bis nos ta ward na cas un dia tam be, e s no
sa yoga ay banda. Te mayan merdia lo mi bin
tende.com a para.",
-Ay Alicia, mi ta bay warda bo; pidi JDios
pa tur cos bay bon pa mi i el a compan te afor
na stupi. Un rato prom cu Alicia a yega, Buisa
a .sali pa cas di. Balen tin. El a haya Anita ta stripa
i Balen tin ta, leza.
Despues di a saluda. como costumbre el a cay
sinta banda di Balentin i a bis:
)Mi yiu, ta dos tres dia mi n. mira bo na cas.
Bo ta seriq cu nos; mi ta comprende...”
|
|
18 |
 |
“...98
Capitulo XV.
huisa ta haya prom mal impresion di Gilberto.
11 manece anochi tabatin un consulta basta
serio na cas di Antonio. Enrique tabata
gftyj presnte, pero na ora di mayor combate
tSs^el a sali, como e tabata consumf masha i
no ta su luga, el a comprende cu e no tabatin
nada di manda den cas di Antonio.
Luisa a yama nan tur na mesa den. sala i aya
el a euminza informa Matilde com su asunto cu Ba- 'l
lentin a queda. Prom el a queda queto, como e
n tabata sabi.quico respond e ora ayi pero des- '
pues el a tuma un brio i a contesta:
Mama, mi ta quere cu Balentin ta haci cos
di mueha; e n ta contento cu ningun hende i cu .
ta p s, mi,por bien drenta derde orde. Mi bisa
mama c\£, mi ta quere cu ya e mes a lubida riba
hos amistad cu otro caba.
Ma mi yiu, bo ta quere ta husto, stima un
bon mucha homber asina, for di tem ba haya tino
di amor, pa bo mest lag solamente pasobra e ii
ta gusta e iocuranan Cu tin na modaawor?; Quico
ta di tur e tempo cu bo a stima ? Bo n sa cp e
amor ta...”
|
|
19 |
 |
“...105
pues di a drenta el a tende cu 'Matilde tabatin do-
lor di cabez. Pero ta un galein cu el a traha pa
n tin mest di trece un prima di dj na compania
di G-ilberto. Luisa tin un ruman muher na qunucu cu
yama Angelina, mama di e prima cu a bishita
nan.
Ta hopi tem e n bini punda, aunque Luisa sa
manda un cos pa nan tur ora. Luisita e yama, pa
cario di su tia Luisa, su mama a yam asina.
Un rato prom Luisita a drenta i a haya Luisa i
Matilde den cuarto ta combersa. Matilde a salud
seco i mes ora el a pensa un manera pa Luisita n
presenta dilanti di G-ilberto. E no qui pa Gilberto
sa cu e tin un prima cunuquera i sobre esayi preto i
mal cabey. Pero tur hende no a nace cu e mes suerte ;
e pober ruman di Luisa a casa cu un hende preto,
pero honrado i te awe e ta yora su weso.
Pa evita e contra-tiempo Matilde a gana un dol
di cabez i a retir den gadrey. Di un rato cu Gil-
berto a drenta el a grita bonochi paden i Luisita
a strana di tende e boz ayi.
El a puntra su tia ta quen i Luisa a bin cont...”
|
|
20 |
 |
“...ora cu su wowonan a
mira mi cara el a fiha nan un rato i ta manera el
a pronuncia un sentencia riba mi di mi desgracia.
El a puntra mama, si ta su yiu mi ta i luego el
a sigui cu papa riba asunto di bestia pa cum-
pra.
Pero su wowonari n tabata quita di mi cara ie
por a haci esayi como e tabata enfrente mi sintd.
Papa a puntr su nomber i el a duna Gilberto
Damon, hurfano di mama i tata. E homber tabata
entreten papa astutamente i su modo familiar i
chistoso a pone nos haya bon sanger p'e. El a
yama ay, dunando nos tur mano, pero ma sinti cu
el a primi di mi xpresamente. Mi a hala mi mano,
aunque cu papanan no a ripara. Mi tabata bobo i
mi n por a flgura mi su idea bon.
Pro ta manera mi tabata birando curioso pa sa
ta qieo e quid meen. El a sigui bini, prom tur
seman, luego tres bez pa seman, te alafin nos a bira.
familiar cu ne i mama tabatin duele di dj, paso-
bra e tabata hurfano. E sa conta mama cuanto .
falta e sa haya di un hende pa cuid i pe cuida
nan. Lo e casa, basta e haya un mucha...”
|
|