1 |
 |
“...5
$ comprende paquico Enrique nunca a pensa di
biba otro samina, siendo cu su amor fraternal a au-
menta cu dos sobrinos tambe pa stima hunto.
TJnico contrariedad cu nan sa topa, ta cu bida ta
caro i tabata dificil pa ahorra algo di importancia.
Antonio a pensa semper di manda su yiunan scool
di placa, pero cos no tabata asina bon di por a sigui
manda nan sin falta cu otro cos; nan a probecha
di nan scool di por nada sinembargo, Juan a haya
un empleo na pacus i pa su bon comportacion su
patron ta consider mcho. Asina cu Matilde a queda
compafla su mama i yud den trabao di cas. E ta
orgullo di su tata cu ta pensa cu duele caba, cu
quizas muy pronto destino lo ranca e gozo cu nan
ta disfruta di ta hunto cu n. Pasobra no ta strano
si ya cualquier bista amorosa no a provoca un sor-
presa den cara di Matilde. Su mama, modelo di
birtud, a percura sin tur trabao di cas, di cushina
te laba paHa.
Semper el a corda qui ayuda e tabata pa Antonio,
ora Antonio tabata malo, cu e mester a yuda tene
cas...”
|
|
2 |
 |
“...Capitulo II.
flpmacion pa billete.
BBjh lilia momento di e suceso nos ta contra Enrique
JBSnJI ta bini di Otrabanda. Poco fastidioso i
desapunta el a queda, ora cu un crid di
AM cas di Sr. Pimenta a bis na porta, cu e
Sr. a sali un dia prom pa Coro i cu te aqui un luna
e ta bolbe. Esaqui si ta un cataclisma, e dici: Toni
ta sara sigur, si e tende cu e meneer aqui a bay.
E homber aqui ta tranca pa paga, i si sigui asina
e ta demand sigur dia e bini. Enfin pensando
unda otro e por bay cobra, como e tambe mester
di placa, el a tende brug pita, cu ta. e serial cu
esun cu tin por bien bay complace poco cu nan stoma.
Asina el a dicidi di sigui pa Punda. Yegando
cas el a drenta winkel i a queda sorprend di mi-
ra Antonio den stul na sofio. Den su mano e ta-
batin un papel cu Enrique a ripara cu ta un bil-
lete. El a sagudi un rato i nos amigo a lamta...”
|
|
3 |
 |
“...nerviosa na al-!
to grado. Alafln dos lagrima a caba di descubri es'
emocion cu a invadi su alma.
,,Enrique, e dici Dios a corda di nos porfin, mi
sono' ta realizd; awor nos por biba cu raas expan-
sion; loque Luisa, Juan i Matilde tabata carece n '
tur lo ta dund na nan. Bo no ta haya cu e pida i
papel aqui, ta sirbi pa nos entrada den sociedad
1 1Hed! pa baya tur respeto i consideracion ?
Enrique a queda mir cu un estraezai mes ora
cu e ta goza di mira su ruman den colmo di ale- ^
gna, mes ora tambe a drent un duele i compa-1
sion di e pober alma, cu ta adora placa tanto, cu
e ta consider e nico medio pa ta feliz, e nico I
util den bida. Qui poco, hende por ta sinti nan, di
ta quere cu placa por realza nan i pone nan den
un categoria mas alto....”
|
|
4 |
 |
“...aqui mes. E cas aqui ta traha cu sodor di bo
frenta, ta orgullo di bo ofieio i prom regalo cu un
tata por a haci na su familia. Tur loque ta falta
ta dos cuarto mas, pa nos yiunan ; un reparacion
general i un palacio e ta resulta bao di tur hendq
su bista.
Lo costa mash A trabao prom mi por descus-
tumbr for di aqui banda. Nos ta biba fresco i
ningun hende ta molestia nos. Quico mi yiunan
ta opina?
'Manera mama ta pensa,'mi ta haya masha
bon, Matilde a con testa.
Ami tambe ta quere mescos cu mama S i
sigur tio Enrique tambe ta di acuerdo. Unico cos
cu mi ta pidi papa, haci es sala un poco mas
grandi pa algun bez mi por tene un kloppartij cu
mi amigonan! Juan ta propone.
- ,.Ami ta aproba tur loque Luisa ta propone,
pasobra semper el a huzga bon. No pasobra ta
den su cara, pero te ora mi haya un mucha muher
di su calibre lo mi casa! ta idea di Enrique.
Gracias, Enrique, gracias por la flor Antonio
ta con testa. Ami no tin nada contra pa drecha e...”
|
|
5 |
 |
“...haya
poco mas libertad di troca su paria tempran, ^ cual-
quier amiga bon di dj o di Juan cu quier bishita
nan lo haya nan den un mehor cofidicion pa ricibi
nan. Resumida cuenta, mi ta bay pone nos cas
up to date! Pero e principal cos' cu nos mester re-
solve ta, cual ta e mehor negocio pa nos haci;
£ quico ta mehor speculation awendia ?
j,Segun mi opinion, papa larga traha poco
casita cu nos por alquila na 10 a 15 florin, n tin
mehor negocio ! Juan ta propone.
Loque ta muy util i necesario tambe ta un
bon reenbank grandi, cu nos por usa afor ora di
secura i cu pobernan por haya cumpra. Luisa ta
bisa.
_ Semper bo ta hinca pober denturcos. Nta
malo, pero. .... pero.... e hendenan ayi semper ta
gtroba negocio. 1 ' , %T$aj|i
Dios libra, papa, si mest bende awa luego
cu tin secura sigur io haya bon bende, siendo mas
di 70 yo ta pober i nos lo gana bon placa eu nan.
Luisa ta mira Matilde cu un bista triste i ta bisa :
Ai mi yiu, ma quere bo mas compasivo cu
pobre. l Ta husto pa specula riba...”
|
|
6 |
 |
“...anochi den sala cu un vitrola, nan lo
pone bisinanan bato goza tambe, cu nan foxtrot,
two-steps, danzn etc. Cuanto bishita lo participa
de bez en cuando, den nan trit di helados i choco-
late sin conta e consideracion cu nan lo ta trata cu
n pa esnan cu ayera no a pensa mes siquiera cu
nan tabata existi. I vice-vers nan tambe por bi-
shita e parti di sociedad cu ta consider^, drentando
di mes den un otro categoria. Prom cu tres luna
un dozijn di cas tabata lamtd formando un hilera
cu ta tapa e bista mahos di e mondi nan tras.
Antonio a calcula su renta mensual pa 120 florin
na alquiler; pero necesidad di cas a pone cu cada
bez mas hen de ta bin busca un biba, un ta ofrece
12 florin, otro 15 florin. Su regia, awe luna, aw
placa, ta buta cu nan no por queda deb. Hente-
ramente cambia su cas di biba a queda; mahes-
tuosamente e ta alza cu orgullo riba tur otro ayi
banda, indicando como si fuera su habitantenan ta
domina tur otro tambe den categoria i consideracion.
E winkel unda e dos ruman a...”
|
|
7 |
 |
“...mucho familiar cu su esposo i yiunan. Ya el a ri
para e diferencia entre e sencillez di antes i e luho
presente. Den e opulencia innecesario su yiunan a
bira menos caritativo, menos compasivo cu nan a-
tnigonan di antes i a bira casi un peso pa nan tra-
ta nan manera costumbre. Hasta Antonio, un hom-
ber serio i huicioso antes, a cambia por completo
su amigonan di awor ta hendenan cu ta quere nan
mas grandi cu otro i hasta den nan saludo ta sin-
ta tono. ,
El a ripara cu Enrique a sinti esayi tambe. Paso-
bra un rato prom tabata den sala hunto cu nan
Antonio a haci Enrique siguiente observation:
Enrique, bo ta mi ruman i mi no quier pa nos
amigonan tuma bo pa menos. Antes bo no a ocu-
pa bo cu bistimento, pero aw, ta sigur bo ta ga-
na* mas, pues ta natural cu bo 'por larga cose un...”
|
|
8 |
 |
“...Bira rondo sin stop, saca un pia padilanti
ppcq tem hiz p atras manera buricu cu ta tira co-
cin, pa fapa bira rond manera un trom cu ta
pone bo soda bo curpa mas tanto cu bo ta traha
bo oflcio cun na riscu di cohe un biento na bo
puimon adios te despues cu auto No. 111. Mi n
ta disgusta boso, pero un ehercicio di dien te pa sto-
ma ta mas probechoso cu di orea pa pia ! Aplauso
general bao di harimento sin stop.
Razon bo tin, Enrique, i bo deseo lo ta cum-
pli; pero lo mi cumpli di mi yiunan tambe cu un
baile cu sigur lo forma apetito pa bo comemento
Pero e gran quibramento di cabez ta invitacion.
Ouanto mvitado e sala aqui por carga?
Mi, ta calcula cu diez pareha por balia i un
diez mas xu no quier o no sa, mas o menos un
trinta mvitados, sin nan tin di balia riba otro manera
sardmchi! Juqn ta contesta.
. ~ Bueno, traha bo lista di invitados i Matilde
lo traha di dj i despues nos lo mira cual ta bini
acerca i cual ta queda af.
Mi yiunan, esayita un cos serio; nos a drenta
un epoca den...”
|
|
9 |
 |
“...28
e tata e lista, el a splica su tata com lo hacil
p tin nan semper gand.
Papa ta comprend, mi no por complace cu j
tur, i di mes, hopi lo queda malcontento o queda-
sin bini, sea pa falta di un bon flus o pa nan no haya !
nan den -tercio cacao. Mi ta combida tur den Boletin '
i algun cu tarheta!
N ta mal idea, pero n ta mehor nos ba,yi
in vita nan na nan casmes? AsinanostasAowmas. 1
Si, papa tin razon. Pero Matilde tambe mest .1
bay, como e tin di combida damsnan. Papa, otrojj
cos; m'a bay coh midf na Sastreria Ba Tijera i j
ma encarga nan tres flus, n ta bon ?
Claro, mi yiu, bo tin mest di nan.
Den esayi ta drenta un cartero cu mail. Pen ei
cartanan a bini un flgurin di National' pa Matilde. |
Juan a tum pe bay sorprende Matilde cu n. PeroJ
Matilde ta straHa algo, como e no a manda busca;
ningun.
Juan, sigur ta bo a haci e gracia aqui di
pidi pa mi, e ta bisa.
Ami no; sigur ta papa, larga nos puntr.
Pero no tabata Antonio tampoco. Nan a sinta
pensa i alafin a dal na Matilde su...”
|
|
10 |
 |
“...m
Un end ta drenU dn sala i Matilde ta bis:
Troca bo pafia i hiba e figurin aqui pa Shon
Leonor, e cosed cu ta biba den Hendrikstraat, ariba*
di e pacus El Regalo. Bo conoce ta na unda
Dun e carta aqui tambe.
Si ma hiba cos di Sra. Pancha pa Nonoclu
caba, tem mi tabata cerca dje, i e cria ta bay pa-:
tras atrobe pe sali. F
,, ~ nos ta casi eld, nos ta spera riba cosl
dushi, bolo etc, cu lo ta cld dos dia promisobra
ta encargo 'di papa cu Juan.
Asina cu e preparacionnan principaKtabata tira
tras di lom ba i fuera di bebidanan cu Antcnio na
acuerdo cu Juan a busca, e hubilarionan tabata tur
dispuesto pa celebra nan fiesta. Luisa ta e nico
persona cu no tabata mucho entusiasmd, pa su prin-
cipio simple i menos preocupado den bida i ora-
nan largo e tabata pensa riba su cama, qui mal re- j
sultado e cambio brusco den bida, por trece den
corazon hoben di su yiunan. Solo Bios por a com-1
prende i smti su afliccion i ta na El sol e por a ro- ;
ga pa bienestar moral di su yiunan.
jMara cu tur...”
|
|
11 |
 |
“...bon, ta coi bobo. Quico mi tin cu ns
cu e otro tiponan. Basta. Matilde ta stima mi, ne-
ver mind; t mest qui mi; i su mama no ta sti-
ma mi ?
Pero pe ta sigur el a hala Matilde riba e asunto
un dia. ,
Matilde, mi qui cu bo no ta manera cos-
tumbre, awor cu tin tanto cara nobo aqui, mi qui
cu bo nta paga mucho atencion na mi.
Mi n ta paga atencion na bo? , .
Bo ta mash equivoc, Balcntin, nos ta mescos
cu otro ; quizas bo ta poco celoso; pero bo mest
dispensa mi tin bez, corda cu mi mest complace
tambe, masque ta pa urbanidad i cortesia na tene
compaia! Mi no por trata hendenan'serio tampoco!...”
|
|
12 |
 |
“...com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida hermana Matilde.
Luisa inclina su cabez ligeramente pa cortesia 1
a sinta hunto. Pero mes ora el a drai mira Ma-
tilde, luego Juan i a puntra nan :
Unda Balentin ta ? ,
Juan i Matilde tur dos a recorda cu nan a lubi-
| da di trece Balentin tambe i present na Gilberto.
\ Matilde a lamta pura bay busqu, pero el a bay caba....”
|
|
13 |
 |
“...di un rato. Gilberto a risca puntra:
un amigo di bo, Juan ? taduel mi cu
mi no tabatin honor di conoe.
Si, ta un amigo bieuw di mi, pero lo bo
contra cu n pronto i lo bo sera conoci e n.
Mas aleuw nan no a sigui papia di Balentin.
N mes momento nos ta hayaBalentin sinta den
su stul di sosiego, pensando riba e suceso.
~ quen e hoben bon bist! cu a bishita
Juan i cu e ta aprecia tanto? Tai com Matilde
n por a recorda na es momento cu el a larga mi
sol, mi ^ su namorado? Paquico nan no a yama mi
tambe ?* Tur e cosnan tabata pasa den su cabez j
i 6 n por a bini cla cu nan. Su mama a ripara
e silencio mucho largo i a puntr:
Ta qui bo ta pensa, mi yiu ? Qui falta? J
Qui mi falta ? nada machi, mi qui sose-...”
|
|
14 |
 |
“...casnan. Cada bez nan ta bin ofrece mi
mas tanto. Bis mi ta dun 24 ora p paga o sali.r
Nan a sigui conta placa i Pedrito a haya e casnan
nobo pe cobra i cu nomber di nan inquilinos. Co-
mo Balentin ta biba den un di nan, el a sinti na
e momento poco soquete bao di nan bigta. Pero pa
Pedrito no bin eobr na cas, el bisa Toui lo si-
guiente :
Toni, como' mi ta inquilino nobo, mi quid
bin paga aqui mes, mi ta quere cu Toni lo n tin
nada contra.
Absolutamente cu no; pa bo mira mi n
. corda cu bo tambe ta biba den un di nan. Pero e
cas ayi n ta mucho chiquito pa boso ? N ta me-
hor bo tuma un di e otronan mas grandi ? Mi ta
pidi cualquier pa bo haya un mehor!
Dios libra! Mi n quid haci malo ni causa
| disgusto na otro. Den esun cu mi ta den, mi ta
: masha bon; gracias pa Toni sii oferta.
Den esayi nuebor a bati i Balentin a yama
bonochi i a bay despedi di Luisa den su cuarto,
como e tabatin" dolor di cabez. Cada un tabatin su
; pensamento distinto. Antonio cu su propiedad siempre...”
|
|
15 |
 |
“...44
Pa mi bisa bo cla, Riki, mi qui cu T\oni i
ta contento cu mi mas siendo blequero. Matilda
tambe a duna mi di comprende esayi. Pero mi ni
da bandona mi oflcio pa nada ,
Mi ta di acuerdo cu bo, Balentin -r nunca lo
mi bandona un oftcio pa simple cu e por ta!
I Ta qui nan qui bo bira awor ? Klerk di pacu
0 maestro di scool ? Mehor nan larga locura parai
un banda. Awe mes mi ta papia cu Antonio, bo
n duda! I sobre esayi mi ta bay mira te na unda
Matilde su caracter por a cambia. Claro, cu hopi
-dia caba, mi ta sinti cu Juan n ta manera antes1;:
awor ta cada bez nan ta invit na kloppartij, na
balia di esaqui, na picnic djesaya, efftin hopi dj
cosnan ayi mas. Maan anochi lo bo mira poco
cara straHo na fiesta. Percura pa bo t'ayi tempran,;
ya bo sd.
Pa no queda mucho reparable lo mi bini;
pero lo mi n sinti mi na cas. Sst, mi ta tende un
pia, sigur ta Juan ta bini!
Juan a yega di afor i a pasa dilanti cuarto di En-j
rique i a puntra na porta p. Enrique a abri
1 a salud. '
Tio, que tal...”
|
|
16 |
 |
“...paa
tabata di mes color, pacus lo n haya bende. Te
rato, mi ta drenta cerca papa poco, nos tin hopi
cos di haci; i e ta sigui paden.
El a troca basta, itiki, bo n ta hayd ? Enfin
mi tambe ta bay den sala, Matilde n sa cu mi
taqui! El a drenta saluda tur i el a haya Matilde
ocupadisima cu su preparacion pa tur cos ta cla
tempran. Luisa arreglando bolo, letter, trt i un
cria ta yena candy i dushi na scotter di glas. Ya cr-
tinas di fiesta cu nan lazo di cinta rosado tabata anun-
cia fiesta. Antonio i Juan tabata yena bebida na garafe.
Bin yuda, Balentin, Juan ta grita.
No, Juan, mi tin trabao aqui pe Bini Ba-
lentin, Matilde ta contesta.
Yiu, ta qui trabao bo por tin pe ?
Mara lazo o traha rushi ? Balentin n conoce
e cosnan ayi! Antonio ta bisa.
Balentin a queda para sin s& quico haci. Den
esayi Enrique tambe a bin yuda....”
|
|
17 |
 |
“...ta asina, mi ta condena sociedad cu tur su exi-
jencianan abominable di banidad i 'mi ta queda a-
tor. Den esayi Juan a yega cerca dj i a puntr lo
nguiente:
Balen tin, ta com bo ta serio asina ?. Lamta bo
;ombersa, bo ta tene bo atras. ta quico n ?
El a gafa Juan cu e tin dolor di cabez. Pero
:u qun e por combersa? E n ta mira un amigo
i dj den sala. E caranan'nobo, nan estilo aippu-
toso di combersa tapon asina mudo, cu mehor e
i ta den nan. Pero n ta combini pe queda sinta s,
)tro ta ripara tambe i e n caba di lamta cu Luisa
i yega cerca dj i a bay cu n den comedor.
Qui falta, Balentin ? Masque Matilde tin cu
jomplace cu invitadonan, n tin noodig di boso ta
euw-leuw di otro asina!
Ma balia cu n, Wiwi sd; pero ta unpoco
iolor di cabez mi ta sinti!
Bueno, warda mi un rato, mi ta trece un
3afia-aspirina pa bo, pero no tuma nada mas des-
I mes I i e ta bay cohe e remedi den su cuarto.
Balentin a queda mira e muher bondadosa i a
!Disa den su mes:
Si ta para na su man s, ya mi ta casd cu...”
|
|
18 |
 |
“...55
Anto si han ta haci un malo, bo tambe mes-
t haci? Bonita ehempel ta cos di tuma, no esa-
yinan. Nan por bay dilanti, pero si nan ta trata
nan prhimo sin compasion, Dios lo marca nan i
bo n ta sa ora nan ta paga nan crueldad. Pa ca-
da un di e crimen di trata un pober- cu dureza,
cuanto enfermedad nan sa haya, cu pobernan ta li-
bra di dj, cuanto disgusto cu sa pone nan intran-
quilo, peor ep cualquier pobre! No, Toni, no haci
esayi; warda un dos tres dia mas p Luisa ta ro-
ga. ,J Matilde, bo n ta papia nada, mi yiu?
Aini, n ta mishi den e asuntonan ayi,. ta
papa mest sa ; quizas mama ta -pidi pe mujer ayi,
i pdiser e n bal pa haci! Matilde ta contes-
ta.
No, mi yiu, mi n spera esayi di bo ; sigur
e pober ayi ta mn hende decente, ma infrma d£
tur e hendenan cerca Anita. I po quere bo, cu nos
por ta asina bruto di huur cas cu hende porai, un-
da tin bisinanan drechi ta biba. Sea mas caritativa
i Dios lo no bandona bo nunca.
Ai Dios, papa n p complace cu mama un
rato ? Mama ta molestia...”
|
|
19 |
 |
“...papia absurdo. Quencu quipor mir,
mi no por rspond pa nan modo di apreci ; pero no
pone ningun gremiOj.ni raza, ni eol pa ehemplo,
pasobra mi n ta depende di ningun su capricho.
Si e ta condena, esun cu ta apreci n ta haci bon
cu su presentia, pa aristocrat cu e por ta. I mi
no ta quere mi di menos balor o menos criterio cu
ningun otro. Paquico Corsouw rrtest acepta un cqs
pa modelo, nicamente pasobra Paris o Caracas a
haci ? .1 si ta den Moulin Rouge el a balia na Pa-
ris, nos mest baha nos tambe pa acept, pasqbra
el a balia den e Moordenaarstraat" europeano ?
t rTa bon, pastor, bo sa defende moralidad na
su tem. pero corda cu ainda bo n drenta combento,
never maind e cosnan ayi, Iarga nos tira un ,sain-.
buya, i cu hecho na palabra tur a lamta tira un
cabez dn bafio. Despues di a goza un bano na nar>
gusto, nan a drenta i pidi un bon sandwich pa calma
e hamber cu e bafto a provoca.
Nan a sigui despues cu auto, pasa cumpra un
Kwajongen dubbele kroon na camina. Bitter a cohe
nan curpa...”
|
|
20 |
 |
“...mi ta sin bebe. Enfln ta
Juan mes lo drecha tur cos pa mi.
Mainta Luisa a duna Juan un scual i ni un pa-
labra e n responde contra.
Mi yiu, libra bo foi mal amigo ; corda bon cu
bo tin cu abri pacus tempran i si bo corre paran-
da, bo tin cu perde sono i bo ta hala un bicio riba
bo curpa. Tem bo tabatin Balentin s pa amigo,
bo tabata otro, pero awor bo n' ta tal Juan mas.
Te ainda mi ta amigo di Balentin, mama n
p papia asina; pero nos n p queda atras sin tin
amistad cu otro amigonan social tambe.
Si ta pa Balentin s ni mundo hende n ta conoce.
E ta bay Club San Hos i nos ta topa aya ban da,
pero e Club ayi a bira laf awor, muy poco bo ta
topa tercio ayi riba. ! -
wOtro cos, Juan, ta dos tres dia Balentin n
yega aqui banda, bo mest bay puntra pe, e p ta
malo sin nos sabi. Ta duel mi cu mi no por sali
awe, sino mi mes lo a bay puntra pe....”
|
|