1 |
 |
“...grandi den nan caracter i proceder. Enrique
ta tres aria mas hoben i su manera semper jovial
i chistoso ta haci e representa menos di e 38 aa cu
el a caba di drenta. Unda cu el a pasa, e tin amigo
i si algun bez e por a hay den cualquier cuestion
improvisto ta debl na su caracter franco 1 e odio
pa adulacion. Su gremio, u ta di artesano, sem-
per el a aprecia i defende, i cuanto bez cu el por
a yuda un u otro cu su consehonan progresista el
a haci cu gusto. En cambio' e otro hero di nos
historia, Antonio, no tabata presente dia Dios a
parti e bon calidades. A
Egoista te den cabo, e ta biba semper aleja di su
i companero artesanos no, cu e ta desprecia nan, pero
ambiciona na busca tono" el ta prefera combersa
masque ta un dos minuto cu hende ans bao di
un forma servil, cu pasa, un rato divertido, cu un
franqueza cordial, hunto cu su co-artesanos den cual-
quier Beersalon o compania. Su fe grandi ta den
billete s f pasobra su sueno dorado ta bini na placa,...”
|
|
2 |
 |
“...4
rdSaltel\Utoe0eSvl0errM,i trat0 s
^ mi ,KStL^SS^SK
nera bo ta nan ta trata bo awendia Ta imnorta
TXel a"? #> &
bidai* gAmi k nan den un mehor condicion di
Naturalmente os mister
bouKft ft4UTcub0POT:
rS rtf
. inrush **-
mama cuarJto a foPa memoria di nan W
IlaConio>su PascuaJ f6Za'
puesto util pn 3 hayJ nan a bin 0CUPa <*i mes e
puesto util, cu a queda bashf den ebanistanan na
morto lamentable di nan tata. n pa
CL JJS" nS ** Cn0Ce bib4di Antmo,
a ce5a matrimomo cu Luisa Reno seeunda
2L.mt; di Rend>duep
. , di es matrimonio a sali un Dar di
cnatura bautiza cu nombre di Juan i Matilde. P1 nos...”
|
|
3 |
 |
“...5
$ comprende paquico Enrique nunca a pensa di
biba otro samina, siendo cu su amor fraternal a au-
menta cu dos sobrinos tambe pa stima hunto.
TJnico contrariedad cu nan sa topa, ta cu bida ta
caro i tabata dificil pa ahorra algo di importancia.
Antonio a pensa semper di manda su yiunan scool
di placa, pero cos no tabata asina bon di por a sigui
manda nan sin falta cu otro cos; nan a probecha
di nan scool di por nada sinembargo, Juan a haya
un empleo na pacus i pa su bon comportacion su
patron ta consider mcho. Asina cu Matilde a queda
compafla su mama i yud den trabao di cas. E ta
orgullo di su tata cu ta pensa cu duele caba, cu
quizas muy pronto destino lo ranca e gozo cu nan
ta disfruta di ta hunto cu n. Pasobra no ta strano
si ya cualquier bista amorosa no a provoca un sor-
presa den cara di Matilde. Su mama, modelo di
birtud, a percura sin tur trabao di cas, di cushina
te laba paHa.
Semper el a corda qui ayuda e tabata pa Antonio,
ora Antonio tabata malo, cu e mester a yuda tene
cas...”
|
|
4 |
 |
“...Pacuantos
cumprad que ta, e quier a bula p, pero cordando
s cu por ta su suerte, el a dicidi di cay cune
henter. Ora e pober homber a haya lista el a ranca
un careda, bolte den pia di un cach den porta di
winkel, pa duna Antonio e nobo grandi, e nobo
anhelado
Pober Antonio no por a quere- su bista; el a
dese, el a cumpra sigur cu un fe inquebrantable,.
pero p mir den su bista, e bendito nmero igual
c e otro cu ta premia cu 20 mil dollar riba lista,
esayi ta un suceso mucho importante; pasobra su
bida ta sigurh i awor ta sigur cu su goal ta alcansa.
E no a perde pa gana, ultimo placanan cu e
tabatin el a cohe den su baul i pensando quico el
por duna e homber, el a topa cu un placa di papel.
El a sali cu cara hubilante i a gratified e pober
bended cu 10 florin di regalo.
E pober cu tabatin su mest, no a busca mas i :
no a corda di ofrece pa bay troqu pa Antonio.
Esaqui a cay sinta den su stul di sosiego i cu e
billete den su man dobla na cuater, el tabata pensa
qui paso tuma. E n drenta bay...”
|
|
5 |
 |
“...nectar metdlica i ta perde e ultimo razgo di
sintiminto humano, e consideracion pa cu su pro-
ximo, poniendo nan mes den un condicion ridiculo
cu nan orgullo insensato.
Capitulo II.
flpmacion pa billete.
BBjh lilia momento di e suceso nos ta contra Enrique
JBSnJI ta bini di Otrabanda. Poco fastidioso i
desapunta el a queda, ora cu un crid di
AM cas di Sr. Pimenta a bis na porta, cu e
Sr. a sali un dia prom pa Coro i cu te aqui un luna
e ta bolbe. Esaqui si ta un cataclisma, e dici: Toni
ta sara sigur, si e tende cu e meneer aqui a bay.
E homber aqui ta tranca pa paga, i si sigui asina
e ta demand sigur dia e bini. Enfin pensando
unda otro e por bay cobra, como e tambe mester
di placa, el a tende brug pita, cu ta. e serial cu
esun cu tin por bien bay complace poco cu nan stoma.
Asina el a dicidi di sigui pa Punda. Yegando
cas el a drenta winkel i a queda sorprend di mi-
ra Antonio den stul na sofio. Den su mano e ta-
batin un papel cu Enrique a ripara cu ta un bil-
lete. El a sagudi un rato...”
|
|
6 |
 |
“...5^wa0rt~Spant CU SU ni0(ueta bon duro sera:
7. tabata sona cu nan quier a ranca e billete for
E1 n Xi 61 a bn dur0 pa nan no quite!
Enrique1 ^ dl ban 1 CU Un SSpirQ el a bisa
r Bru> esaqui si ta un chasco: figura bo e
pida papel soquete aqui, parecido na esnan cu bo
mi hio q4.Ulbra tUr dia awe a troca faces di
i. nida. E ta representa nada menos cu 20.000
dollar na oro!
Ta com ta haci pa troqu sin perde ariba
r0 a drent 1 su dos wowonan ta-
bjita bnlla den nan orbita. Movimento sin stop di
su dedenan tabata indica un tension nerviosa na al-!
to grado. Alafln dos lagrima a caba di descubri es'
emocion cu a invadi su alma.
,,Enrique, e dici Dios a corda di nos porfin, mi
sono' ta realizd; awor nos por biba cu raas expan-
sion; loque Luisa, Juan i Matilde tabata carece n '
tur lo ta dund na nan. Bo no ta haya cu e pida i
papel aqui, ta sirbi pa nos entrada den sociedad
1 1Hed! pa baya tur respeto i consideracion ?
Enrique a queda mir cu un estraezai mes ora
cu e ta goza di mira su ruman den colmo...”
|
|
7 |
 |
“...pesayi mes
f1 mi ta pensa com mi por hiba un mehor bida cu
I e placa i naturalmente den un mehor circulo di
j socidSid. ^
Ta bon cu cada un por subi, pero segun bo-
ll ta subi corda duna un mano na esun cu ta pasa trabao
pa subi bo tras 1
Bueno, Riki, never mind sobrd cos, ta ora di
j come, larga nos drenta cas pa mi por participa
I Luisa i su yiunan e bon noticia.
Nan dos a sali for di winkel i drenta cas pa ocu-
f pa nan puesto na mesa cu tabata buta caba. No
: a pasa 5 minuto cu tur tabata presente. Antonio
| s no tabatin mucho apetito; ta manera un cos
! ta peg, den su campana i quier bulaafor. El ati-
ra un bista riba Enrique, cu tabata ataca su plato,
cabez abao pensando i Comiendo na mes ora.
I Di ayi el a tuma un animo i a bisa:
r Luisa, flgura bo, mai, awe ta un dia grandi,.
memorable pa nos. Un ora pasa m a mira mi l-...”
|
|
8 |
 |
“...bista den wowo di Antonio. Ni un pa-
labra por a sali pa puntra masaleuw. AlafinJuan
un hoben alto mescos cu su tata, a risca bis;a.- 'j
Papa, di berde? premio mayor? I ta canjl
to ? Ta cierto ?
Ni yiu, awe papa ta posede nada menos cu
20 mil dollar mericano. Luisa, quico bo ta pania ?
i Mathilde ?
Despues cu nan a calma poco di e golpi feliz e l
inespera Luisa a contesta:
Dis a corda di nos; na prom l|ga ns l
gradici E i pidiE guia nos pa nos gast na manera I
mas util posible, dispuesto semper pa corda de bez I
en cuando riba otronan cu ta sufri peor ainda cu 3
nos, un dos ora pasa. El a cera su man i a cu- I
minza reza un Nos Tata den su mes, cu e dos I
yiunan a imita cu emocion. Antonio mes a quedafl
babucd di a tende tal contesta cu e no a corda !
ariba prom. E ta di acuerdo pa gradici Dios, pero I
e asunto di cuminza yuda otro ta cay den su orea 1
manera un bom pa 'oula i destrui su tesoro. Cu un
aire di mofa el a contesta.
t.Ta bon, mi amor; ta claro, mester gradici
Dios, pero bo ta mucho...”
|
|
9 |
 |
“...Pero quen lo larga di haci despues cu nos ta com-
r pletamente feliz i cu mama ni papa no tin di mo-
'i lestia tanto? N ta berde, tio Riki ? Matilde a
puntra.
Claro, Matildita, bo tin razon i mi ta aproba
mama Luisa su opinion; su gratitud pa Dios i su
compasion pa c s prhimo !
Bueno, Enrique, larga nos bam hunto pa e
asunto di cambio. -Tuan, ora bo sali pacus lo nos
por proyecta hunto riba e manera mas ventajosa pa
nos por traha cu e placa.
Pareuw nan a ca%a di come nan dos a lamta i
sali. Matilde a tuma palabra unbez.
Mama, awor si cos a drecha, Gracias a Dios,
mama por ssega poco, nos por sali pasea, mira
mundo poco. M' : '
Ay pober papa, ai, e ta oontento !
W ta natural ? Juan ta observa, Dios mes
a fada di tende nos pidi. E miserable sueldo cu
mi tin, n ta jega ni pa mi paga pana limpi i si:
garia. Awor lo mi por presenta poco mas sport
den sociedad!
Mi yiunan, no alarma boso mucho cu e pla-
ca. Sorto di riqueza asina, ta bay mes inespera cu
nan sa bini. Pa nos por pasa mas mehor...”
|
|
10 |
 |
“...12
J uan a lamta para. E ideanan di simpleza cu
su mama ta opina n ta agrad i e ta cohe su som- -i
br i ta bisa:
Enfin mama, te atardi lo nos combini cu papa
lo mehor posible. Mi ta bay pacus, ay Tilda ay ! J
Despues cu J uan a sali, Luisa a cohe Matilde na
mano i el a bis:
Matilde, ab principalmente no mestr larga
e fortuna cu a toca nos cambia bo caracter. Con- 'i
serva bo mescos cu semper na modo cu ma educa
bo. Corda cu birtud di un sefiorita por sufri terri- ,
ble cu influencia di placa.
Un mei ora despues Antonio cu Enrique a drenta.
Flicidad completa hende por a leza den cara di
Antonio. El a ranca bay riba Luisa i cu ternura
el a braz diciendo :
Mai, awor si nos por sosega poco. Alafin nos :
por biba mas tranquilo. Ata nos riqueza ! i el a
pone un paqute di placa di 25 te di 100 florin
riba mesa. Enrique a queda para ta observa expresion
di e tres cara diferente. Cu satisfaccion di alma.
Antonio a bolbe cohe e paquete di placa i a drenta
cuarto di Luisa cu n.
,,Larga mi ward...”
|
|
11 |
 |
“...placa cu bo haya. Corda cu ta cu n ba
tene mas tanto afia di bo bida i cu bo a cria bo familia
decentemente. Lo mi sigui conserva nomber respetd,
di nos tata difunto i di bo, cu te awe tur hende
ta aprecia cu nan pedido di muebles.
Despues di un dos ora tur muebles tabata em-
paqueta i hiba na cas di Don Jacinto.
- '-'3888er>su yiunan
i esposa i ruman, proyectonan pa haci cu
S i su placa. E quier a mira su yiunan semper
oon. Awor e tin pues, pa nan ta bon.
I Enrique, bo como mi ruman i consehero, mi
P- bay presenta bo idea. Lo. mi quier traha un cas...”
|
|
12 |
 |
“...tin lugar mehor pa nos biba
cu aqui mes. E cas aqui ta traha cu sodor di bo
frenta, ta orgullo di bo ofieio i prom regalo cu un
tata por a haci na su familia. Tur loque ta falta
ta dos cuarto mas, pa nos yiunan ; un reparacion
general i un palacio e ta resulta bao di tur hendq
su bista.
Lo costa mash A trabao prom mi por descus-
tumbr for di aqui banda. Nos ta biba fresco i
ningun hende ta molestia nos. Quico mi yiunan
ta opina?
'Manera mama ta pensa,'mi ta haya masha
bon, Matilde a con testa.
Ami tambe ta quere mescos cu mama S i
sigur tio Enrique tambe ta di acuerdo. Unico cos
cu mi ta pidi papa, haci es sala un poco mas
grandi pa algun bez mi por tene un kloppartij cu
mi amigonan! Juan ta propone.
- ,.Ami ta aproba tur loque Luisa ta propone,
pasobra semper el a huzga bon. No pasobra ta
den su cara, pero te ora mi haya un mucha muher
di su calibre lo mi casa! ta idea di Enrique.
Gracias, Enrique, gracias por la flor Antonio
ta con testa. Ami no tin nada contra pa drecha e...”
|
|
13 |
 |
“...15
cas aqui, na un manera adeeuado, cu ta exigi. Pero
mester traha un cushina mas grandi, pasobra mi
n p quier pa mi mai sigui huma su curpa mas
den e hoki chiquito ayi!
Natiiralmente, lo meste bini un cria pa yuda e
pober eu trabaonan di eas, Matilde tam be lo haya
poco mas libertad di troca su paria tempran, ^ cual-
quier amiga bon di dj o di Juan cu quier bishita
nan lo haya nan den un mehor cofidicion pa ricibi
nan. Resumida cuenta, mi ta bay pone nos cas
up to date! Pero e principal cos' cu nos mester re-
solve ta, cual ta e mehor negocio pa nos haci;
£ quico ta mehor speculation awendia ?
j,Segun mi opinion, papa larga traha poco
casita cu nos por alquila na 10 a 15 florin, n tin
mehor negocio ! Juan ta propone.
Loque ta muy util i necesario tambe ta un
bon reenbank grandi, cu nos por usa afor ora di
secura i cu pobernan por haya cumpra. Luisa ta
bisa.
_ Semper bo ta hinca pober denturcos. Nta
malo, pero. .... pero.... e hendenan ayi semper ta
gtroba negocio. 1 ' , %T$aj|i
Dios...”
|
|
14 |
 |
“...orden.
Ya 1 \ or a bati, mi ta sinti un poco sofio, larga
linos bam drumi; den un luna tur cos lo ta resolvi.
IfBonochi mi yiunan, bonsoir Enrique, te maftan i
Antonio a drenta su cuarto. Despues di un rato
tur a bay drumi, cada un dedicando e momento cu
ita prepara sono, den pensa com mehor nan lo dre-
cha nan bida.
Capitulo IY.
Reorganization general.
espues di un luna cu a bini e gran cambio
Mil den bida di Antonio, hende por a mira caba,
HFT mesla, carpint, peon etc. na movemento
pgaar den su cura di cas. Cu un sombr grandi
pa solo e ta bay bini, dirigiendo trabao, mientras su
familia a muda pa un cas ayi banda pa tantem. De
bez en cuando e ta drenta su winkel i ta combersa
cu Enrique un poco, sea pa tuma un conseho o pa
sosega su wowo un rato di es solo abrasadora.
Atardi ora stop trabao, e ta bay cambia su trahe...”
|
|
15 |
 |
“...18
di inspector i hunto cu su yiunan i esposa nan
bin mira euanto e reforma a adelanta. Ya Matilde
i Juan ta cuminza figura nan, com alegre nan cas
lo bira i cu anochi den sala cu un vitrola, nan lo
pone bisinanan bato goza tambe, cu nan foxtrot,
two-steps, danzn etc. Cuanto bishita lo participa
de bez en cuando, den nan trit di helados i choco-
late sin conta e consideracion cu nan lo ta trata cu
n pa esnan cu ayera no a pensa mes siquiera cu
nan tabata existi. I vice-vers nan tambe por bi-
shita e parti di sociedad cu ta consider^, drentando
di mes den un otro categoria. Prom cu tres luna
un dozijn di cas tabata lamtd formando un hilera
cu ta tapa e bista mahos di e mondi nan tras.
Antonio a calcula su renta mensual pa 120 florin
na alquiler; pero necesidad di cas a pone cu cada
bez mas hen de ta bin busca un biba, un ta ofrece
12 florin, otro 15 florin. Su regia, awe luna, aw
placa, ta buta cu nan no por queda deb. Hente-
ramente cambia su cas di biba a queda; mahes-
tuosamente e ta...”
|
|
16 |
 |
“...Larga nos pasa dilanti di es residencia pa con-
templa e cambi brusco cu a bini, ora nan a ocu-
pa.e cas atrobe. Di aleuw un luz ta sonrei cu e
visitantenan i ta munstra nan entrada principal,
calentando delicadamente e matanan di rosa pon
riba un canap di concrete. Un letrero chiquito
ta sifa nos conoce nbrnber di e quinta, dedic. na
e yiu muherVilla Matilde. Un elegante vitro- '
la ta alegra e compara presente, cu un orquesta
selecta di sincopators i un saxaphone ruidoso ta ta-
pa combersacion pa un inomento. Luznan ta co-
me cu e colornan paden i ta refleha sonrisa den
cara di esnan cu tabata presente. _
De bez en cuando un flgura graciosa ta pasa du-
plicando su imagen den un par di espejo cuerpo
entero, una vez cu nan ta enfrente di otro. Un
espaciosa alfombra ta cubri mitar di e sala i ta
silencia vaivn di mecedornan di Viena. E otro
mueblesnan moderno a bin ocupa puesto di esnan
di caoba den sala, cu Antonio a cambia pa com-
place su yiunan. Cortinas di franja cora i ama-
rillo...”
|
|
17 |
 |
“...Asina mas o menos n ta pasa un
dos seman cu tin bishita atrobe.
Segun un provrbio : unda tin cos dushi, avi
tm vrominga. J
Unica persona cu tabata poco preocupa cu es
cambio tabata Luisa. /Su caracter recto i sensato
no por ta doming nunca pa comodidades di placa!
El a sinti cu den e 6 luna di cambio, difarente
cara amistoso i sincera di costumbre a cuminza
retira nan poco-poco; mientras otro nobo, contagio-
so pa almanan hurailde, a invadi su cas i haci nan
mucho familiar cu su esposo i yiunan. Ya el a ri
para e diferencia entre e sencillez di antes i e luho
presente. Den e opulencia innecesario su yiunan a
bira menos caritativo, menos compasivo cu nan a-
tnigonan di antes i a bira casi un peso pa nan tra-
ta nan manera costumbre. Hasta Antonio, un hom-
ber serio i huicioso antes, a cambia por completo
su amigonan di awor ta hendenan cu ta quere nan
mas grandi cu otro i hasta den nan saludo ta sin-
ta tono. ,
El a ripara cu Enrique a sinti esayi tambe. Paso-
bra un rato prom tabata den sala...”
|
|
18 |
 |
“...ta bishita bo, pasobra nan ta tras di bo placa,
nada mas.
Enrique, bo ta quivoca, mi ruman. Dios sa
ba quere cu mi ta larga los pa nan. Ah no; pero
qui mi quier haci? N ta sina ta mundo? Ab por
evita tur esayi, pasobra bo no tin yiu ta lamta. Pe-
ro si mi no tene un poco, mi yiunan ta queda sem-
per atras. Mi ta quere cu lo bo no queda malcon-
tente si nan subi poco.
Dispensa mi, Antonio, mi como bo esposa tin
sigur mas derecho i razon di considera esayi, cu En-
ripue; pero mi ta larga bosa su dilanti, cu mi no
ta mira un adelante moral den nos bida di awor,
Menos preocupacion antes cu nos tabatin placa,
nos a traha cu mas forvor, biba mas tranquilo en-
; cuanto cos di pensa i awor cu tur e placa nos n
i ta sosega, cada dia mas exigencia nobo di sociedad.
Mi ta spera cu mi yiunan lo no bira macaco di
; moda ni esclavo di luhoi...”
|
|
19 |
 |
“...fortaleza i si mi yiunan no yega na o-j
ra, mi mest entrega mi spada. Luisa, cordacudia ;
mars awor na dos seman Juan ta cumpii su 25 a-|
na. Despues di a pasa tanto tem asina queto, ta'
husto di celebra esaqui cu ta un fecha cu ta yena
nos corazon cu hbilo. I quico tur hende lo bisaj
si mi haci nada ? Nan lo yama mi tranca i papia
riba nos.
Permiti mi, Antonio; ta natural;*i muyi
husto cu boso celebra Juan su cumpleafios i cu
boso derecho; pero no ocupa bo nunca cu lo-f
que' nan quier bisa i papia riba bo. Bo ta;
dono di bo mes i di bo placa. Bo ta gast ora ta.
necesario i bo n tin di complace cu ningun. Seal
homber, i no larga otro manda riba bo cu nan di- ;
ceres.
Acord, lo mi haci asina, conseheronan prm|
dente Bam mira awor, yuda mi organizae fiesta. |
luna aqui Juan ta quita foi pacus i mi ta bay
pone un negoshi p. Pues larga nos duna ocasion
di ofrece su amigonan un fiestari oia tur cos caba
l cuminza traha cu un sintf di 25 afa cu e ta bay |
cumpii i Den esai Juan ta drenta i Antonio...”
|
|
20 |
 |
“...Sala ta grandi, papa su prom yiu ta cumpli su 25
aha; ta muy natural si. papa por complace cu nos,
na invita nos amigonan yuda celebra e gran dia,
n ta sina Juan ?
. __ nTa claro, Ti, mi n ta haya mehor cos cu un
baile i mi quier mira bo balia un dia; Su bendicion tanto
anterior i presente i pidiE protega nos Juan den
camina di su bida. Despues di gradici Esun cu nos
debe gratitud, nos por complace cu otro, na in-
vita nan yuda celebra nos fiesta, despues di a
regala un suma na e pobrecitonan, cu ora nos ta
goza, quizas nan ta drumi sin purba nada henter
dia! .
-i. Enberdad papa, nos a lubida riba un misa
di salud, pero ta pesayi nos tin un bon mama pa
recorda nos arriba. Awor ta tio Enrique sol ta falta
pa duna su opinion!
Pues ya...”
|
|