1 |
 |
“...bendito nmero igual
c e otro cu ta premia cu 20 mil dollar riba lista,
esayi ta un suceso mucho importante; pasobra su
bida ta sigurh i awor ta sigur cu su goal ta alcansa.
E no a perde pa gana, ultimo placanan cu e
tabatin el a cohe den su baul i pensando quico el
por duna e homber, el a topa cu un placa di papel.
El a sali cu cara hubilante i a gratified e pober
bended cu 10 florin di regalo.
E pober cu tabatin su mest, no a busca mas i :
no a corda di ofrece pa bay troqu pa Antonio.
Esaqui a cay sinta den su stul di sosiego i cu e
billete den su man dobla na cuater, el tabata pensa
qui paso tuma. E n drenta bay participa paden
ainda, pa nan no haci mucho babel prom cu ora.
Es emocion a haci tanto efecto riba dj cu el a hib
na un sofio sin cu el a spera. Cuanto speculacion,
negocio, proyecto pa.reforma bida i su estado no
a cruza mente di pobre Antonio. Pero e constructor
di estado social, e biento cu ta bira digolpirumbo
di nos bida, ta tuma poder decisivo, sea e ta sirbi
&...”
|
|
2 |
 |
“...asunto di bebida, i helado, ijs, na Enrique cu
mi su cuenta. Luisa traha lista di gasto pa un
bon mesa i bo chocolate, dushi, etc. cu mest
pasa!
'Papa a lubida principal cos; ^ cu qui clase di
msica nos ta balia ? Juan ta puntra.
Mi n sa ainda; qui bo ta opina, Matil-
de?
Ami ta quere, musik di cuerda ta me-
hor.
Caha di msica a bay for di moda caba i e ta
mucho popular.
Papa, larga esayi na mi encargo; mi tin di-
ferente amigo msico i sigur nan lo complace cu
mi i sin cobra nada.
Luisa a sinta tende e preparacion cu un atencion
especial. Loque el a dicidi ta, cuminza un confe-
rencia aparte cu Matilde, pa ten den camino df
virtud i aleh di e libertinahe cu riqueza i luho sa
hinca hende aden. El a lamta pa bay drumi i a
dirigi na Matilde asina:
Matildita, prom bo bay drumi, mi quier pa-
pia algo cu bo, bini den mama su cuarto un
rato.
Di ayi el a drenta su cuarto.
Mi quier cu mama n ta maha cabez mucho
cu e fiesta aqui; papa n ta ripara ?
Si mi yiu, ma ripara, pero ta asina mes boso...”
|
|
3 |
 |
“...26
mama ta, qui mi qui haci. Ta cualquier cos e tin
di papia cu Matilde riba e fiesta!
Den esayi Juan a lamta yama bonoehi i a drenta
su cuarto. Enrique i Antonio a sali sinta na stupi
un rato. Matilde a drenta cuarto di su mama i a
hay sintd riba cama ta sper.
Mi yiu, e ,ta bis, bo ta mi nicoyiu muh
i ta bo ta orgullo di nos cas. Mas virtuoso bo ta
mas honor ta pa bo i pa nos. Mi quier a papia cu
bo riba e cambio cu a drenta nos bida awor.
Boso tata ta malcria boso, na e forma^u e quier
contenta boso. Ami ta busca prom e camina sin-
cero i berdadero. Bo tin bo lista di invitado pensa
caba ?
Claro, mama, ya tur nombrenan ta pens. :|
mi tin un 15 eseohi for di un 24 cu mi a corda
hunto. Naturalmente lo mi escohe esnan mas a
proposito.
Mi no ta comprende bo bon ; mas a proposito
o mas acostumbrd ?
Mama n p quier pa mi eomplace cu tur
hende eonocir i amigo bieuw mas, Siendo nos po-
sition a subi den sociedad nos mest anda cu esnan
mas ayfi. Mama n ripara cuanto amigo i amiga
nobo nos a...”
|
|
4 |
 |
“...combida damsnan. Papa, otrojj
cos; m'a bay coh midf na Sastreria Ba Tijera i j
ma encarga nan tres flus, n ta bon ?
Claro, mi yiu, bo tin mest di nan.
Den esayi ta drenta un cartero cu mail. Pen ei
cartanan a bini un flgurin di National' pa Matilde. |
Juan a tum pe bay sorprende Matilde cu n. PeroJ
Matilde ta straHa algo, como e no a manda busca;
ningun.
Juan, sigur ta bo a haci e gracia aqui di
pidi pa mi, e ta bisa.
Ami no; sigur ta papa, larga nos puntr.
Pero no tabata Antonio tampoco. Nan a sinta
pensa i alafin a dal na Matilde su sintir, cu luna
pasa un dia cu tabatin un bishita un hoben a
informa su direccion, despues cu nan tabata. papia
di e sorto di flgurin.
Para un poco, Juan, bo n ta corda Miguel
Bravo, cu a bini cu familia Nuflez aqui i a sera :
conoci cu nos ? Pues papiando di National el a
i...”
|
|
5 |
 |
“...31
? Bam Enrique, bo mes conoce Matilde, lage cu
su tnodanan. i nan ta bay sinta padilanti. Matil-
de a haci manera e n tende i a puntra:
Mama, n ta mehor nos manda e figurin pa
Leonita cosed i larg manda un nota di loque mes-
t pa nos? Mi n conoce nomber djadornos aqui.
Masha bon, mi yiu; pero ba tende su preis ca-
ba? Informa cerca un otro prom.
Ay, mama, asina nta caba. Mehor nos cu-
minza cu tem pa nos n hoga. Pero pa mama a-
wor, quico mama ta bisti?
Ami,.nada; mi. tin hopi pafla warda cu mi
n sa bisti; mi ta scohe e mas apropia i lo mi bis-
ti ft dia ayi." (t
Dios libra; qui nan lo bisa ? Sigur ta un yiu
egoista mi ta, bisti nobo i laga mama bisti bieuw.
3 No, mama, mest cose un bonita bisti, i e ta bus-
ca un borrmoda. Alafin el a bisa : Ata mi qui i
e ta mustra su mama e.
E ta nechi, e ta bon, mama, Juantadeela-
I ra. Matilde marqu pa mama ; su pafla ta cumpra
I caba?
No, pero Leonita lo regia esayi i manda recibo.1
Ah no, esayi si cu no; mi pafla mi mes mes-
I t cumpr; ami si n...”
|
|
6 |
 |
“...33
Capitulo VI.
Prom dolor di an amor sincero.
fgfefjio mucho leuw di Antonio su cas, tin un
Jftjl careda di casita, unda ta biba den di tres,
un hoben yama Balentin.
Su tata a muri larg cu seis aria i su
mama a percura mand e oficio cu e ta gusta. Como
su tata tabata blequero, el a pidi esayi pe sifa i su
mama no a quita su gusto. Atardi ora scool caba,
e tabata bay sinta na winkel i cu su 14 ana ya e
tabata gana su seis florin pa seman. Despues cu a
bini trabao di Isla, i cu el a cumpli su 19 ana el
a haya un empleo na fabrica di bleki. Cu un sueldo
di diez ocho florin pa seman, e tabata tene su bida
decentement, paga cas di su mama i spaar algo
tur seman afor. Naturalmente, siendo cu bida di
su mama no tabata den su man, el a corda semper
di casa cualquier ora cu e por. Na scool, segun tin
un palabra, sa nace rdas tanto amor cu otro camina.
Asina cu Balentin a sinti un idea di amor ya cu
su 16 ana, un ana prom cu el a quita scool.
E senorita cu tabata su ideal, semper a contesta
su saludo...”
|
|
7 |
 |
“...femenil e hoben elegante a saca su ma-
no flni, dornd cu un renchi di brillante i a ofrec
Matilde.
__^Gilberto, mi ruman Matilde; Matilde, un amigo
S intimo di mi, G-ilberto Damon, Juan ta present.^
______ Mucho gusto, siwnpre na Srta. su orden!
Igualmente, Matilde ta contesta.
Despues nan a cay sinta i Juan a jama su mama
patras. Gilberto, un hoben encantador den su com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida hermana Matilde.
Luisa inclina su cabez ligeramente pa cortesia 1
a sinta hunto. Pero mes ora el a drai mira Ma-
tilde, luego Juan i a puntra nan :
Unda Balentin ta ? ,
Juan i Matilde tur dos a recorda cu nan a lubi-
| da di trece Balentin tambe i present na Gilberto.
\ Matilde a lamta pura bay busqu, pero el a bay caba....”
|
|
8 |
 |
“...Juan quier a drecha e cos.
No, mi no ta gusta e cos aqui. Te ora e
bun lo mi sa drechi. Ta com e qui bay sin bisa
boso? Bo no a haci nada, Matilde?
Matilde a spanta, pasobra el a comete un impru-
pencia di lamta large i Juan di yam sin yama
Balentin. E no por a responde otro cos sino:
Nada mama, nada n pasa, djis e ta bolbe atrobe.
E cos no a sinta Luisa bon i el a retir despues
di un rato. Gilberto a risca puntra:
un amigo di bo, Juan ? taduel mi cu
mi no tabatin honor di conoe.
Si, ta un amigo bieuw di mi, pero lo bo
contra cu n pronto i lo bo sera conoci e n.
Mas aleuw nan no a sigui papia di Balentin.
N mes momento nos ta hayaBalentin sinta den
su stul di sosiego, pensando riba e suceso.
~ quen e hoben bon bist! cu a bishita
Juan i cu e ta aprecia tanto? Tai com Matilde
n por a recorda na es momento cu el a larga mi
sol, mi ^ su namorado? Paquico nan no a yama mi
tambe ?* Tur e cosnan tabata pasa den su cabez j
i 6 n por a bini cla cu nan. Su mama a ripara
e silencio mucho largo i...”
|
|
9 |
 |
“...trabao. Como-:
yiu di Corsouw n sa haja bon puesto tantem tin
macamba o yiu di Suriname, ta pesayi mi n haya
un pull ainda. Pero mi, tin poco speranza den Mr.
Hortly, basta nan n quit manda Maracaibo.
Pa mi bisa bo cld, saca bo idea den haya*
mehor puesto. Di blequero bo n p bira chef nunca.
Pero mi yiu, pa haci quico ba scohe un oficio
fastioso asina ? Mi qui cu ta cos cu n ta na moda
mas. Caba mi cnoce hopi mucha spektakel cu ta
traha blequi. Mara bo por haya un otro cos di
haci!
E cos no a sinta Balentin bon, como e choque
di ayera den e cu Juan i Matilde a pon quere
mas tanto cu nan ta consider bato i for di tono
pa su oficio. Net e tabata bay respcnde algo, Juan
a drenta cu Pedrito.
Homber, ta com b'a tarda asina, ya ta dia...”
|
|
10 |
 |
“...41
5 awe caba. Bam regia cuenta. Bo tin dos tres
cas nobo cu mi a caba di cumpra pa cobra, i e
ta sinta na mesita aparta cu Pedrito.
Pues, Toni mester sa, cu tin un tal Virgi-
nia cu semper ta tarda mi poco. Te aw e n pa-
ga mi ainda.
Ah, no, si e no paga, saqu; tin hopi hende
pa huur mi casnan. Cada bez nan ta bin ofrece mi
mas tanto. Bis mi ta dun 24 ora p paga o sali.r
Nan a sigui conta placa i Pedrito a haya e casnan
nobo pe cobra i cu nomber di nan inquilinos. Co-
mo Balentin ta biba den un di nan, el a sinti na
e momento poco soquete bao di nan bigta. Pero pa
Pedrito no bin eobr na cas, el bisa Toui lo si-
guiente :
Toni, como' mi ta inquilino nobo, mi quid
bin paga aqui mes, mi ta quere cu Toni lo n tin
nada contra.
Absolutamente cu no; pa bo mira mi n
. corda cu bo tambe ta biba den un di nan. Pero e
cas ayi n ta mucho chiquito pa boso ? N ta me-
hor bo tuma un di e otronan mas grandi ? Mi ta
pidi cualquier pa bo haya un mehor!
Dios libra! Mi n quid haci malo ni causa
| disgusto...”
|
|
11 |
 |
“...no menos cu Juan, pero
pobre, a pidi pe drenta i nan a ning, pasobra... .
... ta .. .. menos social cu e otronan Pero nan
ta ofrec, pa explt ora nan tin un fiesta prepar.
1 Enfin ta nan cuenta; unico cos cu ta duel mi, ta Ba-
lentin den asunto di casamento ; pero mi ta bay fula
|jsu idea.
m Pa casualidad un batimento na porto i Balen tin
a paree na su porta di cuarto.
Salud, bru Riki, ta cerca bo ma bin sinta un
rato ; bo ta ocupa ?
1Ah no, pa bo nunca mi n ta ocupd, bo ta
bon gen. Ta riba bo mes mi ta pensa awor aqui,
Que tal, drenta pa mi fefala porta.
Balentin a drenta i ta cay sinta.
Riki, bo sa, mi ta sinti mi poco fastioso e
dianan aqui. Ta dos bende di confianza mi tin
fuera mi mama. Ta bo i Wiwi, Juan tabata mi
mtimo i ami su nico amigo, pero awor n t mes
mas i como mi n tin caracter di gatia hende, ma
bira indiferente p.
Mi n qui papia mucho cu Wiwi, e pober ta sinti
batimento di cabez ; i como e ta desea cu ta cu mi
su yiu lo casa, loque mi qui bis lo n sin t bon.
Bo tin razon...”
|
|
12 |
 |
“...comportacion ? Pues,
si ta asina, mi ta condena sociedad cu tur su exi-
jencianan abominable di banidad i 'mi ta queda a-
tor. Den esayi Juan a yega cerca dj i a puntr lo
nguiente:
Balen tin, ta com bo ta serio asina ?. Lamta bo
;ombersa, bo ta tene bo atras. ta quico n ?
El a gafa Juan cu e tin dolor di cabez. Pero
:u qun e por combersa? E n ta mira un amigo
i dj den sala. E caranan'nobo, nan estilo aippu-
toso di combersa tapon asina mudo, cu mehor e
i ta den nan. Pero n ta combini pe queda sinta s,
)tro ta ripara tambe i e n caba di lamta cu Luisa
i yega cerca dj i a bay cu n den comedor.
Qui falta, Balentin ? Masque Matilde tin cu
jomplace cu invitadonan, n tin noodig di boso ta
euw-leuw di otro asina!
Ma balia cu n, Wiwi sd; pero ta unpoco
iolor di cabez mi ta sinti!
Bueno, warda mi un rato, mi ta trece un
3afia-aspirina pa bo, pero no tuma nada mas des-
I mes I i e ta bay cohe e remedi den su cuarto.
Balentin a queda mira e muher bondadosa i a
!Disa den su mes:
Si ta para na su...”
|
|
13 |
 |
“...sina fishi nunca.
Qui negocio bo gusta mas ?
..Pues, loque ma desea semper ta un pacus;
coino mi tabata emplefi caba i mi tin un idea cuan-
tp mi por progresa si e ta bon surti.
Bueno, nos ta cuminza cu un chiquito ma-
nera nos por i segun bo traha cu sinti* lo e bay
adilanti. Ta basta traha haci otro ricu.
Un batimento na porta i Juan a abri pa un se-
nor bon bisti.
Bon dia, ta aqui Antonio ta biba?
Si seflor, mi tin honor di sa su nomber ?
Vicente Parol, amigo hieuw di Antonio.
T- Drenta sinta un rato, mi ta bay yam.
Pareuw Antonio a tende e nomber. el a ranca
bay den gadrey i a trece e seHor den sala.
Palante, Don Vicente, haci bo na cas, iel
g introduci na Enrique i e yiunan....”
|
|
14 |
 |
“...su oloshi di pulsera.
El a ca ba di drenta Botica i a pidi nan poco
soda, como su stoma n tabata mucho bon pa efecto ?
di un paranda cu el a corre un anochi prom. Di 1
un rato Juan a pasa i el a tuma su amigo Gilberto
den auto i nan a sigui pa Club. Un dos pito conoci '
a pone e dos amigonan otro stop nan wega i nan
a baha den auto. Nan a bay conoce e bano delici- ,
oso di Vista Alegre" i pa nan probecha un paranda
den bano. Despues cu nan a yega f quita paa .
nan a bisti trahe di bafio i a sinta conbersa un |
poco riba e stupi prom nan bana.
. Ii...”
|
|
15 |
 |
“...un esclavo pa sirbi bo,
Dios libra, Virginia, lo bo no ser mi ca-
tibp nunca; loque mi ta ofrece bo ta mi deber;
nos n ta yiu di e mes. Dios cu a man da nos sti-
raa otro ? Bay lih, bay cuida bo yiunan, cu ma-
yan sigur lo recompensa bo pa loque awe bo ta
sufri pa nan. Ay.
E pober muher ta sali, contento di a topa un
alma, no solo compasiva sino earitativa tambe i
Luisa a queda mir cu pena te cu el a disparce
tras di e palonan grandi cu ta forma un mondi
patras- El a bolbe drenta den sala i a sinta bebe
poco t cu tabatin na mesa cla,
Bueno, Luisa, tur cos ta cla, ta bo s falta
pa bisa nos cu bo ta bay tambe. Masque bo ta
marea un poco, bo por compana nos, Antonio ta bis....”
|
|
16 |
 |
“...nan conocemento, i liga tur asunto prom cu,
mi manda bi^ si e por bini su manece si o n.
, Bueno, mi ta. bay, yama Juan ay pa mi i
bis nos ta ward na cas un dia tam be, e s no
sa yoga ay banda. Te mayan merdia lo mi bin
tende.com a para.",
-Ay Alicia, mi ta bay warda bo; pidi JDios
pa tur cos bay bon pa mi i el a compan te afor
na stupi. Un rato prom cu Alicia a yega, Buisa
a .sali pa cas di. Balen tin. El a haya Anita ta stripa
i Balen tin ta, leza.
Despues di a saluda. como costumbre el a cay
sinta banda di Balentin i a bis:
)Mi yiu, ta dos tres dia mi n. mira bo na cas.
Bo ta seriq cu nos; mi ta comprende cu lo tin
algo entre bo i Matilde, pero bo no a hala esayi
nunca na mi orea. Esayi ,ta falta di confianza,
permiti mi bisa bo.
Dios libra! Wiwi ta nico hende cu mi tin
tanto confianza den dj. Enrique tambe ta mi ami-...”
|
|
17 |
 |
“...hus-
ta preis di pafia i el a sali pa su cas. Atardi ora
Gilberto a yega el a haya Luisa den gadreycuMa-
tilde. Di un rato cu el a yega Luisa a Lala com-
bersacion riba Luisita, su sobrina, pe mira cu e
por saca algo, for di Gilberto.
Mati 1de, el a cuminza, mi tin masha duele
di Luisita, bo prima, 9 pober mest traha duro,
sali tur dia camna un ora mas o menos bay yuda
tene scool. Pa loque Soeurnan por pag, ta quico
e ta sirbi? Mi a propone p'e bini cerca nos. Com
bo ta haya ?
Gilberto a queda sinta queto, aunque cu es idea
di Luisa no a gust mucho. N ta combini pa Lui-
sita ta n cas ayi, una vez a pasa e malora den
nan dos,. Pro den e mes e ta pensa:
Lp mi haci tur mi sfuerzo pa stroba su bini-;
mento, apesar cu masque e bini e n p conta su
mes berguenza. E mest ten oculto porque si,
pasobra ta malo pe mes. Lo mi nenga i si e des-
menti mi e mes ta queda malo.
Segun mi, n ta prudente mama haci,
Matilda ta opina, awor e por ta humilde, pero
luego si nos dun conflanza, e ta bin quere di man-...”
|
|
18 |
 |
“...quico bo ta papia ? ba bay su cas
hopi bez, com bo ta hay? E nta un bon mucha
muher ?
Aqui Gilberto a dicidi di hunga su papel mehor
posible.
Senora, e dl cu cara seco, pa e poco bez cu
mi sa pasa aya, mi n tin nada di papia contra dj.
Bo sobrina ta un bon mucha sigur, aunque muy
poco mi a trat. Mi negocio cu su tata tabata
semper pura pura, cu mi no sa sinta mes tin bez.
Luisa a queda mir den su cara cu un straneza
i el a puntra su mes tai com astucia i maldad por
a mata Grilberto su conciencia asina tanto, cu el por
sconde su crimen asina cara seco.
Ta strana mi, Gilberto, cu bo no a trat tanto,
una vez cu e mes Gilberto Damon^cu ta sinta mi
dilanti aqui, tabata bishita na cas di mi ruman pa
Luisita, su yiu. Bo por desconoce cu bo tabata
stim ?
Gilberto a bira friu, pero el a repone unbez, i a
contesta :
Pues, seflora, ta un hecho cu mi tabata stim,
mi mest reconoce. Pero tabata un cos di mucha-...”
|
|
19 |
 |
“...119
Ay, mi ruraan, fatal, te ainda su corazon ta
mes duro. E n paree bo ruman, Tidachi !
.No duda Alicia,, mi conoce Juan mashfi bon,
Tur e.serio cu bo ta mir ayi, Dios sa euanto e
n ta stima bo. Pero ata un auto ta pita cu direc-
cion pa aqui, Dios sa cu n t! I berdaderamente
tabata Juan cu dos amigo mas. Nan a drenta i cay
sinta hunto,
Alicia a bira mescos cu galifla riba webo, e ta
cohe su tas cu spiel aden i ta drecha su cara i ca-
bey; for di e tas el saca un mota di poeier chiqui-
to i ei a pas un poco na su cara. Cu satisfaccion
el a drai mira Juan, pero esaqui tabata ocupa cu
un paranda chiquito cu el a prepara pa anochi i
nan tres a bin busca Grilberto. Pa Matilde n ra
bia e a dicidi di traha un galein pa Gilberto por bay.
Gilberto, e di, ,,bam haci mi un fabor; mi
tin un negcio cu mi mest di bo pa sirbi como v
testigo i yuda mi firma un contrato.
-- Cu muchoplacer, i el a drai mira Matilde. -
Bay numa Gilberto, mi n tin nada contra, bas- ,
ta ta, na interes di mi ruman. Pero...”
|
|
20 |
 |
“...seca un 'dos lagrima di trast
cu quier a reda su duele.
Ijlsaqui si ta un malora, yiu, stop dihacima-
luco riba mi. Dios yuda Juan cu a pone bo ta yora
por nada." . , ,
Alicia a seca su wowo 1 el a despidi, bao di pre-
texto cu e ta sinti dolor di cabez. Pero' mes ora
cu el a sali e di den dj mes:
Juan mest bini cas,e compromete, anto ,1'e
sa qui lih e ta casa Sino, mi n yama Alicia.
Awor larga mi bay participa pober Gilberto cu su
querjda ta traha contra dj i qui bruha su liffa.
Matilde a queda sinta pensativo.
Ta com mi ta haci cu e carta aqui? Mi mest
pensa mi bon, prorn mi mustrle. Ta un hende
asina Gilberto ta ? Pero no, muher sd tai malo tin
bez brde. Dios sa qui clase de hende esayi n .ta!
I e A.licia ayi, ta unda el a sali cu tanto amor
pa Juan? Enfin n ta miasunto. Mimestinhopi
di haei awor cu carta aqui! I el a drenta cuarto
pa bay drumi, una vez cu Gilberto su ora a pasa
caba. E n papia nada cu su mama riba e carta
como el a comprende cu palabranan di sumama ta
cuminza bini na cla...”
|
|