| 1 |
 |
“...regalo cu un
tata por a haci na su familia. Tur loque ta falta
ta dos cuarto mas, pa nos yiunan ; un reparacion
general i un palacio e ta resulta bao di tur hendq
su bista.
Lo costa mash A trabao prom mi por descus-
tumbr for di aqui banda. Nos ta biba fresco i
ningun hende ta molestia nos. Quico mi yiunan
ta opina?
'Manera mama ta pensa,'mi ta haya masha
bon, Matilde a con testa.
Ami tambe ta quere mescos cu mama S i
sigur tio Enrique tambe ta di acuerdo. Unico cos
cu mi ta pidi papa, haci es sala un poco mas
grandi pa algun bez mi por tene un kloppartij cu
mi amigonan! Juan ta propone.
- ,.Ami ta aproba tur loque Luisa ta propone,
pasobra semper el a huzga bon. No pasobra ta
den su cara, pero te ora mi haya un mucha muher
di su calibre lo mi casa! ta idea di Enrique.
Gracias, Enrique, gracias por la flor Antonio
ta con testa. Ami no tin nada contra pa drecha e...”
|
|
| 2 |
 |
“...18
di inspector i hunto cu su yiunan i esposa nan
bin mira euanto e reforma a adelanta. Ya Matilde
i Juan ta cuminza figura nan, com alegre nan cas
lo bira i cu anochi den sala cu un vitrola, nan lo
pone bisinanan bato goza tambe, cu nan foxtrot,
two-steps, danzn etc. Cuanto bishita lo participa
de bez en cuando, den nan trit di helados i choco-
late sin conta e consideracion cu nan lo ta trata cu
n pa esnan cu ayera no a pensa mes siquiera cu
nan tabata existi. I vice-vers nan tambe por bi-
shita e parti di sociedad cu ta consider^, drentando
di mes den un otro categoria. Prom cu tres luna
un dozijn di cas tabata lamtd formando un hilera
cu ta tapa e bista mahos di e mondi nan tras.
Antonio a calcula su renta mensual pa 120 florin
na alquiler; pero necesidad di cas a pone cu cada
bez mas hen de ta bin busca un biba, un ta ofrece
12 florin, otro 15 florin. Su regia, awe luna, aw
placa, ta buta cu nan no por queda deb. Hente-
ramente cambia su cas di biba a queda; mahes-
tuosamente e ta...”
|
|
| 3 |
 |
“...ta refleha sonrisa den
cara di esnan cu tabata presente. _
De bez en cuando un flgura graciosa ta pasa du-
plicando su imagen den un par di espejo cuerpo
entero, una vez cu nan ta enfrente di otro. Un
espaciosa alfombra ta cubri mitar di e sala i ta
silencia vaivn di mecedornan di Viena. E otro
mueblesnan moderno a bin ocupa puesto di esnan
di caoba den sala, cu Antonio a cambia pa com-
place su yiunan. Cortinas di franja cora i ama-
rillo ta caba di agrada bista di transeuntenan.
Di un rato un cria, cu un delantera blanco ma-
nera talco bisti, a bin pasa t; luego Antonio a
lamta i a abri un vidriera preciosa, rematd na un
venduta unda su dono a perde hunto cu n su
opulencia, propiedad antigua di luho exagerada;
awe e pieza artistica ta luci den su sala, i for di
e multitud di cristales el a cohe algun copita i un
garafe, unda ta cologa na su garganta un plachi...”
|
|
| 4 |
 |
“...el a ri
para e diferencia entre e sencillez di antes i e luho
presente. Den e opulencia innecesario su yiunan a
bira menos caritativo, menos compasivo cu nan a-
tnigonan di antes i a bira casi un peso pa nan tra-
ta nan manera costumbre. Hasta Antonio, un hom-
ber serio i huicioso antes, a cambia por completo
su amigonan di awor ta hendenan cu ta quere nan
mas grandi cu otro i hasta den nan saludo ta sin-
ta tono. ,
El a ripara cu Enrique a sinti esayi tambe. Paso-
bra un rato prom tabata den sala hunto cu nan
Antonio a haci Enrique siguiente observation:
Enrique, bo ta mi ruman i mi no quier pa nos
amigonan tuma bo pa menos. Antes bo no a ocu-
pa bo cu bistimento, pero aw, ta sigur bo ta ga-
na* mas, pues ta natural cu bo 'por larga cose un...”
|
|
| 5 |
 |
“...23
Tur ta queda queto sin sa cual ta mehor.
Alafin Matilde a propone asina:
Papa, mi ta quere cu un baile ta mehor. Nunca
nos n balia i aw cu papa por, quico ta stroba?
Sala ta grandi, papa su prom yiu ta cumpli su 25
aha; ta muy natural si. papa por complace cu nos,
na invita nos amigonan yuda celebra e gran dia,
n ta sina Juan ?
. __ nTa claro, Ti, mi n ta haya mehor cos cu un
baile i mi quier mira bo balia un dia;
|
|
| 6 |
 |
“...trom cu ta
pone bo soda bo curpa mas tanto cu bo ta traha
bo oflcio cun na riscu di cohe un biento na bo
puimon adios te despues cu auto No. 111. Mi n
ta disgusta boso, pero un ehercicio di dien te pa sto-
ma ta mas probechoso cu di orea pa pia ! Aplauso
general bao di harimento sin stop.
Razon bo tin, Enrique, i bo deseo lo ta cum-
pli; pero lo mi cumpli di mi yiunan tambe cu un
baile cu sigur lo forma apetito pa bo comemento
Pero e gran quibramento di cabez ta invitacion.
Ouanto mvitado e sala aqui por carga?
Mi, ta calcula cu diez pareha por balia i un
diez mas xu no quier o no sa, mas o menos un
trinta mvitados, sin nan tin di balia riba otro manera
sardmchi! Juqn ta contesta.
. ~ Bueno, traha bo lista di invitados i Matilde
lo traha di dj i despues nos lo mira cual ta bini
acerca i cual ta queda af.
Mi yiunan, esayita un cos serio; nos a drenta
un epoca den bida cu nos mester saca nos cara ma-
nera sociedad ta exigf. Ta claro cu ta diflcil invita
tur nos amigo conocirnan di ayera...”
|
|
| 7 |
 |
“...29
/
puntra mi, mi direccion. Quizas ta cu n el a pi-
di e flgurin. Ta basta gracia di e tipo ayi. Mi
mester gradici cu un tarheta, qui bo di?
Mientras e ta papiando Luisa a drenta sala i a
informa e asunto. El a pensa un rato i a bisa :
Matilde, no gradici cu tarheta, larga esayi
pa nos, bo mayornan!
Masha bon, mama, larga nos lis.tr un rato
i nan ta abri i mira su modanan.
Ta net bon, larga mi gusta un moda pa mi
larga cose mi trahe di fiesta. Mi ta quere cu ya
ma haya un bon i el a indica su mama un tra-
he cu manga cortico i poco smal ria pia abao.
Esaqui ta un moda poco estravagante pa balia,
mi yiu, bo n por saca un paso den e saya smal aqui.
Pero ta moda, mama, qui mi qui haci;
abao na su stootican ta fia un elastic aden i e ta
rek cu pia ora ta balia aden.
Dios yuda e alma cu a manda busca e ma-,
lora di buki aqui pa bo. Un moda natural sin cos
di spectakel ta otro, pero bo no meste ta mara na
capricho ridiculo di moda.
Mama tin razon, pero corda cu ta den un
otro poca nos...”
|
|
| 8 |
 |
“...m
Un end ta drenU dn sala i Matilde ta bis:
Troca bo pafia i hiba e figurin aqui pa Shon
Leonor, e cosed cu ta biba den Hendrikstraat, ariba*
di e pacus El Regalo. Bo conoce ta na unda
Dun e carta aqui tambe.
Si ma hiba cos di Sra. Pancha pa Nonoclu
caba, tem mi tabata cerca dje, i e cria ta bay pa-:
tras atrobe pe sali. F
,, ~ nos ta casi eld, nos ta spera riba cosl
dushi, bolo etc, cu lo ta cld dos dia promisobra
ta encargo 'di papa cu Juan.
Asina cu e preparacionnan principaKtabata tira
tras di lom ba i fuera di bebidanan cu Antcnio na
acuerdo cu Juan a busca, e hubilarionan tabata tur
dispuesto pa celebra nan fiesta. Luisa ta e nico
persona cu no tabata mucho entusiasmd, pa su prin-
cipio simple i menos preocupado den bida i ora-
nan largo e tabata pensa riba su cama, qui mal re- j
sultado e cambio brusco den bida, por trece den
corazon hoben di su yiunan. Solo Bios por a com-1
prende i smti su afliccion i ta na El sol e por a ro- ;
ga pa bienestar moral di su yiunan.
jMara cu tur...”
|
|
| 9 |
 |
“...39
f /
m
ff
'ga poco e ta responde i tanto pensamento triste
a pasa den su mente cu el a dicidi baha papunda
pe keire poco. Su manece bon 'tempran Luisa a
manda yam. Balentin a bay caba na su trabao
di Isla, asina cu te anochi su mama abis. Como
e ta aprecia Luisa tanto, el a dicidi di bay tende.
Na porta di cas Luisa a contr caba i a drenta
cu n te den sala cerca Matilde. Pero Matilde ta-
bata den cuarto. Balentin, ta- quico a pasa
ayera noch! ? e. ta puntr i Balentin a conta tur
tos francamente cu a disguste i haci e bay. Luisa
a yama Matilde i a scual dilanti Balentin. Ma-
tilde a munstra cu e cos a duel . Juan a yega
acerca i a bin drecha e cosamistosamente bisando:
Bueno, Balentin, nos a falta, manera tur
hende por falta; bo sa mucho bon cu nos no por
a haci pa expres, siendo cu ta di aqui bo ta.
Larga nos bam hunga un domino i abri bo cara
lubida tur cos, i no pone mi ruman sufri.
Nan tur a lamta drenta den gadrey i di un rato
a paree cu tur cos a pasa den olvido. Pero Balentin...”
|
|
| 10 |
 |
“...bon bailad,
bistid na moda, conquistad di senorita, sport hasta
den nan harimento etc. Nan ta quere cu tesayinan
sociedad ta exigi. I uno cu no ta di e clase, ta
resulta mal tipo i menos social bao di nan bista.
-Bueno, tio, never mind tur e cosnan ayi; den
gusto di hende nos n por pone ley. Si tur paa
tabata di mes color, pacus lo n haya bende. Te
rato, mi ta drenta cerca papa poco, nos tin hopi
cos di haci; i e ta sigui paden.
El a troca basta, itiki, bo n ta hayd ? Enfin
mi tambe ta bay den sala, Matilde n sa cu mi
taqui! El a drenta saluda tur i el a haya Matilde
ocupadisima cu su preparacion pa tur cos ta cla
tempran. Luisa arreglando bolo, letter, trt i un
cria ta yena candy i dushi na scotter di glas. Ya cr-
tinas di fiesta cu nan lazo di cinta rosado tabata anun-
cia fiesta. Antonio i Juan tabata yena bebida na garafe.
Bin yuda, Balentin, Juan ta grita.
No, Juan, mi tin trabao aqui pe Bini Ba-
lentin, Matilde ta contesta.
Yiu, ta qui trabao bo por tin pe ?
Mara lazo o traha rushi...”
|
|
| 11 |
 |
“...48
Juan mes tabata para na entrada pa ricibi i/n-
vitadonan i mas cu un wowo amoroso a trata di
flecha su corazon na entrada caba. Apenas ultimo
parehanan a caba di yena sala, cu msico militar
a duna su anuncio cu fiesta a cuminza, Cada heer
a lamta nan dams marchando na forma di Virginia
Riel. Alafin esnan di padil.mti a yega na completa
e circulo, despues di pasa bao di un arco humano.
Ora tur tabata na lugfi, un senor cu nos a mi ra.
caba na cas di Antonio a tuma palabra. Tabata e
galante G-ilberto Damn. E tabata para enfrente
Juan de brazo cu Matilde; na un banda Antonio
i Luisa. Despues di a saca su lenso di seda cu un
gracia inimitable, el a dobl na. cuater i a primi
na su banda di cara i frenta cu cuidao, pe no
quita un tiqui di e poeier cu el a buta. Luego el
a cuminza un discurso di fiesta. Cu ademanes di
un orador notable el a duna rienda suelto na algun
frases na tempo i su deseonan pa felicidad diJuan
tabata aplaudl frenticamente. Prom cu Antonio
quier a gradici, un otro amigo...”
|
|
| 12 |
 |
“...ta Gilberto mest balia cun ? Cada
bez e ta drenta mas den duda cu Gilberto por ta
eonspira contra su amor. Tai com nan n present
como enamorado di Matilde na Gilberto? Seaanto
cu nan no a consider como amigo i frei di Matilde
o nan ta considera su amor pa nada serio. Tur e
cosnan tabata molesti i a pone cu e no a presenta
na mesa di bebida mas. Aunque e no tabata gran
bebed, e ta cohe un de bezencuando. Un amigo
di dj, un tal Pedro Perez a ripara esayi i a bin
ofrec pa nan dos bay cohe un, den sala hunto.
Pa n larga ni pa otro no ripara cu e ta fastio-
so, el a lamta. Pa desgracia e bitternan cu el a dal
no a sint bon na stoma, el a caa. Cada bez cu
e mira Matilde siijta, e ta haya Gilberto banda di
dj. Cu miedo e ta mira com Gilberto su^trato su
maneranan, su tipo ta agrada Matilde. Tabata un
gracia mira Gilberto su moda di balia. E tabata ha-
la atencion di tur hende, i hopi di e sefioritanan
tabata mira Matilde cu bista envidiosa, cu no ta
nan tabatin e privilegio pa balia cu ne. Casi...”
|
|
| 13 |
 |
“...51
yena sala. Tur esayi Balen tin tabata mira cu un
aerto duele, una vez e n por a saca su cara den
nada.
,.Pero, e ta puntra su mes te cosnan ayi hen-
ie mest sa haci pa nan ta considera den sociedad,
iunque cu nan ta carece di bon comportacion ? Pues,
si ta asina, mi ta condena sociedad cu tur su exi-
jencianan abominable di banidad i 'mi ta queda a-
tor. Den esayi Juan a yega cerca dj i a puntr lo
nguiente:
Balen tin, ta com bo ta serio asina ?. Lamta bo
;ombersa, bo ta tene bo atras. ta quico n ?
El a gafa Juan cu e tin dolor di cabez. Pero
:u qun e por combersa? E n ta mira un amigo
i dj den sala. E caranan'nobo, nan estilo aippu-
toso di combersa tapon asina mudo, cu mehor e
i ta den nan. Pero n ta combini pe queda sinta s,
)tro ta ripara tambe i e n caba di lamta cu Luisa
i yega cerca dj i a bay cu n den comedor.
Qui falta, Balentin ? Masque Matilde tin cu
jomplace cu invitadonan, n tin noodig di boso ta
euw-leuw di otro asina!
Ma balia cu n, Wiwi sd; pero ta unpoco
iolor di cabez...”
|
|
| 14 |
 |
“...vita mi, lo mi n ta haya papia cu bo awor aqui,
Harry, ta bisa.
Mi amigo, mi tampoco n ta haya mi bon
aqui den; figura bo, ora e tiponan ayi cuminza cu
nan poesla, mi mest queda malo den nan.
Nos tur tres ta di mes opinion; pero no o-
cupa boso cu otro su locura, laga cada quen haci
loque ta paree nan.
Bueno, larga nos bam cohe un cach, mi bo-
ca ta secu i Enrique ta lamta nan pa bay mesa.
E n forza Balentin como e labatin dolor di ca-
bez. Despues di un mei ora mas tur bishita ya a
bandona sala di fiesta, como a bira mitar di dos
caba. Balentin a bay prom, siendo e mest lamta
tempran pa bay isla. E no por a drumi sinembar-
go, cordando riba Matilde. Mainta su mama a pun-
tr com a bay, pero e n cont su disgusto na fiesta.
-S>^3888S>-
|
|
| 15 |
 |
“...caba i mi tin un idea cuan-
tp mi por progresa si e ta bon surti.
Bueno, nos ta cuminza cu un chiquito ma-
nera nos por i segun bo traha cu sinti* lo e bay
adilanti. Ta basta traha haci otro ricu.
Un batimento na porta i Juan a abri pa un se-
nor bon bisti.
Bon dia, ta aqui Antonio ta biba?
Si seflor, mi tin honor di sa su nomber ?
Vicente Parol, amigo hieuw di Antonio.
T- Drenta sinta un rato, mi ta bay yam.
Pareuw Antonio a tende e nomber. el a ranca
bay den gadrey i a trece e seHor den sala.
Palante, Don Vicente, haci bo na cas, iel
g introduci na Enrique i e yiunan....”
|
|
| 16 |
 |
“...61
bo ta macho franco. Pero segun mi ta ripara ta,
diez un or -caba, mi ta sigui,rt i e ta lamta, pero
Luisa ta drenta sala i Antonio ta introduci na don
Vicente. Di un rato el a yama adios i a sali. An-
tonio a bay directamente den cuarto di Enrique.
Bru, bo ta sara mucho lih. Ta un bon ter-
cio esayi, bo sa ?
Antonio, pr^m observation cu mi quid ha-
ci bo ta esaqui. Paquico el a gafla Juan cu e ta
bo amigo bieuw ? Ta impqsible cu bo por tabata
su amfgo, una vez bo n ta di su categorfa. Ma
awor cu bo tin dos cens si, el a hira bo amigo,
pero no di bo persona, sino di bo placa. Paquico
bo ta larga e hendenan ayi tuma bo haci macacu,
pa nan explota bo ? Sigur ta negocio el a bin pro-
pone bo, no ?"
,,Mi ruman, bo ta desconfla hende mucho li-
h ; cu ta pa bo sol mi mester ta enemigo di tur
aristocrat, caba n mest ta asina. Bo n sa qui utilidad
amistad dje hendenan ayi por ta maiian pa bo.
Utilidad nada, sino un amenaza pa bo pro-
piedad. Nan ta fingi un amistad cu bo i luego ora
bo cay...”
|
|
| 17 |
 |
“...70
Si, bo sa,;mi qui cii Elnita ta poc&tras,
quizas ta pasobra e ta bafta i mucho bez ta sala
curpa pa bay un festin, quizas pa falta di un bn
cos di saca cara; na curpa. Awendia pa Sa ta hn-
de, ta manera bo ta bistf, asina na'n ta trata bo.*
Claro, ta pesayi e cu n tin ta queda atras.
Otro cos, que tal di G-ilberto, e n tabata aqui awe ?
Si, el a bini un dos biahe mas despes di
afta di Juan. V
I com, nada ainda ?. i Alicia ta hari.
Di quico eri? Ta qi bo ta hari ?
Larga e maha, larga trasto, e hombr ta
yora henter dia pa bo, i mi n ta quere cu bo n'
sinti algo aihda. Mi tin masha conoci eu n i mes
dnochi di balia el a declara mi cld cu e ta sinti
un cos pa bo cu e n por splica. I bo ta quere
cu ta por nada el a bisa mi ?
Homber stop, nan tin astucia, i nan sa cu ns
lenga n sa para den nos boca i cu sigur mi ta
bay bati bo e bleki ayi. Com bo ta hay, e ri ta
sport ?
.,Wel, mi n tin nada di papia cntra dj,
Unico cos, cu e ta stim.i paranda poco aunqe
cu e ta n fini mucha homber...”
|
|
| 18 |
 |
“...72
No rabia, pero mi n ta quere cu bo suegra lo
haci mucho papel anochi di casamento den sala. N
ta fastioso pa un seftorita elegante manera bo, tin
un suegra preto, anto cabez marl Matilde a haci
manera e n tende, como e tabatin berguenza di re-
conoce e locura di mundo i un poco duele pa sigui
riba e asunto. *
Per ta imposible pa G-iiberto por a mira mi
un dos trez bez, sin combersa drechi cu mi, cu ya
e por ta stima mi. Ta un simpatia e por tin pa mi,
como amigo di Juan, nada mas.
Alicia a queda mira Matilda cu un wowo facina-
dora pa trata e golpe decisivo pe logra su inten-
ts. E tin un arma invencible, pa triunfa i como e
tin sumo interes na yuda su aliado, G-ilberto, el a
halza e trampa pa cohe Matilde aden i a bis.
Pa mi bisa bo cla, Gilberto a scirbi bo i co-
mo e tin mi mescos cu ruman el a pidi mi duna
bo e carta aqui p. At. i e ta saca un envelop
for di su bus i e ta entrega Matilde. Matilde no a
tum i a contesta:
Bo sa cu mi no por tum, prom como mi
n por ricibi su carta...”
|
|
| 19 |
 |
“...lo mi ser un esclavo pa sirbi bo,
Dios libra, Virginia, lo bo no ser mi ca-
tibp nunca; loque mi ta ofrece bo ta mi deber;
nos n ta yiu di e mes. Dios cu a man da nos sti-
raa otro ? Bay lih, bay cuida bo yiunan, cu ma-
yan sigur lo recompensa bo pa loque awe bo ta
sufri pa nan. Ay.
E pober muher ta sali, contento di a topa un
alma, no solo compasiva sino earitativa tambe i
Luisa a queda mir cu pena te cu el a disparce
tras di e palonan grandi cu ta forma un mondi
patras- El a bolbe drenta den sala i a sinta bebe
poco t cu tabatin na mesa cla,
Bueno, Luisa, tur cos ta cla, ta bo s falta
pa bisa nos cu bo ta bay tambe. Masque bo ta
marea un poco, bo por compana nos, Antonio ta bis....”
|
|
| 20 |
 |
“...98
Capitulo XV.
huisa ta haya prom mal impresion di Gilberto.
11 manece anochi tabatin un consulta basta
serio na cas di Antonio. Enrique tabata
gftyj presnte, pero na ora di mayor combate
tSs^el a sali, como e tabata consumf masha i
no ta su luga, el a comprende cu e no tabatin
nada di manda den cas di Antonio.
Luisa a yama nan tur na mesa den. sala i aya
el a euminza informa Matilde com su asunto cu Ba- 'l
lentin a queda. Prom el a queda queto, como e
n tabata sabi.quico respond e ora ayi pero des- '
pues el a tuma un brio i a contesta:
Mama, mi ta quere cu Balentin ta haci cos
di mueha; e n ta contento cu ningun hende i cu .
ta p s, mi,por bien drenta derde orde. Mi bisa
mama c\£, mi ta quere cu ya e mes a lubida riba
hos amistad cu otro caba.
Ma mi yiu, bo ta quere ta husto, stima un
bon mucha homber asina, for di tem ba haya tino
di amor, pa bo mest lag solamente pasobra e ii
ta gusta e iocuranan Cu tin na modaawor?; Quico
ta di tur e tempo cu bo a stima ? Bo n sa cp e
amor ta...”
|
|