1 |
 |
“...? Lo n ta bon si nos ctimpra
pida tera den cero di Quinta o den Scharlo i traha
un bonita cas aya banda ?\
Segun mi, n tin lugar mehor pa nos biba
cu aqui mes. E cas aqui ta traha cu sodor di bo
frenta, ta orgullo di bo ofieio i prom regalo cu un
tata por a haci na su familia. Tur loque ta falta
ta dos cuarto mas, pa nos yiunan ; un reparacion
general i un palacio e ta resulta bao di tur hendq
su bista.
Lo costa mash A trabao prom mi por descus-
tumbr for di aqui banda. Nos ta biba fresco i
ningun hende ta molestia nos. Quico mi yiunan
ta opina?
'Manera mama ta pensa,'mi ta haya masha
bon, Matilde a con testa.
Ami tambe ta quere mescos cu mama S i
sigur tio Enrique tambe ta di acuerdo. Unico cos
cu mi ta pidi papa, haci es sala un poco mas
grandi pa algun bez mi por tene un kloppartij cu
mi amigonan! Juan ta propone.
- ,.Ami ta aproba tur loque Luisa ta propone,
pasobra semper el a huzga bon. No pasobra ta
den su cara, pero te ora mi haya un mucha muher
di su calibre lo mi casa! ta idea...”
|
|
2 |
 |
“...seman Juan ta cumpii su 25 a-|
na. Despues di a pasa tanto tem asina queto, ta'
husto di celebra esaqui cu ta un fecha cu ta yena
nos corazon cu hbilo. I quico tur hende lo bisaj
si mi haci nada ? Nan lo yama mi tranca i papia
riba nos.
Permiti mi, Antonio; ta natural;*i muyi
husto cu boso celebra Juan su cumpleafios i cu
boso derecho; pero no ocupa bo nunca cu lo-f
que' nan quier bisa i papia riba bo. Bo ta;
dono di bo mes i di bo placa. Bo ta gast ora ta.
necesario i bo n tin di complace cu ningun. Seal
homber, i no larga otro manda riba bo cu nan di- ;
ceres.
Acord, lo mi haci asina, conseheronan prm|
dente Bam mira awor, yuda mi organizae fiesta. |
luna aqui Juan ta quita foi pacus i mi ta bay
pone un negoshi p. Pues larga nos duna ocasion
di ofrece su amigonan un fiestari oia tur cos caba
l cuminza traha cu un sintf di 25 afa cu e ta bay |
cumpii i Den esai Juan ta drenta i Antonio ta bis :1
Juan, mi yiu, yega acerca; Luisa yama Ma-
tilde pa nos prepara e fiesta na debida orden....”
|
|
3 |
 |
“...idea, pero n ta mehor nos ba,yi
in vita nan na nan casmes? AsinanostasAowmas. 1
Si, papa tin razon. Pero Matilde tambe mest .1
bay, como e tin di combida damsnan. Papa, otrojj
cos; m'a bay coh midf na Sastreria Ba Tijera i j
ma encarga nan tres flus, n ta bon ?
Claro, mi yiu, bo tin mest di nan.
Den esayi ta drenta un cartero cu mail. Pen ei
cartanan a bini un flgurin di National' pa Matilde. |
Juan a tum pe bay sorprende Matilde cu n. PeroJ
Matilde ta straHa algo, como e no a manda busca;
ningun.
Juan, sigur ta bo a haci e gracia aqui di
pidi pa mi, e ta bisa.
Ami no; sigur ta papa, larga nos puntr.
Pero no tabata Antonio tampoco. Nan a sinta
pensa i alafin a dal na Matilde su sintir, cu luna
pasa un dia cu tabatin un bishita un hoben a
informa su direccion, despues cu nan tabata. papia
di e sorto di flgurin.
Para un poco, Juan, bo n ta corda Miguel
Bravo, cu a bini cu familia Nuflez aqui i a sera :
conoci cu nos ? Pues papiando di National el a
i...”
|
|
4 |
 |
“...kloppartij, na
balia di esaqui, na picnic djesaya, efftin hopi dj
cosnan ayi mas. Maan anochi lo bo mira poco
cara straHo na fiesta. Percura pa bo t'ayi tempran,;
ya bo sd.
Pa no queda mucho reparable lo mi bini;
pero lo mi n sinti mi na cas. Sst, mi ta tende un
pia, sigur ta Juan ta bini!
Juan a yega di afor i a pasa dilanti cuarto di En-j
rique i a puntra na porta p. Enrique a abri
1 a salud. '
Tio, que tal ; xoh ta bo> tayi, Balentin ?
Com ta bay ? maan ora asina aqui, ta otro. Bo!
n tin ningun discurso prepar pa bo amigo ?
Pues, deseonan sincero lo mi tin pa bo, aun-j
que mi no por expresa nan na discurso; pero lo
n falta algun di bo amigonan intelectual cu lo
tira un bon speech....”
|
|
5 |
 |
“...berde, bam..I T Matilde ta coh nJ
na sa braza pone carga algun wea cu lelie pa pronk
den hukinan di cas riba nan pedestal. Dspues di
un rato un empleado di luz a bin aumenta claridad
cu 1 luz mas pa trece luho na fista. Asina nan
a sigui traha henter dia na drecha cas como su
manece ta fiesta. Ultimo hende cu a yega tabata
un mucha di winkel cu a trece fluz di Antonio i
-Juan. Masha strafio esaqui a queda com Enrique
no a larga cose un fluz nobo i el a risca puntr
si ta hoga e ta.
No, mi n cose ningun nobo, pasobra^mi tin
un fluz bon i nobo dos bez bisti. I como mi n ta
ricu, esayi mes ta bon/ Juan no a haci mas obser-
vacion. Balentin a tende asina, su corazon a dal
te den su boca, como e no por a larga cose un
nobo tampoco. Pero ta obligacion cu e meste ta
nobo? E quier a sa quico Matilde ta pensa di esayi,
e ta bay cu e poco usa mes i larga Matilde haci
su observacion si e qui, ya e ta conoc mehor....”
|
|
6 |
 |
“...e porta di gadrey padilanti;
a we cas di Antonio Salazar, doHo di diferente otro
casita ayi banda, tabata destacd den un mar diluz
for di es scuridad apenas sorprendf pa otronan ayi
banda.
Dos poliz na gran tend tabata tene un pasashi,
abri mei-mei di e mironesnan, pa invitadonan por
pasa libremente. Pa sietor ya autonan a cuminza
invadi e poco tereno enfrente e cas pa trece i bolbe
busca otronan.
Tabatin un mezcla di col di tur sorto di yersey,
seda espejo, amor i metalique etc., no tabatin
ningun dams cu bahando for di nan auto a falta
un sosten, pa mano corts di su pareha galante,
amigo di hubilario.
Varios Senora cu nan esposo, amigo nobo di
Antonio, a bin honra e fiesta cu nan presencia....”
|
|
7 |
 |
“...m
co ? No, rios ta mes hende cu nan i nos mest
trata di ta cmpletamente independiente di nan
opinion.
Esayi lo mi percura pa n socede; camina ta
combini mi, ayi tin negociono quere cn mi ta
ningun macaco. Otro cos, ayera nochi mi a sinti
Balentin masM serio, qui falt, bo n sa?
Wel, e dianan aqui e ta poco preocupa cu
un asunto serio. E tin idea di propone boi Luisa
pa sera compromiso pronto ; asina e ta mas sigur di
su amor cu Matilde.
Segun mi, e cos n tin tanto pura, una vez
ma consder cs di mucha te ainda; i Balentin
no por casa ainda, una vez cu e no tin un bon
trabao, pe cria ni su mama na un drecho.
Per e no a deelara boso francamente cu e ta
stima Matilde cu intencion di compromete mas pronto
posible ?
' Si, mi no por nenga, pero e dia tabataotro.
Awor ta Matilde mest sa. Ta diez siete afla s e
tin i mi n sa qui gran felicidad n tin ta sper.
-- Pa mi n tin mehor felicidad cu esun cu Ba-
lentin por dun; i si bo ta aprecia su comporta-
cion i bon caracter, yud pa haya un mehor...”
|
|
8 |
 |
“...67
Bru, bo n papia absurdo. Quencu quipor mir,
mi no por rspond pa nan modo di apreci ; pero no
pone ningun gremiOj.ni raza, ni eol pa ehemplo,
pasobra mi n ta depende di ningun su capricho.
Si e ta condena, esun cu ta apreci n ta haci bon
cu su presentia, pa aristocrat cu e por ta. I mi
no ta quere mi di menos balor o menos criterio cu
ningun otro. Paquico Corsouw rrtest acepta un cqs
pa modelo, nicamente pasobra Paris o Caracas a
haci ? .1 si ta den Moulin Rouge el a balia na Pa-
ris, nos mest baha nos tambe pa acept, pasqbra
el a balia den e Moordenaarstraat" europeano ?
t rTa bon, pastor, bo sa defende moralidad na
su tem. pero corda cu ainda bo n drenta combento,
never maind e cosnan ayi, Iarga nos tira un ,sain-.
buya, i cu hecho na palabra tur a lamta tira un
cabez dn bafio. Despues di a goza un bano na nar>
gusto, nan a drenta i pidi un bon sandwich pa calma
e hamber cu e bafto a provoca.
Nan a sigui despues cu auto, pasa cumpra un
Kwajongen dubbele kroon na camina. Bitter a cohe...”
|
|
9 |
 |
“...el a declara mi cld cu e ta sinti
un cos pa bo cu e n por splica. I bo ta quere
cu ta por nada el a bisa mi ?
Homber stop, nan tin astucia, i nan sa cu ns
lenga n sa para den nos boca i cu sigur mi ta
bay bati bo e bleki ayi. Com bo ta hay, e ri ta
sport ?
.,Wel, mi n tin nada di papia cntra dj,
Unico cos, cu e ta stim.i paranda poco aunqe
cu e ta n fini mucha homber i muy tratable.
Den di hs s, Ti, bo n ta sinti cu e ta
namora bo ? i e ta cohe su manonan tene.
Namora mi ? Mi n ta quere nos ningun di
dos ta pensa esayi.
' Pues, mi sa sigur, cu e qui bo Cu locra,
quizas ta bo por tin algun contratiemp....”
|
|
10 |
 |
“...ter a bende e ultimo i di mas apreciada prenda, cu
ta renchi di. matrimonio, pa nan no buta nos na
caya. Pues, contenta bo, ata 85 florin ta loque Dios
mes a conserva pa bo, como nunca e ta bandona
su criaturanan pa nan suerte. Mas acerca desgracia
i mas severo miseria ta, mas cerca consuelo i ale-
gria tambe tayi, i e ta entregu e 35 florin cu el
a haya di chque cu el a larga cambia na banki.
Unico cos cu mi ta pidi bo, paga esun luna i per-
cura bo yiu pe cura pa bo sigui bo trabao i no bisa
ningun hende di mas confla di bo loque a pasa....”
|
|
11 |
 |
“...Semper ma ga ba Arubianonani nos simptijco
i tratabi Bonerianonan. Pero larga mi sigui. Bo mes-
ter sa cu un estrarihero a larga un copa pa clubnan di
Tennis lucha p. Claro cu tur club lo mester tin
drcho di lucha p i hunga. Com cu ta, nan a
tene nos amigonan afor. Tin ta bisa cu ta pa esuri
cu tin e actual copa no perd, pero ami cumilen-
ga n' sa bira den mi boca papia soquetada, mi ta
bini af cu n, manera-su mama a pari At
compai, nan no qui p arisnan second hand subi
nan tereno, nan rio qui ningun contact, si nan
fanna por ta hunto, den nada.
. Nan cu tin e copa no quier mira ni un tiki ca-
chicachi cofi bruha den nan lechi. Alberto bo sa,
nos n por drecha mundo. Tin miles sociedad pa
nos ta unf manera ruman, ma tur tin esayi deh nan
prgama s. Pero ta imposibl pa mira es obra
ggantesco, taritem tin tanto preocupacion' tarit
anhelo na grandeza. Pa mi idea cada un mest c-
noce nan mes, queda cu su grmio i obliga esnan
cu ta mas bon para, respeta nan pa nan educa-
cion, comportacion i dignidad...”
|
|
12 |
 |
“...Esayi
a socde semper, pero orguilo, e vicio estpido ta
haci hende sin berguenza i masque nan ta mira un
draw-back padilanti caba, nan ta risca acerca esa-
yanan. Envez di busca cultura, den instruccion i
'art, independencia pa nan gremio, nan mes ta haci
nan poco di busca pa otro su compafiia haci nan
grandi. Basta nan haya dos cens, ya nan n ta
bo pare uw mas;
,',Riki, mi ta aprecia bo pa bo franqueza. Ta
duel mi di e sorto di curazolenonan. Gracias a Dios,
ns ta den un tera di menos locura o ningun.
Mucha honra pa boso, pero como mal ehem-
plo sa pega, queda Aruba pa boso no carga e ma-
leza trece- den pueblo. Pasobra na Corsouw tur es-
traflero ta bira despota o nos mes ta haci nan. E
mes cu bo ta topa sea na Venezuela, Colombia, Sto.
Domingo, tan tratable, tan demcrata i sans-gne, ta
cambia asina tan to na mi pober tera, cu bo n. ta
conoce nan mas. Pasobra nan ta mira com un par-
ti di mayoria cu ta nos, ta tene otro abao cu des-
precio. Den esayi vapor ta pita i Enrique ta lamta.
Enfin...”
|
|
13 |
 |
“...,,Pues ainda mi! ft por dada bo ningun de-
talle di esayi; mi sabi cu Balentin tabata stima
Matilde, pero mi no Sa; seriedad* di e cos, como e
no tabata participd na pblico ainda.
Pto lo mt informa cerca Matilde1'mOS. i $#$i|i
sa dom tur asunto ta para. - : ,
*. Pero ya e mes atardi cu nan a'drenta C^ofixf
su siguiente mainta Gilbert a. forma Matilde n
declaraeion serio i Matilde a priminti di dun on-
testa despus. Pesayi, cu Gilberto a forma su plan
di ataque, informando ceroa su amigo Joan di e
relacion di Balentin i Matilde. ' >
Bueno Juan, larga nos tuma un ponche cre-
ma, mi n ta tufia bitter e dianan aqui!- i el a
pidi dos kelki di e bebida. Despues di un rato nan
a parti fr di otro, como Gilberto tabatin un asrK
to di bay regia i Juan a sigui pa su cas. Gilbert
su oflcio tabata pacotiyero, pero su tata ta pas al-
go pa luna pa su mantenecien. E ta yiu natural
di Don Pascual Damon, di cual e ta usa su ape-
llido ilegalmnte. Su mama ta na Puerto Cabeilo i
su tanta, banda di tata,...”
|
|
14 |
 |
“...asunto cu Matilde tabata
un asina delicado cu mi n tabata sabi com cuminza
cu n.'*
-~,Pues, mi quid regia tur e asunto awe mes i
mi quid pa bo ta hunto. Mi ta stima bo como mi
yiu i si ta para na mi poder so, Matilde n'por casa
cu dtro hende si n ta cu bo.
Masha tan to mi ta aprecia Wiwi su consider
racion pa mi, pero aunque mi ta stima Matilde como
mi prom amor, mi a bin comprende e dianan aqui,
cu ta bin tin masha obstaculo pa vence prom mi
por casa cu n.
V
traha ?
mest ?
Ta strafo, mi n ta mira ningun. Bo n ta
Bo n* ta comporta bo bon ? Ta quico mas
Wiwi su caracter ta asina sublime, cuWiWi
n ta quere cu tin mest di mas cos den inundo.
Ta pasobra Wiwi no a cambia di humildad na or-
gullo, manera otro sa cambia di pobreza na riqueza,
ta psayi Wiwi ta quere tur hende ta opina mes-
coS. Matilde antes, tern nos tur dos tabata yiu di
artesano, e tem e tabata mi pia pa casa, pero awor
cti tant e i -Juan a drenta den un bida nbo, unda
amigonan di tono a bin ranca nan di mi amistad,
awor ta dificil...”
|
|
15 |
 |
“...97
por cambia loque ta malo den bon; pero si taba-
ta para na mi mano s, anto ningun di e locura-
nan cu bini cu placa i posicion lo por a drenta mi
:cas ni den cabez di mi yiunan. Mi ta bay Anita;
Balentin, corda semper cu bo ta queda mi yiu cu
oni ta stima, i tur mi esfuerzo lo ta haci pa mi
mira bo unf un dia cu Matilde. Adios, te maHan
i e ta sali pa su cas. Pero Balentin a compan te
|na porta i el a bira atrobe sin nan sa paden cu
lel a yega te ayi. Ora el a bolbe cas su mama a
|bis asina:
Mi yiu, mi ta comprende pa bo i ta duel
pi, pero hopi dia caba como bo mama, mi quier
Ia munstra bo cu lo bo haya bo pura den asunto di
Icasamento cu Matilde, pa via cu tanto , su tata
i ruman a cria polet awor i cu sigur nan n ta
|quere bo nan igual; i si mayan bo casa cu n-
: bashf manera bo ta, semper e ta queda cu un po-
lder riba bo. Sorto di matrimonio asina ta peligroso".
I Si mama, tur razon mama tin, pero lo peor
|ta, cu ma tende sigur, cu G-ilberto, e hobencumi
ftabata papia di dj ayra...”
|
|
16 |
 |
“...Antonio. Enrique tabata
gftyj presnte, pero na ora di mayor combate
tSs^el a sali, como e tabata consumf masha i
no ta su luga, el a comprende cu e no tabatin
nada di manda den cas di Antonio.
Luisa a yama nan tur na mesa den. sala i aya
el a euminza informa Matilde com su asunto cu Ba- 'l
lentin a queda. Prom el a queda queto, como e
n tabata sabi.quico respond e ora ayi pero des- '
pues el a tuma un brio i a contesta:
Mama, mi ta quere cu Balentin ta haci cos
di mueha; e n ta contento cu ningun hende i cu .
ta p s, mi,por bien drenta derde orde. Mi bisa
mama c\£, mi ta quere cu ya e mes a lubida riba
hos amistad cu otro caba.
Ma mi yiu, bo ta quere ta husto, stima un
bon mucha homber asina, for di tem ba haya tino
di amor, pa bo mest lag solamente pasobra e ii
ta gusta e iocuranan Cu tin na modaawor?; Quico
ta di tur e tempo cu bo a stima ? Bo n sa cp e
amor ta esun mas sincero? No confundf amor cu
freimento; e ta mas, pasobra freimento ta enemigo
di amor, como e ta haci imposible...”
|
|
17 |
 |
“...Antonio ta
contesta, - , : ........
I Balen tin por yuda cu e no tin mas gana
men to ? Te mes qui queda atras ? San Francisco
a bisa un palabra masha prudente : Senoritas, warda
boso prom amor pa boso prom man.
Larga mi splica loque Luisa ta bisa na otro
manera: aunque_ mi n tin nada di papia.. No
frei un hende nuna, promer bo ta sigur cu bo ta
berdadera namora di dj, i ora bo ta completarnent
sigur di bo amor, bo casa cu n. Enrique ta cay aden.
Pero mi no a frei Balentin, pues mi np
tin ningun comprmiso cu n, sino mi palabra. E
tem, mi n tabatin sinti, ma awor ma mira cu
quizas 'tih un mehor felicidad ta warda m.
E ora Enrique a corda riba Gilberto i cu escusa
di bay be be poc awa el a larga nan s cu nan
asunto.
' Si mi yiu, quizas cualquier di bo amigonan
nobo tin, un dj gran tiponan, ta stima i bo ta sinti
bo menos hunto cu Balentin. Pero asina cu tin un
Dios, Balentin ta superior na tur cu bo por conoce.
No confundf amor cu es emocion pasahera cu hende
sa topa na un baile, unda...”
|
|
18 |
 |
“...bo sol nan sa conbersa i semper ma hala
bo atencion ariba. Tene cuidao, mi yiu, warda bo
amor pa bo felicidad i no malgasta e tesoro den
aventura vana. Corda cu bida di matrimonio n ta
wega di popchi; ta un camina largo cu nos mest
camna, i esayi ta depende di e amor cu a principi :
si bo n ta sigur den bo camina, bolbe atras, pa bo
n queda na mitar.
E palabranan di Luisa a forma un silencio strano,
ta manera e otronan tabata na duda di nan idea.
E mama no por a papia mucho, como e n tabatin
ningun na su fabor i Matilde a haya un forza caba
den Juan i nan tata. El a dicidi di bebe te ultimo
gota for di e caliz di amargura.
E tabatin un presentimiento, cu ta bay drenta
un poca poco peligroso pa felicidad di su yiu, i
el a hura di stroba e malora. E no a latnta mucho
contra Matilde, como e sa com rebelde mucha mu-
hernan sa bira, masque bo ta conseha nan pa bon,
ora cu nan ta stima ciegamente. Pero tur loqueta
Matilde su error ta e categoria eu un premio di
billete a hinca nan aden. Su manece...”
|
|
19 |
 |
“...hoben. Pero Gilberto ta pa casa cu su prima i
el a decidi di sacriflca su secreto i spierta e tia na
tem, pa evita e malora, siendo e n quier mira su
prima cu un malhechor.
Tia, e ta puntrapa siguranza te Gilberto
aqui ta compromet cu Tilda?
Sr, mi yiu, aunque no te ma desea pe.
.. Pues, tia tin razon di no a gust; pero loque
a tene secreto hasta pa mi mama, awe lo mi
divulg, na bienestar di mi prima i su familia. Mi
ta spera cu tia lo warda e secreto tambe, aunque
pa mi mes lo mi no confla ningun hoben mas.
yiu, conta mi libremente i Dios lo pordona
bo si bo a peca i si bo quier trata esayi na bien-
estar di otro pa evita loque ta malo.
Ds Idgrima ta cay for di suf wowo i secando nan
poco-poco el a tuma un curashi i conta lo siguiente: .
Tia mest sa, cu prom papa muri, nos tabatin
algun bestia i nos sa bende ora tin hopi. Gilberto
tabata haci negocio di bestia pa mata i fatalidad a
gui na nos porta un dia cu el a yega i pidi mama
poep awa. E no tabata tan bistid manera su re-...”
|
|
20 |
 |
“...Gilbento ta cumiDza hay den pana.
atilde n' ta gusta e labadera cu nan tinr
pasobra e ta quibra su pafianan. E mes a
sali pa busca un otro. El a tira un bista
den e casitanan di su tata i un di nan a
munstr cas di un labadera. El a drenta i a haya
un pober muher ta duna yiu lechi.
Bon dia, ta labadera bo ta ?
Si mosa, ta un hende mosa mest ?"
Si, mi mest di un hende pa laba na cas i ma-
nera mi ta mira, bo tin dos yiu chiquito; pero
esayi lo stroba bo?
Ta duel mi, mi n por hiba nan na cas di
ningun hende, pa nan no molestia i fada cu nan)
i mi n por laga nan s pa un desgracia n pasa
nan.
.,Bueno, lo mi manda pana pa bo. Pro-
m di papia riba prijs Matilde quier a informa ta.
quen e muher ta.
Bo ta casd ?
** Si mosa, mi ta casa i awe cu mi ta pasa
trabao cu mi dos yiunan, mi tin di gradici mi mes
estupidez cu a hinca mi den e malora aqui. Paso-
bra mi tabata un mucha cu bon principio, cu pla-f
ca, cu cria, for di chiquito den cas, bon educa den
cas di mi grandinan.
Ora ma haya sinti n...”
|
|