1 |
 |
“...cas aya banda ?\
Segun mi, n tin lugar mehor pa nos biba
cu aqui mes. E cas aqui ta traha cu sodor di bo
frenta, ta orgullo di bo ofieio i prom regalo cu un
tata por a haci na su familia. Tur loque ta falta
ta dos cuarto mas, pa nos yiunan ; un reparacion
general i un palacio e ta resulta bao di tur hendq
su bista.
Lo costa mash A trabao prom mi por descus-
tumbr for di aqui banda. Nos ta biba fresco i
ningun hende ta molestia nos. Quico mi yiunan
ta opina?
'Manera mama ta pensa,'mi ta haya masha
bon, Matilde a con testa.
Ami tambe ta quere mescos cu mama S i
sigur tio Enrique tambe ta di acuerdo. Unico cos
cu mi ta pidi papa, haci es sala un poco mas
grandi pa algun bez mi por tene un kloppartij cu
mi amigonan! Juan ta propone.
- ,.Ami ta aproba tur loque Luisa ta propone,
pasobra semper el a huzga bon. No pasobra ta
den su cara, pero te ora mi haya un mucha muher
di su calibre lo mi casa! ta idea di Enrique.
Gracias, Enrique, gracias por la flor Antonio
ta con testa. Ami no tin nada...”
|
|
2 |
 |
“...27
Ai. mama, ta asina mundo ta, ta manera e
ta lora, nos tin cu lora cu n, nos n p queda atras
tampoco. Mi tin masha sofio, te mainta, bonochi
mama! i e ta siali pa su cuarto.
Luisa ta mira tur e cambio como principio di un
calvario, cu e mest bin pasa den su bida, pasobra
e simpleza cu el a lamta aden n ta permiti drenta
cu esaquinan.
Despues di a pidi Dios conserve su Matilde den
e bon costumbrenan cu el a lamta cu n i aleha
tur corrupcion cu e tono por trece den dj, e ta
pega sofio. Asina a reina porfln un silencio den e
'cas i tur sobra tabata sosega nan cabez mas tanto
cu nan curpa, pa e preocupacionnan cu sa bini den
bida.
Capitulo V.
Preparaciones pa e gran dia.
i nos menciona detalladamente tur e prepa-
racion cu tabatin nos lo cansa nos lectornan ;
pero pa un gracia lo nos menta algun. Diez
cinco dia prom Juan su cumple-anos ^ a el
a participa na su amigos i conocirnan. El a pone
un aviso den Boletin i mas abao unica participation
lEsayi tabata un idea di dj, cu a hay poco com-...”
|
|
3 |
 |
“...29
/
puntra mi, mi direccion. Quizas ta cu n el a pi-
di e flgurin. Ta basta gracia di e tipo ayi. Mi
mester gradici cu un tarheta, qui bo di?
Mientras e ta papiando Luisa a drenta sala i a
informa e asunto. El a pensa un rato i a bisa :
Matilde, no gradici cu tarheta, larga esayi
pa nos, bo mayornan!
Masha bon, mama, larga nos lis.tr un rato
i nan ta abri i mira su modanan.
Ta net bon, larga mi gusta un moda pa mi
larga cose mi trahe di fiesta. Mi ta quere cu ya
ma haya un bon i el a indica su mama un tra-
he cu manga cortico i poco smal ria pia abao.
Esaqui ta un moda poco estravagante pa balia,
mi yiu, bo n por saca un paso den e saya smal aqui.
Pero ta moda, mama, qui mi qui haci;
abao na su stootican ta fia un elastic aden i e ta
rek cu pia ora ta balia aden.
Dios yuda e alma cu a manda busca e ma-,
lora di buki aqui pa bo. Un moda natural sin cos
di spectakel ta otro, pero bo no meste ta mara na
capricho ridiculo di moda.
Mama tin razon, pero corda cu ta den un
otro poca nos...”
|
|
4 |
 |
“...31
? Bam Enrique, bo mes conoce Matilde, lage cu
su tnodanan. i nan ta bay sinta padilanti. Matil-
de a haci manera e n tende i a puntra:
Mama, n ta mehor nos manda e figurin pa
Leonita cosed i larg manda un nota di loque mes-
t pa nos? Mi n conoce nomber djadornos aqui.
Masha bon, mi yiu; pero ba tende su preis ca-
ba? Informa cerca un otro prom.
Ay, mama, asina nta caba. Mehor nos cu-
minza cu tem pa nos n hoga. Pero pa mama a-
wor, quico mama ta bisti?
Ami,.nada; mi. tin hopi pafla warda cu mi
n sa bisti; mi ta scohe e mas apropia i lo mi bis-
ti ft dia ayi." (t
Dios libra; qui nan lo bisa ? Sigur ta un yiu
egoista mi ta, bisti nobo i laga mama bisti bieuw.
3 No, mama, mest cose un bonita bisti, i e ta bus-
ca un borrmoda. Alafin el a bisa : Ata mi qui i
e ta mustra su mama e.
E ta nechi, e ta bon, mama, Juantadeela-
I ra. Matilde marqu pa mama ; su pafla ta cumpra
I caba?
No, pero Leonita lo regia esayi i manda recibo.1
Ah no, esayi si cu no; mi pafla mi mes mes-
I t cumpr; ami si n...”
|
|
5 |
 |
“...amor lo eclipsa
cu di bo ; bisa mi eld loque bo ta sinti, si realmente
lo mi ta correspond pa bo.
Matilde a baha su cabez i despues di un dos mi-
nuto a sali un si emociond foi su boca.
Balentin a besa su mano, i a bis cu pareuw e
por, lo e declara esayina su mayornan i comport
pa nan deseo ta cumpli'.
Den esayi Juan a bolbe i e coloquio amoroso, cu
ta e prom piedra pa construction di un bida nobo
tabata interrumpi pa sigui despues cu un fervor
serio i sincero. Asina cu Balentin tabata tratd cu
masha confianza na cas di Matilde.
Alafin despues di algun tem, Matilde cu tabata
respeta su mama mucho, a spirta Balentin cu e ta
participa su mama di nan amor. Conbenido Balen-
tin a queda i asina cu Luisa a haya sa i a queda
masM contento. Luisa di su parti a participa An-
tonio i asina henter cas a haya sA
Despues di a haya aprobacion di Anita, mama di
Balen tin, esaqui por a bishita cu mas libertad i tur...”
|
|
6 |
 |
“...37
I
0 mas djente di oro. E tabata masha generoso cu
poeier na su cara. Un peifta a la brosh a caba di
Icompleta e cabez di bon tipo, hinc den un curpa
1 di figurin cu sigur a con tribui na propaga bon tijera
di su sastre. Un corteabajo di verlak cu hilchi di
goma ta sostene e curpa delicado. mientras un ga-
roti parasol ta sosega ainda den s braza derecho.
[ Cu un aire femenil e hoben elegante a saca su ma-
no flni, dornd cu un renchi di brillante i a ofrec
Matilde.
__^Gilberto, mi ruman Matilde; Matilde, un amigo
S intimo di mi, G-ilberto Damon, Juan ta present.^
______ Mucho gusto, siwnpre na Srta. su orden!
Igualmente, Matilde ta contesta.
Despues nan a cay sinta i Juan a jama su mama
patras. Gilberto, un hoben encantador den su com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida...”
|
|
7 |
 |
“...bao di nan bigta. Pero pa
Pedrito no bin eobr na cas, el bisa Toui lo si-
guiente :
Toni, como' mi ta inquilino nobo, mi quid
bin paga aqui mes, mi ta quere cu Toni lo n tin
nada contra.
Absolutamente cu no; pa bo mira mi n
. corda cu bo tambe ta biba den un di nan. Pero e
cas ayi n ta mucho chiquito pa boso ? N ta me-
hor bo tuma un di e otronan mas grandi ? Mi ta
pidi cualquier pa bo haya un mehor!
Dios libra! Mi n quid haci malo ni causa
| disgusto na otro. Den esun cu mi ta den, mi ta
: masha bon; gracias pa Toni sii oferta.
Den esayi nuebor a bati i Balentin a yama
bonochi i a bay despedi di Luisa den su cuarto,
como e tabatin" dolor di cabez. Cada un tabatin su
; pensamento distinto. Antonio cu su propiedad siempre...”
|
|
8 |
 |
“...T' m
Bon, qui bo ta dicidi ? Yuda mi cu mi weaonr Jf
nan di flor o yuda papa yena bebida ?.... Bo ntildJ
por responde berde, bam..I T Matilde ta coh nJ
na sa braza pone carga algun wea cu lelie pa pronk
den hukinan di cas riba nan pedestal. Dspues di
un rato un empleado di luz a bin aumenta claridad
cu 1 luz mas pa trece luho na fista. Asina nan
a sigui traha henter dia na drecha cas como su
manece ta fiesta. Ultimo hende cu a yega tabata
un mucha di winkel cu a trece fluz di Antonio i
-Juan. Masha strafio esaqui a queda com Enrique
no a larga cose un fluz nobo i el a risca puntr
si ta hoga e ta.
No, mi n cose ningun nobo, pasobra^mi tin
un fluz bon i nobo dos bez bisti. I como mi n ta
ricu, esayi mes ta bon/ Juan no a haci mas obser-
vacion. Balentin a tende asina, su corazon a dal
te den su boca, como e no por a larga cose un
nobo tampoco. Pero ta obligacion cu e meste ta
nobo? E quier a sa quico Matilde ta pensa di esayi,
e ta bay cu e poco usa mes i larga Matilde haci
su observacion...”
|
|
9 |
 |
“...paganismo greco-romano, si nos mira un
bailarina balia na un bisti di bano.
1 Pordon Enrique, no 'ta e bisti di bafio riba
e mes ta bunita i arte, sino e gracia di e msico
cu ta compafid e compas di su danza cu ta duna
realce na su obra. El a balia dilanti aristocracfa i
nobleza di Europa.
Antonio, quico bo mes ta papia ? Bo ta di
mi opinion ? i e ta dray puntra Antonio.
Mi ta respeta don Vicente su opinion, mescos
cu su persona; awor quizas Enrique no tin un
bon idea di e cos.
Antonio, bo conoce mi masha bon, cu mi no
sa troce verdad. 'Cu franqueza mi ta declara mi o-...”
|
|
10 |
 |
“...calma
e hamber cu e bafto a provoca.
Nan a sigui despues cu auto, pasa cumpra un
Kwajongen dubbele kroon na camina. Bitter a cohe
nan curpa i nan a dicidi di pasa rond!
Juan menos acostumbra a yega bao di su awa banda
di diezun or di anochi, ta tranca cu porta. Luisa a bin
abri unbez como e tabata warda Juan prom e drumi.
Bonochi, Senora, nos a paseaun rato cu Juan,
pero e pober a dal un salu i biento a burache. pero
at na cas i nos ta quere di .a cumpli cu un obli-
gacion di amigo di trec.
Masha danki, pero haci mi un fabor di rio...”
|
|
11 |
 |
“...sala
curpa pa bay un festin, quizas pa falta di un bn
cos di saca cara; na curpa. Awendia pa Sa ta hn-
de, ta manera bo ta bistf, asina na'n ta trata bo.*
Claro, ta pesayi e cu n tin ta queda atras.
Otro cos, que tal di G-ilberto, e n tabata aqui awe ?
Si, el a bini un dos biahe mas despes di
afta di Juan. V
I com, nada ainda ?. i Alicia ta hari.
Di quico eri? Ta qi bo ta hari ?
Larga e maha, larga trasto, e hombr ta
yora henter dia pa bo, i mi n ta quere cu bo n'
sinti algo aihda. Mi tin masha conoci eu n i mes
dnochi di balia el a declara mi cld cu e ta sinti
un cos pa bo cu e n por splica. I bo ta quere
cu ta por nada el a bisa mi ?
Homber stop, nan tin astucia, i nan sa cu ns
lenga n sa para den nos boca i cu sigur mi ta
bay bati bo e bleki ayi. Com bo ta hay, e ri ta
sport ?
.,Wel, mi n tin nada di papia cntra dj,
Unico cos, cu e ta stim.i paranda poco aunqe
cu e ta n fini mucha homber i muy tratable.
Den di hs s, Ti, bo n ta sinti cu e ta
namora bo ? i e ta cohe su manonan tene...”
|
|
12 |
 |
“... Cu gusto Enrique lo quier compafia su
sobrinonan, pero el a recorda nan mes ora cu Ba-
lentin tambe mest bay.
']-r Antonio, nos tur lo mest desea Balentin
su presencia hunto, n ta asina ?
Ta foi mi boca ba quit, Riki. Luisa ta
respond na lugfi di Antonio, mes ora ma corda
cu ta natural qu mest bay cu' boso.
Mi n tin nada contra, si bosoquimita propon.
Mi qui cu e n ta bay, papa sa; e ta paree
poco tranca i e ta masha seco pa diversion, n ta
asina berde, Matilde ?
Pa mi bisa bo. cla, e ta, poco serio cu mi i
mi n ta mira paquico ; unico cos cu mi ta ripara
cu e ta masha jalurs, anto sin mi dun motibo.
Si e ta jalurs, mi yiu, ta pasobra e ta sti-...”
|
|
13 |
 |
“...boso compromete. Luisa ta buta acerca.
Ami n sa, ta Maltilde su asunto. Mi n' ta
obliga mi yiu haci nada,\pa manan ta mi ta causa di
cualquier disgusto. Larga e pens bon prom.
Antonio dici.
Pues pa mi bisa francamente, mi n ta cu-
minza mara mi curpa ainda. Mi n tin pura di
casa, mi qui biba poco afla mas cerca papa i mama.
Con que sea, bo mest particip di bo biahe
i ofrec pe compana boso, asina hende sa haci.
Ta claro cu e pober n p dispone di e 25 florin
.asina facil manera boso por haci.
1 Masha bon, mama, lo nos puntrh, Juan a bisa
despachadamante, ta cuquivapor hos ta bay, papa ?
Segun ma tende ( cu nan ta bay pidi pasa-
shi cu Merida.. Mi tin algun conoci Arubiano,
pero mi mest pensa prom unda nos l baha i lo
mi scirbi i anuncia mi salida..
Ta dos tres dia mi n' yega banda di Mili-...”
|
|
14 |
 |
“...cu do
tin mest cu mi por yuda bo, ocupa mi libremen
te. I e yiu maid, ba yama docter pe ? Com dop-
ter a, hay ? .. , . y
-r- Ai 'Shorn Luisa, ... pordon, Wiuriipi quid
bisa,, ma yama dieter an biahe, pero mi n' por a
sigui yam mas, comp mi n tabatin sufleiente pla-
ca pa bishita. I e pobercito ta yora.
Pues, ata 5 florin i e ta saca un papel di
placa for di un cashi den cushina i ta duna Vir-
ginia, b'olbe yama docter i larga mi sa com tacu
n. 'Pa qui numero bo casta?
' -. Number seis, Wiwi. Masha danki pa Wiwi
su obra, Dios.se lo paga. Ocupa mi libiemente^i
lo mi ser un esclavo pa sirbi bo,
Dios libra, Virginia, lo bo no ser mi ca-
tibp nunca; loque mi ta ofrece bo ta mi deber;
nos n ta yiu di e mes. Dios cu a man da nos sti-
raa otro ? Bay lih, bay cuida bo yiunan, cu ma-
yan sigur lo recompensa bo pa loque awe bo ta
sufri pa nan. Ay.
E pober muher ta sali, contento di a topa un
alma, no solo compasiva sino earitativa tambe i
Luisa a queda mir cu pena te cu el a disparce
tras di e palonan...”
|
|
15 |
 |
“...pra hunto.
Riki, mi sa cu bo ta mi amigo sigur, perolo
mi aprecia cualquier servicio di bo den otro ocasion
mas util cu esaqui. Lo mi no goza e biahe* si
Gilberto ta bay. Pero ta cuarto pa siete, compana
mi te awasa, nos ta sigui papia.
' Riki, bebe poco cofi prom, ta awor Balentin
a caba di beb, Anita ta bisa.
No Nita, ta laat caba, warda ora mi bolbe
mi ta pasa beb. Bam brui i nan ta sali hunto.
Riki bo sa, Matilde ta bo sobrina brde, pero
cla bisa, cu e n ta stima mi manera antes. Ta
duel mi masha cu el a cambia, tan to como mama
ta stim i el a. desea semper pa ma casa cun.
Pero foi dia Toni a gana billete el a cuminza dis-
gusta, pasobra e sa cu pa mi condicion di bida lo
mi no por presen ta aya, como. debe merece. _
Homber, qui ora cu mi corda riba Toni. i su
yiunan su locura, mi ta changrina; nan cabez ta
mescos cu palo mainshi i si n ta pa Luisa su pre-
sencia den cas, ta un montecristo mi ta bibaaden.
Mi ta comprende pa bo, mi amigo, i mi franqueza
n ta permiti mi nenga bo duda den...”
|
|
16 |
 |
“...93
sa bisti. Su bisti di seman ta asina chic, cu hopi
seflorita pober lo a desea di dal e trahe na un fies-
ta grandi. E ta masha familiar den su saludo. Juan
sa, ta curioso pa sa tin bez quico lo e por ta meen
cu e primimento di mano, ora e ta cumin d. Pero
e no qui a stroba nan entrevista i a sigui paden.
Matilde, bo tin un ruman sport, bo sa ?
E ta un nechi jonkman. Pero te ainda mi n tende
nada di dj, tai com e n tin un mai ainda?
Mi sa ? Te ainda 1e n tin, sino ta natural
cu ya nan lo a cuminza busca amistad alomenos cu
mi. Pero lo n dura mucho.
Mi ta quere cu pronto lo bo tin un futura
cunada, si e ta hunto cu Gilberto e ta haya brio
unbez. A prop larga nos sigui un rato riba asunto
di Glberto; despues cu el a declara bo su amor,
quico ba dicidi diybis porfin ? Bo ta acept, no ?
Pa mi bisa bo cld, mi n ta omprende, mi
n por a resisti su palabranan di amor; mi n por
a nenga di stim; figura bo e di, e n\ por biba sin
mi amor, lo mi haci desgraciado si ml no stim.
Mescos el a bisa...”
|
|
17 |
 |
“...95
go di confianza, pero mi asunto cu Matilde tabata
un asina delicado cu mi n tabata sabi com cuminza
cu n.'*
-~,Pues, mi quid regia tur e asunto awe mes i
mi quid pa bo ta hunto. Mi ta stima bo como mi
yiu i si ta para na mi poder so, Matilde n'por casa
cu dtro hende si n ta cu bo.
Masha tan to mi ta aprecia Wiwi su consider
racion pa mi, pero aunque mi ta stima Matilde como
mi prom amor, mi a bin comprende e dianan aqui,
cu ta bin tin masha obstaculo pa vence prom mi
por casa cu n.
V
traha ?
mest ?
Ta strafo, mi n ta mira ningun. Bo n ta
Bo n* ta comporta bo bon ? Ta quico mas
Wiwi su caracter ta asina sublime, cuWiWi
n ta quere cu tin mest di mas cos den inundo.
Ta pasobra Wiwi no a cambia di humildad na or-
gullo, manera otro sa cambia di pobreza na riqueza,
ta psayi Wiwi ta quere tur hende ta opina mes-
coS. Matilde antes, tern nos tur dos tabata yiu di
artesano, e tem e tabata mi pia pa casa, pero awor
cti tant e i -Juan a drenta den un bida nbo, unda
amigonan di tono a bin ranca...”
|
|
18 |
 |
“...98
Capitulo XV.
huisa ta haya prom mal impresion di Gilberto.
11 manece anochi tabatin un consulta basta
serio na cas di Antonio. Enrique tabata
gftyj presnte, pero na ora di mayor combate
tSs^el a sali, como e tabata consumf masha i
no ta su luga, el a comprende cu e no tabatin
nada di manda den cas di Antonio.
Luisa a yama nan tur na mesa den. sala i aya
el a euminza informa Matilde com su asunto cu Ba- 'l
lentin a queda. Prom el a queda queto, como e
n tabata sabi.quico respond e ora ayi pero des- '
pues el a tuma un brio i a contesta:
Mama, mi ta quere cu Balentin ta haci cos
di mueha; e n ta contento cu ningun hende i cu .
ta p s, mi,por bien drenta derde orde. Mi bisa
mama c\£, mi ta quere cu ya e mes a lubida riba
hos amistad cu otro caba.
Ma mi yiu, bo ta quere ta husto, stima un
bon mucha homber asina, for di tem ba haya tino
di amor, pa bo mest lag solamente pasobra e ii
ta gusta e iocuranan Cu tin na modaawor?; Quico
ta di tur e tempo cu bo a stima ? Bo n sa cp e
amor ta...”
|
|
19 |
 |
“...99
Anto segun bo idea, si esun cu el a stima
prom, n qui adelanta su mes, e mest priv di
sociabilidad pe queda atras hunto cu n ? No,
esayi rrii xi ta hay husto tampoco! Antonio ta
contesta, - , : ........
I Balen tin por yuda cu e no tin mas gana
men to ? Te mes qui queda atras ? San Francisco
a bisa un palabra masha prudente : Senoritas, warda
boso prom amor pa boso prom man.
Larga mi splica loque Luisa ta bisa na otro
manera: aunque_ mi n tin nada di papia.. No
frei un hende nuna, promer bo ta sigur cu bo ta
berdadera namora di dj, i ora bo ta completarnent
sigur di bo amor, bo casa cu n. Enrique ta cay aden.
Pero mi no a frei Balentin, pues mi np
tin ningun comprmiso cu n, sino mi palabra. E
tem, mi n tabatin sinti, ma awor ma mira cu
quizas 'tih un mehor felicidad ta warda m.
E ora Enrique a corda riba Gilberto i cu escusa
di bay be be poc awa el a larga nan s cu nan
asunto.
' Si mi yiu, quizas cualquier di bo amigonan
nobo tin, un dj gran tiponan, ta stima i bo ta sinti
bo menos...”
|
|
20 |
 |
“...ca ba, Luisita ? Ya bo sa, cuminda
Shon Gilberto, mi comprometido.
Luisita a comprende e poco cu Matilde qui tu-
m haci 1 el a cuminza hari.
ra "7oab0n ^ 6 seflor si mi n ta he-
ra, ta Gilberto JDamon, mashd conoci di cas
^nta pm bez cu mi conoc. Mo ta hende cu
a ^quer Shon nunca. No quere tampoc, pasobra
hmasha, elaresponde cu astucia mi sa haci negocio.
hopiS bez^ q* 61 PaZ descansa' Ma bay s.u cas
I b no sa cu ta cu mi prima bo ta com-
promete, Gilberto? Luisita ta puntra pa malq.
, A.wor mi sa> 1 mi ta masha contentO; di ten-
db bu,sa a queda mira e cara seco cu un seve-
Pprndi S1 .tabatln un tiki gevoel, lo el a disgust*.'
Es a dlfldl dl hunga SU papel te na ultimo.
Matilde tabata consumi i e qui a caba e comber-,
sacion. Alafin el a bisa:...”
|
|