1 |
 |
“...mehor negocio pa nos haci;
£ quico ta mehor speculation awendia ?
j,Segun mi opinion, papa larga traha poco
casita cu nos por alquila na 10 a 15 florin, n tin
mehor negocio ! Juan ta propone.
Loque ta muy util i necesario tambe ta un
bon reenbank grandi, cu nos por usa afor ora di
secura i cu pobernan por haya cumpra. Luisa ta
bisa.
_ Semper bo ta hinca pober denturcos. Nta
malo, pero. .... pero.... e hendenan ayi semper ta
gtroba negocio. 1 ' , %T$aj|i
Dios libra, papa, si mest bende awa luego
cu tin secura sigur io haya bon bende, siendo mas
di 70 yo ta pober i nos lo gana bon placa eu nan.
Luisa ta mira Matilde cu un bista triste i ta bisa :
Ai mi yiu, ma quere bo mas compasivo cu
pobre. l Ta husto pa specula riba un necesidad
asina grandi di bo bida riba hende pobre ? No,...”
|
|
2 |
 |
“...casonan di miseria, hende bon ta bira
berdadero sanguiwela. Enrique dici.
Bueno Riki, never mind tur e cosnan ayi;
loque ta bo ta queda encarga cu winkel, pasobra
mi ta bay haya mi asina tanto meti den e asunto-
nan cu lo mi n tin tem ni pa drenta mi winkel.
Mi ta bay duna bo s/4 di ganashi i lj4 ta queda pa
gasto. Bo n ta contento ?
Gracias Antonio, semper mi a spera cu lo bo
protega mi. Pero den qui riqueza cu bo haya bo,
no lubida riba bo oficio. Loque ba lamta cu n n
sa bay, loque ba haya luego, si.
: Bo tin razon, Enrique, pero qui mi quier haci ?
Ya ta asina caba, larga lora!
- Papa, quico papa lo haci pa mi ? Mi ta queda
manera un esclavo den e pacus di Sr. Pantol, ga-
nando e miserable 35 florin cu nan ta paga mi ? '
Tin mashd otro cos pa mi haci 3 Juan ta queha....”
|
|
3 |
 |
“...cuando un flgura graciosa ta pasa du-
plicando su imagen den un par di espejo cuerpo
entero, una vez cu nan ta enfrente di otro. Un
espaciosa alfombra ta cubri mitar di e sala i ta
silencia vaivn di mecedornan di Viena. E otro
mueblesnan moderno a bin ocupa puesto di esnan
di caoba den sala, cu Antonio a cambia pa com-
place su yiunan. Cortinas di franja cora i ama-
rillo ta caba di agrada bista di transeuntenan.
Di un rato un cria, cu un delantera blanco ma-
nera talco bisti, a bin pasa t; luego Antonio a
lamta i a abri un vidriera preciosa, rematd na un
venduta unda su dono a perde hunto cu n su
opulencia, propiedad antigua di luho exagerada;
awe e pieza artistica ta luci den su sala, i for di
e multitud di cristales el a cohe algun copita i un
garafe, unda ta cologa na su garganta un plachi...”
|
|
4 |
 |
“...Igualmente, Matilde ta contesta.
Despues nan a cay sinta i Juan a jama su mama
patras. Gilberto, un hoben encantador den su com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida hermana Matilde.
Luisa inclina su cabez ligeramente pa cortesia 1
a sinta hunto. Pero mes ora el a drai mira Ma-
tilde, luego Juan i a puntra nan :
Unda Balentin ta ? ,
Juan i Matilde tur dos a recorda cu nan a lubi-
| da di trece Balentin tambe i present na Gilberto.
\ Matilde a lamta pura bay busqu, pero el a bay caba....”
|
|
5 |
 |
“...forma di Virginia
Riel. Alafin esnan di padil.mti a yega na completa
e circulo, despues di pasa bao di un arco humano.
Ora tur tabata na lugfi, un senor cu nos a mi ra.
caba na cas di Antonio a tuma palabra. Tabata e
galante G-ilberto Damn. E tabata para enfrente
Juan de brazo cu Matilde; na un banda Antonio
i Luisa. Despues di a saca su lenso di seda cu un
gracia inimitable, el a dobl na. cuater i a primi
na su banda di cara i frenta cu cuidao, pe no
quita un tiqui di e poeier cu el a buta. Luego el
a cuminza un discurso di fiesta. Cu ademanes di
un orador notable el a duna rienda suelto na algun
frases na tempo i su deseonan pa felicidad diJuan
tabata aplaudl frenticamente. Prom cu Antonio
quier a gradici, un otro amigo di Juan, presidente
di Crema T. Club, a pidi toca i no bebe. Otro
aplauso ora caba. Alafin Antonio a gradici manera
e por i champagne tabata pasa di lipnan pa barrica.
Despues msiconan a estrena un wals di difunto
Coco cu a hiba e bailadnan den un tercer cielo.
Balentin...”
|
|
6 |
 |
“...lamta. Pa desgracia e bitternan cu el a dal
no a sint bon na stoma, el a caa. Cada bez cu
e mira Matilde siijta, e ta haya Gilberto banda di
dj. Cu miedo e ta mira com Gilberto su^trato su
maneranan, su tipo ta agrada Matilde. Tabata un
gracia mira Gilberto su moda di balia. E tabata ha-
la atencion di tur hende, i hopi di e sefioritanan
tabata mira Matilde cu bista envidiosa, cu no ta
nan tabatin e privilegio pa balia cu ne. Casi tur e
Otro hobennan & queda malo na comparacion cu Gil-
berto. Luego el a pidi nan estrena un cuadrilla i
t s tabatin brio di a manda un, pero cu un acen-
to francs di prom orden. Aplauso riba aplauso a...”
|
|
7 |
 |
“...56
fffl
f.yl
mento; Dios lo corda semper di e compasivo i
Luisa ta bay patras.
Esaqui si ta un cataclisma: asina si n por
sigui; mira un cos aqui, Pedrito,asunto di cas mes-
t ta regia desdi awor den mi cuarto cu mi tin pa
oficina, ba tende ?%
Muy bien, Toni, awor caba cu mi, pa mi
bay. Nan dos a lamta bay regia cuenta.
Luego Antnio a bolbe den comedor cerca su
yiunan i ta bisa: Juan, awor fiesta a caba, bam
trata riba un negocio pa bo awor.
v Bo ta basta grandi caba i bo mest di un cos
di haci, una vez cu bo n quier a sina fishi nunca.
Qui negocio bo gusta mas ?
..Pues, loque ma desea semper ta un pacus;
coino mi tabata emplefi caba i mi tin un idea cuan-
tp mi por progresa si e ta bon surti.
Bueno, nos ta cuminza cu un chiquito ma-
nera nos por i segun bo traha cu sinti* lo e bay
adilanti. Ta basta traha haci otro ricu.
Un batimento na porta i Juan a abri pa un se-
nor bon bisti.
Bon dia, ta aqui Antonio ta biba?
Si seflor, mi tin honor di sa su nomber ?
Vicente Parol, amigo hieuw...”
|
|
8 |
 |
“...? Mi n ta quere cu m*a mira e
tipo ayi nunca ni aqui ni na winkel. Hm, camina
tin sucu ayi tin vruminga.
Su wowonan ta kinipi mucho, mi n ta gust ;
lo mi informa papa ta quen e ta i lo mi rai unbez
ta quico el a bin haci!
Dios sa ta cualquier negocio el a bin ofrece
papa. Matilde ta opina.
Den esayi nan a pasa hinca un papel den yalusi
i biento a bul paden. Juan a lamta coh I tabata
un programa di Teatro Brion.
Bao di nomber di e teatro nos por a leza nom-
ber di un bailarina Surca Vertcaya. Luego su...”
|
|
9 |
 |
“...categorfa. Ma
awor cu bo tin dos cens si, el a hira bo amigo,
pero no di bo persona, sino di bo placa. Paquico
bo ta larga e hendenan ayi tuma bo haci macacu,
pa nan explota bo ? Sigur ta negocio el a bin pro-
pone bo, no ?"
,,Mi ruman, bo ta desconfla hende mucho li-
h ; cu ta pa bo sol mi mester ta enemigo di tur
aristocrat, caba n mest ta asina. Bo n sa qui utilidad
amistad dje hendenan ayi por ta maiian pa bo.
Utilidad nada, sino un amenaza pa bo pro-
piedad. Nan ta fingi un amistad cu bo i luego ora
bo cay den nan trampa o nan chupa bo manera
sangriwela, nan ta larga bo den camina, sin dray
ni mira bo. Trata cu nan,, pero no larga nan cohe
bo spiritu. Bo n ta deduci fbi su combersacion
encuanto e bailarina, cu ta nan qui oblig nos
acepta nan gusto, nan capricho semper pa e mehor ?
Si nan gaba un cos e mest ta bon i nos carn-
nan soquete mest sigui nan i baha cabez. Paqui-...”
|
|
10 |
 |
“... larga nos camliia
combersacion; tio Enrique ta bini, ma tende su stem.
Nan a sigui papia un rato mas i como Enrique s
cuart tayi barida, Alicia a drenta yama otro hem
denan di cas ay i el a sunchi Matilde bisando queto-
queto;
Mi cumin d pa bo ?
- ;)Si bo quid! Matilde a contest.
; Henter dia e suceso inesprd a ocupa su pen-
samiento i e tabata spanta pa sa com lo e re-
solve alaftji- Asina tin bez uri hnde ta mira cpr
lom bra quere ta oro i sin corda mes cu nan ta a-
cumula disgusto, pa luego cambia den forma di mar
di lagrimas amarga. Mayornan, vigila boso yiu i vh
gild cu mas i mas atencion nan ainistades cu mu-
cho bez por crrumpi un alma indcente cu mas fa-
cilidad cu un mucha homber di mala f porhaci....”
|
|
11 |
 |
“...insoportable, imposible pa un pober biba ; nan,
cu ta stima nan deeencia i bon nomber i cu mester
traha cu sodor di nan frenta. Mientras e ta pidiendo
Dios, su esposo i yiunan ta gozando na Playa di
Aruba i no a queda un parti desconoci pa nan.
Gilberto a hunga un papel importante den e grupo,
como tur hende tabata tum pa enamorado di Ma-
tilde. Tur camina e tabata galantea cu ne, como
den hendenan di tono semper ta permiti tal 90s.
I tur e cosnan ayq Enrique mester a soporta na
promer ranan, luego el a corda riba un amigo bieuw
cu e tin i el a camna puntra te cu el a haya su cas....”
|
|
12 |
 |
“...92
I
Mayan lo mi bay tende quico Matilde a resolve 1
luego lo mi pidi pa mi bishita. Papa lo ta alta-
mente contente, pa prom e ta scapa mi
necion que ta nami casi cu mala gana 1 aunque
cu Tia Nicolina lo sinti mi falta, 1 ta muy c0^
tento si mi larga paranda poeo 1 pone mi bida na
^Alafin el a yega na unda e tin unasuntodire-
gla i nos ta perd di bista. Juan tambe tabata
pensa riba declaracion di Gilberto.
- Esaqui si ta un compromiso, ta com nosta
haci cu Balentin awor; mi n tin nada malo di
papia di dj, pero circunstancianan mprovistoabu
to cu cada uii di nos mest sigme rumbocu suerte
ta hiba nos. Ta daro cu awendia nos ta ^or
para i Matilde ta tan relaciona cu e Parti c?^si^
ra di pueblo, cu e ta pidi pa un mehor ho^e,n
sa cu n, alomenos cu ta presta mas. Nos P
drecha mundo, ya ta sina, tai laga sigui.
cos lo ta lubidd den dos o tres dia, una vez cu
Balentin mes ta cuminza comprende esayi caba
Pero mama! esayi si ta un cu lo no acep a
pa forza. Asina el a sigui pensa te ora el a yega...”
|
|
13 |
 |
“...ciinuco
esun que sa bini ayd. Mes ora cu su wowonan a
mira mi cara el a fiha nan un rato i ta manera el
a pronuncia un sentencia riba mi di mi desgracia.
El a puntra mama, si ta su yiu mi ta i luego el
a sigui cu papa riba asunto di bestia pa cum-
pra.
Pero su wowonari n tabata quita di mi cara ie
por a haci esayi como e tabata enfrente mi sintd.
Papa a puntr su nomber i el a duna Gilberto
Damon, hurfano di mama i tata. E homber tabata
entreten papa astutamente i su modo familiar i
chistoso a pone nos haya bon sanger p'e. El a
yama ay, dunando nos tur mano, pero ma sinti cu
el a primi di mi xpresamente. Mi a hala mi mano,
aunque cu papanan no a ripara. Mi tabata bobo i
mi n por a flgura mi su idea bon.
Pro ta manera mi tabata birando curioso pa sa
ta qieo e quid meen. El a sigui bini, prom tur
seman, luego tres bez pa seman, te alafin nos a bira.
familiar cu ne i mama tabatin duele di dj, paso-
bra e tabata hurfano. E sa conta mama cuanto .
falta e sa haya di un hende pa cuid i pe cuida
nan...”
|
|
14 |
 |
“...deramento: j
Naturalmente nos so a haci gasto, aqui e ta seca j
un dos lagrima.
Ay, ta papa su morto a caj>a di completa mi 1
desgracia, como casi nunca mamanan sa vigila nan I
yiu bon manera mest ta. Cu intencion di casa I
pronto Gilberto a sigui bini i mas confianza el a ]
haya te cu diabel a podera di su alma cu el a falta 1
cu su palabra. Mi a peca, ciega pa amor i luego
-sin falta pa duna mi, el a cuminza quita pia. Na- j
turalmente mi a sinti cu e ta un malhechor, des-1
pues cu el a responde mi malo, ora ma cuminza j
pur pa casa. I como ma prefera di queda sin casa j
hamas, pa mi n uni mi forzd cu un homber asina, 1
cu luego lo na mi mal bida, el a bin queda hen- j
teramente sin bini mas. Mama a queda strafio i a
puntra mi ta quico ta motibo. Mi a guli tur cos
manda abao, pa mi no pone mama sufri cu mi des-
gracia....”
|
|
15 |
 |
“...ta yiu di
Antonio- dofo di e cas aqui. Matilde acontesta cu'
orgullo.
1 8i' mosa, ta mi mes; i mi ta contento di
conoce ym di un senora tan noble, tanpiadosa ma-;
nra Wiwi; pero mosa ta paree Toni rnas cu Wiwi.
~ Mon Luisa sigui asina cu su piedad, anto'
pronto papa lo pone un medida, sino nos negocio
10 n bay bon, ya bo sa. :
Virginia a sinti cu Matilde ta poco tribf, una vz
e ta pone Shn na su boca,' mientra e mama mes
ta contento cu Wiwi s. Pero, como e mest di dj
e n papia nada riba esayi. Luego Matilde a bisa
den dj mes; qui manera cu ta, larga bida dj
muher aqui sirbi mi pa un les; si Gilberto ta bon
lo mi casa cu n, sino, n. Mi n ta n ningun
confianza tantem mi n ta sigur di dj. Si mi casa
lo mi no queda desgraciado, masqu Gilberto cam-
bia despues, pasobra lo mi dirigi loqu mi tin mi mes.i ;...”
|
|
16 |
 |
“...cerca nos. Com
bo ta haya ?
Gilberto a queda sinta queto, aunque cu es idea
di Luisa no a gust mucho. N ta combini pa Lui-
sita ta n cas ayi, una vez a pasa e malora den
nan dos,. Pro den e mes e ta pensa:
Lp mi haci tur mi sfuerzo pa stroba su bini-;
mento, apesar cu masque e bini e n p conta su
mes berguenza. E mest ten oculto porque si,
pasobra ta malo pe mes. Lo mi nenga i si e des-
menti mi e mes ta queda malo.
Segun mi, n ta prudente mama haci,
Matilda ta opina, awor e por ta humilde, pero
luego si nos dun conflanza, e ta bin quere di man-
ia aqui den.
. ta pensa malo di bo prima, mi yiu; ta
5[ui manda e pober por manda aqui den? Cordacu
nos no por despreci.
,,No, mi n ta meen pa despreci, pero mama...”
|
|
17 |
 |
“...primera, cu lo pone mas
merito na su bistimento cu na su esposo.
Pero, quizas tio no sa cu su hendenan tin
algo cu nan por permiti bisti bon ?
Ay, mi Juan, n ta tur cos cu ta lombra ta oro ;
fin bez hende sa tene un tono forza pa nan gafia
mundo; otro ta imita rico, pa nan no cay for di
tono, cu den cual esnan mehor pard por salba nan
di bancarota. Tur cos cu mi ta conseha bo, pensa
bo bon, qui bo ta bay haci i corda cu placa tin
mashd enemigo.
No duda, tio, ta claro cu lo mi pensa mi
bon pa luego no duel mi nada! Adios, te awor!
i e ta sali pensando un mehor ocasion pa participa
su tata i mama. For di G-ilberto su palabra el a
sabi cu Matilde ta na corriente caba di tur cos. El
a drenta haya Gijberto ta munstra Matilde un ca-
talogo di muebles moderno, cu Matilde a gusta
masha. El a yega acerca i G-ilberto a munstr un
juego muy gracioso.
Com bo ta haya mi idea pa nos casamento ?
Ta sigur cu bo tio sa traha bon muebles, pero mi
n ta gusta pieza di mahoc. Aqui bo tin un juego
di mjmbre...”
|
|
18 |
 |
“...131
awor V Antonio ta cura'sh. Juan a pens un rato,
luego eL ai bisa :
Papa, mama,; c sintimento mir meste decla-
ra mamanan, cu alafin mi meste bandoria cas; ma
fada den banidades di mundo i mi tin idea di casa.
Lo duel mi much cu mi meste larga mama i papa.
-i Gasa? casa caba, mi yiu ? I ta cu quen T
Luisa ta puntr.
Pues cu n amiga di cas, cu Alicia!
Cu Alicia ? Amiga di cas ? Mi n ta quere ;
' sft bini aqui, pero semper e ta padilanti cuchu-
cuchu cu Matilde s. Ta unda mi yiu a sali cu n ?
Pero mama, esayi n ta quita mi stim.
Mi ta sigur cu e qui mama masha bon, pero ta
mama su moda mS ta haci hnde huy mama. Dos
tres bez Matilde a bishita nan hunto cu mi i ora
el a ofrece mama pa bay cu n, mama mes no quier
a bay.
Ah n, mi no a bay, pasobra nan ri ta mi
amigo; awor boso a haya poco tercio, cu antes no
tabata corda mes cu boso tabata na bida.
Ay no, mama, no papia asina. Corda cu e
tin fiir bon calidad i como amiga di Gilberto i Ma-
tilde, e mes t ta consider^ cerca hos tambe. N...”
|
|
19 |
 |
“...142
- Yi, bba bo f, dianan ta bay i awor ora
nos easa Dios sa cu nos tin tem pa nada mas.
Percura pa bo tayi, sino nos no ta bay.
1 a drenta grita Luisa cuminda i luego el a bay.
Matilde a cuminza desconfi, como e ta defende Gil-
bert0 mucho i ta capaz di gaa na su interes.
Alicia a bay mes ora na cas di Gilberto pa
anunci loque ta pasa. Gilberto a spanta un poco,
como e ta recorda e carta cu su mama a scirbi
i loque el a contest.
Pero com Matilde por sa, e ta pensa ,,por
ta mi mama a scirbi nan pa malo?
J Enfin Alicia, e cos aqui ta complied, pero
lo mi quibra tur e posianan aqui di momento.,
Mi ta munstra Matilde cla, cu mi tin enemigo i
cu ta natural cu nan ta envidi. Sino mi ta curi
mal pul, qui bo di?
Claro, i quico bo ta papia di mi awor? Si
bo ta mal para, di mes mi tambe ta cay afor.
Bios larga Juan no a haya sa cu nos tabata frei
otro un tem, sino ora cu mi defende bo e ta quere
cu mi ta stima bo ainda. I si mi perd, te mescos
cu ta barco mi tabatin cu a naufraga.
Ta natural...”
|
|
20 |
 |
“...145
Juan ta lamta, pero Gilberto a queda sinta un
rato. El a pidi un di e waiterman i
Bru, basha un whisky dobbel pa mi. Luego
el a pone su dos manonan na su cara i sosega
su cabez ariba. E tabata studia com bini cla anochi
cu Matilde i su mayornan.
Aunque cu Matilde mes a Cuminza bira poco
beacu, mi por lor manera mi qui; pero si bini
Antonio i peor ainda e bendifca Luisa aden, cos ta
capaz di daHa pa mi, si mi n haci tur mi forza
pa trose berdad. Enfin, awor mi ta bai Otrabanda
i lo mi mira com mi por cumpra mi falta na man
di Hendrina.
El a dal su bitter, pidi un mas unbez su tras i
el a sigui pa Otrabanda. Encambio Juan a dicidi di
duna Alicia un bishita. El a bira poco descnfit
den su amor di un luna, como e ta casi sigur cu
Alicia ta tene e asunto di Gilberto secreto p. El
a bay un bez caba, Alicia n tabata tayi. Di dos
bez el a haya net Alicia tabata pa bolbe sali.
' Pa unda atrobe, Alicia ?
Ta na Gilberto mi tabata bay un rato.
Bon, larga te awor, mi tin algo di puntra
bo.
Na...”
|
|