1 |
 |
“...artesano, sem-
per el a aprecia i defende, i cuanto bez cu el por
a yuda un u otro cu su consehonan progresista el
a haci cu gusto. En cambio' e otro hero di nos
historia, Antonio, no tabata presente dia Dios a
parti e bon calidades. A
Egoista te den cabo, e ta biba semper aleja di su
i companero artesanos no, cu e ta desprecia nan, pero
ambiciona na busca tono" el ta prefera combersa
masque ta un dos minuto cu hende ans bao di
un forma servil, cu pasa, un rato divertido, cu un
franqueza cordial, hunto cu su co-artesanos den cual-
quier Beersalon o compania. Su fe grandi ta den
billete s f pasobra su sueno dorado ta bini na placa,...”
|
|
2 |
 |
“...5
$ comprende paquico Enrique nunca a pensa di
biba otro samina, siendo cu su amor fraternal a au-
menta cu dos sobrinos tambe pa stima hunto.
TJnico contrariedad cu nan sa topa, ta cu bida ta
caro i tabata dificil pa ahorra algo di importancia.
Antonio a pensa semper di manda su yiunan scool
di placa, pero cos no tabata asina bon di por a sigui
manda nan sin falta cu otro cos; nan a probecha
di nan scool di por nada sinembargo, Juan a haya
un empleo na pacus i pa su bon comportacion su
patron ta consider mcho. Asina cu Matilde a queda
compafla su mama i yud den trabao di cas. E ta
orgullo di su tata cu ta pensa cu duele caba, cu
quizas muy pronto destino lo ranca e gozo cu nan
ta disfruta di ta hunto cu n. Pasobra no ta strano
si ya cualquier bista amorosa no a provoca un sor-
presa den cara di Matilde. Su mama, modelo di
birtud, a percura sin tur trabao di cas, di cushina
te laba paHa.
Semper el a corda qui ayuda e tabata pa Antonio,
ora Antonio tabata malo, cu e mester a yuda tene
cas...”
|
|
3 |
 |
“...Pero quen lo larga di haci despues cu nos ta com-
r pletamente feliz i cu mama ni papa no tin di mo-
'i lestia tanto? N ta berde, tio Riki ? Matilde a
puntra.
Claro, Matildita, bo tin razon i mi ta aproba
mama Luisa su opinion; su gratitud pa Dios i su
compasion pa c s prhimo !
Bueno, Enrique, larga nos bam hunto pa e
asunto di cambio. -Tuan, ora bo sali pacus lo nos
por proyecta hunto riba e manera mas ventajosa pa
nos por traha cu e placa.
Pareuw nan a ca%a di come nan dos a lamta i
sali. Matilde a tuma palabra unbez.
Mama, awor si cos a drecha, Gracias a Dios,
mama por ssega poco, nos por sali pasea, mira
mundo poco. M' : '
Ay pober papa, ai, e ta oontento !
W ta natural ? Juan ta observa, Dios mes
a fada di tende nos pidi. E miserable sueldo cu
mi tin, n ta jega ni pa mi paga pana limpi i si:
garia. Awor lo mi por presenta poco mas sport
den sociedad!
Mi yiunan, no alarma boso mucho cu e pla-
ca. Sorto di riqueza asina, ta bay mes inespera cu
nan sa bini. Pa nos por pasa mas mehor...”
|
|
4 |
 |
“...sosega poco. Alafin nos :
por biba mas tranquilo. Ata nos riqueza ! i el a
pone un paqute di placa di 25 te di 100 florin
riba mesa. Enrique a queda para ta observa expresion
di e tres cara diferente. Cu satisfaccion di alma.
Antonio a bolbe cohe e paquete di placa i a drenta
cuarto di Luisa cu n.
,,Larga mi ward, te aqui rato lo mi bay po-
ne na Banco.
Bo tin razon Antonio, pero larga nos caba
di poler e ultimo pieza di don Jacinto su mueble-
nan ; no lubida cu nos a priminti pa awe. Ano-
chi hunto cu Juan lo bo pensa e mehor modo di
emplea bo placa....”
|
|
5 |
 |
“...18
di inspector i hunto cu su yiunan i esposa nan
bin mira euanto e reforma a adelanta. Ya Matilde
i Juan ta cuminza figura nan, com alegre nan cas
lo bira i cu anochi den sala cu un vitrola, nan lo
pone bisinanan bato goza tambe, cu nan foxtrot,
two-steps, danzn etc. Cuanto bishita lo participa
de bez en cuando, den nan trit di helados i choco-
late sin conta e consideracion cu nan lo ta trata cu
n pa esnan cu ayera no a pensa mes siquiera cu
nan tabata existi. I vice-vers nan tambe por bi-
shita e parti di sociedad cu ta consider^, drentando
di mes den un otro categoria. Prom cu tres luna
un dozijn di cas tabata lamtd formando un hilera
cu ta tapa e bista mahos di e mondi nan tras.
Antonio a calcula su renta mensual pa 120 florin
na alquiler; pero necesidad di cas a pone cu cada
bez mas hen de ta bin busca un biba, un ta ofrece
12 florin, otro 15 florin. Su regia, awe luna, aw
placa, ta buta cu nan no por queda deb. Hente-
ramente cambia su cas di biba a queda; mahes-
tuosamente e ta...”
|
|
6 |
 |
“...una vez cu nan ta enfrente di otro. Un
espaciosa alfombra ta cubri mitar di e sala i ta
silencia vaivn di mecedornan di Viena. E otro
mueblesnan moderno a bin ocupa puesto di esnan
di caoba den sala, cu Antonio a cambia pa com-
place su yiunan. Cortinas di franja cora i ama-
rillo ta caba di agrada bista di transeuntenan.
Di un rato un cria, cu un delantera blanco ma-
nera talco bisti, a bin pasa t; luego Antonio a
lamta i a abri un vidriera preciosa, rematd na un
venduta unda su dono a perde hunto cu n su
opulencia, propiedad antigua di luho exagerada;
awe e pieza artistica ta luci den su sala, i for di
e multitud di cristales el a cohe algun copita i un
garafe, unda ta cologa na su garganta un plachi...”
|
|
7 |
 |
“...para e diferencia entre e sencillez di antes i e luho
presente. Den e opulencia innecesario su yiunan a
bira menos caritativo, menos compasivo cu nan a-
tnigonan di antes i a bira casi un peso pa nan tra-
ta nan manera costumbre. Hasta Antonio, un hom-
ber serio i huicioso antes, a cambia por completo
su amigonan di awor ta hendenan cu ta quere nan
mas grandi cu otro i hasta den nan saludo ta sin-
ta tono. ,
El a ripara cu Enrique a sinti esayi tambe. Paso-
bra un rato prom tabata den sala hunto cu nan
Antonio a haci Enrique siguiente observation:
Enrique, bo ta mi ruman i mi no quier pa nos
amigonan tuma bo pa menos. Antes bo no a ocu-
pa bo cu bistimento, pero aw, ta sigur bo ta ga-
na* mas, pues ta natural cu bo 'por larga cose un...”
|
|
8 |
 |
“...di- ;
ceres.
Acord, lo mi haci asina, conseheronan prm|
dente Bam mira awor, yuda mi organizae fiesta. |
luna aqui Juan ta quita foi pacus i mi ta bay
pone un negoshi p. Pues larga nos duna ocasion
di ofrece su amigonan un fiestari oia tur cos caba
l cuminza traha cu un sintf di 25 afa cu e ta bay |
cumpii i Den esai Juan ta drenta i Antonio ta bis :1
Juan, mi yiu, yega acerca; Luisa yama Ma-
tilde pa nos prepara e fiesta na debida orden. Papa <
ta bay celebra bo afa, Juan !
Qra tur tabata hunto, Antonio a puntra >
Quico nos por haci, un baile o un comeJ
mento ?...”
|
|
9 |
 |
“... Matilde a drenta cuarto di su mama i a
hay sintd riba cama ta sper.
Mi yiu, e ,ta bis, bo ta mi nicoyiu muh
i ta bo ta orgullo di nos cas. Mas virtuoso bo ta
mas honor ta pa bo i pa nos. Mi quier a papia cu
bo riba e cambio cu a drenta nos bida awor.
Boso tata ta malcria boso, na e forma^u e quier
contenta boso. Ami ta busca prom e camina sin-
cero i berdadero. Bo tin bo lista di invitado pensa
caba ?
Claro, mama, ya tur nombrenan ta pens. :|
mi tin un 15 eseohi for di un 24 cu mi a corda
hunto. Naturalmente lo mi escohe esnan mas a
proposito.
Mi no ta comprende bo bon ; mas a proposito
o mas acostumbrd ?
Mama n p quier pa mi eomplace cu tur
hende eonocir i amigo bieuw mas, Siendo nos po-
sition a subi den sociedad nos mest anda cu esnan
mas ayfi. Mama n ripara cuanto amigo i amiga
nobo nos a haya?
Esayi mes ta loque ta sinti mi; pasobra ayi
mi ta mira qui poco nan tabata considera boso
prom i cu tur nan aprecio di awor ta na eplaca
cu boso tata a gana. Ba mira qui clase di amigo...”
|
|
10 |
 |
“...Mucho gusto, siwnpre na Srta. su orden!
Igualmente, Matilde ta contesta.
Despues nan a cay sinta i Juan a jama su mama
patras. Gilberto, un hoben encantador den su com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida hermana Matilde.
Luisa inclina su cabez ligeramente pa cortesia 1
a sinta hunto. Pero mes ora el a drai mira Ma-
tilde, luego Juan i a puntra nan :
Unda Balentin ta ? ,
Juan i Matilde tur dos a recorda cu nan a lubi-
| da di trece Balentin tambe i present na Gilberto.
\ Matilde a lamta pura bay busqu, pero el a bay caba....”
|
|
11 |
 |
“...Gilberto mest balia cun ? Cada
bez e ta drenta mas den duda cu Gilberto por ta
eonspira contra su amor. Tai com nan n present
como enamorado di Matilde na Gilberto? Seaanto
cu nan no a consider como amigo i frei di Matilde
o nan ta considera su amor pa nada serio. Tur e
cosnan tabata molesti i a pone cu e no a presenta
na mesa di bebida mas. Aunque e no tabata gran
bebed, e ta cohe un de bezencuando. Un amigo
di dj, un tal Pedro Perez a ripara esayi i a bin
ofrec pa nan dos bay cohe un, den sala hunto.
Pa n larga ni pa otro no ripara cu e ta fastio-
so, el a lamta. Pa desgracia e bitternan cu el a dal
no a sint bon na stoma, el a caa. Cada bez cu
e mira Matilde siijta, e ta haya Gilberto banda di
dj. Cu miedo e ta mira com Gilberto su^trato su
maneranan, su tipo ta agrada Matilde. Tabata un
gracia mira Gilberto su moda di balia. E tabata ha-
la atencion di tur hende, i hopi di e sefioritanan
tabata mira Matilde cu bista envidiosa, cu no ta
nan tabatin e privilegio pa balia cu ne. Casi tur e...”
|
|
12 |
 |
“...caya
el a tende di un excursion pa Aruba, el a
pensa unbez di scirbi su nomber i di su familia,
pa pasa e dos dia di fiesta di Resurrection ayfi.
Pero responsible di e biahe a adelant na raanda
un invitacion especial na su cas.
Na porta su yiunan a bin contr cu es nobo i
mes ora nan a, tene consulta riba esayi cu Luisa
i Enrique. Cu gusto Enrique lo quier compafia su
sobrinonan, pero el a recorda nan mes ora cu Ba-
lentin tambe mest bay.
']-r Antonio, nos tur lo mest desea Balentin
su presencia hunto, n ta asina ?
Ta foi mi boca ba quit, Riki. Luisa ta
respond na lugfi di Antonio, mes ora ma corda
cu ta natural qu mest bay cu' boso.
Mi n tin nada contra, si bosoquimita propon.
Mi qui cu e n ta bay, papa sa; e ta paree
poco tranca i e ta masha seco pa diversion, n ta
asina berde, Matilde ?
Pa mi bisa bo. cla, e ta, poco serio cu mi i
mi n ta mira paquico ; unico cos cu mi ta ripara
cu e ta masha jalurs, anto sin mi dun motibo.
Si e ta jalurs, mi yiu, ta pasobra e ta sti-...”
|
|
13 |
 |
“...Juan, bo tin razon, den tur bo amigonan e ta
mas tratable. Lo nos pasa un rato agradabel cu
ne. Matilde ta opina.
,,Danki Dios, a bini e bendito Gilberto pa
boso distrai boso tanto; antes tur cos tabata Ba-
lentin; gpro awor el a cay perde, ta don Gilberto
ta manda. Luisa ta bisa cu bofon.
Nos n lubida Balentin ; t mes ta ten atras !
Bueno larga nos bam calcula gasto di biahe
na Aruba. Antonio & cay aden.
Den esayi Pedrito ta drenta i ta yama Antonio
den su oficina. Di un rato nan ta sali hunto i An-
tonio ta bisa su senora:
Luisa, bo protegida ta comport malo, te
ainda e n por regia e cuenta di cas, Ma dun 8
dia i te awor e n bini eld.
- Quizas mafian mes lo e por cancela e cuenta,
warda masque ta tres dia mas pe pober.
Qui interes bo tin den e muher ayi ? Bo co-
noc t
No mi n conoce, ni su mama ni su tata;
pero ta mi prhimo e ta i si mi corda numa cu
nos tambe tabata pober i cuanto mi por a sufri
ora dono di cas por a buta nos afor,. sigur awe lo
mi n por larga di intercede p. Com...”
|
|
14 |
 |
“...82
quier dj misternan, Pero si bo ta bam cu nos
bo n tin di corda pasashi. Di nos dos lo mi cum-
pra hunto.
Riki, mi sa cu bo ta mi amigo sigur, perolo
mi aprecia cualquier servicio di bo den otro ocasion
mas util cu esaqui. Lo mi no goza e biahe* si
Gilberto ta bay. Pero ta cuarto pa siete, compana
mi te awasa, nos ta sigui papia.
' Riki, bebe poco cofi prom, ta awor Balentin
a caba di beb, Anita ta bisa.
No Nita, ta laat caba, warda ora mi bolbe
mi ta pasa beb. Bam brui i nan ta sali hunto.
Riki bo sa, Matilde ta bo sobrina brde, pero
cla bisa, cu e n ta stima mi manera antes. Ta
duel mi masha cu el a cambia, tan to como mama
ta stim i el a. desea semper pa ma casa cun.
Pero foi dia Toni a gana billete el a cuminza dis-
gusta, pasobra e sa cu pa mi condicion di bida lo
mi no por presen ta aya, como. debe merece. _
Homber, qui ora cu mi corda riba Toni. i su
yiunan su locura, mi ta changrina; nan cabez ta
mescos cu palo mainshi i si n ta pa Luisa su pre-
sencia den cas, ta un montecristo...”
|
|
15 |
 |
“...simptijco
i tratabi Bonerianonan. Pero larga mi sigui. Bo mes-
ter sa cu un estrarihero a larga un copa pa clubnan di
Tennis lucha p. Claro cu tur club lo mester tin
drcho di lucha p i hunga. Com cu ta, nan a
tene nos amigonan afor. Tin ta bisa cu ta pa esuri
cu tin e actual copa no perd, pero ami cumilen-
ga n' sa bira den mi boca papia soquetada, mi ta
bini af cu n, manera-su mama a pari At
compai, nan no qui p arisnan second hand subi
nan tereno, nan rio qui ningun contact, si nan
fanna por ta hunto, den nada.
. Nan cu tin e copa no quier mira ni un tiki ca-
chicachi cofi bruha den nan lechi. Alberto bo sa,
nos n por drecha mundo. Tin miles sociedad pa
nos ta unf manera ruman, ma tur tin esayi deh nan
prgama s. Pero ta imposibl pa mira es obra
ggantesco, taritem tin tanto preocupacion' tarit
anhelo na grandeza. Pa mi idea cada un mest c-
noce nan mes, queda cu su grmio i obliga esnan
cu ta mas bon para, respeta nan pa nan educa-
cion, comportacion i dignidad personal. Pasobra es
cu ta busca...”
|
|
16 |
 |
“...ta masha familiar den su saludo. Juan
sa, ta curioso pa sa tin bez quico lo e por ta meen
cu e primimento di mano, ora e ta cumin d. Pero
e no qui a stroba nan entrevista i a sigui paden.
Matilde, bo tin un ruman sport, bo sa ?
E ta un nechi jonkman. Pero te ainda mi n tende
nada di dj, tai com e n tin un mai ainda?
Mi sa ? Te ainda 1e n tin, sino ta natural
cu ya nan lo a cuminza busca amistad alomenos cu
mi. Pero lo n dura mucho.
Mi ta quere cu pronto lo bo tin un futura
cunada, si e ta hunto cu Gilberto e ta haya brio
unbez. A prop larga nos sigui un rato riba asunto
di Glberto; despues cu el a declara bo su amor,
quico ba dicidi diybis porfin ? Bo ta acept, no ?
Pa mi bisa bo cld, mi n ta omprende, mi
n por a resisti su palabranan di amor; mi n por
a nenga di stim; figura bo e di, e n\ por biba sin
mi amor, lo mi haci desgraciado si ml no stim.
Mescos el a bisa mi; e di cu bo no por stim
un cuarto di loque e ta stima bo i e ta spera cu
tur bo hendenan lo ta contento cun. I com a...”
|
|
17 |
 |
“...95
go di confianza, pero mi asunto cu Matilde tabata
un asina delicado cu mi n tabata sabi com cuminza
cu n.'*
-~,Pues, mi quid regia tur e asunto awe mes i
mi quid pa bo ta hunto. Mi ta stima bo como mi
yiu i si ta para na mi poder so, Matilde n'por casa
cu dtro hende si n ta cu bo.
Masha tan to mi ta aprecia Wiwi su consider
racion pa mi, pero aunque mi ta stima Matilde como
mi prom amor, mi a bin comprende e dianan aqui,
cu ta bin tin masha obstaculo pa vence prom mi
por casa cu n.
V
traha ?
mest ?
Ta strafo, mi n ta mira ningun. Bo n ta
Bo n* ta comporta bo bon ? Ta quico mas
Wiwi su caracter ta asina sublime, cuWiWi
n ta quere cu tin mest di mas cos den inundo.
Ta pasobra Wiwi no a cambia di humildad na or-
gullo, manera otro sa cambia di pobreza na riqueza,
ta psayi Wiwi ta quere tur hende ta opina mes-
coS. Matilde antes, tern nos tur dos tabata yiu di
artesano, e tem e tabata mi pia pa casa, pero awor
cti tant e i -Juan a drenta den un bida nbo, unda
amigonan di tono a bin ranca...”
|
|
18 |
 |
“...adelanta su mes, e mest priv di
sociabilidad pe queda atras hunto cu n ? No,
esayi rrii xi ta hay husto tampoco! Antonio ta
contesta, - , : ........
I Balen tin por yuda cu e no tin mas gana
men to ? Te mes qui queda atras ? San Francisco
a bisa un palabra masha prudente : Senoritas, warda
boso prom amor pa boso prom man.
Larga mi splica loque Luisa ta bisa na otro
manera: aunque_ mi n tin nada di papia.. No
frei un hende nuna, promer bo ta sigur cu bo ta
berdadera namora di dj, i ora bo ta completarnent
sigur di bo amor, bo casa cu n. Enrique ta cay aden.
Pero mi no a frei Balentin, pues mi np
tin ningun comprmiso cu n, sino mi palabra. E
tem, mi n tabatin sinti, ma awor ma mira cu
quizas 'tih un mehor felicidad ta warda m.
E ora Enrique a corda riba Gilberto i cu escusa
di bay be be poc awa el a larga nan s cu nan
asunto.
' Si mi yiu, quizas cualquier di bo amigonan
nobo tin, un dj gran tiponan, ta stima i bo ta sinti
bo menos hunto cu Balentin. Pero asina cu tin un
Dios, Balentin ta superior...”
|
|
19 |
 |
“...119
Ay, mi ruraan, fatal, te ainda su corazon ta
mes duro. E n paree bo ruman, Tidachi !
.No duda Alicia,, mi conoce Juan mashfi bon,
Tur e.serio cu bo ta mir ayi, Dios sa euanto e
n ta stima bo. Pero ata un auto ta pita cu direc-
cion pa aqui, Dios sa cu n t! I berdaderamente
tabata Juan cu dos amigo mas. Nan a drenta i cay
sinta hunto,
Alicia a bira mescos cu galifla riba webo, e ta
cohe su tas cu spiel aden i ta drecha su cara i ca-
bey; for di e tas el saca un mota di poeier chiqui-
to i ei a pas un poco na su cara. Cu satisfaccion
el a drai mira Juan, pero esaqui tabata ocupa cu
un paranda chiquito cu el a prepara pa anochi i
nan tres a bin busca Grilberto. Pa Matilde n ra
bia e a dicidi di traha un galein pa Gilberto por bay.
Gilberto, e di, ,,bam haci mi un fabor; mi
tin un negcio cu mi mest di bo pa sirbi como v
testigo i yuda mi firma un contrato.
-- Cu muchoplacer, i el a drai mira Matilde. -
Bay numa Gilberto, mi n tin nada contra, bas- ,
ta ta, na interes di mi ruman. Pero...”
|
|
20 |
 |
“...cas; ma
fada den banidades di mundo i mi tin idea di casa.
Lo duel mi much cu mi meste larga mama i papa.
-i Gasa? casa caba, mi yiu ? I ta cu quen T
Luisa ta puntr.
Pues cu n amiga di cas, cu Alicia!
Cu Alicia ? Amiga di cas ? Mi n ta quere ;
' sft bini aqui, pero semper e ta padilanti cuchu-
cuchu cu Matilde s. Ta unda mi yiu a sali cu n ?
Pero mama, esayi n ta quita mi stim.
Mi ta sigur cu e qui mama masha bon, pero ta
mama su moda mS ta haci hnde huy mama. Dos
tres bez Matilde a bishita nan hunto cu mi i ora
el a ofrece mama pa bay cu n, mama mes no quier
a bay.
Ah n, mi no a bay, pasobra nan ri ta mi
amigo; awor boso a haya poco tercio, cu antes no
tabata corda mes cu boso tabata na bida.
Ay no, mama, no papia asina. Corda cu e
tin fiir bon calidad i como amiga di Gilberto i Ma-
tilde, e mes t ta consider^ cerca hos tambe. N ta
brde, papa ?
Si, mi yiu ; bo ta mira, mama lo ta quere cu
bo ta hoben ainda pa bo casa. N ta larga duda cu
matrimonio ta bon, pero pensa bon prom bo duna bo...”
|
|