1 |
 |
“...suerte, el a dicidi di cay cune
henter. Ora e pober homber a haya lista el a ranca
un careda, bolte den pia di un cach den porta di
winkel, pa duna Antonio e nobo grandi, e nobo
anhelado
Pober Antonio no por a quere- su bista; el a
dese, el a cumpra sigur cu un fe inquebrantable,.
pero p mir den su bista, e bendito nmero igual
c e otro cu ta premia cu 20 mil dollar riba lista,
esayi ta un suceso mucho importante; pasobra su
bida ta sigurh i awor ta sigur cu su goal ta alcansa.
E no a perde pa gana, ultimo placanan cu e
tabatin el a cohe den su baul i pensando quico el
por duna e homber, el a topa cu un placa di papel.
El a sali cu cara hubilante i a gratified e pober
bended cu 10 florin di regalo.
E pober cu tabatin su mest, no a busca mas i :
no a corda di ofrece pa bay troqu pa Antonio.
Esaqui a cay sinta den su stul di sosiego i cu e
billete den su man dobla na cuater, el tabata pensa
qui paso tuma. E n drenta bay participa paden
ainda, pa nan no haci mucho babel prom cu ora.
Es emocion...”
|
|
2 |
 |
“...opinion, papa larga traha poco
casita cu nos por alquila na 10 a 15 florin, n tin
mehor negocio ! Juan ta propone.
Loque ta muy util i necesario tambe ta un
bon reenbank grandi, cu nos por usa afor ora di
secura i cu pobernan por haya cumpra. Luisa ta
bisa.
_ Semper bo ta hinca pober denturcos. Nta
malo, pero. .... pero.... e hendenan ayi semper ta
gtroba negocio. 1 ' , %T$aj|i
Dios libra, papa, si mest bende awa luego
cu tin secura sigur io haya bon bende, siendo mas
di 70 yo ta pober i nos lo gana bon placa eu nan.
Luisa ta mira Matilde cu un bista triste i ta bisa :
Ai mi yiu, ma quere bo mas compasivo cu
pobre. l Ta husto pa specula riba un necesidad
asina grandi di bo bida riba hende pobre ? No,...”
|
|
3 |
 |
“...for di un 24 cu mi a corda
hunto. Naturalmente lo mi escohe esnan mas a
proposito.
Mi no ta comprende bo bon ; mas a proposito
o mas acostumbrd ?
Mama n p quier pa mi eomplace cu tur
hende eonocir i amigo bieuw mas, Siendo nos po-
sition a subi den sociedad nos mest anda cu esnan
mas ayfi. Mama n ripara cuanto amigo i amiga
nobo nos a haya?
Esayi mes ta loque ta sinti mi; pasobra ayi
mi ta mira qui poco nan tabata considera boso
prom i cu tur nan aprecio di awor ta na eplaca
cu boso tata a gana. Ba mira qui clase di amigo
nan ta ? I quico esnan di antes o quere di nos ?...”
|
|
4 |
 |
“...33
Capitulo VI.
Prom dolor di an amor sincero.
fgfefjio mucho leuw di Antonio su cas, tin un
Jftjl careda di casita, unda ta biba den di tres,
un hoben yama Balentin.
Su tata a muri larg cu seis aria i su
mama a percura mand e oficio cu e ta gusta. Como
su tata tabata blequero, el a pidi esayi pe sifa i su
mama no a quita su gusto. Atardi ora scool caba,
e tabata bay sinta na winkel i cu su 14 ana ya e
tabata gana su seis florin pa seman. Despues cu a
bini trabao di Isla, i cu el a cumpli su 19 ana el
a haya un empleo na fabrica di bleki. Cu un sueldo
di diez ocho florin pa seman, e tabata tene su bida
decentement, paga cas di su mama i spaar algo
tur seman afor. Naturalmente, siendo cu bida di
su mama no tabata den su man, el a corda semper
di casa cualquier ora cu e por. Na scool, segun tin
un palabra, sa nace rdas tanto amor cu otro camina.
Asina cu Balentin a sinti un idea di amor ya cu
su 16 ana, un ana prom cu el a quita scool.
E senorita cu tabata su ideal, semper a contesta
su saludo...”
|
|
5 |
 |
“...35
cos lo a sigui all right, si no a yega e fatal for
tuna, e billete cu Antonio a bin gana.
Ya e tabatin 3 luna ta bishita pa e comprome-
te despues di 3 mas, cu el a cuminza sinti cu e
cas unda e tabata bishita cu tanto franqueza, ta bi-
rando mucho hightone p. Ta manera tur hende a
cambia; Juan, antes su unico amigo, a haya hopi
otro cu tabata bula p.
Matilde su moda a cuminza troca di lque e ta-
bata; enfin e tabata sinti bato, mei mei di eotro
bishitanan. *
Com mi ta haci, asina e tabata pensa pa mi
pasa manera costumbre ? Pa mi no ta menos, mi
mes t bisti mescos cu e tercionan cu ta bishita awor;
pero mi por ? Mi ganamento ta permiti mi ? Ma si
mi huzga bon, ta coi bobo. Quico mi tin cu ns
cu e otro tiponan. Basta. Matilde ta stima mi, ne-
ver mind; t mest qui mi; i su mama no ta sti-
ma mi ?
Pero pe ta sigur el a hala Matilde riba e asunto
un dia. ,
Matilde, mi qui cu bo no ta manera cos-
tumbre, awor cu tin tanto cara nobo aqui, mi qui
cu bo nta paga mucho atencion na mi.
Mi n ta...”
|
|
6 |
 |
“...ora; si ta su ruman i so-
brinonan i cunada fuera amigonan bieuw di cas sol
tabata na compania, vaya, pero e tin cu presenta
den un set di hende, cu a pega mescos cu tapaconchi
na curpa di su ruman, cu e n conoc ni tabata apre-
ci prom.
Realmente ta cos di macaco di Antonio, e
ta pensa ;e lista cu ma mira aqui di invitadonan,
hopi di nan ta quere nan gran smor i loque nan
n ta. Awor mi qui sa; ta amigo di Antonio o
di su placa nan ta? Hm, si mi ruman larga nan
hinca nanishi den e dos cens qu a gana, pronto...”
|
|
7 |
 |
“...58
retrato cu ta duna honor na su nomber. Mas abao,
cu el a balia i a gana laurel na Paris, Caracas, en-
fin lugfinan di mas aristocrat. Sociedad CurazoleSa
mest bin goz i nan ta confia riba sintimento ar-
tistico, cu tur lo bini sin excepcion di religion, col,
raza o categoria.
Mi n ta quere cu ta gran cos pa gaha
laurel, si un bailarina por gan. Qui bo di, Juan ?
Pa mi bisa Tio cla, nunca mi n mira un
di nan baile na Teatro.
Ai, homber, aqui riba mes bo ta haya un
idea di su balia; unico cos, cu su bisti ta mas
tant un traje pa bao sea na Vista alegro o na
Barges Bad. N bal la pena mira un cos asina.
Ami ta gusta mira un pelicula tragica, cu
ta. haci impresion riba hende, masque e anochi ayi e
stroba mi di drumi! Matilde ta bisa.
Den esayi Antonio i Don Vicente a bolbe trpbe.
Ta quico bo tin ayi? Antonio ta puntra
Enrique.
Ta un programa di teatro ; paree ta un muher
ta ofrec pa duna les den landarfa. Mira su bisti aqui.!
Su oficio ta mes extravagante cu su nomber, i. e
ta duna...”
|
|
8 |
 |
“...73
sa su carta pa sa su idea, aunque ta pa complace mi.
Curiosidad di muher a vence Matilde i el a tu-
ma e carta, habri i lez. Tabata un declaracion di
amor den un trmino muy emocionante riba un pa-
nel perfuma, cu un pensamiento pinta na huki ari-
Da di e carta.
Matilde a leza i bolbe leza i e astuta Alicia a co-
he un album di retratos i ta gana mira aden pa no
stroba Matilde di goza e carta.
Un ora un ora e ta vigila qui impresion e palabra-
nan ta haci den su cara ; alafln Matilde a dobla e carta
i a debolb Alicia. Prom e no tabata sa quico contesta,
pero Alicia a saqu for di su embarazo i a bis:
Mi n tin mester di sa ta quico, pero com ba
hay ?"
Pues pa mi bisa bo cla, mi qui cu n por
ta berde cu un hende por stima otro, manera ta
scirbf ayi den. Mi qui cu e ta exagera.
Mi ri ta quere; si bo weita qui preocupa G-il-
berto ta e dianan aquf, bo n ta duda den su pala-
branan. Antes cu e eonoce bo e tabata parandia; cu
nta pa Juan cu quier a conoce bail Vista Ale-
gre' lo e no a sali...”
|
|
9 |
 |
“...falta cu mi honor, mi ta traha duro pa mi n
tin di pidi yudanza di otro i falta cu su memoria.
Mi ta traha paga mi cas, pro e dianari aqui como
ini yiu menor tin cayentura, mi n por haci nada,
e pobercito ta yora i mi n por traha i mi mes
atendle. Papia cu Short Toni, pidi tene compa-
sion cu un pober viuda.
Virginia, pa cuminza no yama mi Short, pa-
sobra mi no ta ni lo mi no ta ni pa bo ni pa otro;
mi ta mi mes di costumbre i mi ta con ten to cu
Wiwi, manera tur hende sa yama mi. Mi mari no
a gana billete pa haci mi quere cu mi ta mas cu
otro. Pasabra un muher manera bo cu a perde su
esposo, iargando dos yiu chiquito sin pariba ni pa-
bab, ta pa nii un modelo di honor i birtud, digno...”
|
|
10 |
 |
“...ocasion
mas util cu esaqui. Lo mi no goza e biahe* si
Gilberto ta bay. Pero ta cuarto pa siete, compana
mi te awasa, nos ta sigui papia.
' Riki, bebe poco cofi prom, ta awor Balentin
a caba di beb, Anita ta bisa.
No Nita, ta laat caba, warda ora mi bolbe
mi ta pasa beb. Bam brui i nan ta sali hunto.
Riki bo sa, Matilde ta bo sobrina brde, pero
cla bisa, cu e n ta stima mi manera antes. Ta
duel mi masha cu el a cambia, tan to como mama
ta stim i el a. desea semper pa ma casa cun.
Pero foi dia Toni a gana billete el a cuminza dis-
gusta, pasobra e sa cu pa mi condicion di bida lo
mi no por presen ta aya, como. debe merece. _
Homber, qui ora cu mi corda riba Toni. i su
yiunan su locura, mi ta changrina; nan cabez ta
mescos cu palo mainshi i si n ta pa Luisa su pre-
sencia den cas, ta un montecristo mi ta bibaaden.
Mi ta comprende pa bo, mi amigo, i mi franqueza
n ta permiti mi nenga bo duda den nan smceridad;
awor cu e canqqeryn Gilberto ta bishita e tapone
nan loco cu, su posianan. Awendia te misternan...”
|
|
11 |
 |
“...92
I
Mayan lo mi bay tende quico Matilde a resolve 1
luego lo mi pidi pa mi bishita. Papa lo ta alta-
mente contente, pa prom e ta scapa mi
necion que ta nami casi cu mala gana 1 aunque
cu Tia Nicolina lo sinti mi falta, 1 ta muy c0^
tento si mi larga paranda poeo 1 pone mi bida na
^Alafin el a yega na unda e tin unasuntodire-
gla i nos ta perd di bista. Juan tambe tabata
pensa riba declaracion di Gilberto.
- Esaqui si ta un compromiso, ta com nosta
haci cu Balentin awor; mi n tin nada malo di
papia di dj, pero circunstancianan mprovistoabu
to cu cada uii di nos mest sigme rumbocu suerte
ta hiba nos. Ta daro cu awendia nos ta ^or
para i Matilde ta tan relaciona cu e Parti c?^si^
ra di pueblo, cu e ta pidi pa un mehor ho^e,n
sa cu n, alomenos cu ta presta mas. Nos P
drecha mundo, ya ta sina, tai laga sigui.
cos lo ta lubidd den dos o tres dia, una vez cu
Balentin mes ta cuminza comprende esayi caba
Pero mama! esayi si ta un cu lo no acep a
pa forza. Asina el a sigui pensa te ora el a yega...”
|
|
12 |
 |
“...99
Anto segun bo idea, si esun cu el a stima
prom, n qui adelanta su mes, e mest priv di
sociabilidad pe queda atras hunto cu n ? No,
esayi rrii xi ta hay husto tampoco! Antonio ta
contesta, - , : ........
I Balen tin por yuda cu e no tin mas gana
men to ? Te mes qui queda atras ? San Francisco
a bisa un palabra masha prudente : Senoritas, warda
boso prom amor pa boso prom man.
Larga mi splica loque Luisa ta bisa na otro
manera: aunque_ mi n tin nada di papia.. No
frei un hende nuna, promer bo ta sigur cu bo ta
berdadera namora di dj, i ora bo ta completarnent
sigur di bo amor, bo casa cu n. Enrique ta cay aden.
Pero mi no a frei Balentin, pues mi np
tin ningun comprmiso cu n, sino mi palabra. E
tem, mi n tabatin sinti, ma awor ma mira cu
quizas 'tih un mehor felicidad ta warda m.
E ora Enrique a corda riba Gilberto i cu escusa
di bay be be poc awa el a larga nan s cu nan
asunto.
' Si mi yiu, quizas cualquier di bo amigonan
nobo tin, un dj gran tiponan, ta stima i bo ta sinti
bo menos...”
|
|
13 |
 |
“...n sa lag niinca. Quico lo ta di Gilbertq ora nan
ta casd, teniendo tur libertad di goza, bisti, una
vez Matilde tin algo pa gasta ?
Quico ta su oflcio ?
Oh, no, no quere mi tan soquete di larga
mi yiu casa cu hende por nada; no, anto bo n
conoc G-ilberto. N ta precies cu hende mest traha
oflcio pe biba; Gilberto ta traha cu cabez, e ta
haci negocio i mi conoce hende cu a bay mas
dilant cu nos cu negocio s, ta bibo e mest tfl.
Juan a conta mi di dj, cu tur ora e ta fia cerca
Juan, haci negocio gana doble, paga su debe i cu
interes acerca.
Enfin si e tin habilidad i e ta comport bon lo
mi yud i lo ,e prospera muy pronto. Otro cos,
mira pa mi den mi saco sushi di seman pasa, cu
bo no ta topa cu mi chec-boek, mi ta sinti su falta
ora di paga cualquier hende.;
Cumplf di ocho dia, Gilberto a haci su entrada
triunfal den cas di Matilde i tabatin un recepcion...”
|
|
14 |
 |
“...tur ora. Luisita e yama, pa
cario di su tia Luisa, su mama a yam asina.
Un rato prom Luisita a drenta i a haya Luisa i
Matilde den cuarto ta combersa. Matilde a salud
seco i mes ora el a pensa un manera pa Luisita n
presenta dilanti di G-ilberto. E no qui pa Gilberto
sa cu e tin un prima cunuquera i sobre esayi preto i
mal cabey. Pero tur hende no a nace cu e mes suerte ;
e pober ruman di Luisa a casa cu un hende preto,
pero honrado i te awe e ta yora su weso.
Pa evita e contra-tiempo Matilde a gana un dol
di cabez i a retir den gadrey. Di un rato cu Gil-
berto a drenta el a grita bonochi paden i Luisita
a strana di tende e boz ayi.
El a puntra su tia ta quen i Luisa a bin cont
loque a pasa, i cu e no por a manda participa An-
gelina ainda, como e n ta contento.
Pero mes ora cu Luisita a tende nomber di Gil-
berto Damon, el a spanta i un palidez a cubri su cara.
Su tia a puntr qui falta.
Chita, bo conoce e senor ayi?
El a tuma un curashi i a contesta:
Mi no sa cu te Gilberto cu mi conoce...”
|
|
15 |
 |
“...109
Allan, ta wor mi ta corda,-bo mamaascirbi
mi di un namorado cu bo a haya, tesaqui el a
meen ?
Si, t mes ta au tor di mi desgracia!
I paquico mama n busqu pa inform su mal-
hechc ?
Mama a bini Punda, bay te su cas na Otra-
banda; pero e hende cu a cri a bisa mama cu
nunca e n papia, di casamento cu ne. E ora mama
a bin comprende cuanto cos el a gana. El a bisa
e ta hurfano, pa n tin hende di informa cerca dj
di su coriducta. I como mi n quier amircuwo-
wo mas, ma taha mama di busqu atrobe.
Pesayi lo mi comete un crimen si mi larga tia
inocente. Ata mi historia ci| ta un secreto te ainda
i mi ta spera Te queda den tia cu mi. Mi ta tene
mi bida, cu yuda soeurnan tene scool na cunucu i
mi ta quere cu mi suerte ta mehor cu ma casa cu ne.
Luisa a cohe su sobrina, braz i consol ; i el
a priminti di no bandon nunca.
Mi yiu, bo mest sa cu semper ma desconfla
Gilberto i cu tabata pa mi s e no a drenta mi cas
pa segunda vez. Pero ora bo ta bay si e tayi, bo
ta bay yama Matilde ay pa bo mira...”
|
|
16 |
 |
“...113
mi pa casa, pero mi mama i tata a hariining,
pa acepta poo tem despues un yangabashi cu a
bini riba ol di dos cens cu papa tabatin. Mi tam-
be un loco ma quere s palabranan di trasto i des-
pues di un ana nosacasa. Pero, un ana despues
ya mi tabata mama i el a cuminza ta bira floho.
A bolbe pasa un ana mas, henteramente e n quier
a traha mas. Cada bez e quier placa pa hinca den
negoshi, pero nunca e n sa gana. Ora cu mi a com-
prende cu ta pa placa el a casa cu mi, tabata laat
caba. Cu un yiu chiquito mas, mi mest a bende
cos di cas pa paga debenan cu el a haci. Ainda
mosa por mira un dos pida cos cu ma larga pa re-
cuerdo. ^
Pareuw el a sinti cu placa i tur cos a caba, su
amor tambe a caba i un dia sin pensar el a bisa mi
e ta bay traha na Cuba i te awe mi n sa di dj.
Awor cu mi ta pasa trabao mi tin di gradici na lo-
cura di mundo i aprecio na loque ta imita tono i
realmente no bal nada.
Nos a ninga e pober obrero pa orgullo i awe e
ta bon para i cu sodor di su frente el a traha e-...”
|
|
17 |
 |
“...Alicia!
Alicia a les i el a cuminza hari.
Ay mi ruman, ta pualquierinuher loco 4uier
haci yalurs.i
Qui mishi e haciyalurscu mi, ta loco eta?
Ah no, si e tin querida, mi n ta casa cu ne.
Para un poco Tidaehi, corda cu ta hoben
Gilberto ta; claro cu nan mest sa cay den nan
hubentud cu un of otro hende; pero esayi ta pa-
sahera, ta pesayi nan ta bandona e locuranan i
drenta un bida serio. Qui interes e muher ayi tin
na spierta bo ? Bo n ta sinti cu e ta invidia bo ??
' Bon, i esun cu Gilberto a gana, ta husto pa
loque e ta haci cu ne?
Ta claro cu no; pero pa bo, ta mehor si Glii-
berto conoce mndo prom, ya ora e casa ya l a
fada den tur locura di mundo. Un hoben mest
conoce malo i bon prom e casa!
Matilde a queda un poco tranquilo pa es pala-
branan di Alicia cu tabatin interes di defende Gil-
bert. Pasobra ta Gilberto tesun cu tin cu mest
yuda traha un amor den Juan pe. Tur dos su
wowo ta abri riba e dos cens cu esayanan tin, pe-
sayi nan ta aliado.
Pero mi ta mustr e carta i mi ta hur...”
|
|
18 |
 |
“...f22
No H euri haci esayi. Papia cu ne baodi
galein, an to bo ta sa tur cos. Podiseremuheraqui
ta gana riba dj. >
, brde bo sd, nos no mest curi quere
tur cos pasobra nos, muher sd ta malo, ora nah
qme. I el a warda e carta. *
r Pero Matilde, Juan no sd menta mi nomber cu
bo r
Claro, tur ora e ta puntra mi pa bo, ora bo
queda algun dia sin bini.'
Si, di brde ? I paquico e n ta bini mi
cas ? Bo mest trec ora bo ta bini pa e eustum-
bra.^ Matilde, bo ta aprecia mi como bo amiga di
confianza? Bisa mi cld! I e ta cohe su mano-
nan tene.
' 1.^0 ta cos di puntra esayi.'
Pues, mi meste confla bo un secreto. Juan
a podera di mi amor for di dos bez cu nos atopa
aqui. Mi n sd, pero mi qui cu su bistanan taba-
ta declara mi esayi, ora e tabata fiha nan riba mi.
Mi n por drumi anochi di pensa riba dj. Mescos
cu bo a pone Gilberto sin bo pr yuda, mescos
Juan a pone mi. I sinembargo e ta trata mi in-
direrente, mi n ta emprende tai com.
s* ta asina mes, ta pasobra tin miedo
di bishita pa nan no oblig...”
|
|
19 |
 |
“...motibo.
Amor, bo n por figura bo com tristo bo ta
haci mi si bo pone bo cara sera asina Qui
falta ?
Loque mi ta sinti ta mucho grave, pa mi
mes a bisa bo prom. Ya ba cuminza, mi ta si-
gui. Awe un hende a bin conta mi bo cuenta; par-
i ce bo tin dos yiu, n ta brde? I bo querida j n
ta biba na Otrabanda?
.Esaqui paree obra di mano negra. Figura bo
un mentira mas atroz cu hende por saca. Qui mis-
hi mi cu querida ni nada dj babelnan ayi! Ta cos
cu semper ma bula pe.
Ta straHo, ta com un hende por gana se-
mehante cos riba bo ? Ta loco un muher ta pe sa-
ca un mentira asina riba su curpa. Mi n ta quere,
Grilberto; n sd tin h(uma sin candela. Bisa mi cla
i conta mi bo relaciorf cu e muher ayi.
Mi amor, asuhto di hubentud i su libertad
ta masha complica, mi n ta corda precies taquen
esayi. Acepta cu ta existi un tal hende cu mi co-...”
|
|
20 |
 |
“..."135
bomber bandido cu a raancha b honor i cu a ran
ca bo carifio for di nos, awe ta comprmet cu n
sefiorita, cu absolutamente notabata mascu bo. Yiu
di un riama pober antes, awor nan tin algo, pero
ta sigur c ta tras di su placa Gilberto ta. Paso-
bra bo mes sa, cu sin ta pa un cos cu mi sa
manda pa bo un ora, un ora, bo ta pena pa un
cens cu bo yiunan. Gilberto n sa traha i loque e
gana e ta drispidi. Awor ba caba di combence, qui
balor palabra di mama tin. E pober no por a haci
otro sino yora tambe, como ya tur speranza el a perde.
1 Pero mama, ta quen por ta bay casa cu
Gilberto ? Tur hende no sa cu mi tin dos yiu cu
n, i cu ta mi e debe casamento?
__y mi yiu, ta asina mucha muhernan td, nan
no sd aprecia derecho di otro. Esaqui no ta com-
prende Cu mescos cu Gilberto a haci cu otro e por
haci cu n. Ta na Pietermaai ma tende e ta frei,
n tal Matil de Salazar.
__^No, mama, Gilberto lo no a larga e sefiorita
sa nada di mi ; i awor mi ta comprende paquico
el a troca cas tan inespera foi...”
|
|