1 |
 |
“...Giambo bieurn
a bolbe na uiea.
I
Mo vela intima Cavazolena
WILLEM E. KROON
Curacao 1928
imppifi; na irftprenta di Vicariato...”
|
|
2 |
 |
“...fy d d
Giambo bieutu I
a bolbe na mea.
, r*.
Novela intima Capazolena
WIUEM . kroon.
ASA/:
KONINKLIJK INSTITUUT VD TROPEN-BIBLIOTHEEK
14 0000 0175 5622...”
|
|
3 |
 |
“...Oiambo bieaca a bolbe na uiea.
Capitulo I.
Familia Salazar.
i nos ripara bon e parecido grandi cu tin den
es dos ruman Antonio i Enrique Salazar,
iJRV nos ta queda muy strafto di sinti e diferencia
grandi den nan caracter i proceder. Enrique
ta tres aria mas hoben i su manera semper jovial
i chistoso ta haci e representa menos di e 38 aa cu
el a caba di drenta. Unda cu el a pasa, e tin amigo
i si algun bez e por a hay den cualquier cuestion
improvisto ta debl na su caracter franco 1 e odio
pa adulacion. Su gremio, u ta di artesano, sem-
per el a aprecia i defende, i cuanto bez cu el por
a yuda un u otro cu su consehonan progresista el
a haci cu gusto. En cambio' e otro hero di nos
historia, Antonio, no tabata presente dia Dios a
parti e bon calidades. A
Egoista te den cabo, e ta biba semper aleja di su
i companero artesanos no, cu e ta desprecia nan, pero
ambiciona na busca tono" el ta prefera combersa
masque ta un dos minuto cu hende ans bao di
un forma servil, cu pasa, un rato divertido...”
|
|
4 |
 |
“...perdicion.
Cuanto tin cu ta emboracha tanto bao di aroma
di e nectar metdlica i ta perde e ultimo razgo di
sintiminto humano, e consideracion pa cu su pro-
ximo, poniendo nan mes den un condicion ridiculo
cu nan orgullo insensato.
Capitulo II.
flpmacion pa billete.
BBjh lilia momento di e suceso nos ta contra Enrique
JBSnJI ta bini di Otrabanda. Poco fastidioso i
desapunta el a queda, ora cu un crid di
AM cas di Sr. Pimenta a bis na porta, cu e
Sr. a sali un dia prom pa Coro i cu te aqui un luna
e ta bolbe. Esaqui si ta un cataclisma, e dici: Toni
ta sara sigur, si e tende cu e meneer aqui a bay.
E homber aqui ta tranca pa paga, i si sigui asina
e ta demand sigur dia e bini. Enfin pensando
unda otro e por bay cobra, como e tambe mester
di placa, el a tende brug pita, cu ta. e serial cu
esun cu tin por bien bay complace poco cu nan stoma.
Asina el a dicidi di sigui pa Punda. Yegando
cas el a drenta winkel i a queda sorprend di mi-
ra Antonio den stul na sofio. Den su mano e ta-
batin un papel cu...”
|
|
5 |
 |
“...Corda cu birtud di un sefiorita por sufri terri- ,
ble cu influencia di placa.
Un mei ora despues Antonio cu Enrique a drenta.
Flicidad completa hende por a leza den cara di
Antonio. El a ranca bay riba Luisa i cu ternura
el a braz diciendo :
Mai, awor si nos por sosega poco. Alafin nos :
por biba mas tranquilo. Ata nos riqueza ! i el a
pone un paqute di placa di 25 te di 100 florin
riba mesa. Enrique a queda para ta observa expresion
di e tres cara diferente. Cu satisfaccion di alma.
Antonio a bolbe cohe e paquete di placa i a drenta
cuarto di Luisa cu n.
,,Larga mi ward, te aqui rato lo mi bay po-
ne na Banco.
Bo tin razon Antonio, pero larga nos caba
di poler e ultimo pieza di don Jacinto su mueble-
nan ; no lubida cu nos a priminti pa awe. Ano-
chi hunto cu Juan lo bo pensa e mehor modo di
emplea bo placa....”
|
|
6 |
 |
“...real di amor i deseo di ta unf un dia
cun dilanti altar cu matrimonio.
JE1 a cohe su mano i a bis:
Matilde, mi ta stima bo di mi alma, mira mi
pa mi mira den bo wowonan si mi amor lo eclipsa
cu di bo ; bisa mi eld loque bo ta sinti, si realmente
lo mi ta correspond pa bo.
Matilde a baha su cabez i despues di un dos mi-
nuto a sali un si emociond foi su boca.
Balentin a besa su mano, i a bis cu pareuw e
por, lo e declara esayina su mayornan i comport
pa nan deseo ta cumpli'.
Den esayi Juan a bolbe i e coloquio amoroso, cu
ta e prom piedra pa construction di un bida nobo
tabata interrumpi pa sigui despues cu un fervor
serio i sincero. Asina cu Balentin tabata tratd cu
masha confianza na cas di Matilde.
Alafin despues di algun tem, Matilde cu tabata
respeta su mama mucho, a spirta Balentin cu e ta
participa su mama di nan amor. Conbenido Balen-
tin a queda i asina cu Luisa a haya sa i a queda
masM contento. Luisa di su parti a participa An-
tonio i asina henter cas a haya sA
Despues di a...”
|
|
7 |
 |
“...ta lamta pa nos yam, ya el a bay;
ta paquieo el a haci e cos ayi? Matilda ta hisa
~~ ta qualquier cos lo el a lubida na cas i
lo el a bay coh. Su cas no ta mucho leuw di aqui!
Juan quier a drecha e cos.
No, mi no ta gusta e cos aqui. Te ora e
bun lo mi sa drechi. Ta com e qui bay sin bisa
boso? Bo no a haci nada, Matilde?
Matilde a spanta, pasobra el a comete un impru-
pencia di lamta large i Juan di yam sin yama
Balentin. E no por a responde otro cos sino:
Nada mama, nada n pasa, djis e ta bolbe atrobe.
E cos no a sinta Luisa bon i el a retir despues
di un rato. Gilberto a risca puntra:
un amigo di bo, Juan ? taduel mi cu
mi no tabatin honor di conoe.
Si, ta un amigo bieuw di mi, pero lo bo
contra cu n pronto i lo bo sera conoci e n.
Mas aleuw nan no a sigui papia di Balentin.
N mes momento nos ta hayaBalentin sinta den
su stul di sosiego, pensando riba e suceso.
~ quen e hoben bon bist! cu a bishita
Juan i cu e ta aprecia tanto? Tai com Matilde
n por a recorda na es momento cu el a larga...”
|
|
8 |
 |
“...algun cu entusiasmo, otro cu envidia, otro cu curi-
osidad pa por agtomera dilanti e tralinan cu ta
aparta nan pco di e porta di gadrey padilanti;
a we cas di Antonio Salazar, doHo di diferente otro
casita ayi banda, tabata destacd den un mar diluz
for di es scuridad apenas sorprendf pa otronan ayi
banda.
Dos poliz na gran tend tabata tene un pasashi,
abri mei-mei di e mironesnan, pa invitadonan por
pasa libremente. Pa sietor ya autonan a cuminza
invadi e poco tereno enfrente e cas pa trece i bolbe
busca otronan.
Tabatin un mezcla di col di tur sorto di yersey,
seda espejo, amor i metalique etc., no tabatin
ningun dams cu bahando for di nan auto a falta
un sosten, pa mano corts di su pareha galante,
amigo di hubilario.
Varios Senora cu nan esposo, amigo nobo di
Antonio, a bin honra e fiesta cu nan presencia....”
|
|
9 |
 |
“...50
Bunita confianza i basta risca gaba un hende
i apreci tail to sin conoce drechi. Ma quere bo
mas prudente!
Prom cu Matilde por a contesta nan a dal un ma
surca i Gilberto a bolbe bin lamt pa balia. j Ta
paquico semper ta Gilberto mest balia cun ? Cada
bez e ta drenta mas den duda cu Gilberto por ta
eonspira contra su amor. Tai com nan n present
como enamorado di Matilde na Gilberto? Seaanto
cu nan no a consider como amigo i frei di Matilde
o nan ta considera su amor pa nada serio. Tur e
cosnan tabata molesti i a pone cu e no a presenta
na mesa di bebida mas. Aunque e no tabata gran
bebed, e ta cohe un de bezencuando. Un amigo
di dj, un tal Pedro Perez a ripara esayi i a bin
ofrec pa nan dos bay cohe un, den sala hunto.
Pa n larga ni pa otro no ripara cu e ta fastio-
so, el a lamta. Pa desgracia e bitternan cu el a dal
no a sint bon na stoma, el a caa. Cada bez cu
e mira Matilde siijta, e ta haya Gilberto banda di
dj. Cu miedo e ta mira com Gilberto su^trato su
maneranan, su tipo ta...”
|
|
10 |
 |
“...56
fffl
f.yl
mento; Dios lo corda semper di e compasivo i
Luisa ta bay patras.
Esaqui si ta un cataclisma: asina si n por
sigui; mira un cos aqui, Pedrito,asunto di cas mes-
t ta regia desdi awor den mi cuarto cu mi tin pa
oficina, ba tende ?%
Muy bien, Toni, awor caba cu mi, pa mi
bay. Nan dos a lamta bay regia cuenta.
Luego Antnio a bolbe den comedor cerca su
yiunan i ta bisa: Juan, awor fiesta a caba, bam
trata riba un negocio pa bo awor.
v Bo ta basta grandi caba i bo mest di un cos
di haci, una vez cu bo n quier a sina fishi nunca.
Qui negocio bo gusta mas ?
..Pues, loque ma desea semper ta un pacus;
coino mi tabata emplefi caba i mi tin un idea cuan-
tp mi por progresa si e ta bon surti.
Bueno, nos ta cuminza cu un chiquito ma-
nera nos por i segun bo traha cu sinti* lo e bay
adilanti. Ta basta traha haci otro ricu.
Un batimento na porta i Juan a abri pa un se-
nor bon bisti.
Bon dia, ta aqui Antonio ta biba?
Si seflor, mi tin honor di sa su nomber ?
Vicente Parol, amigo hieuw...”
|
|
11 |
 |
“...Mi n ta quere cu ta gran cos pa gaha
laurel, si un bailarina por gan. Qui bo di, Juan ?
Pa mi bisa Tio cla, nunca mi n mira un
di nan baile na Teatro.
Ai, homber, aqui riba mes bo ta haya un
idea di su balia; unico cos, cu su bisti ta mas
tant un traje pa bao sea na Vista alegro o na
Barges Bad. N bal la pena mira un cos asina.
Ami ta gusta mira un pelicula tragica, cu
ta. haci impresion riba hende, masque e anochi ayi e
stroba mi di drumi! Matilde ta bisa.
Den esayi Antonio i Don Vicente a bolbe trpbe.
Ta quico bo tin ayi? Antonio ta puntra
Enrique.
Ta un programa di teatro ; paree ta un muher
ta ofrec pa duna les den landarfa. Mira su bisti aqui.!
Su oficio ta mes extravagante cu su nomber, i. e
ta duna Antonio e papel.
Permiti, Don Vicente ta bisa despues di a
pone un lente di caret riba su palo di nanishi i a
tuma e papel cu Antonio ta ofrec.
Pardon, Enrique, bo ta equivoca, mi ta
responde pa e artista tan renombr aqui.
Su nomber ta menta na Europa i America...”
|
|
12 |
 |
“...73
sa su carta pa sa su idea, aunque ta pa complace mi.
Curiosidad di muher a vence Matilde i el a tu-
ma e carta, habri i lez. Tabata un declaracion di
amor den un trmino muy emocionante riba un pa-
nel perfuma, cu un pensamiento pinta na huki ari-
Da di e carta.
Matilde a leza i bolbe leza i e astuta Alicia a co-
he un album di retratos i ta gana mira aden pa no
stroba Matilde di goza e carta.
Un ora un ora e ta vigila qui impresion e palabra-
nan ta haci den su cara ; alafln Matilde a dobla e carta
i a debolb Alicia. Prom e no tabata sa quico contesta,
pero Alicia a saqu for di su embarazo i a bis:
Mi n tin mester di sa ta quico, pero com ba
hay ?"
Pues pa mi bisa bo cla, mi qui cu n por
ta berde cu un hende por stima otro, manera ta
scirbf ayi den. Mi qui cu e ta exagera.
Mi ri ta quere; si bo weita qui preocupa G-il-
berto ta e dianan aquf, bo n ta duda den su pala-
branan. Antes cu e eonoce bo e tabata parandia; cu
nta pa Juan cu quier a conoce bail Vista Ale-
gre' lo e no a sali...”
|
|
13 |
 |
“...mi libiemente^i
lo mi ser un esclavo pa sirbi bo,
Dios libra, Virginia, lo bo no ser mi ca-
tibp nunca; loque mi ta ofrece bo ta mi deber;
nos n ta yiu di e mes. Dios cu a man da nos sti-
raa otro ? Bay lih, bay cuida bo yiunan, cu ma-
yan sigur lo recompensa bo pa loque awe bo ta
sufri pa nan. Ay.
E pober muher ta sali, contento di a topa un
alma, no solo compasiva sino earitativa tambe i
Luisa a queda mir cu pena te cu el a disparce
tras di e palonan grandi cu ta forma un mondi
patras- El a bolbe drenta den sala i a sinta bebe
poco t cu tabatin na mesa cla,
Bueno, Luisa, tur cos ta cla, ta bo s falta
pa bisa nos cu bo ta bay tambe. Masque bo ta
marea un poco, bo por compana nos, Antonio ta bis....”
|
|
14 |
 |
“...82
quier dj misternan, Pero si bo ta bam cu nos
bo n tin di corda pasashi. Di nos dos lo mi cum-
pra hunto.
Riki, mi sa cu bo ta mi amigo sigur, perolo
mi aprecia cualquier servicio di bo den otro ocasion
mas util cu esaqui. Lo mi no goza e biahe* si
Gilberto ta bay. Pero ta cuarto pa siete, compana
mi te awasa, nos ta sigui papia.
' Riki, bebe poco cofi prom, ta awor Balentin
a caba di beb, Anita ta bisa.
No Nita, ta laat caba, warda ora mi bolbe
mi ta pasa beb. Bam brui i nan ta sali hunto.
Riki bo sa, Matilde ta bo sobrina brde, pero
cla bisa, cu e n ta stima mi manera antes. Ta
duel mi masha cu el a cambia, tan to como mama
ta stim i el a. desea semper pa ma casa cun.
Pero foi dia Toni a gana billete el a cuminza dis-
gusta, pasobra e sa cu pa mi condicion di bida lo
mi no por presen ta aya, como. debe merece. _
Homber, qui ora cu mi corda riba Toni. i su
yiunan su locura, mi ta changrina; nan cabez ta
mescos cu palo mainshi i si n ta pa Luisa su pre-
sencia den cas, ta un montecristo...”
|
|
15 |
 |
“...trece- den pueblo. Pasobra na Corsouw tur es-
traflero ta bira despota o nos mes ta haci nan. E
mes cu bo ta topa sea na Venezuela, Colombia, Sto.
Domingo, tan tratable, tan demcrata i sans-gne, ta
cambia asina tan to na mi pober tera, cu bo n. ta
conoce nan mas. Pasobra nan ta mira com un par-
ti di mayoria cu ta nos, ta tene otro abao cu des-
precio. Den esayi vapor ta pita i Enrique ta lamta.
Enfin, Alberto, nan a bisa nos cu vapor ta
sali tempran. Adios, mi ta spera cu lo n tarda
mucho pa nos bolbe mira otro. Adios, i e ta
despidi di otronan di cas. Enrique, segun e ta bay,
e tabata corda riba Balentin i el a figura caba com
disgusta e pober lo ta hay na Corsouw. Ya el a...”
|
|
16 |
 |
“...e por pa su ganamelito. En-
rique tabatin idea di haci algo pa su amigo, pero ya
el a sinti cu esayi lo duna mas mal resultado cu bon.
Pasobra nada iorza ta bon i un bida asirfa lo no
tin paz aden. Na ultimo ora di despedida el a con-
tra cu su hendenan na playa i nan a subi bordo.
Aya cada un a conta lo feliz cu nan a pasa i bon
moda di trata cu Arubianonan conoce. Un dos pito
mas cu a sigui cu hura foi playa, unda amigo i
conocirnan ta yama adios i cu pronto i feliz yega-
da na Corsuw i pa bolbe atrobe asina cu por pre
senta un ocasion....”
|
|
17 |
 |
“...97
por cambia loque ta malo den bon; pero si taba-
ta para na mi mano s, anto ningun di e locura-
nan cu bini cu placa i posicion lo por a drenta mi
:cas ni den cabez di mi yiunan. Mi ta bay Anita;
Balentin, corda semper cu bo ta queda mi yiu cu
oni ta stima, i tur mi esfuerzo lo ta haci pa mi
mira bo unf un dia cu Matilde. Adios, te maHan
i e ta sali pa su cas. Pero Balentin a compan te
|na porta i el a bira atrobe sin nan sa paden cu
lel a yega te ayi. Ora el a bolbe cas su mama a
|bis asina:
Mi yiu, mi ta comprende pa bo i ta duel
pi, pero hopi dia caba como bo mama, mi quier
Ia munstra bo cu lo bo haya bo pura den asunto di
Icasamento cu Matilde, pa via cu tanto , su tata
i ruman a cria polet awor i cu sigur nan n ta
|quere bo nan igual; i si mayan bo casa cu n-
: bashf manera bo ta, semper e ta queda cu un po-
lder riba bo. Sorto di matrimonio asina ta peligroso".
I Si mama, tur razon mama tin, pero lo peor
|ta, cu ma tende sigur, cu G-ilberto, e hobencumi
ftabata papia di dj ayra...”
|
|
18 |
 |
“...ta bon, G-ilbertO por ta bon;
pero si su comportacion ta larga algo di desea, bo
ta haya su aliado mucho mas peor. Mi no conoc
drechi i awor a bira cu bo amiganan ta drenta i
ta cu bo sol nan sa conbersa i semper ma hala
bo atencion ariba. Tene cuidao, mi yiu, warda bo
amor pa bo felicidad i no malgasta e tesoro den
aventura vana. Corda cu bida di matrimonio n ta
wega di popchi; ta un camina largo cu nos mest
camna, i esayi ta depende di e amor cu a principi :
si bo n ta sigur den bo camina, bolbe atras, pa bo
n queda na mitar.
E palabranan di Luisa a forma un silencio strano,
ta manera e otronan tabata na duda di nan idea.
E mama no por a papia mucho, como e n tabatin
ningun na su fabor i Matilde a haya un forza caba
den Juan i nan tata. El a dicidi di bebe te ultimo
gota for di e caliz di amargura.
E tabatin un presentimiento, cu ta bay drenta
un poca poco peligroso pa felicidad di su yiu, i
el a hura di stroba e malora. E no a latnta mucho
contra Matilde, como e sa com rebelde mucha...”
|
|
19 |
 |
“...113
mi pa casa, pero mi mama i tata a hariining,
pa acepta poo tem despues un yangabashi cu a
bini riba ol di dos cens cu papa tabatin. Mi tam-
be un loco ma quere s palabranan di trasto i des-
pues di un ana nosacasa. Pero, un ana despues
ya mi tabata mama i el a cuminza ta bira floho.
A bolbe pasa un ana mas, henteramente e n quier
a traha mas. Cada bez e quier placa pa hinca den
negoshi, pero nunca e n sa gana. Ora cu mi a com-
prende cu ta pa placa el a casa cu mi, tabata laat
caba. Cu un yiu chiquito mas, mi mest a bende
cos di cas pa paga debenan cu el a haci. Ainda
mosa por mira un dos pida cos cu ma larga pa re-
cuerdo. ^
Pareuw el a sinti cu placa i tur cos a caba, su
amor tambe a caba i un dia sin pensar el a bisa mi
e ta bay traha na Cuba i te awe mi n sa di dj.
Awor cu mi ta pasa trabao mi tin di gradici na lo-
cura di mundo i aprecio na loque ta imita tono i
realmente no bal nada.
Nos a ninga e pober obrero pa orgullo i awe e
ta bon para i cu sodor di su frente el a traha e-...”
|
|
20 |
 |
“...di su yiu, el a hura di informa i busca tur medio
pa stroba nan di casa. Un tato despues Alicia a
drenta i cu un harimento el a saluda Gilberto i
Matilde.
>.Tidachi, esta sport bo ta, np ? Bo Bto.
banda di bo, quico mas bo p qui, ta mi mes ta
mas malo.
* Mi n ta quere cu bo ta mal par. Podiser
bo ora n yega ainda. Matilde a contest.
Bueno, que tal di mama ? E tapaden?
Si drenta bo cumind ; pero e n ta di bon
buis awe.
Alicia a drenta i saluda i despues di a haya su
sal'udo di costumbre el a bolbe cerca su amigonan.
I bon, com ta sigui cu Juan ?* Gilberto ta
puntr....”
|
|