1 |
 |
“... unda ta biba den di tres,
un hoben yama Balentin.
Su tata a muri larg cu seis aria i su
mama a percura mand e oficio cu e ta gusta. Como
su tata tabata blequero, el a pidi esayi pe sifa i su
mama no a quita su gusto. Atardi ora scool caba,
e tabata bay sinta na winkel i cu su 14 ana ya e
tabata gana su seis florin pa seman. Despues cu a
bini trabao di Isla, i cu el a cumpli su 19 ana el
a haya un empleo na fabrica di bleki. Cu un sueldo
di diez ocho florin pa seman, e tabata tene su bida
decentement, paga cas di su mama i spaar algo
tur seman afor. Naturalmente, siendo cu bida di
su mama no tabata den su man, el a corda semper
di casa cualquier ora cu e por. Na scool, segun tin
un palabra, sa nace rdas tanto amor cu otro camina.
Asina cu Balentin a sinti un idea di amor ya cu
su 16 ana, un ana prom cu el a quita scool.
E senorita cu tabata su ideal, semper a contesta
su saludo i nan dos tabata namora otro. Alafin ora
nan a quita scool, Balentin como amigo di Juan, por
a bishita cas di...”
|
|
2 |
 |
“...tabatin prom, Balentin a descarga e peso,
cu tabata para riba su corazon; si, hopi dia caba
e quier a declara Matilde cu reahnente e aprecio,
e atencion particular cu e tabata paga n, ta un
sintimiento real di amor i deseo di ta unf un dia
cun dilanti altar cu matrimonio.
JE1 a cohe su mano i a bis:
Matilde, mi ta stima bo di mi alma, mira mi
pa mi mira den bo wowonan si mi amor lo eclipsa
cu di bo ; bisa mi eld loque bo ta sinti, si realmente
lo mi ta correspond pa bo.
Matilde a baha su cabez i despues di un dos mi-
nuto a sali un si emociond foi su boca.
Balentin a besa su mano, i a bis cu pareuw e
por, lo e declara esayina su mayornan i comport
pa nan deseo ta cumpli'.
Den esayi Juan a bolbe i e coloquio amoroso, cu
ta e prom piedra pa construction di un bida nobo
tabata interrumpi pa sigui despues cu un fervor
serio i sincero. Asina cu Balentin tabata tratd cu
masha confianza na cas di Matilde.
Alafin despues di algun tem, Matilde cu tabata
respeta su mama mucho, a spirta Balentin cu e ta...”
|
|
3 |
 |
“...36
Mf no por taha bo esayi, pero____ mi qui, cu
n ta bo di costumbre. E cara, e moda di pena, e
trahe, e gestonan, mi qui cu n ta bo mes di an-
tes, alomenos bao di mi bista, O ta mi wowo ta
sufri mucho cu e luznan radiante cu ta lumina bo
cas awor, mi n sa; pero pa mi condicion di bida,
mi qui cu mi t persona menos ripara den e sa-
la aqui!
Balentin, larga spectakel, ta bo caracter ta mu-
cho serio i di mes e corazonnan mas dibertido ta
domina tanto e compaflia, cu bo ta resulta poco
lubida. Pero no quere cu mi por trata bo indiferen-
te. Biba bo f i haci bo na cas manera semper. Ayi
banda bo ta .mescos cu mama, nunca boso n ta
gusta variacion!
Bueno, larga nos caba cu e discusion aqui,
basta bo ta stima mi, n ta importa mi sobra!
Claro no, esayi n ta cos di puntra mes. Otro
cos, corda cu otro manan ta fiesta di Juan. Mama
Anita n ta bini cu bo?
Mi ta quere, mi n sa sigur. Lo mi puntr j
Na e momente Juan a bin yama Matilde pa sera
conoci cu un recien yegado. Tabata uh hoben di
mas o...”
|
|
4 |
 |
“...patras. Gilberto, un hoben encantador den su com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida hermana Matilde.
Luisa inclina su cabez ligeramente pa cortesia 1
a sinta hunto. Pero mes ora el a drai mira Ma-
tilde, luego Juan i a puntra nan :
Unda Balentin ta ? ,
Juan i Matilde tur dos a recorda cu nan a lubi-
| da di trece Balentin tambe i present na Gilberto.
\ Matilde a lamta pura bay busqu, pero el a bay caba....”
|
|
5 |
 |
“...lo el a lubida na cas i
lo el a bay coh. Su cas no ta mucho leuw di aqui!
Juan quier a drecha e cos.
No, mi no ta gusta e cos aqui. Te ora e
bun lo mi sa drechi. Ta com e qui bay sin bisa
boso? Bo no a haci nada, Matilde?
Matilde a spanta, pasobra el a comete un impru-
pencia di lamta large i Juan di yam sin yama
Balentin. E no por a responde otro cos sino:
Nada mama, nada n pasa, djis e ta bolbe atrobe.
E cos no a sinta Luisa bon i el a retir despues
di un rato. Gilberto a risca puntra:
un amigo di bo, Juan ? taduel mi cu
mi no tabatin honor di conoe.
Si, ta un amigo bieuw di mi, pero lo bo
contra cu n pronto i lo bo sera conoci e n.
Mas aleuw nan no a sigui papia di Balentin.
N mes momento nos ta hayaBalentin sinta den
su stul di sosiego, pensando riba e suceso.
~ quen e hoben bon bist! cu a bishita
Juan i cu e ta aprecia tanto? Tai com Matilde
n por a recorda na es momento cu el a larga mi
sol, mi ^ su namorado? Paquico nan no a yama mi
tambe ?* Tur e cosnan tabata pasa den su cabez...”
|
|
6 |
 |
“...el a dicidi baha papunda
pe keire poco. Su manece bon 'tempran Luisa a
manda yam. Balentin a bay caba na su trabao
di Isla, asina cu te anochi su mama abis. Como
e ta aprecia Luisa tanto, el a dicidi di bay tende.
Na porta di cas Luisa a contr caba i a drenta
cu n te den sala cerca Matilde. Pero Matilde ta-
bata den cuarto. Balentin, ta- quico a pasa
ayera noch! ? e. ta puntr i Balentin a conta tur
tos francamente cu a disguste i haci e bay. Luisa
a yama Matilde i a scual dilanti Balentin. Ma-
tilde a munstra cu e cos a duel . Juan a yega
acerca i a bin drecha e cosamistosamente bisando:
Bueno, Balentin, nos a falta, manera tur
hende por falta; bo sa mucho bon cu nos no por
a haci pa expres, siendo cu ta di aqui bo ta.
Larga nos bam hunga un domino i abri bo cara
lubida tur cos, i no pone mi ruman sufri.
Nan tur a lamta drenta den gadrey i di un rato
a paree cu tur cos a pasa den olvido. Pero Balentin
a queda poco desconM i awor e ta vigila nan trato
mas cu antes. Den esayi Antonio a...”
|
|
7 |
 |
“...haci purd pa haya Pedrito. Antonio
ta ripara Balentin i ta bis:
Balentin, dispensa mi, ma drenta asina cansa,
cu mi no a ripara bo. Com ta ? Mi ta haya bo serio
awe. Biba bo f, homber! Com ta bay na Isla ?
Bo no a haya un mehor djop cu traha blequero
ainda ?
, Pues pa mi bisa Toni mi conciencia cld, mi
no a busca otro nunca; como ta mi oficio, mi tin,-
mas chns pa bay adilanti aden. I miV porgafia,
Mr. Hortly quid mi bon i ta gusta mi trabao. Como-:
yiu di Corsouw n sa haja bon puesto tantem tin
macamba o yiu di Suriname, ta pesayi mi n haya
un pull ainda. Pero mi, tin poco speranza den Mr.
Hortly, basta nan n quit manda Maracaibo.
Pa mi bisa bo cld, saca bo idea den haya*
mehor puesto. Di blequero bo n p bira chef nunca.
Pero mi yiu, pa haci quico ba scohe un oficio
fastioso asina ? Mi qui cu ta cos cu n ta na moda
mas. Caba mi cnoce hopi mucha spektakel cu ta
traha blequi. Mara bo por haya un otro cos di
haci!
E cos no a sinta Balentin bon, como e choque
di ayera den e cu Juan i Matilde...”
|
|
8 |
 |
“...Cada bez nan ta bin ofrece mi
mas tanto. Bis mi ta dun 24 ora p paga o sali.r
Nan a sigui conta placa i Pedrito a haya e casnan
nobo pe cobra i cu nomber di nan inquilinos. Co-
mo Balentin ta biba den un di nan, el a sinti na
e momento poco soquete bao di nan bigta. Pero pa
Pedrito no bin eobr na cas, el bisa Toui lo si-
guiente :
Toni, como' mi ta inquilino nobo, mi quid
bin paga aqui mes, mi ta quere cu Toni lo n tin
nada contra.
Absolutamente cu no; pa bo mira mi n
. corda cu bo tambe ta biba den un di nan. Pero e
cas ayi n ta mucho chiquito pa boso ? N ta me-
hor bo tuma un di e otronan mas grandi ? Mi ta
pidi cualquier pa bo haya un mehor!
Dios libra! Mi n quid haci malo ni causa
| disgusto na otro. Den esun cu mi ta den, mi ta
: masha bon; gracias pa Toni sii oferta.
Den esayi nuebor a bati i Balentin a yama
bonochi i a bay despedi di Luisa den su cuarto,
como e tabatin" dolor di cabez. Cada un tabatin su
; pensamento distinto. Antonio cu su propiedad siempre...”
|
|
9 |
 |
“...42
creciendo, Juan cu su invitacines, su oferta pa drenta
Tennis-Club i Matilde un poeo deception^ i mal-
contento ou Balentin, cu no qui trata pa drecha
su tipo, ,4 estilo poco, manera otro amigonan di Juan.
Alafln nan a bay drumi pa lamta su manec drecha
ultimo cosnan di fiesta.
Capitulo VII.
Ultimo preparaciones pa fiesta. '
liOco hende tabatin den Pietermaai cu no a
tende dj gran fiesta cu ,lo tin dia 7 na cas
di Antonio.
Unico dos hende cu no'tabata mucho en-
tusiasma tabata Enrique. i Balentin. Enrique tabata
gusta su distraccion un ora; si ta su ruman i so-
brinonan i cunada fuera amigonan bieuw di cas sol
tabata na compania, vaya, pero e tin cu presenta
den un set di hende, cu a pega mescos cu tapaconchi
na curpa di su ruman, cu e n conoc ni tabata apre-
ci prom.
Realmente ta cos di macaco di Antonio, e
ta pensa ;e lista cu ma mira aqui di invitadonan,
hopi di nan ta quere nan gran smor i loque nan
n ta. Awor mi qui sa; ta amigo di Antonio o
di su placa nan ta? Hm, si mi ruman...”
|
|
10 |
 |
“...pasobra... .
... ta .. .. menos social cu e otronan Pero nan
ta ofrec, pa explt ora nan tin un fiesta prepar.
1 Enfin ta nan cuenta; unico cos cu ta duel mi, ta Ba-
lentin den asunto di casamento ; pero mi ta bay fula
|jsu idea.
m Pa casualidad un batimento na porto i Balen tin
a paree na su porta di cuarto.
Salud, bru Riki, ta cerca bo ma bin sinta un
rato ; bo ta ocupa ?
1Ah no, pa bo nunca mi n ta ocupd, bo ta
bon gen. Ta riba bo mes mi ta pensa awor aqui,
Que tal, drenta pa mi fefala porta.
Balentin a drenta i ta cay sinta.
Riki, bo sa, mi ta sinti mi poco fastioso e
dianan aqui. Ta dos bende di confianza mi tin
fuera mi mama. Ta bo i Wiwi, Juan tabata mi
mtimo i ami su nico amigo, pero awor n t mes
mas i como mi n tin caracter di gatia hende, ma
bira indiferente p.
Mi n qui papia mucho cu Wiwi, e pober ta sinti
batimento di cabez ; i como e ta desea cu ta cu mi
su yiu lo casa, loque mi qui bis lo n sin t bon.
Bo tin razon, e pober mama no a troca nada;
t mes Luisa di costumbre, di tem...”
|
|
11 |
 |
“...comprende esayi. Pero mi ni
da bandona mi oflcio pa nada ,
Mi ta di acuerdo cu bo, Balentin -r nunca lo
mi bandona un oftcio pa simple cu e por ta!
I Ta qui nan qui bo bira awor ? Klerk di pacu
0 maestro di scool ? Mehor nan larga locura parai
un banda. Awe mes mi ta papia cu Antonio, bo
n duda! I sobre esayi mi ta bay mira te na unda
Matilde su caracter por a cambia. Claro, cu hopi
-dia caba, mi ta sinti cu Juan n ta manera antes1;:
awor ta cada bez nan ta invit na kloppartij, na
balia di esaqui, na picnic djesaya, efftin hopi dj
cosnan ayi mas. Maan anochi lo bo mira poco
cara straHo na fiesta. Percura pa bo t'ayi tempran,;
ya bo sd.
Pa no queda mucho reparable lo mi bini;
pero lo mi n sinti mi na cas. Sst, mi ta tende un
pia, sigur ta Juan ta bini!
Juan a yega di afor i a pasa dilanti cuarto di En-j
rique i a puntra na porta p. Enrique a abri
1 a salud. '
Tio, que tal ; xoh ta bo> tayi, Balentin ?
Com ta bay ? maan ora asina aqui, ta otro. Bo!
n tin ningun discurso prepar pa bo amigo...”
|
|
12 |
 |
“...bo n ta hayd ? Enfin
mi tambe ta bay den sala, Matilde n sa cu mi
taqui! El a drenta saluda tur i el a haya Matilde
ocupadisima cu su preparacion pa tur cos ta cla
tempran. Luisa arreglando bolo, letter, trt i un
cria ta yena candy i dushi na scotter di glas. Ya cr-
tinas di fiesta cu nan lazo di cinta rosado tabata anun-
cia fiesta. Antonio i Juan tabata yena bebida na garafe.
Bin yuda, Balentin, Juan ta grita.
No, Juan, mi tin trabao aqui pe Bini Ba-
lentin, Matilde ta contesta.
Yiu, ta qui trabao bo por tin pe ?
Mara lazo o traha rushi ? Balentin n conoce
e cosnan ayi! Antonio ta bisa.
Balentin a queda para sin s& quico haci. Den
esayi Enrique tambe a bin yuda....”
|
|
13 |
 |
“...rato un empleado di luz a bin aumenta claridad
cu 1 luz mas pa trece luho na fista. Asina nan
a sigui traha henter dia na drecha cas como su
manece ta fiesta. Ultimo hende cu a yega tabata
un mucha di winkel cu a trece fluz di Antonio i
-Juan. Masha strafio esaqui a queda com Enrique
no a larga cose un fluz nobo i el a risca puntr
si ta hoga e ta.
No, mi n cose ningun nobo, pasobra^mi tin
un fluz bon i nobo dos bez bisti. I como mi n ta
ricu, esayi mes ta bon/ Juan no a haci mas obser-
vacion. Balentin a tende asina, su corazon a dal
te den su boca, como e no por a larga cose un
nobo tampoco. Pero ta obligacion cu e meste ta
nobo? E quier a sa quico Matilde ta pensa di esayi,
e ta bay cu e poco usa mes i larga Matilde haci
su observacion si e qui, ya e ta conoc mehor....”
|
|
14 |
 |
“...Luego el
a cuminza un discurso di fiesta. Cu ademanes di
un orador notable el a duna rienda suelto na algun
frases na tempo i su deseonan pa felicidad diJuan
tabata aplaudl frenticamente. Prom cu Antonio
quier a gradici, un otro amigo di Juan, presidente
di Crema T. Club, a pidi toca i no bebe. Otro
aplauso ora caba. Alafin Antonio a gradici manera
e por i champagne tabata pasa di lipnan pa barrica.
Despues msiconan a estrena un wals di difunto
Coco cu a hiba e bailadnan den un tercer cielo.
Balentin cu su pareha, un amigo hieuw di Matilde,
a saca su cara basta bon. Despues el a balia cu
Matilde un dos biahe, pero cada bez cu e cohe su
su enamorada Gilberto ta bin pidi palomita i ta...”
|
|
15 |
 |
“...
El a gafa Juan cu e tin dolor di cabez. Pero
:u qun e por combersa? E n ta mira un amigo
i dj den sala. E caranan'nobo, nan estilo aippu-
toso di combersa tapon asina mudo, cu mehor e
i ta den nan. Pero n ta combini pe queda sinta s,
)tro ta ripara tambe i e n caba di lamta cu Luisa
i yega cerca dj i a bay cu n den comedor.
Qui falta, Balentin ? Masque Matilde tin cu
jomplace cu invitadonan, n tin noodig di boso ta
euw-leuw di otro asina!
Ma balia cu n, Wiwi sd; pero ta unpoco
iolor di cabez mi ta sinti!
Bueno, warda mi un rato, mi ta trece un
3afia-aspirina pa bo, pero no tuma nada mas des-
I mes I i e ta bay cohe e remedi den su cuarto.
Balentin a queda mira e muher bondadosa i a
!Disa den su mes:
Si ta para na su man s, ya mi ta casd cu...”
|
|
16 |
 |
“...bo, hala acercq. Harry a pun tra
mi pa bo.
G-racias Harry, com ta? Danki Dios ma to-
pa cu boso.
Claro nos ta nos, ma sa cu lo bo n haya
b@ na bo lugd mei-mei di tanto hightone di awe
nochi.
Bo meS sa, Balentin, si n ta pa Riki cu a in-
vita mi, lo mi n ta haya papia cu bo awor aqui,
Harry, ta bisa.
Mi amigo, mi tampoco n ta haya mi bon
aqui den; figura bo, ora e tiponan ayi cuminza cu
nan poesla, mi mest queda malo den nan.
Nos tur tres ta di mes opinion; pero no o-
cupa boso cu otro su locura, laga cada quen haci
loque ta paree nan.
Bueno, larga nos bam cohe un cach, mi bo-
ca ta secu i Enrique ta lamta nan pa bay mesa.
E n forza Balentin como e labatin dolor di ca-
bez. Despues di un mei ora mas tur bishita ya a
bandona sala di fiesta, como a bira mitar di dos
caba. Balentin a bay prom, siendo e mest lamta
tempran pa bay isla. E no por a drumi sinembar-
go, cordando riba Matilde. Mainta su mama a pun-
tr com a bay, pero e n cont su disgusto na fiesta.
-S>^3888S>-
|
|
17 |
 |
“...cos, ayera nochi mi a sinti
Balentin masM serio, qui falt, bo n sa?
Wel, e dianan aqui e ta poco preocupa cu
un asunto serio. E tin idea di propone boi Luisa
pa sera compromiso pronto ; asina e ta mas sigur di
su amor cu Matilde.
Segun mi, e cos n tin tanto pura, una vez
ma consder cs di mucha te ainda; i Balentin
no por casa ainda, una vez cu e no tin un bon
trabao, pe cria ni su mama na un drecho.
Per e no a deelara boso francamente cu e ta
stima Matilde cu intencion di compromete mas pronto
posible ?
' Si, mi no por nenga, pero e dia tabataotro.
Awor ta Matilde mest sa. Ta diez siete afla s e
tin i mi n sa qui gran felicidad n tin ta sper.
-- Pa mi n tin mehor felicidad cu esun cu Ba-
lentin por dun; i si bo ta aprecia su comporta-
cion i bon caracter, yud pa haya un mehor moda
di biba.
Tur esayi ta bunita bisa, per awendia nos
mest drenta mundo un poco; loque scarsidad ta-
bata tene bo atras cun, ora bo tin algo bo mest
busca di alcansa nan. Balentin ta un hoben decente,
pero n...”
|
|
18 |
 |
“... Cu 5 mil florin mi por haci negocio i Juan
por cuminza busca su bida cun. Qui bo ta con-
seha mi?
Den asunto di stock bo ruman n taentreme-
t, ini n tin un idea di e malora ayi. Consulta cu
un hende di confianza, i cu no tin pacus, i lo bo
haya mehor idea pe senor ayi no lora bo abao.
Luisa a yama nan pa come i Enrique cu no ta-
batin mucho apetito a pidi Luisa aparta di dj te
atardi, como e ta bay traha riba algun muebles,
encarga cu urgencia E n queda bon foi ora cu el
a tende suerte di Balentin i aya den su winkel e...”
|
|
19 |
 |
“...bebe. Enfln ta
Juan mes lo drecha tur cos pa mi.
Mainta Luisa a duna Juan un scual i ni un pa-
labra e n responde contra.
Mi yiu, libra bo foi mal amigo ; corda bon cu
bo tin cu abri pacus tempran i si bo corre paran-
da, bo tin cu perde sono i bo ta hala un bicio riba
bo curpa. Tem bo tabatin Balentin s pa amigo,
bo tabata otro, pero awor bo n' ta tal Juan mas.
Te ainda mi ta amigo di Balentin, mama n
p papia asina; pero nos n p queda atras sin tin
amistad cu otro amigonan social tambe.
Si ta pa Balentin s ni mundo hende n ta conoce.
E ta bay Club San Hos i nos ta topa aya ban da,
pero e Club ayi a bira laf awor, muy poco bo ta
topa tercio ayi riba. ! -
wOtro cos, Juan, ta dos tres dia Balentin n
yega aqui banda, bo mest bay puntra pe, e p ta
malo sin nos sabi. Ta duel mi cu mi no por sali
awe, sino mi mes lo a bay puntra pe....”
|
|
20 |
 |
“...If
71
Matilde no a responde unbez, como el a corda
riba Balentin; el a recorda cu prom ", sufrimento
eu el ocasion, ta pa motibo di Gilbert ; sinem-
bargo cu el ta stiraa su prom amor ainda, e n'
ta gusta su moda, como e ta mucho jalurs i el a
dicidi di conta su amiga loque ta pasa.
Alicia, 1)0 sa cu tin un hoben blequero cu
ta stima mi &i infancia; pobre, pero decente; awor
cu nos tin poco consideracion den sociedad, ta claro
cu nos a haya diferente bon amigo i nos n por
yuda cu mundo ta exigi esayi awendia, nos no por
queda atras tampoco. Balen tin no ta mira mi ami-
go i amiganan cu bon wowo; e pober ta yalurs i
masque cuanto ma munstr ecesidad di esayi
/ ora bo n qui queda atras den bida i cu e tambe
mest sali for di e modestia exagera, no a sirbi. I
mi ta sinti cu e cos ta preocup masM. Mama ta
na su partida i den tio cu ne, nan qui forza
papa pa nps copapromete pa caba. Pero ma sinti
cu mi ,ta perde hopi digoza, prom mi casa i papa
tampoco no a acepta ainda.
Gracias a Dios, bo n...”
|
|