1 |
 |
“...Larga nos pasa dilanti di es residencia pa con-
templa e cambi brusco cu a bini, ora nan a ocu-
pa.e cas atrobe. Di aleuw un luz ta sonrei cu e
visitantenan i ta munstra nan entrada principal,
calentando delicadamente e matanan di rosa pon
riba un canap di concrete. Un letrero chiquito
ta sifa nos conoce nbrnber di e quinta, dedic. na
e yiu muherVilla Matilde. Un elegante vitro- '
la ta alegra e compara presente, cu un orquesta
selecta di sincopators i un saxaphone ruidoso ta ta-
pa combersacion pa un inomento. Luznan ta co-
me cu e colornan paden i ta refleha sonrisa den
cara di esnan cu tabata presente. _
De bez en cuando un flgura graciosa ta pasa du-
plicando su imagen den un par di espejo cuerpo
entero, una vez cu nan ta enfrente di otro. Un
espaciosa alfombra ta cubri mitar di e sala i ta
silencia vaivn di mecedornan di Viena. E otro
mueblesnan moderno a bin ocupa puesto di esnan
di caoba den sala, cu Antonio a cambia pa com-
place su yiunan. Cortinas di franja cora i ama-
rillo...”
|
|
2 |
 |
“...20
gBfii I
1 V;^ f
di plata marca ponche-crema ariba. Esayi taba-
ta mas na gusto di e bishita, com dos tres bez
nan a ripiti. Asina mas o menos n ta pasa un
dos seman cu tin bishita atrobe.
Segun un provrbio : unda tin cos dushi, avi
tm vrominga. J
Unica persona cu tabata poco preocupa cu es
cambio tabata Luisa. /Su caracter recto i sensato
no por ta doming nunca pa comodidades di placa!
El a sinti cu den e 6 luna di cambio, difarente
cara amistoso i sincera di costumbre a cuminza
retira nan poco-poco; mientras otro nobo, contagio-
so pa almanan hurailde, a invadi su cas i haci nan
mucho familiar cu su esposo i yiunan. Ya el a ri
para e diferencia entre e sencillez di antes i e luho
presente. Den e opulencia innecesario su yiunan a
bira menos caritativo, menos compasivo cu nan a-
tnigonan di antes i a bira casi un peso pa nan tra-
ta nan manera costumbre. Hasta Antonio, un hom-
ber serio i huicioso antes, a cambia por completo
su amigonan di awor ta hendenan cu ta quere nan
mas grandi...”
|
|
3 |
 |
“...krepchi lo mi
sinti mi si mi dal un flus asina.
Ta manera bela di barco mi carson ta i mi pia-
nan un par di master.
Pero ta awor tio ta ripara esayi? Hopi dia ca-
ba mi tin un fluz asina, at aqui na mi curpa.
Por Dios, ta awor mi ta ripara. Mi n ta dis-
gusta bo, pero semper ma quer* cu ta uniforme
di chauffeur esayi ta, como mas parti ta us pa nan
biaha den nan auto!
Basta tio, larga mama cu mi nota loqu mes-
t pa dorna e tela cu ta cose e moda aqui i Ma-
tilde ta bira e blachinan padilanti atrobe. Ora En-
rique a mir; el a bisa poco serio:
Ta esaqui t moda, cu mi sobrina quier luci
su mes cu n aden ? E ta paree moda pa hende cu
a cumpra pafia scars i cu su cosed a cos mane-
ra pafia a yega i el a sigui cu Antonio cu a eo-
h na man bisando asina:...”
|
|
4 |
 |
“...m
Un end ta drenU dn sala i Matilde ta bis:
Troca bo pafia i hiba e figurin aqui pa Shon
Leonor, e cosed cu ta biba den Hendrikstraat, ariba*
di e pacus El Regalo. Bo conoce ta na unda
Dun e carta aqui tambe.
Si ma hiba cos di Sra. Pancha pa Nonoclu
caba, tem mi tabata cerca dje, i e cria ta bay pa-:
tras atrobe pe sali. F
,, ~ nos ta casi eld, nos ta spera riba cosl
dushi, bolo etc, cu lo ta cld dos dia promisobra
ta encargo 'di papa cu Juan.
Asina cu e preparacionnan principaKtabata tira
tras di lom ba i fuera di bebidanan cu Antcnio na
acuerdo cu Juan a busca, e hubilarionan tabata tur
dispuesto pa celebra nan fiesta. Luisa ta e nico
persona cu no tabata mucho entusiasmd, pa su prin-
cipio simple i menos preocupado den bida i ora-
nan largo e tabata pensa riba su cama, qui mal re- j
sultado e cambio brusco den bida, por trece den
corazon hoben di su yiunan. Solo Bios por a com-1
prende i smti su afliccion i ta na El sol e por a ro- ;
ga pa bienestar moral di su yiunan.
jMara cu tur...”
|
|
5 |
 |
“...lamta pa nos yam, ya el a bay;
ta paquieo el a haci e cos ayi? Matilda ta hisa
~~ ta qualquier cos lo el a lubida na cas i
lo el a bay coh. Su cas no ta mucho leuw di aqui!
Juan quier a drecha e cos.
No, mi no ta gusta e cos aqui. Te ora e
bun lo mi sa drechi. Ta com e qui bay sin bisa
boso? Bo no a haci nada, Matilde?
Matilde a spanta, pasobra el a comete un impru-
pencia di lamta large i Juan di yam sin yama
Balentin. E no por a responde otro cos sino:
Nada mama, nada n pasa, djis e ta bolbe atrobe.
E cos no a sinta Luisa bon i el a retir despues
di un rato. Gilberto a risca puntra:
un amigo di bo, Juan ? taduel mi cu
mi no tabatin honor di conoe.
Si, ta un amigo bieuw di mi, pero lo bo
contra cu n pronto i lo bo sera conoci e n.
Mas aleuw nan no a sigui papia di Balentin.
N mes momento nos ta hayaBalentin sinta den
su stul di sosiego, pensando riba e suceso.
~ quen e hoben bon bist! cu a bishita
Juan i cu e ta aprecia tanto? Tai com Matilde
n por a recorda na es momento cu el a larga mi...”
|
|
6 |
 |
“...bailarina.
Ai, Matilde, bo n conoce Gilberto; ta pro-
m bailad di Corsouw, cu ma mira te ainda; no
tin un baile cu e n ta invita. Juan ta responde.
Caramba, esayi si ta un bon djop; e por
bien pone un winkel di balia; pero 1e haya tanto
discipulo cu un lo mest balia riba otro su cabez.
Enrique a dal aden. iM
Den esayi nan a bati na porta i Juan a abri
porta pa Pedrito. ,
Bon dia paden aqui, ma bini mucho tem-
pran si n?,
No bru, pa bo n tin tempran, fiesta a ca-
ba; awor ta ora di negocio atrobe i una bez cu ta
\...”
|
|
7 |
 |
“...pa su ganamelito. En-
rique tabatin idea di haci algo pa su amigo, pero ya
el a sinti cu esayi lo duna mas mal resultado cu bon.
Pasobra nada iorza ta bon i un bida asirfa lo no
tin paz aden. Na ultimo ora di despedida el a con-
tra cu su hendenan na playa i nan a subi bordo.
Aya cada un a conta lo feliz cu nan a pasa i bon
moda di trata cu Arubianonan conoce. Un dos pito
mas cu a sigui cu hura foi playa, unda amigo i
conocirnan ta yama adios i cu pronto i feliz yega-
da na Corsuw i pa bolbe atrobe asina cu por pre
senta un ocasion....”
|
|
8 |
 |
“...97
por cambia loque ta malo den bon; pero si taba-
ta para na mi mano s, anto ningun di e locura-
nan cu bini cu placa i posicion lo por a drenta mi
:cas ni den cabez di mi yiunan. Mi ta bay Anita;
Balentin, corda semper cu bo ta queda mi yiu cu
oni ta stima, i tur mi esfuerzo lo ta haci pa mi
mira bo unf un dia cu Matilde. Adios, te maHan
i e ta sali pa su cas. Pero Balentin a compan te
|na porta i el a bira atrobe sin nan sa paden cu
lel a yega te ayi. Ora el a bolbe cas su mama a
|bis asina:
Mi yiu, mi ta comprende pa bo i ta duel
pi, pero hopi dia caba como bo mama, mi quier
Ia munstra bo cu lo bo haya bo pura den asunto di
Icasamento cu Matilde, pa via cu tanto , su tata
i ruman a cria polet awor i cu sigur nan n ta
|quere bo nan igual; i si mayan bo casa cu n-
: bashf manera bo ta, semper e ta queda cu un po-
lder riba bo. Sorto di matrimonio asina ta peligroso".
I Si mama, tur razon mama tin, pero lo peor
|ta, cu ma tende sigur, cu G-ilberto, e hobencumi
ftabata papia di dj ayra...”
|
|
9 |
 |
“...109
Allan, ta wor mi ta corda,-bo mamaascirbi
mi di un namorado cu bo a haya, tesaqui el a
meen ?
Si, t mes ta au tor di mi desgracia!
I paquico mama n busqu pa inform su mal-
hechc ?
Mama a bini Punda, bay te su cas na Otra-
banda; pero e hende cu a cri a bisa mama cu
nunca e n papia, di casamento cu ne. E ora mama
a bin comprende cuanto cos el a gana. El a bisa
e ta hurfano, pa n tin hende di informa cerca dj
di su coriducta. I como mi n quier amircuwo-
wo mas, ma taha mama di busqu atrobe.
Pesayi lo mi comete un crimen si mi larga tia
inocente. Ata mi historia ci| ta un secreto te ainda
i mi ta spera Te queda den tia cu mi. Mi ta tene
mi bida, cu yuda soeurnan tene scool na cunucu i
mi ta quere cu mi suerte ta mehor cu ma casa cu ne.
Luisa a cohe su sobrina, braz i consol ; i el
a priminti di no bandon nunca.
Mi yiu, bo mest sa cu semper ma desconfla
Gilberto i cu tabata pa mi s e no a drenta mi cas
pa segunda vez. Pero ora bo ta bay si e tayi, bo
ta bay yama Matilde ay pa bo mira...”
|
|
10 |
 |
“...Ill
^Luisita, cumin da Ang pa mi, ba tende ?
Te despues. '
Gracias Tilda, te despues. Adios Gilberto,
pasa bon i el a queda desafl cu su bistanan. Pero
Gilberto a contest un adios fir me i el a bira
cara pa Matilde atrobe. Matilde no a queda conten-
to cu Gilberto a sa cu e tin un prima die calibre
asina.
Ta un prima leuw di mi, e mucha cu a sali
ayi; tem-tem e ta bini punda. Pero ta com bini
bo aya banda, Gilberto ?
Pues, mi tabatin negocio di cabrito, carn
pa marsh i mi sa pasa contrata bestia cerca su
tata. N tabatin mest di bo a buta e yama mi
Shon. E cos ayi a queda malo.
'Si, pero, e n por yama bo Gilberto bot asi-
na. Bo n1 ta haya que ta poco tribi pa mucha
di cunucii?
Ay, bo n ocupabo cu esayi. Larga nos com-
bersa otro cos mas interesante.
Luisa a compana su sobrina te afo di porta i a
bis asina:
Mi yiu, bo tin razon, e homber ta astutO;
pero b'a haci masha bon, di mustra Matilde cu
bo n ta menos pa bo ta yama e macacu di dje
Shon Gilberto. Laga nan, cualquier dia Matilde...”
|
|
11 |
 |
“...drai mira Juan, pero esaqui tabata ocupa cu
un paranda chiquito cu el a prepara pa anochi i
nan tres a bin busca Grilberto. Pa Matilde n ra
bia e a dicidi di traha un galein pa Gilberto por bay.
Gilberto, e di, ,,bam haci mi un fabor; mi
tin un negcio cu mi mest di bo pa sirbi como v
testigo i yuda mi firma un contrato.
-- Cu muchoplacer, i el a drai mira Matilde. -
Bay numa Gilberto, mi n tin nada contra, bas- ,
ta ta, na interes di mi ruman. Pero bo n tarda.
,,No, mi amor, al momento mi tayi atrobe.
El a lamta i nan cuater a sali,
Alicia a queda mira Juan cu un duele, como el
a spera di combersa poco cu n.
Enfin, ta asina mest sufri ora bo ta stima, el
a pensa. Pen dushi combersacion a,,yega un mu-
ter na porta. El a saluda i a puntra pa cas di Ma-
tilde Salazar. rffflk...”
|
|
12 |
 |
“...p
125
i e ta sinti reumatismo, e n por traha. Si mi con-
test, e ta pensa ,,1 sigui mahda pidi mi, i si mi
manda, confianza ta sera atrobe i e ta capaz di bj-
ni riba mi cu tur e lenso di madras ay'i. Si e ta-
bata un otro muher, vaya, pero e lenso no ta di
quita for di su eabez i e ta bin paree mi yaya mas
cu mi mama. Mi ta mahda un bon carta p, ya e
n ta sigui scirbi mas.*
Atardi el a bay bishita como costumbre. El a ha-
ya Matilde poco serio i el a puntr motibo.
Amor, bo n por figura bo com tristo bo ta
haci mi si bo pone bo cara sera asina Qui
falta ?
Loque mi ta sinti ta mucho grave, pa mi
mes a bisa bo prom. Ya ba cuminza, mi ta si-
gui. Awe un hende a bin conta mi bo cuenta; par-
i ce bo tin dos yiu, n ta brde? I bo querida j n
ta biba na Otrabanda?
.Esaqui paree obra di mano negra. Figura bo
un mentira mas atroz cu hende por saca. Qui mis-
hi mi cu querida ni nada dj babelnan ayi! Ta cos
cu semper ma bula pe.
Ta straHo, ta com un hende por gana se-
mehante cos riba bo ? Ta loco...”
|
|
13 |
 |
“...cmpra cos, como
mi ta un cara nobo, el a ofrece mi diferente otro
cos pa mi s. cu tin, i harnas el a abri su boca cu
mi. Mi n tin nada di queha di dj di ningun fres-
cura.
Pa bo isunto, loque mi ta bisa bo, cu mi a
disgusta caba den e bida aqui. Mi ta bay casa, anto
pronto, cu un bon seHorita.
I mi no tabata un bon seorita pa bo? Bo
no debe mi, mi honor ? I quico ta para di mi
'yiunan ?
__);Mi n por bisa bo ainda. Awor mi tin harto
di- pensa, pa mi maha mi cabez cu bos. Ya bo
sa! i e ta sali atrobe.
Gilberto su cabez tabata asina tanto ocupacudote
- di Matilde, cu e no a ripara e wowo di venganza
cu Hendrina a mir cun.
Tur cos mi por lubida, pero pa Dios, e mal
nomber cu bo a duna mi, lo bo paga caro p. Awe
mes lo mi spierta bo frei i lo e sifia conoce tur lo-
que ba sconde p. I el a bay hiba un carta pa
Matilde manera nos a mira prom den capitulo l-
timo, unda nos a conoce ya su contenido. Cu un
consuelo cu ta un bon obra el a haci el a bolbe
cas cerca su yiunan.
Gilberto tabata stima...”
|
|
14 |
 |
“...140
gadrey cu su paria di mesa pe haak. Luisa mes no
a contest nada, el a iarga berdad mes divulgatur
error. Di un rato, Alicia ta, drenta.
Tidashi, ata mi, qui ba warda pa mi? Com
ta cu mi suegra ? e ta puntra cu frescura. ^ I
. Nos ta bon, Dios gracia. Com ta na cas ?
Bon, i bo mes? Mi qi cu bo taserioawe. |
,Pues pa mi bisa bo eld, mi ta poco disgus- j
ta. Mi qui informa un cos di bo. Alicia, bo cono- I
ce Gilberto di infancia, manera bo ta bisa?
Sigur no, ta quico atrobe ?
____ No, mi n ta quere bo. Paquico bo n bisa
mi cuGilberto su mama ta na bida ? |
Ta quen a gana bo e cos ayi ? Cu mi s&
el a muri hopi tem pasa.
Alicia, ba mira cu bo wowonan cu bichi
mest come un dia, morto di Petra Alvares, mama
di Gilberto ? ' f
Aqui Alicia a spanta un poco, como e n por
quere cu Matilde por a sa e nomber asina bon.
Pero como aliada di Gilberto el a trata pa drecha
e cos. ' . ' i
Pues, si mi bisa bo sf, mi ta gana. Mi w
cu el a bay Puerto Cabello i mi ta corda. mescos
cu awe; i ta un diez...”
|
|
15 |
 |
“...daHa pa mi, si mi n haci tur mi forza
pa trose berdad. Enfin, awor mi ta bai Otrabanda
i lo mi mira com mi por cumpra mi falta na man
di Hendrina.
El a dal su bitter, pidi un mas unbez su tras i
el a sigui pa Otrabanda. Encambio Juan a dicidi di
duna Alicia un bishita. El a bira poco descnfit
den su amor di un luna, como e ta casi sigur cu
Alicia ta tene e asunto di Gilberto secreto p. El
a bay un bez caba, Alicia n tabata tayi. Di dos
bez el a haya net Alicia tabata pa bolbe sali.
' Pa unda atrobe, Alicia ?
Ta na Gilberto mi tabata bay un rato.
Bon, larga te awor, mi tin algo di puntra
bo.
Na bo orden, amor; sinta bo, no, tai com
bo ta parfi asina ?
Cuanto tem pasa bo conoce Gilberto?
Ma lamanta mucha chiquito biba banda di
Gilberto su cas. Nos tabata mescos cu ruman cu
tro, hasta aw. 10...”
|
|
16 |
 |
“...pa cam-
bio di mi honor. Lo mi larga e senorita sa, cu qui
intencion bo quid casa i den qui desgracia e ta bay
hinpa su curpa.
Gilberto a. lamta cu rabia i ranqu for di stul.
Muher, bestia, bo ta contra felicidad di bo
yiunan, bo ta un mama desgraciada. Lo mi sina
bo ta quen mi ta. Si mi tende un cos, cu ba pa-
pia contra mi casamento, lo bo sa quen mi ta. Si
bo n quier haci loque ma bisa bo, sali unbez for
di mi cas i el a ranca e muher i saqu afor. E
yiunan a cuminza grita; e pober a drenta atrobe
i a cohe su yiunan pe sali, pero Gilberto a tir un
chapara i ora el a pidi auxilio, el a contr cu un
moqueta cu a caba di tir na suela.
Un poliz cu tabata ayibanda a ripara e abuso i
a bin stop e. Pero su rabia tabata asina grandi cu
el a bolbe dal e muher. E poliz n* perde pa gana
-el a coh. Pero Gilberto a bringa pe quita i si e
poliz no a fluit lih el a quita bay. Djies un Qtro
a bin yuda i nan a hib bao di paternoster. Nan
a hib warda pariba i luego nan a bin saqu. Gil-...”
|
|
17 |
 |
“...el a mira nan ta trece Gilberto pariba. E si no a
mira Enrique. E pober Hendrina a queda mira su
yiunan cu un pena! alafin el a coraprende cu ta su
gran falta e ta expia di a desobedece su mayorn an
i sali for di cas cu e bandido.
Pero una vez e cos a yega asina leuw, el a pa-
queta su cosnan necesario i a bandona cas cu su
yiunan.
Lo mi lastra na rodia pidi mi tata pordon i si-
gur lo e no recbaza mi. Mi mama lo uni su ia-
grimanan cu di mi, i mi yiunan lo caba di move
su corazon pa tuma mi atrobe. Pero rn ta buste
pa mi larga su comprometida sa den qui desgracia
e ta bay drenta? Ma spiert un bez caba, paquice
el a sigui cu ne ? Pero ainda mi ta dispens como
mi conoce astucia di Gilberto, pasobra e ta gafa cu
asina faciljdad, probechando di debilidad di nos, mu-
her, ora nos ta stima, cu e por a pone e sefiorita
quere su palabra. Ma awor mes lo mipresenta na
su cas i lo mi mustr fruta di mi desobediencia'; lo
mi cont tur mi bida i Dios lo yuda mi eu mi
yiunan, si mi evita un inocente di...”
|
|
18 |
 |
“...di su mama i cu
un arranque di legria i sorpresa el a puntr.
, Di brde, mama? Balentin ta stima mi ainda ?
Le pordona mi, mi error? Oh, lo ta un bidano-
,bo pa mi si mi cay den su aprecio, una vez cu lo
mi no contia ningun otro hende mas cu no t.
Awor mi ta combenc cu mas bez un trahe ordi-
nario sa sirbi pa cubri un corazon noble, cu cual-
quier otro diluho.
Mi tin gana caba, di tira mi na su pia i no lam-
ta tan tem e n pordona mi!'
Sosega bo mi yiu, mi dese di semper lo ta
eumpli di mirle atrobe na bo lado. Larga nos
prepara nos pa e desenlace di e drama misteriosa,
como ya ta cerca ora di Gilbert bini. Matilde a
bay repasa su carta bieuwnan di Balentin, cu el a
conserva sinembargo como un recuerdo i den cada
palabra el tabata sinti constancia, amor i sinceridad,
loque e no por a haya den esnan ampuloso di Gil-
berto. Na es momento Antonio a yega cas cu
Hendrina i yiunan, i tur impresion cu el a haya ayd
tabata testigua palabranan di Hendrina. E pobera yega
como un yiu pei dl arrepentida...”
|
|
19 |
 |
“...propiedad di infan-
cia, cu algun tempo a ser ranca foi bo !
Si! nan a podera di dj, na momento cu incien-
cio di had grandi di sociedad i su exigencianan
a oscurece nos wowo. Pero con tur su buya, su
luho i distracciones, e simpleza di bo estado, adorna
cu e prenda di bo conducta, a vence falsedad, ca-
racter corrumpido di e impostor cu a probecha di mi
banidad i quita mi bo carifib. Ata mi trobe, como
un peeadora arrepentida i confiando riba eorazon
generoso di bo mama, mi ta spera bo carifio atrobe.
Ta bo ta mi prom amor, ta bo mes lo ta di ultimo."
Balentin a queda tur turdi i e no a corda ni di
ofrece nan stul. Alafin e mama a saqu for di su
estupidez. Es ora el a bisa Matilde :
Ta bo mes, Matilde, bo na rodia ? Paquico ?
Ba falta mi ? .... Si, ba falta, pero ,ta bo mes, i
o ta consecuencia di e loteria ? Bo ta stima mi
ainda ? I quico ta di Gilberto ?...”
|
|
20 |
 |
“...disgusto den nos alma; lubida e mal
espiritu cu a trata di aleha nos di nos amigonan
sincero awe su hazaflanan a caba di conftrma su
ideanan infausto i gracias na criterio sano di mi ma-
ma, cu te awor aqui mi a conserva mi pudorsin
un atomo di mancha alguno. Bo Matilde a peca di
a stima, pero s cu bista i corazon.
Bo arma tabata bo conducta i sin bo sa ba de-
saflle i vencle. Bisa mi e palabra anhelado, un
solo si di perdon, sino mi ta hura pa mi mama
cu mi stima tanto, cu harnas lo mi stima otro
atrobe!
Un si di perdon ? Acaso mi a stop di
stima bo ? Ta com mi por bolbe stima otro una
vez cu ta bo a inspira mi prom amor ?
A.riba, mi Tilda; mi amor, mi mes ta pertenece
bo i harnas lo nos separa di otro, ni den otra vida.
Ariba i e lamta Matilde cu ta yora amargamente.
-Seca e lagrimanan, mi no por mira bo yora
asina Juan i Anita mester a bira cara pa nan no
mira es escena triste i na mes tem tan halagadora.
Juan a tuma, palabra despues cu e prom emocion
a pasa i a bisle:
- Balentin, acepta...”
|
|