Your search within this document for 'vishon' resulted in 20 matching pages.
1

“...vi IV. ANTIA TA HAA OUTONOMIA (1950-1955) 75 1. Pueblo deskontrol mester di un profeta ................ 75 2. Kuadro poltiko totalmente nobo......................... 78 3. Desaroyo ekonmiko sin vishon........................... 82 4. Religion no tin nada mas pa ofres bida pbliko?........ 83 5. Edukashon ta preparashon pa kambio...................... 84 6. Trabou sosial sin adaptashon na realidat histriko ..... 87 Resumiendo .............................................. 91 V. KORSOU BOU DI STATUUT: PORFIN OUTONOMIA (1955-1960) 93 1. Un pueblo ku ta prd kara ............................. 93 2. Poder poltiko bk den man di esnan ku a dirig kolonia ... 95 3. Ekonomia sin futuro? ................................... 99 4. Religion f poltika?................................... 101 5. Instrukshon pa un posibel futuro........................ 103 6. Trabou sosial: organisashonnan nobo .................... 104 Resumiendo .............................................. 113 VI. EPOKA DI KAMBIO (1960...”
2

“...Union ta inform pueblo. Mintrastantu ta trahando na plannan mas grandi: kas pa pueblo, skol di fishi i sindikalismo ya mas al dia i mas ekspand. Na aa 1931 ta kumins definitivamente ku e prom skol di fishi na Antianan Hulandes. Ambachtschool Sint Jozef ta habri su porta den "kur di obispu" tras di Misa di Santa Ana i den e kas konos komo Conscientiesteeg 35 ta tee ls di teora. Ku esaki so kaba Volksbond ta keda komo un di e organisashonnan mas importante ku hamas tabatin na Krsou i a demostr un vishon di futuro ku poko bia nos a mira den e region di Karibe ak i sigur den kolonia hulandes. E skol di fishi a kumins chikitu, ku maestronan medio kapasit pero di masha bon konosementu prktiko. Ta haa hopi bia yudansa tambe di industria petrolero pa e parti di teora. Ku gobirnu mester bringa pa haa supsidio, djis pa keda na bida numa, pasobra interes pa e parti ak di enseansa ta masha poko. Volksbond nunka a laga e idea di traha kas pa pueblo. Den La Union ta sali kantidat di potrt di kas na masha...”
3

“...45 mnos ku esun ku ta traha di mainta pa atardi i gana meskos f mas tantu? Atrobe nos ta haa un trabou importante i seal di vishon di obispu Verriet. E ta laga bini Kruisvaarders di St. Jan for di Hulanda pa sia nos hbennan agrikultura. Pero interes ta masha poko i e kruisvaardernan ta kumins mas bien ku un sorto di skol di fishi pa muchanan mnos privilegi. Tambe nan tin un sorto di penshonado pa hbennan di Islariba i Bonaire ku ta bai skol na Krsou, esta H.B.S., M.U.L.O. i otro tipo di skol manera ambachtschool. Agrikultura no tin interes di pueblo. Ekonomia en general ta mehor notablemente pa gobirnu den e tempu aki: kolonia di Krsou tabatin 1910: entrada di f 854.389,- i na salida f 1.205.237,-1940: entrada ta f 11.925.660,- i na salida f 11.674,652,- Ku e kompania di petroli ta importante pa Krsou i e otro islanan no tin duda, meskos mester bisa di Lago di Aruba naturalmente. Ant e petroli ak ta bira e base di mas importante pa nos poblashon. Asina por komprend tambe e influensha den...”
4

“...) i K.J.C. (Katholieke Jeugdcentrale) pa hbennan manera Jonge Wacht i klupnan di deporte. Tambe ta logra traha dos misa: di Jandoret i di Groot Kwartier. Na Groot Kwartier n kaminda Obispu lo a dese, esta na kaminda grandi ma mas paden; despues s tabata por a lanta un "krki protestant" na kaminda grandi. Ta un gran lstima ku e trabounan ak a tuma tantu esfuerso i tantu tempu, ku apnas a sobra tempu pa e formashon manera a pidi mons. Verriet, esta di organis "lidernan" di nos pueblo, hende ku vishon i espritu evangliko ku lo por a tuma e parti di desishon i organisashon tambe hunto ku e lidernan religioso. Den e sentido ak s, no tabatin muchu avanse, ounke ku den Thomaskring nos sa ku tabatin aspirashon den e sentido ak. Klero tabata muchu imponente. Di aki tambe ku apnas tabatin idea ta lanta den hbennan, pa bida religioso, porlomnos no di hende hmber. Den e temporada aki diferente hben a bai kumins estudio pa saserdote pero no por bisa ku esei tabata konsekuensha di un trabou di religiosonan...”
5

“...progreso di pueblo mes den su totalidat. No por bisa ku aktividat poltiko a trese esei, ma mas bien aktividat poltiko a bini komo konsekuensha di e situashon, un desaroyo ekonmiko i skolnan ku ta sigui krese i oument, naturalmente e demokra-tisashon ku ta kumins den bida poltiko a keda adelant un poko pa e promesa di kambio den gobernashon kambiando Koloniale Raad pa Staten. Nos ta papia aki di un desaroyo ku ta bai tuma lug motiv pa sirkunstanshanan ku ta pone ku un f otro persona f figura ku vishon ta kumins organis pueblo. E masa ta haa chns di bai dilanti i yuda su mes. Den kaso di sierto adelanto ekonmiko, hopi bia no ta e nesesidatnan material direktamente, sino e sintimentunan di libertat, di kier ta igual na otro ku nan ta konsider superior, ta pone ku nan ta organis nan mes. Naturalmente tin diferente otro motibu mas pa hende kumins ku organisashon. Pero nos tin un ehmpel di e prom kaso den lantamentu di kooperativa ku nos a topa ku nmber di "Wenkel di pader", di Volksbond (den boka...”
6

“...limit e tempu largu pa pasa i tuma kontakto di un isla ku otro. Korant, medio importante di komunikashon ta sali diariamente ku notisia di rnt mundu i tur loke ta pasa den nos mes lug. Kantidat di estranhero sld ta keda no solamente manera turista pa un par di dia, ma simannan i lunanan largu i ta trese mas apertura. Mester rekonos s ku no ta tur e kosnan ak a traha na fabor di elevashon moral di nos pueblo, pero no por nenga ku avanse en berdat ta tuma lug masha rpido mes den tur otro sentido: Vishon di nos hendenan ta amplia i ta keda dirig riba un mundu te awor masha redus i distante mes. Ku duele mester konstat ku desaroyo nunka ta un desaroyo total humano, esta di tur hende i di e hende kompleto, den tur aspekto....”
7

“...mester traha aanan largu sin un futuro, mintras ku nan ta kolabor pa otro enrikes nan mes, ant mester asept ku relashon entre obrero i patron ta leu for di hustu, relashonnan entre hende di diferente kol, situashon finansiero; religion etc. tambe mester mehor. Mester rekonos hende pa su balor interno."1 E dos personanan aki a mira mas kla ku ningn otro loke tabata kresiendo den pueblo, pero ken a hasi nada? Atenshon si tin ta pa poltika i e loke mester hasi al momentu, kosnan di tur dia pero sin vishon di un futuro adapt na kambionan drstiko ku ta turnando lug. Un pragmatismo pues, ku no tin mira riba futuro. E bos pidiendo pa bira "bas den nos mes kas" ta masha dbil mes. Partido Demokrtiko Pa e prom elekshon durante di dos guera mundial no tabatin mas ku un solo partido. Esaki no kier men ku e gremio ku ntes tabata domin den konseho kolonial a sinta drumi. No tin den e grupo ak ningn hende ku por lansa su mes komo figura popular, ku ta atra pueblo. Ta pensa pa aserka katlikonan ku di...”
8

“...tampoko. E mentalidat di konsumismo asina a krese muchu mas ku e temporada despues di establese-mentu di refinera di petroli. Agrikultura no tin muchu interes di pueblo. Chinesnan i portuguesnan ta planta i nos ta konsumi. Den industria i den komersio bo ta gana mas i mas lih i ku trabou hopi bes mnos pis. Huntu ku refinera "dk" ta probech i ta ofres basta trabou i ku bon entrada. Nada di tur e bonansanan ak lo no keda pa despues, pa tempu di berans. Ni gobirnu no a mira kiko por hasi i e falta di vishon ta bai venga su mes den futuro no muchu leu ora ku refinera kumins ku su adaptashonnan den apnas un par di aa. Poltika i mas poltika ta loke tur hende ta pensa riba dje. Ta sigur ku lo por bisa hopi mas tokante di situashon ekonmiko di nos islanan, pero pa e loke ta import, esaki nos ta kalkul ta sufisiente. Ta trata di mustra e tendensha general i e influensha di e diferente aspektonan ku ta afekt bida i struktura di nos pueblo. 4. Religion Katliko ku problemanan grave Ta di komprend ku pa Mishon...”
9

“...hendenan pa un par di aa so, awor ta mira nan muchanan sin por sigui studia, loke lo tabata e kaso normal si no tabatin guera. Asina ta lanta un komishon ku lo bai studia posibilidat pa instrukshon sekundario. Na Indonesia nan tabata konos e sistema di A.M.S. (Algemene Middelbare School) i esei ta bai kopia awor pa Krsou tambe. Dia 17 di sptmber 1941 porta di A.M.S. ta habri i ta un skol di gobirnu. Durante dkadanan largu ta Mishon katliko tabatin primisia di skol pa nos pueblo. Pa un falta grave di vishon awor ta neglish e adelanto ku ta...”
10

“...sea e direkshon di H.B.S. f di Gymnasio Liseo. A.M.S. mes ta un sorto di H.B.S.. Kisas pa nos pueblo un otro tipo di instrukshon lo tabata mas adapt na nos mentalidat. Mintrastantu nos hendenan no tin idea ainda di importansha ku tknika lo bai tin. Ambachtschool ta lucha den lokalnan di Montekristu bieu banda di Coln. Pa mucha muhnan tin "centrale school". Pensa den direkshon di estudio sekundario pa skol tkniko ta hopi leu ainda. Atrobe nos ta mira seka e grupo ku ta maneh pueblo un falta di vishon pa futuro. 6. Konsekuensha di paternalismo: debilitashon di organisashonnan sosial Durante guera no tin muchu chns pa organisashonnan. Reunionnan ku generalmente ta tuma lug den oranan di anochi i djadumingu despues di misa mainta, ta haa nan ku problema pa motibu di "black-out". Tur lus mester ta pag anochi f bentananan ser di tal manera ku di paf no por mira lus. Hasta outonan tin lus kubr ku un repi fini so pa laga lusa kaminda. Tg naturalmente tin aktividat den tur e gruponan, ounke na un...”
11

“...interes poltiko mas ku sosial, ounke no ta deskart esaki totalmente. Otro problema ant pa nos pueblo desifr. 3. Desaroyo ekonmiko sin vishon Krsou den tempu di guera i mesora despues tabata landa i drif riba zeta. No ta import awor pa mira kiko e Refinera di Shell tabata nifik pa ekonomia mundial ni pa nos gobirnu. Loke ta import nos ta pa mira kiko e ta trese pa e pueblo mes direktamente. Gobirnu sigur ta probech di e entradanan ku tin di parti di refinamentu di petroli i negoshinan ku ta krese. Tg no tin muchu atenshon pa un trabou di desaroyo ekonmiko. Tampoko ta atend debidamente ku e nivel di belasting ku tantu refinera komo otronan ku ta probech di e situashon. Den Staten e bos di algun persona ku kier oumento di belasting pa esnan ku tin mas entrada no ta haa oido. Miembronan di Staten f no tin idea di e situashon f loke kisas ta mas pi no tin vishon pa un futuro di ekonomia di nos pueblo. Un bonansa den pueblo ta innegable. Konsekuentemente e idea di ta un hende riba su mes, sin tin...”
12

“...ay ta hende ku hopi entrada ta bini ku barkunan manera esnan di Grace Line (e bapor "Santa'nan) awor ta hende mas humilde ta bini, ta empleadonan ta kumins muf di un parti pa otro. Dimes ku e kantidat ta oument pero ta difsil pa nos bisa si empresa i negoshinan ta probech meskos. Di parti di Korsou tin un idea pa kumins ku trahamentu di hotl, pero e prinsipio riba Rif ku e fantasma di "Stuyvesanthotel" ku mester tabata di luho, no a yega mas aleu ku e fundeshi ku tabata senk riba rif. Falta di vishon f di konosementu of di tur dos? Otro hende lo mester disidi esei. Tambe e gran oportunidat pa Korsou ku trasbordo di karga pa Venezuela ta bai sufri. Mintras ku ntes no tabatin "carretera" (kaminda pa outo) di Caracas pa Maracaibo, bapornan di K.N.S.M. tabata probech tur ku tin transportando hende i karga di un lug pa otro. Despues ku General Gomez, diktador di Venezuela, a laga habri e malditu i famoso "carretera" biahenan i transporte di karga por a kumins na tera mes. Ma unda karga di eksterior...”
13

“...kobra importansha inkonsebibel, ta habri pueblo for di otro, ta tumba figuranan ku semper tabata di konsiderashon. Tur otro nteres ta keda domin pa e interes poltiko personalista ku ta reina i ta kria divishon teribel den pueblo. Kontra i na lug di e paternalismo klerikal awor ta bai lanta un otro paternalismo pero di dirigentenan poltiko ku ta tuma over. Ekonomia no ta gosa di e atenshon nesesario i ta bai result despues di tempu den un problema ku por a mira dilanti, pero ta demostr e falta di vishon. Religion ku tantu a sosten pueblo den su kresementu, awor ta result un faktor mas bien di duda, di konfushon, sin tin su rais den e bida di pueblo mes. Enseansa ta krese i por bin ofres un oportunidat nobo, pero ei tambe ta falta un adaptashon na mentalidat di e pueblo. Maske ta logra basta, sigur no ta formando lider den sentido sosial. Sindikalismo ku ta un nesesidat den tur pueblo moderno, ta lanta wl, pero ta sigui riba e mesun pia ku ntes, ku otro hendenan tras di teln ku ta maneh henter...”
14

“...manda hbennan ku sirto kapasidat Hulanda pa bai sigui ku nan formashon. Kantidat di hben ta bai, ya no solamente pa sigui estudio superior na universidat i skolnan superior, ma tambe pa maestro di skol, pa estudio tkniko medio, pa enfermero i enfermera, pa partera, trahad sosial i den otro ramonan, ku ta poko konos ainda na Krsou. Hbennan ku diploma MULO ta rondia tur kaminda pa nan bai sigui studia i ta yena barkunan italianu, hulandes, spa pa manda Europa. Mester bolbe remark aki e falta di vishon: pa estudio tkniko, ku ta birando kada dia mas importante, ta masha poko beka tin i pa muchanan di skol di fishi asta ta kasi imposibel alkans un beka. Atrobe ora na un momentu dado tin 10 hben di pueblo simpel ku ta grada na skol tkniko i kier sigui nan estudio ta 4 (kuater) di nan so por haa chns pasobra no a tee kuenta ku posibilidat pa mas. Maske kuanto a lucha i papia i diskut, tabata imposibel. Porfin a manda nan tur den bodega di barku italiano ku ta transport emigrantenan i a trata na...”
15

“...den man di hulandesnan ku ta emple nos trahadnan. Algun antiano ta traha algun kas, misa, pero e kosnan grandi ta den man di estranhero. Henter ekonomia di nos pueblo kasi ta den man di estranhero. Bankonan lokal naturalmente ta krese, pero empresanan mas grandi ta di hende ku a bini djaf. Ta duele pa bisa ku hasta ora tin indisio ku hendenan tin di bai kas, ora kumins un strimlainin generalis nos ta sinta ketu sin lansa ideanan buskando rumbo nobo pa nos pueblo. Ta un ekonomia sin bida, sin vishon di futuro, sin otro interes ku no ta un ganashi personal rpido. 4. Religion of poltika? Enkuanto religiosidat di nos pueblo. Ningn hende por bisa ku el a bira mnos, pero si mester rekonos ku e ta bira un problema grandi. Despues di e debakle di akshon di obispu kontra di Gomez i Partido Nashonal, Iglesia ta bira un kos totalmente politis. Segn obispu Zeppenfeldt, Partido Katliko ta kuestion di bida f morto pa Iglesia Katliko. Na momentu ku na Hulanda obispunan publik e desdichado "Mandement"...”
16

“...121 tradishonal ta pasando den un krisis formal, maske den nan manera di aktua no por nota muchu kos. Pa desgrasia di e pueblo esaki tabata berdat. No tin guia, no tin vishon, no tin konosementu ni kompendementu di loke ta bibando den pueblo. Huntu ku un situashon ekonmiko ku kada dia ta birando mas difsil, algu mester bai pasa. 3. Ekonomia, problema insuperabel Isla di Krsou, ku su pobresa normal, sin nada den supsuela, sin mineral, sin mas ku poko fosfato, sin awaseru, ku poko tera frtil, na kantidat limit, ku un solo ku ta kima tur loke ke purba nase den sekura, ku su bientu karg di kalor den dia i su aire fresku anochi, konstante, ku nunka kier laga di purba duna nos un tiki alivio, e isla ak no tabatin nada di of res na ekonomia mundial sino un haf natural famoso, su solo i tiki playa pa esnan di tera mas friu por disfrut. Su hendenan, di bon natur, humilde i simpel a mira ku ta e haf, ku solo, ku bientu so a ked. Algn ta probech di e haf tur ku tin. Hulandesnan a haa e chns di nan...”
17

“...134 Resumiendo: atrobe nos ta mira un poblashon kresiendo kaminda integrashon di imigrantenan di ntes ta kobra forsa i ta bai yuda pa progreso di nos pueblo. Den e evolushon ak naturalmente tin kosnan bon i kosnan mnos agradabel ta sosed. Poltikamente tin un lucha pa kontrol di pueblo. Un lucha sin vishon di futuro. Hbennan den partido no ta asept sin mas loke ta dikta i hasta ta purba riba nan mes ku nan propio partido. Pero falta di formashon, eksperensha i e herensha di politikera, ta stroba un desaroyo efektivo. Ekonmikamente tur hende ta lomba kontra muraya, aki aya ta purba algu, pero tampoko bo no ta mira ksito sino spordikamente. Hendenan ku a bini djaf pa bin traha, tin di bolbe nan tera, kos ta malu. Pero no tin hende, (f ta boluntat no tin?) pa hasi un trabou na serio. Pueblo ta sinta warda i ta mira rnt di dje kantidat di kos. E ta haa idea di tur problemanan den korantnan poko revolus-honario, pero di formashon mes no tin muchu. Poltika ainda ta domin hopi. Maske enseansa ta...”
18

“...ta akusnan i ta bringanan, presisamente pa e motibu ak, pero tur kos ta sigui meskos. N.V.P. kada dia ta debilit mas i mas i Partido Demokraat ta sinti su mes doo di Krsou. E eksponente prinsipal lo mester bira gobernador di Krsou. Ya kaba tin un boneriano "di famia" ku a logra, pero mr. dr. N. (Cola) Debrot ta par riba e weganan ku ta turna lug. Ta inkonsebibel ku den un situashon manera Krsou tabata lo por a pone e eks-prom ministro E. Jonckheer komo gobernador, lo tabata kolmo di falta di vishon. E situashon ni poltikamente no ta kumbin ningn hende. Di parti di poltika no por a spera muchu kos positivo den e aanan ak. Pero tin e otro faktornan ku ta mas bien negativo ta traha: diferenshanan rasial, desempleo kresiente, korupshon i un falta di rekonosementu di balor di e pueblo i di su dignidat. Algu ta kushi pero poltika ta sigui su wega di semper....”
19

“...resultado. Ta bini inovashon litrgiko, ku orashonnan ofishal di Iglesia na idioma papiamentu, pero pueblo mes no ta komprend kambionan ku ta turna lug. Ta kambia religion mes ta kambia asina? No ta e katolisismo ku nan a konos, ku nan a lanta ku ne for di chikitu. Reglanan ta kambia drstikamente i na unda a keda e eksigenshanan di ntes ku tabata asina importante? Parse ku Konsilio Vatikano II no tin e efekto ku a spera di dje. Kambionan ta muchu drstiko i muchu lih, pero loke ta mas grave ta e vishon di mundu ku Iglesia kier proklam i ku hende no ta kapta aki na nos islanan....”
20

“...na mentalidat di hendenan di Krsou. Diferensha denter di klero hulandes mes, ku ta e gran mayoria (apenas tin algn yu di tera) i mentalidat di esunnan di ntes i otro di despues di gera ku ideanan poko radikal, den bista di pueblo no ta kos ku e ta kustumbr ku ne. Reunion di Credit Union den bario. Pero a pesar di tur renovashon ku tin, e interes pa e bida normal di pueblo kasi no t'ei. Kursiyonan di Kristiandat, ku lo mester a hiba religion direktamente den bida di tur dia, komo fundeshi di un vishon nobo di bida humano, no tin e efekto ku a spera di dje. Holterman a hasi tur su esfuerso, el a mira hopi bia na unda mester pone atenshon. Despues di Verriet ta Holterman a saka dos karta pastoral, mustrando riba nesesidat di un formashon i trabou sosial di henter Iglesia. Apesar di tur esfuerso, tur trabou hasi tur apoyo ku obispu a duna na tur inisiativa, ku kier hasi algu pa pueblo, mester bisa ku resultado tabata poko. No tabatin koordinashon di esfuerso riba e diferente terenonan riba kua...”