1 |
 |
“...Mintras Pijpers ta na bida Volksbond ta sigui eksist, pareu e muri, apnas un aa despues di fundashon, tin peliger di desband. Pader Inocencio Verriet ta haa rdu, un mandato, pa duna un man. Fund na aa 1919, ya na 1921 Verriet ta traha statuto nobo pa Volksbond. Ounke ta un mehoria konsiderabel, e mes espritu klerikal i paternalista bo ta sinti den e statuto nobo.
Volksbond kon ke sea ta bai bira un di e organisashonnan di mayor importansha pa pueblo i pa Iglesia. Ta nan ta bai organis e prom sindikato den Kolonia di Krsou, ku nmber di San Telmo, pa trahadnan di Haf. Ta Volksbond ta kumins ku un fondo di spar San Antonio i ku prom skol di fishi den Conscientiesteeg ku e nmber Ambachtschool St Jozef, ta Volksbond mes ta kumins ku kas pa pueblo, e promnan den Volksbondstraat na Santa Famia, despues na Mundu Nobo, Juan Domingo den Otrobanda i den Oranjestraat na kabamentu di Pietermaai.
Volksbond tin tambe su mes rgano ku ta bira sin duda e korant mas importante den su tempu, porlomnos pa pueblo...”
|
|
2 |
 |
“...29
gran propulsor di derechonan di pueblo ta e famossimo WELGA DEN KLIP na aa 1922. Durante varios luna tin problema grandi ku trahad den Klip ku ta karga i deskarg barku pa e kompania hulandes K.W.I.M.
Ta yega asina leu ku ta manda buska trahad di af pa bin traha i ta paga nan mas tantu ku ta pagando yu di tera. E grupo di wlguista, ku na prinsipio ta riba nan mes i kier lanta nan mes sindikato ta aserk Volksbond, ku ya tin pader Verriet komo reorganisador. Maske e papel di Volksbond den e wlga no ta tur kla, e grupo ta duna su apoyo pa yega na un solushon. Verriet i John Horris Sprockel ta hasi esaki posibel. Na un momentu dado ya kos ta bira peligroso, kompania no kier tende pa rasonamentu, mester baha sn di trahadnan. Esakinan no ta asept ku ta konsider nan mnos ku otro ku ta bini di af. E wlga ta turna un rumbo violento i tin tiramentu di piedra, lantamentu formal. Felix Chakuto, nabegante ku ta yega ku barku di af, ta drenta e lucha i ta lanta hendenan, konvensiendonan ku no por spera...”
|
|
3 |
 |
“...para. (E terenonan na Steenrijk tabata propiedat di un hmber ku a sosten Volksbond masha tantu mes i ku a regal mons. Verriet tereno pa traha Misa i pastorie di Steenrijk, e dominikano famoso don Leopoldo Camarena q.e.p.d. Un di su petishonnan na obispu tabata pa dedik e misa na La Brgen di Altagracia, lokual a sosed tambe.)
Interesante ta pa nota e difikultat pa lanta sindikalismo na Krsou. E bnt di trahad di haf San Telmo, djis despues di e wlga famoso ta bai un soo largu, maske a lansa e sindikato na 1922, kisas e dol mes di e wlga teribel ei, a pone tur hende retir un poko, mnos pader Verriet. Su esfuerso ta keda...”
|
|
4 |
 |
“...Volksbond, ta bolbe kobra forsa i den poko tempu nos ta mira otro sindikatonan lanta: Don Bosco (1934) pa maestro/anan di skol, ounke ku esaki no ta refleh muchu e espiritu kombativo di sindikalismo. Pa e shofur di bus i taksi ta lanta "San Cristbal", pa trahad den tienda i pakus e famoso "SCEOM" (sociedat catlico pa empleadonan di ofisina i mostrador). E sindikato aki pa trahad di pakus, tienda i ofisina a keda funda na 1934. E tempunan ay pakus i tienda tabata keda habri for di mainta masha tempran te anochi hopi lat. No tin djasabra ni djadumingu liber. Te nueb'or di anochi por a pasa kumpra kos den tienda i pakus. Pa e trabou ku e sindikato aki SCEOM a hasi i nan reklamonan, ta logra ku djadumingu ta bira dia liber i no tin asuntu di keda habri te anochi lat mas. Un prinsipio di legislashon sosial masha importante en kuanto oranan di trabou ta kumins asina. E rapport Verwey ta papia palabra bon kla enkuanto legislashon sosial na Krsou i den kolonia. (Un di e miembronan di SCEOM ku despues...”
|
|
5 |
 |
“...tabata kos kasi imposibel pa alkans, pero e estudio si por a duna resultado. Miembronan di Volksbond ku asistensha di diferente otro persona a kore di Westpunt te Oost-Mons. P.I. Verriet O.P. Vikario punt pa yuda hendenan sia lesa na drechi
Apostliko. i traha sm.
CURACAOSCHE KATHOLIEKE PARTIJ (Partido Catliko Curasoleo)
Partido Catliko Curasoleo a lanta riba inisiativa di mons. Verriet, e mes a biba Volksbond na prinsipio di aanan binti, e tabata e persona ku a turna inisiativa pa lanta e prom sindikato na Krsou, un hmber ku sentido sosial bon desaroy, pero yu di su tempu, ku tampoko a haa tantu sosten di su mes hendenan, miembronan di klero. Verriet no tabata sigui e lia di pega su mes na un "lite katliko" manera nos a splika, sino al kontrario a buska hendenan simpel, ku kapasidat, pa yuda nan yuda nan mes. Asina el a buska dktor da Costa Gomez, kende a skirbi un tsis kritikando kolonialismo hulandes, lokual sigur sigur no a hasi masha stim denter di klero di e tempu ay.
Den e Partido ak...”
|
|
6 |
 |
“...nan di libertat, di kier ta igual na otro ku nan ta konsider superior, ta pone ku nan ta organis nan mes. Naturalmente tin diferente otro motibu mas pa hende kumins ku organisashon. Pero nos tin un ehmpel di e prom kaso den lantamentu di kooperativa ku nos a topa ku nmber di "Wenkel di pader", di Volksbond (den boka di pueblo simplemente "Bnt") ku tabata inisiativa respetivamente di pader v.d. Pavert i di Antoine Pijpers, kontinu pa pader Verriet.
E di dos kaso nos ta haa den lantamento di sindikato, kaminda obreronan mes a kumins durante di e wlga famoso den haf i ku Volksbond a tuma over i ta formalis prom organisashon obrero na 1922 "San Telmo".
Nos ta bai mira awor ku diferente organisashon ta lanta den pueblo pa yuda buska su mes adelanto i defensa den diferente kaso. Ya no ta tur aktividat ta sali di figuranan prominente, ma tambe di e hmber ku di su mes i ku su mes esfuerso ta kumins subi. E mobilidat sosial ta bira algu masha normal. Kondishonnan tei, pero nos lo bolbe haa algun...”
|
|
7 |
 |
“...51
di sindikalismo mes ta keda drumi poko, despues di lanta San Telmo. No tin muchu aktividat den e ramo aki. Wl ta kumins ku organisashon di otro tipo di sindikato na prinsipio di aanan trinta.
Mester tee kuenta ku pader Verriet a bira obispu (1931) i awor e ta duna rumbo na e trabounan ku mester tuma lug. E ta sigui sosten Volksbond tur ku tin. Reunionnan anual ta gran akontesementu pa pueblo, ku asistensha di digna-tarionan manera obispu, gobernador, vikario di padernan i diferente personalidat di gobirnu mes.
Sindikalismo
Gruponan ku Volksbond ta organis ta: chofrnan di bus (San Cristobal), panadero, maestronan di skol (Don Bosco) i un ku ta bai result hopi importante ta S.C.E.O.M. (Sosiedat Catliko pa Empleado di Ofisina i Mostrador).
Tempu ku pader de Bruin a bai Hulanda pa fakansi na anda 1936, e tabatin kontakto ku K.A.B. (Katholieke Arbeiders Bond) riba petishon di mons. Verriet. A yega na un areglo ku lo a bini Krsou un persona di sierto eksperensha pa yuda Volksbond lanta un...”
|
|
8 |
 |
“...krese, te ku ta bini un paralisashon kompleto di aktividatnan deportivo na K.S.C.
Sindikalismo
Un di e forsanan aktivo pa yuda empuh Partido Catlico Curasoleo tabata semper R.K. Volksbond. E sindikatonan organis den Volksbond awor ta debilit. Pa hopi tempu no tabatin masha aktividat. Awor organis sindikato ta bira mas difsil ku e situashon ku ta reina. Kisas si e organisashonnan ak di obrero tabata mas luchador, tabatin mas espritu krtiko, kisas lo por a manten e i hasta krese, pero e falta di liderasgo ta venga su mes semper, no tabatin formashon di kuadro.
Den guera mirando ku no tin trabou hasi den sentido di organisashon di forsa laboral den industria, algun persona ta purba i lanta un Sindikato pa Obreronan den Industria. Ta kumins organis hende di tur sorto di fishi i algun ku ta traha den industria, pero esakinan ta masha poko. Inisiativa ta sali di e luchador den Partido Catlico Curasoleo Elias A. Rmer, asist pa dos hben: un ruman di dr. da Costa Gomez i e otro un maestro di skol (Jacob...”
|
|
9 |
 |
“...e programa di e partidonan bon, ant hende no ta kaba di komprend pakiko mester tabatin tantu desperdisio di energa, pasobra tur ta boga pa e mes un kosnan. Pero manera hopi bia ta sosed ta e PERSONA ta konta i no e loke e ta buska.
Akshon sindikal poltiko
Si tin un kos ku despues lo bolbe riba dje, ant ta e akshon sindikal ku ta bai lanta fuertemente, inisi i propaga pa e diferente partidonan poltiko. Partido Nashonal ta kumins infiltr den sindikatonan di Volksbond i ta logra elimin e prom sindikato di Krsou lant pa Verriet i Volksbond ku ta San Telmo di trahadnan den haf. Despues lo sigui Demokratnan ku ta buska naturalmente nan hendenan den e obreronan den industria i esakinan prinsipalmente den trahadnan di Isla i Nieuwpoort (mina di fsfat). Sindikatonan di Volksbond, ku ya no tin e forsa di ntes mas ta kai komo vktima di Partido Nashonal, maske no tabata direktamente e idea di likidnan, ma mas bien di buska votado den trahadnan. Interes di sindikatonan ta para bira p' un gran parti...”
|
|
10 |
 |
“...ku e no ta tribi di pone su nmber bou di su artkulonan. Den siguiente nmero ta sali un artkulo firm: P. fr. R. Dellaert O.P. "un shofr". Ku esaki hende por a komprend, ku despues di un fakansi, Dellaert lo no a bolbe Krsou mas. Krtika, riba e figuranan importante asina pa Iglesia, no ta bonbin.
E mes mentalidat a sigui i no ta primint nada bon pa pueblo.
Idea di mons. Verriet pa lanta un sentral di obrero a frakas manera nos a mustra. Awor ta poko sindikato, ku ainda ta organis bou di Volksbond ta kaba na nada. Don Bosco, ku no ta un sindikato luchado, lo sigui eksisti pa basta tempu ainda, pero no ta ofres muchu kos pa e grupo di trahad. S.C.E.O.M. tampoko no tin lidernan adeku, meskos ku ningn di e otro gruponan. Influensha di mishon katliko riba e tereno ak ta kai kompleto. Di parti di herarka mes no (por) tin ningn nteres. >
Un di e prom akshonnan poltiko den direkshon di sindikalismo nos ta haa ora ku algun dirigente di San Telmo den haf present na ofisina di Volksbond pa eksig nan...”
|
|
11 |
 |
“...organisashon mas, ku lo yuda, pa haa voto i gana elekshon. Ma no ta partido Nashonal so, partido Demokraat tambe ta bai lanta su sindikatonan. Den haf e trahad riba boto di lots i riba brg, un grupo chik ta bai ku Demokraat. Ta un grupo ku por kompar mas bien ku e obrero industrial, e voorman i su trahad den haf ta di e pueblo simpel humilde. Asina ta bai result ku tin dos grupo: N.H.U. i U.S.H.P. (Unie van Stuwadoors en Havendienst Personeel). Den kasi tur ramo ta bai result meskos: dos tipo di sindikato kada un ku kol di su partido.
Na Mijnmaatschappij ta bai yega na un wlga, ku lo demostr klaramente e interes politiko ku kier mete i dirig sindikalismo. Geoffrey Stewart i Dixie Blaisse (tur dos ingls) ta para na kabes di un wlga ku a estay na Nieuwpoort. Gomez ta defend un posishon, ku hende no por komprend sin konos e wega poltiko. Un artkulo di lei nan ta aplik di tal manera ku ta hasi e wlga ilegal. (Hendenan di Newport f Nieuwpoort) ta ingles di Isla Ariba i antiano, hopi di nan partidario...”
|
|
12 |
 |
“...keda na teora, sin pasa na prktika.
6. Trabou sosial: organisashonnan nobo Kontakto internashonal di sindikalismo
Mas adilanti nos a indik ku partidonan poltiko, ku a lanta, a kumins mishi riba tereno sindikal. Un interes grandi ta lanta pa buska kontakto i kolaborashon ku organisashonnan na Hulanda. Gruponan di D.P. ta buska kontakto ku Organisashonnan liber (N.V.V.) i sindikatonan di N.V.P. ta buska kontakto ku Organisashonnan katliko (K.A.B. i despues ku e nmber kambi N.K.V.). Gruponan di sindikato "nashonalista" ta purba lanta un federashon FEDEUNCO (Federashon di unionnan Cristian obrero), ku nunka ta haa rekonosementu ofisial. (Tee kuenta ku ta e partido kontrario ta na mando.)
Romano Tschumie, hmber hopi religioso organisad sindikalista di N.V.P., kier bai Hulanda pero tin miedu di kai den man di "komunista f sosialistanan". E ta aserk un saserdote ku ta interes den trabou sindikal pa konseho. Despues di e biahe ta bai un petishon ofisial di e gruponan di N.V.P., ku ta organis den...”
|
|
13 |
 |
“...kaso di morto i e kasnan den Volksbondstraat i na Juan Domingo, ku ta bai pasa over pa doonan poko-poko.
Pa sindikatonan yega na un kontrato kolektivo ta sumamente difsil, ya ku ta dos sindikato tin tur kaminda i kada un ku su propio interes poltiko. P'esei mes ta trata tur kaminda pa elimin e kontrinkante. Esnan ku ta probech ta e empresanan, ku no tin di enfrent dos grupo i ta prefer di laga nan dos bringa otro i sinta warda resultado. Mientrastantu areglonan ta sigui manera nan ta.
Iglesia i organisashonnan sosial
Despues ku mons. Zeppenfeldt retir komo obispu i Holterman sinta, e interes di Iglesia ta krese pa e situashon obrero tambe. Ta present un okashon, despues ku lanta ofisialmente Credit Unionnan, ku ya tabata eksisti pero sin ku obispu (Zeppenfeldt) formalmente tabata na altura.
Kontakto ku sindikato di haf (N.H.U. Nationale Havenarbeirders Unie) ta bai bira hopi mas intenso ora ku na aa 1959 lanta "Credit Union Santa Ana" pa trahadnan den haf. Ta e di dos credit union despues ku...”
|
|
14 |
 |
“...107
ni "kr" (D.P.) ni "berd" (N.V.P.) ma di kolo imakulado blanku kompleto.
Nan ta komprend i kier buska mas kontakto.
Wilson "Papa" Godett. Hubert "Bb" Rojer.
Den pur ta organis un reunion ku e dos personanan ak den kur di Tarcisiusclub banda di misa di Santa Famia i ta disid ku por bini ku un sindikato nobo, ku lo por ofres un solushon. Nan ta firma hasta un protokl di solushon.
Mesora ta yama algun dirigente mas di credit union Santa Ana, ku ta ansioso pa mira kiko ta bai pasa i nan ta funda e prom bont kristian totalmente independiente di partidonan poltiko i di Iglesia.
Situashon ta hopi krtiko i e bont nobo ta haa rekonosementu ofisial den korto tempu. Ciro Kroon, ku ta ministro na e momentu ei, ta ofres su kolaborashon pa logra e rekonosementu den apnas dos siman di tempu. Ora ku kere ku por present awor un solushon, ta dal atrobe den e bareranan poltiko tg. Kompanianan, ku tin nan interes i kontakto ku N.V.P., (fuera di K.N.S.M., ku si kier mira un solushon di ki sorto ku ta) no...”
|
|
15 |
 |
“...108
kristian" ta kumins su trabou. Regularmente ta tee dianan di estudio i kurso pa dirigente i tur miembro ku kier asist. Reunionnan di credit union, for di kual e sindikato nobo a sali, tambe ta karg ku ideanan sindikal. Ya no ta kuestion di sn so ta konta i sigur no asuntunan poltiko. Trahadnan ta kumins mira ku tin un rumbo nobo pa kohe, pero e interes poltiko, ku a kushi den kasi tur hende, ta stroba di disid pa kambio. Den un publikason di bont kristian "DEN HAF", ku ta sali tur siman, ta pidi obreronan "kumpli lo mehor posibel pa bo duna bo bnt forsa pa eksig tur bo derechonan: no tin derecho sin obligashon". Ta mustra riba situashon a-higiniko den haf, riba e sistema di atend ku kaso di aksidente, falta di toilet i bao, riba falta di un C.A.O. i tur sorto di aspektonan di bida di trabou.
Hendenan ta kumins lesa mas tantu i ta haa nteres. Nan ta apresi wl e loke bnt kristian ta hasi, pero afiliashon si ta poko duru. Wl hopi ta djin credit union mirando kon e organisashon ak a demostr...”
|
|
16 |
 |
“...ta un sindikato. Falta esaki di konosementu, f ta "his master's voice" nos mester mira den un akshon asina. Sr. Jules Rojer, propagador di credit union ta kontest'e debidamente i e asuntu ta keda einan. Pero e ta indikativo.
Otro detaye di e loke ta pasa den e tempu ak ta e kaso di relashonamentu ku movemento internashonal di cooperativanan di kredito. Sr. P. Armstrong, miembro di sindikato di petroleronan, ingles di Islariba (Dominica?) a konos durante un fakansi na su isla natal e movemento di credit union. E kier a kumins den su grupo, pero no tabatin muchu interes. E ta skirbi e organisashon internashonal CUNA, na Madison, Wisconsin i nan ta bise ku sr. Aston Bailey, nan representante pa Caribe lo bini Krsou. CUNA a avis credit unionnan mes tambe ku Bailey ta bini. Ora Bailey yega, un delegashon di petrolero ta na Hato, meskos tambe e inisiador di e movementu. Komo petroleronan no tabatin nada ainda, ta simplemente un bishita nan a risib i di ei no a tende mas nada di e sindikato pasobra...”
|
|
17 |
 |
“...aseptashon den e movementu internashonal kristian di sindikatonan I.C.V. (Internationaal Christelijk Vakverbond) kantidat di afiliado tabatin sigur, pero ki forsa eksaktamente e grupo ak tabatin no ta masha kla. Nos a mira lider R. Tschumie hasi tur su esfuerso, pero ningn hende sa ki rumbo e kier kohe. Un homber bondadoso, ku hopi brio i sigur hopi bon intenshon, pero bend totalmente na partido. Ningn garanta no tabatin ku e sindikatonan ak lo por a logra hopi kos.
Den obreronan ku ta lantando nan sindikato, manera den aviashon (N.A.B.L.P .= Ned. Antilliaanse Bond voor Luchtvaart Personeel) i hospital C.B.V. (Christelijke Bond voor Verpleegkundigen) no tin muchu nimo pa djin e sentral di Casa Sindikal (muchu poltiko) ademas ta e gremio mas "proletario", obreronan poko rudo. Kisas pa motibu di prinsipio, di tur manera nan ta djin mas bien e grupo "kristian" es desir C.C.V. pero no ta asept liderasgo di Tschumie asina tantu. E kontaktonan ku K.A.B. (Katholieke Arbeiders Bond), despues N.K.V. (Nederlands...”
|
|
18 |
 |
“...Pietermaaiweg, P.W.F.C. (bnt di petroleronan) ta esun mas fuerte, e forsa mksimo ku mayor alkanse finansiero. E federashon ak tin su kontaktonan den region di Karibe i Latino Amerika via O.R.I.T. (Organisashon regional di sindikaktonan liber) i naturalmente nan ta afili na e organisashon internashonal I.C.F.T.U. (International Confederation of Free Trade Unions).
P.W.F.C. ta un bnt hopi fuerte, ta kalkul miembresia pa aa 1959 na riba 3000 afiliado. Ku kontribushon ku ta keda kit na trabou mes, e sindikato ak no tin dol di kabes manera otronan. Ku asuntu di "strimlining" riba Shell, e bnt kier turna over un supermerkado, pero un par di trahad ta opon fuertemente i ku un par di pamflt ta logra para e idea ak ku sigur lo tabata prdida di hopi plaka di trahadnan. Ora e grupo pidi Shell pa nan mes kumpra i lanta un supermerkado a base di kooperativa Shell ta nenga rotundamente, pasobra si no ta bende ku PWFC no ta bende ku ningn trahad tampoko. E aktitut ak ta pone lidernan en general di diferente...”
|
|
19 |
 |
“...sindikatonan di A.V.V.C., (di komprend).
Maske tin diferensha grandi denter di e federashonnan tg debesen-kuando tin un sorto di aserkamentu. No tin selebrashon komun ni dia 1 di mei, dia di obrero. E gruponan ta para fuerte kontra otro i tin manera un kompetensha ta turna lug. Na diferente okashon ora ku un grupo di trahad p.e. di supermerkado kier afilia na p.e BONECO, tin semper otro ku ta prefer
C.F.W.. E or'ei ta tee "referendum" pa mira ken ta represent e totalidat di empleadonan i ta un sindikato so ta hasi kontratashon. Naturalmente esaki ta generalmente mas ventahoso pa e empresa, pero e bntnan kristian semper a trata di yega na un akshon huntu, kaminda dos bnt ta represent nan afiliadonan i huntu ta yega na un kontrato vlido pa tur hende. Nunka esaki no por a logra i semper tabatin problema.
Tabatin un kaso singular den negoshinan di Spritzer, kaminda dos grupo a bai referendum i a sali pareu na voto. Aki mester a bini un areglo distinto di e problema. Pero tabata un kaso aisl esaki...”
|
|
20 |
 |
“...nan ta forma nan mes sindikato, drigentenan di A.B.V.O. ku tabata presente no por a komprend e manera di trata di e simpel trahad.
Un ehmpel: durante su diskurso e presidente di e trahadnan ta hisa henter un paki di inskripshon lansa den pbliko pa asina duna un demostrashon patente ku nan tin e gran mayora di trahadnan nan tras. No ta e manera parlamentario i "desente" di aktua, pero ta demostrashon di pueblo ku no ta asept mas e situashon ku e ta biba aden.
Diferente sindikato nunka no kier a afili na ningn federashon. Den nan nos ta konta ku UNITED MINERS UNION CURACAO (U.M.U.C.) bou di direkshon di Peter "Dixie" Blaisse. Den nan tambe tin problema i pa motibu di difikultat na trabou, (e kompania no ta bai dje bon ei mas, wama, fosfato, ta birando mas difsil di ekstra i tin kantidat di fertilisante artifisial riba merkado) ta kambia direktiva, Blaisse ta birando grandi i na su lug ta subi un hben impulsivo Willy Haize. Esaki ta manten independensha di su sindikato pero ta buska aserkamentu...”
|
|