1 |
 |
“...separashon mas o menos segn kol.
Ora ku kompania di petroleo estables i ta bai kumins refin petroleo na gran eskala, nos ta haa grupo basta grandi, si nos kompar ku poblashon total, di "makamba" esta hulandes ku ta bin traha komo "plter" (na hulandes: plaatwerkers). Ta nan ta traha tanki na Isla pa warda petroleo. Nan ta biba plam den stat na diferente penshon, pasobra ta pa poko tempu numa nan ta bini. Ta hende rudo, bebed di yenfer, sin nan famia ni nada, riba nan mes, dos tres den kamber i fin di siman i djadumingu asina semper nan ta selebr. E idea di makamba, hende mas ay, mas eduk, ta kai na awa kompletamente. Esnan ku tin di haber ku plternan ta mira ku tur hende ta meskos i den hende blanku hulandes tambe tin hende simpel i rudo manera nos konos tur parti di Krsou. Kon leu e influensha di e hendenan ak i nan manera di biba a kontribu pa e palabra "makamba" kobra un sentido negativo ta kos ku lo mester studia mas...”
|
|
2 |
 |
“...tin duda, meskos mester bisa di Lago di Aruba naturalmente. Ant e petroli ak ta bira e base di mas importante pa nos poblashon. Asina por komprend tambe e influensha den poltika ku nombramentu di representante di refinera den Staten.
Importansha di nos haf komo puerto di trasbordo i pa abastes bapor ku kombustible (zeta awor i no mas karbon) ta duna Krsou un oportunidat mas.
Trfiko martimo den e temporada ak tambe ta importantsimo. E kompania di bapor hulandes K.N.S.M. ta trese varios bia pa siman bapor di Europa, di Sur-Amrika, di Golfo di Mxico, Merka i Srnam.
"El Libertador" saliendo haf di Krsou.
Transbordo di merkansia pa Venezuela ku no tin un haf adeku ainda (La Guayra pasobra Puerto Cabello ta muchu leu di Caracas) ku tantsimo karga, ta duna chns pa for di Krsou hiba merkansia ku ta bini di otro paisnan...”
|
|
3 |
 |
“...den pueblo di loke hopi por a pensa. Den
Colon, e bario ofisialmente mas miserabel di Krsou, un saserdote antiano, ku apnas poko tempu a regres Krsou ta kumins ku un grupo di hben un kooperativa di spar i krdito Credit Union. Apnas un 18 hben i algun adulto ta sinta bou di un palu di indju pa diskut durante vrios luna tur siman asuntunan relashon ku bida di pueblo mes, su nesesidatnan, asuntunan religioso, bida di famia, medionan di eksistensha, organisashonnan sosial ku tin etc. etc. Na final na un momentu dado un hben Juan Coco, karpint di su fishi ta sklama: "Stp di papia, ban purba". Asina e inisiativa ta sali di e hbennan mes, no impon, ant despues di vrios siman di por bisa "estudio".
E prom bia ta hiba apnas un kuater pa 5 florin pa spar na banko, lokual tabata un problema: kiko ta bai hasi na banko, kon ta habri buki di spar, e sn ta muchu tiki. Tur esakinan tabata indik e falta di eksperensha den asuntu di desishon i maneho di nan mes asuntunan. Pero poko poko tur hende ta sia...”
|
|
4 |
 |
“...present un okashon, despues ku lanta ofisialmente Credit Unionnan, ku ya tabata eksisti pero sin ku obispu (Zeppenfeldt) formalmente tabata na altura.
Kontakto ku sindikato di haf (N.H.U. Nationale Havenarbeirders Unie) ta bai bira hopi mas intenso ora ku na aa 1959 lanta "Credit Union Santa Ana" pa trahadnan den haf. Ta e di dos credit union despues ku "Colon bira C.U. Sta. Famia. Ta interesante kisas pa mustra riba e trabou i sistema di traha den e kooperativanan ak pa trahadnan den haf.
Tur siman djaluna anochi di 8 or pa 11 un grupo di m.o.m.30 pa 40 miembro di credit union ta reun na Club San Tarcisio banda di misa di Sta. Famia. Ta duna splikashon i tin diskushon riba sistema di traha i puntonan ku lo mester bini den statuto. Ta ekspon prinsipionan di kooperativismo na un manera simpel, ku hopi ehmpel. Ta mustra riba balor di organisashon, tantu den sentido ekonmiko komo sosial i sindikal, ta ekstend riba presupuesto familiar i ta mustra riba e balor sosial di tur trabou, ta duna tambe...”
|
|
5 |
 |
“...ku por bini ku un sindikato nobo, ku lo por ofres un solushon. Nan ta firma hasta un protokl di solushon.
Mesora ta yama algun dirigente mas di credit union Santa Ana, ku ta ansioso pa mira kiko ta bai pasa i nan ta funda e prom bont kristian totalmente independiente di partidonan poltiko i di Iglesia.
Situashon ta hopi krtiko i e bont nobo ta haa rekonosementu ofisial den korto tempu. Ciro Kroon, ku ta ministro na e momentu ei, ta ofres su kolaborashon pa logra e rekonosementu den apnas dos siman di tempu. Ora ku kere ku por present awor un solushon, ta dal atrobe den e bareranan poltiko tg. Kompanianan, ku tin nan interes i kontakto ku N.V.P., (fuera di K.N.S.M., ku si kier mira un solushon di ki sorto ku ta) no ta muchu di akuerdo i di parti di mediador di gobirnu (D.P.) ta inaseptabel un paso asina, pa un bnt nobo kristian ant independiente bini ku un solushon.
Poltika ta bolbe hunga ku interes di obrero i ku situashon ekonmiko di kompanianan, ku ta haa un sla duru ku un wlga prolong...”
|
|
6 |
 |
“...108
kristian" ta kumins su trabou. Regularmente ta tee dianan di estudio i kurso pa dirigente i tur miembro ku kier asist. Reunionnan di credit union, for di kual e sindikato nobo a sali, tambe ta karg ku ideanan sindikal. Ya no ta kuestion di sn so ta konta i sigur no asuntunan poltiko. Trahadnan ta kumins mira ku tin un rumbo nobo pa kohe, pero e interes poltiko, ku a kushi den kasi tur hende, ta stroba di disid pa kambio. Den un publikason di bont kristian "DEN HAF", ku ta sali tur siman, ta pidi obreronan "kumpli lo mehor posibel pa bo duna bo bnt forsa pa eksig tur bo derechonan: no tin derecho sin obligashon". Ta mustra riba situashon a-higiniko den haf, riba e sistema di atend ku kaso di aksidente, falta di toilet i bao, riba falta di un C.A.O. i tur sorto di aspektonan di bida di trabou.
Hendenan ta kumins lesa mas tantu i ta haa nteres. Nan ta apresi wl e loke bnt kristian ta hasi, pero afiliashon si ta poko duru. Wl hopi ta djin credit union mirando kon e organisashon ak a demostr...”
|
|
7 |
 |
“...tin sentenares di hende ku ta reun den diferente bario pa spar, fia sn i paga nan debe, pero alabes pa asist na reunionnan informativo i edukativo (edukashon di adulto). No por hiba hende grandi skol sin mas, mih bai serka nan ku ideanan prktiko pero ku splikashon detay pa nan por komprend i eduk nan mes no solamente lesando f tendiendo ma mas importante hasiendo. (Sistema di Antigonish, Canada).
Hamber pa formashon. Na un momentu dado ta duna un kurso pa dirigentenan ku ta dura shete siman largu, tur siman tres anochi di 8 pa 11 or. Na tur ta inskribi un kantidat di un 80 persona di kual na final ta keda ainda 76, sin falta mas ku un f dos bia. Esaki ta demostr e hamber ku tabatin den pueblo pa sia konos algu mas.
Den La Cruz (semanario katliko) ta sal tambe un artkulo ku lter grandi riba prom pgina ku ta lesa: Krsou tin Hamber. Ta e hamber di ta su mes, di yuda su mes, di hasi algu pa su mes, di sia biba den e mundu djawor. Hamber di konos doktrina di Iglesia, ku no ta simplemente kosnan...”
|
|