| 1 |
 |
“...Rmer, Amado
Krsou den Siglo XX, Desaroyo di un pueblo of tragedia? Produkshon propio ISBN 99904-0-125-X Klave: Historia (Korsou)
Layout : Winsel E. Peney Prom edishon: yiin 1997
1997 Amado Rmer
Derecho reserv. No ta permit multiplik, warda den ningn forma outomatis of publik den un of otro forma sea elektrniko, mekniko, pa fotokopia, grab of di kualkier otro manera, nada di e publikashon ak sin permit adelant di e editor.
ISBN 99904-0-1 25-X...”
|
|
| 2 |
 |
“...Meskos kosed hende muh tin bendementu di tela, boton, hilu etc. huntu ku nan tayer. Aki ta produkshon i merkadeo den e mesun man.
Un fishi masha pintoresko tabata "blekeronan". Ku san tu pasenshi i ku un habilidat sin igual, bo ta haa nan ta krta i bati bleki di kuminda bash pa traha lampi, trpochi, giter, kanika etc. Hopi bia na un manera artstiko mes.
Ora industria drenta Korsou i fasilidat di transporte martimo i oumento di negoshi turna ofer, hendenan ta prd nimo. Hasta e trahadnan di barku na Skalo i na Mott ta mira kon ya e demanda ta bai baha te kaba na nada. Piskadnan ta bira mnos i e par di balandra ku ta nabeg entre e islanan di Korsou, Aruba i Boneiru, ta prd bida.
Meskos ku kunukeronan ta buska un bida mas fsil i sigur den refinera, asina tambe hendenan di fishi ta mira kos di "af" pone nan prd oportunidat, preis muchu mas barata ku loke nan ta pidi pa artesana lokal ta bai kaba ku e produkshon na Korsou. Problema pa haa kabana na drechi tambe ta pone ku trahamentu di sombr ta prd...”
|
|
| 3 |
 |
“...Paris" di famia de Windt. Nan a keda manten nan spesialidat di artkulo di kalidat i pa kasamentu, risibimentu i boutiso. Ta ei hendenan tabata pasa pa kumpra tela, nan kanchi i sapatu fini.
Den Kaya Grandi di Otrobanda mes a bin lanta na skina di Sebastopol e tienda, fereteria ku tur kos pa konstrukshon di kas, "Koperativa (Cooperatieve Vereniging en Nijverheid)" konos komo "wenkel di pader".
Ya pa aa 1937, ora ku prom elekshon poltiko turna lug, e pueblo no tin nada di bisa kasi den asuntu di produkshon ekonmiko i su forsa a kaba. Algu di mueble nan ta traha ainda den pueblo i algn otro fishi ta sigui eksist hibando un bida hopi difsil pa kompet ku kos di af. Komersio di pueblo den Otrobanda ta pasa pa man di estranhero, ku a bin estables na Krsou i bira parti di pueblo.
Tg tin un kos ku pueblo ta haa i sigui haa ku lo por yud' bai dilanti i esei ta su enseansa, su skolnan. Pero lo e mester prepar su mes awor na un manera pa turna parti na ekonomia di "sirbishi", un forma ku te awor e no a...”
|
|
| 4 |
 |
“...tambe nos ta mira lanta e famoso "Coperatieve Vereniging en Nijverheid" konos despues ku e nmber "wenkel di pader". Un tem koperativa tabata traha alpargata i kabuya ku tabata bende ku Venezuela. Despues tabata bende tur sorto di artkulo pa traha i frf kas, di klabu te hrmnt, frf i semnt, panchi etc. Mas lat koperativa a bira un fereteria so i un banda tabatin un bendementu di artkulonan religioso manera imhen di santu, rosario, buki di misa, prenchi, e famoso "mariposa" pa sende na santu (produkshon ta para i laga lug pa bendementu pa konsumid. Mariposa ta un mecha den un pida bleki ku...”
|
|
| 5 |
 |
“...algn otro adulto hben manera Jos Maria Kroon ("Shon Djs"), Constan Casiano, Johan Rib, John de Jongh botikario di "Botika del Pueblo", Ismael Cardse, Juan Barnier, Eduardo Jansen i diferente otro mas. Di esakinan John Sprockel ta drenta Koloniale Raad, a pesar di ta hende di kol skur katliko i despues ta bira miembro i presidente di Staten. Jose M. Kroon tambe ta bira miembro di Staten despues.
(c) Coperatieve Vereniging en Nijverheid 1905.
Fund pa pader v.d. Pavert O.P. ta un koperativa di produkshon, por lo mnos esei ta e idea original. Ta traha kabuya i alpargata. Tambe ta result ku tin nesesidat di artkulo pa traha i pa drecha kas i asina tin alabes negoshi, esta ta bende kabuya, hrmnt, klabu etc, pero poko poko tambe artkulo pa kas i skol, un fereteria kompleto ku frf, kalki, wea di funchi, konf i tambe naturalmente artkulo religioso manera prenchi, medaya, buki di misa etc. Na dado momentu Koperativa f "wenkel di pader" manera e tabata den boka di pueblo, ta bira netamente un koperativa...”
|
|
| 6 |
 |
“...surti pueblo ku bibida. Esakinan ta algun di esnan ku por a sobre-bib.
E negoshinan nobo ak di "polako" ta bende prinsipalmente ku yu di pueblo, hendenan ku ta kustumbr kaba ku nan partisher i a bira kliente fiho. Obreronan di riba Isla tin sn i nan ta use serka e komersiantenan nobo. Punda ta keda pa hendenan ku por kumpra kos mas karo (e negoshinan ak ta den man di e desendiente kolonial i hudiu) ounke pueblo mes tambe ta hasi bon uso di e negoshinan ak ora tin mester di algu pa broma kun.
Produkshon si ta algu ku parse nos pueblo no ta asina interes den dje. Kunukunan ta keda atras i hende pa traha den kunuku ta bira mnos. Ta ken ke lanta mainta tempran traha duru tin bia te anochi lat, pa gana meskos f...”
|
|
| 7 |
 |
“...67
no a pensa mes ku esaki por tabata importante. Produkshon di kosnan bsiko, ku lo mester a duna un forma di adelanto i progreso, tg no ta tuma lug na gran eskala, ni muchu mnos definitivamente. Aki nos ta kere tabata un di e fayonan pasobra Europa i otro lugnan ku ta suministr nos ku loke tin mester no por a sigiui manera ntes, nos gobirnu i tur otro ku mester a sia i anim i motiv nos pueblo pa produs no a hasi tampoko. E mentalidat di konsumismo asina a krese muchu mas ku e temporada despues di establese-mentu di refinera di petroli.
Agrikultura no tin muchu interes di pueblo. Chinesnan i portuguesnan ta planta i nos ta konsumi. Den industria i den komersio bo ta gana mas i mas lih i ku trabou hopi bes mnos pis.
Huntu ku refinera "dk" ta probech i ta ofres basta trabou i ku bon entrada.
Nada di tur e bonansanan ak lo no keda pa despues, pa tempu di berans. Ni gobirnu no a mira kiko por hasi i e falta di vishon ta bai venga su mes den futuro no muchu leu ora ku refinera kumins ku su ...”
|
|
| 8 |
 |
“...74
Resumiendo nos por bisa ku tempu di e di dos guera mundial, Krsou a konos momentunan hopi positivo pero tambe hopi kos a bin brua pa nos hendenan. Ekonomia sigur a subi enormemente i maske no tin areglonan sosial tur hende a probech di algu. Lstima ku tin di bisa ku e malgastamentu no a bira mnos al kontrario i e interes pa spar i pasa pa produkshon tampoko no a drenta nos pueblo, prdiendo un oportunidat grandi aki. Poltika a sufri un tantu, pero sigur tabatin algun adelanto. Un glpi fuerte: ku formashon di Partido Democraat ku ta bolbe laga esnan di ntes (mira Koloniale Raad) tuma direkshon poltiko over. Religion ta debilitando den sentido ku divishon interno den Iglesia katliko ta apuntando. Falta di integrashon den mentalidat di nos pueblo, e bonansa ku ta duna pueblo idea di mayor libertat, tur esakinan ta stroba organisashonnan, fund pa bin yuda, pero awor ta keda stank. Falta grandi di liderasgo den pueblo ta stroba un desaroyo mas ay. Riba tereno di enseansa tin hopi avanse ta...”
|
|
| 9 |
 |
“...i por ltimo un kantidat ta pasa den man di polako i indionan, kedando solamente "shon Toni Prince" ku su "El Ideal".
Den nos pueblo mes kasi no tin e anhelo pa kumins hasi algu pa su mes. Ainda nos ta kustumbr di ta dependiente? Unda nos hendenan di fishi a keda? Sigur ta mas fsil i mas barata manera nos a indik kaba, pa bo kumpra kosnan import, tur kla, drenta kumpra un flus f shimis i sali bai bisti mesora i esei, e fasilidat di bida ta kibra inisiativa di nos mes hendenan.
Sirbishi i no produkshon:
Di otro banda tin kontratista, elktrishn, frfd etc. i hopi bon mes, den pueblo i garashinan tambe por biba bon. Pero nos ta mira ku empresanan mas grandi di kontratista, di frfd etc. ta bai den man di hulandesnan ku ta emple nos trahadnan. Algun antiano ta traha algun kas, misa, pero e kosnan grandi ta den man di estranhero.
Henter ekonomia di nos pueblo kasi ta den man di estranhero. Bankonan lokal naturalmente ta krese, pero empresanan mas grandi ta di hende ku a bini djaf.
Ta duele pa bisa...”
|
|
| 10 |
 |
“...Ill
amerikano, ku ta basa su mes riba "konsumidornan" mas tantu, mintras ku e movementu ku nan mes a konos for di Canada franses (caisses populaires) ta dirig na kooperashon pa produkshon. A purba sigur na Krsou tambe, maske ta na eskala redus, pero e nesesidat di nos hendenan i e falta di formashon, a hiba e movementu mas den direkshon di krdito pa konsumid. Asina maske e kooperativanan ak a result basta fuerte, prinsipalmente esunnan den diferente empresa i gremionan trahad, apnas algun ke otro a logra un akshon komunitario den barionan.
Sigur, tabatin e nesesidat ku mester a kubri mesora i e falta di sentido sosial den pueblo, ku pa di prom bia ta han e ku sorto di akshon asina, kaminda e mes mester tuma su futuro den su mes man, no ta un kos asina fsil pa logra. Un kos a keda grab den pueblo i esei ta ku e movemento ta di pueblo i pa pueblo, maneh pa e mes pueblo.
Den poko tempu idea di credit union ta plama. Na fin di 1959 tin 9 kooperativa ku riba 500 miembro asosi.
Un grupo di srkulo...”
|
|