Your search within this document for 'poder' resulted in 30 matching pages.
 
1

“........ 84 6. Trabou sosial sin adaptashon na realidat histriko ..... 87 Resumiendo .............................................. 91 V. KORSOU BOU DI STATUUT: PORFIN OUTONOMIA (1955-1960) 93 1. Un pueblo ku ta prd kara ............................. 93 2. Poder poltiko bk den man di esnan ku a dirig kolonia ... 95 3. Ekonomia sin futuro? ................................... 99 4. Religion f poltika?................................... 101 5. Instrukshon pa un posibel futuro........................ 103 6. Trabou sosial: organisashonnan nobo .................... 104 Resumiendo .............................................. 113 VI. EPOKA DI KAMBIO (1960 +1969) 115 1. Korsou ta haa otro tipo di lider....................... 115 2. Wega pa poder poltiko ta kondus na rebelda........... 118 3. Ekonomia, problema insuperabel ......................... 121 4. Falta di religion of falta di formashon sosial? ........ 123 5. Pueblo instru anda no ta pueblo eduk................. 124 6. Sindikalismo birando...”
2

“...10 2. Poltika Kolonial Poder na Krsou, meskos ta e kaso ku otro islanan hulandes, ta den man di Hulanda. Gobernador ta bini na nmber di La Reina i e tin su mtenarnan haltu, kasi tur hulandes. Hendenan di pueblo ku algu mas di konosementu i instrukshon por yega na klrk f algu mas. Tin yu di Krsou prinsipalmente desendiente di hulandesnan ku ta haa puestonan mas ay f porlomnos di famianan mas konos. Konseho Kolonial (Koloniale Raad) ta den man di hende di sosiedat. Kier men ant ku ningn yu di pueblo simpel no ta turna parti. Esnan den Konseho Kolonial no tin muchu poder tampoko. Pero ta grita kontra Hulanda i eksig kada bes mas tantu, prinsipalmente si ta kumbin e grupo propio, ta kos ku bo ta tende henter ora. Sal direktamente na defensa di poblashon total di Krsou ta otro kos. Prinsipalmente den asuntu di igualdat den enseansa ta hopi bia un problema i Koloniale Raad ta kontra di supsidio pa skolnan priv. Sierto nmber ta bini bk kontinuamente den Raad, manera Statius Muller, Lansberg, ...”
3

“...partikular (lesa katliko). Por ta ku resentimentu di parti di e "Shonnan" di ntes ku a mira nan katibu bira "hende ku derecho" ta loke a pone e poltika kolonial bira anti-katliko na Krsou? Mas bien miedu pa no prd e posishon privilegi? Otro punto ku lo tabata interesante pa hasi investigashon mas profundo riba dje. Di tur manera ta bon kla ku mishon katliko na Krsou a buska pa yuda e pueblo progres kontra di e poltika kolonial i ku lei di e mes gobirnu kolonial den man. Koloniale Raad, maske ku poder hopi redus, komo ta un papel di konsehero nan tin, ta eksig kada bes mas konsiderashon. Interes ta pa logra redus gastunan di gobirnu mas tantu posibel i hasta tin un tendensha pa buska sierto "independensha" den asuntu di plaka ku mester bini di Hulanda. Na aa 1924 pa di prom bia entrada di kolonia ta pasa gastunan. Den un ambiente asina, ku falta di nteres di parti di e masa pa asuntunan poltiko i un Koloniale Raad sin atenshon pa nesesidat sosial, ta bai haa chns, despues di algn aa, pa eleh...”
4

“...kondishon hopi bes infrahumano i miserabel (nos por a mira ainda den aanan kuarenta) portuguesnan den nan barak, kamanan riba otro, paa sushi kolog ta manda ol di sod bieu, pero no tin lei sosial ku ta regla e asuntu ak. Barionan nobo ta lanta manera Suffisant, Groot Kwartier, ku prinsipalmente estranhero, hende di "isla". Pero tambe na Buena Vista, Dein, Veeris, Wishi i Marchena, nos mes hendenan ta bin aglomer. Aki estranheronan ta biba meimei di nos hendenan i e barionan ta krese. Konsentrashon di poder kolonial: Forti ku kas di gobernador i kazrne di sold....”
5

“...(1937) i areglo di enfermedat (1937). Na 1939 ta sali e lei ku ta prohib trabou di mucha bou di 13 aa. (Nos kier rekrda aki e muchanan ku nan tabata trese di Coro i algun indjan di Goajira (Venezuela) prinsipalmente, di kua hopi tabata kamna bende kos riba kaya f ta sirbi na kas di hende. Danki Dios e situashon ei no a dura muchu, pero na fin di aanan binti tabatin diferente di nan ta kamna rnt. Esaki a turna lug na Aruba tambe, despues ku Lago a kumins, meskos ku na Krsou.) Sin eksperensha i ku poder limit ta difsil pa Staten hasi muchu kos. Un di e areglonan mas importante ta e oumento di kantidat di votadnan. Por ripar, ku Krsou ta sigui eksaktamente tur kos ku Hulanda tin, aya tin R. K. Staatspartij i nos tambe un Partido Catlico Curasoleo. E situashon aki no por dura muchu i pronto mas lih di loke hende ta pensa lo bini un kambio drstiko. Transishon di kolonialismo pa demokrasia lo no ta fsil na Krsou, al kontrario. 3. Rikunan nobo ¡ ekonomia industrial Den e temporada ak nos ta bin topa...”
6

“...oumentando den enseansa. Un sentido di antianisashon ta kumins den enseansa mes tambe, ounke na eskala mnimo. Frater Realino ta esun ku ta kumins sia nos kosnan di nos mes tera i region na lug di kosnan di Hulanda. E ta skirbi un buki di geografa "Aardrijkskunde van Curaao" i mas despues "Plantkunde" ku tur nos flora. Formashon di nos pueblo ant a pesar di tur kambio poltiko ku a kumins, apnas ta mira un prinsipio di lokalisashon pa no bisa di antianisashon. Asina nos ta kokoch riba dos pia: poder poltiko mester bira algu propio, pero formashon ta keda sistema kompletamente strao pa nos hendenan. Te awe por bisa ku e situashon ak tin nos mar. 6. Organisashonnan sosial i kultural na gran kantidat Progreso ekonmiko i desaroyo di enseansa ta indispensabel pa desaroyo total di un pueblo, no ta di straa ant ku nos ta bai drenta un tempu di masha hopi aktividat. Un aktividat dirig direktamente riba progreso di pueblo mes den su totalidat. No por bisa ku aktividat poltiko a trese esei, ma mas...”
7

“...ku tabata kares di e arma mas poderoso ku sindikatonan semper tin: nan no tin derecho di wlga. Komo ku empleado di gobirnu no por a wlga e organisashon aki a buska un manera di dilogo ku hefenan di gobirnu pa regla algun kos pa su miembronan. Hopi no por a hasi, pero sikiera tabatin un representashon di e gremio aki dilanti di nan hefe di trabou. Riba "Isla" tambe tabatin algun moveshon, pero aki ta e obreronan mes a purba di kumins ku algu. Komo tabata trata di un empresa ku kasi tabatin mas poder ku gobirnu ta di komprend ku e kos aki harnas lo por a duna resultado. Tur esfuerso a kaba na nada i no ta tende nada mas di riba Isla sino te ora ku kanta wlga, ku s tabata posibel. Dr. Da Costa Gmez ku kier a yuda obreronan a haa traslado pa Islariba. Kas pa pueblo Riba tereno di konstrukshon di kas sigur sigur tabatin un adelanto konsiderabel. Ku gran diligensia Volksbond ta konstru kas na Mundu Nobo, na Juan Domingo i den Pietermaai na altura di p. Ludovicus Jansenstraat. Tur esakinan despues...”
8

“...tambe religioso etc. Bida mes di e pueblo ta keda afekt i esaki prinsipalmente den i rnt stat, kaminda e pueblo obrero, di industria prinsipalmente, ta radik. Den kunuku nos ta haa un mayor stabilidat. 2. Partidonan poltiko ta domin atenshon E kambionan ku nos a indik ta manifest nan mes den e lucha poltiko feros ku ta bai tuma lug. Staten di Antia, manera nos a bisa kaba, no tabatin muchu outoridat, lo tabata interesante pa hasi un estudio pa mira kua di nan: Staten f Koloniale Raad tabatin mas poder prktiko, no riba papel, den maneho di nos pueblo. E situashon kolonial ta sigui eksisti, ounke poko mnos habr. Den hendenan no tabatin ainda un idea pa bin para riba nan mes pia, atend nan mes asun tunan. Ora ku dia 10 di mei 1942 Reina Wilhelmina den un diskurso ta lansa e idea pa pueblonan present nan deseo i anhelonan, pa por tee kuenta ku nan despues di gera, kosnan ta kumins kana. Gobernador G. Wouters ta lansa e proposishon pa nombra algun persona prominente ku lo tuma parti na un Konferensha...”
9

“...61 Apesar di e repartishon den Staten ku ta favorabel pa e pueblo, no ta result muchu kos. Ademas den gera gobernador ainda tin un poder kasi apsoluto. Mas outoridat den nos mes asuntunan ta algu limit i ta kasi Gomez so ta papia i bini bek riba e punto aki. Lucha Arubano Na Aruba ora ku Henny Eman gana elekshon ta kumins e lucha arubano. Ta bai eksig mas atenshon pa asuntunan di Aruba. Por sierto for di fin di aanan binti Aruba tin su refinera di Lago, ku ta trese hopi bida na e isla aki ku ntes sigur tabata poko neglish, pero tabatin masha poko hende mes ta biba ayanan. Si tabatin un isla ku mester a sinti su mes teriblemente kolonis ant tabata presisamente Krsou ku ni sikiera a konos un politieraad, manera Aruba, ku nan mes elekshon. Enkuesta: despues di guera kiko ? Ora na aa 1944 ta parse ku gera ta bai haa su fin, ant tin un tentativa di enkuesta na Krsou pa mira kiko ta para di e islanan aki despues di guera. Den un kontesta di mr. S. van der Meer nos ta lesa lo siguiente: "parse...”
10

“...e sistema di KSC i e klup Independiente ta retir su afiliashon. Ku esaki un grupo di hende di pueblo ta kla pa kumins aktividat tambe riba tereno direktamente poltiko. Otro figura ku por bira interesante ta e lider obrero, kende ya ta karga nmber di ta komunista pasobra e tabata meti den e kaso di wlga na Isla, ta "Baba" Kibbelaar. Da Costa Gmez, e mes tambe tabata konsehero di e grupo wlguista, ta mira su mes kompaeronan di lucha pasa pa e banda kontrario i djin e hendenan ku kier rekuper e poder ku ntes nan tabatin. Nos a mustra kaba riba e grupo di obrero i di nos mes hendenan ku ta biba rnt di stat i den barionan margin, hende ku ansha di libertat i deseo di lucha pa mehor nan situashon. No ta difsil komprend ku aki tin un grupo basta numeroso i di basta energa pa lansa un partido nobo. Na luna di desmber di 1944 ta kai pa hopi hende manera un bm e notisia ku un partido nobo ta bai lanta i ku ta yama su mes Partido Democraat. Presidente di e partido nobo ta Efrain Jonckheer, dr. W....”
11

“...pa e persona ak. Pero despues lo e mester pasa den un momentu ainda mas teribel ora ku e mira ku no ta e mes sino Jonckheer ta bai firma e famoso "Statuut" ku tin di garantis outonomia pa Antia. Partido Catliko Curasoleo ta prd elekshon i mons. Verriet preokup ta pidi diferente figura sentral pa nan komentario. Lstima ku archivo di obispado di Willemstad a bai prd i asina ta masha difsil pa rekonstru e loke e personanan ak a duna komo nan opinion. Un komentario nos a logra di haa i tin den nos poder, ta duna komo motibu di e debakle ak: poko aktividat di partido, korantnan catliko ku krtika destruktivo riba e loke staten ta hasi i na momentunan mas inoportuno, tambe direktamente ta nombra algun miembro di klero ku tabata hopi negativo den nan ekspreshonnan enkuanto Partido Catlico Curasoleo. (Ripar ku nos ta nombra konstan temen te e partido ku su nmber kompleto pa evit konfushon ku e Partido Katliko di Pueblo ku despues ta bai lanta i no ta simplemente siguimentu di e mes partido bou di...”
12

“...awor mes. Kurioso ta, ku no tin masha indikashon di un labor sosial drechi a no ser ku ta e trahamentu di kas pa pueblo, ya no di Volksbond ma di gobirnu mes (Marie Pompoen i Steenrijk). Ta te despues di 1945 ta kumins un interes pa lei i labornan sosial. Loke ta interes tur hende, hasta e pueblo ku no sa mes di kiko ta trata presisamente, ta e kuestion di outonomia, Gomez su kuki. Aki nos ta kere ku ta trata simplemente di e lucha pa poder. Esnan di ntes kier buska un manera di kontinu ku nan posishon i esnan nobo (Partido Catliko Curasoleo) pa haa poder i manten e derecho atkir di e pueblo simpel katliko. Ta hasi "uso" di pueblo: esnan mas dsil i humilde, di den kunuku, ta pertenes na partido katliko i esnan mas "rebelde", (esunnan ku nos a yama "proletario".) ta demokrat. 3. Korsou ta drif i landa den zeta E di dos guera mundial a konsum zeta na kantidat. Petroli a gana guera nan ta bisa i por ta masha bon. Segn nan ta bisa e bataya formal na Nort di Afrika a haa tur zeta pa aliadonan...”
13

“... 6.- Trabou sosial sin adaptashon na realidat histriko. 1. Pueblo deskontrol mester di un profeta Pueblo di Krsou den e siglo ak, den un par di dkada nos por bisa, a kambia por kompleto. Nunka e pueblo tabatin idea ku e ta bal nada, ni sikiera den su mes bista. Ora ku lucha poltiko duna pueblo un oportunidat pa demostr ku e t'ei, ku e mes por disid diferente kos pa su mes, ant ta bai result un korementu tras di algun persona, segn sintimentunan di momentu. E situashon di sumishon na loke ta "poder", tantu gubernamental (tempu di ful kolonialismo), komo religioso ("shon pastor"), ekonmiko ("shon grandi"), sosial-rasial ("Shon blanku") ta sigui reina. Esaki ta sosed prinsipalmente ku yu di Krsou di kunuku i otronan mas humilde di barionan bieu di stat. E grupo di trahad di industria, habitante di barionan nobo, ta mas independiente, kisas dor di e kontakto ku tantu estranhero, pero tambe pa e situashon di independensha ekonmiko dor di trabou vast i entrada sigur na forma di salario. E hendenan...”
14

“...pueblo mester bai disid pa su mes. "Outonomia" ta loke e ta papia di dje. Den e partido (Partido Catlico Curasoleo), den kua e ta milit for di prinsipio, e no ta haa e loke e ta buska. Pi ainda ora ku e nota poder di un paternalismo religioso (klerikal), ku ta domin bida di pueblo te ainda. Ora ku e haa parti di klero mes direktamente kontra dje i kontra su idealnan (redus importansha di Hulanda i duna pueblo su mes gobirnu), ant e ta buska un manera pa manten su lucha pa medio di un partido poltiko nobo. Na Westpunt, na kas di un famia humilde, un grupo di hende ta disid di lanta PARTIDO NASHONAL DI PUEBLO. Un partido nobo, lant den kunuku, ku e hendenan ku ta aor un lider, un profeta ku por identifik ku nan. No ta e intenshon di kibra nada, ni di traha "kontra" nada (a no ser e poder kolonial), ma di lanta un algu berdaderamente popular, un kontesta na e anhelo di pueblo. Hopi hende ta yama Gomez un demagogo. Sigur e manera di oper por pone hende pensa asina. E ta buska e pueblo simpel...”
15

“...mi ta publik i ta tee konferensha pa forma lidernan". Akshon direkto den sentido poltiko ta loke awor e pueblo tin mester di dje i ta na esei Gomez ta bai dedik su mes kompletamente. E ta lubid ku e pueblo mes ta lesa masha poko i no ta eksisti un sistema di edukashon di adulto na ningn parti di Antia. Asina pueblo (tee kuenta ku ta e masa grandi di hende ku no a meskla i no a kambia di mentalidat) ta bai haa awor "e profeta" ku e tempu ak ta pidi. Ku esei tambe un parti di e dependensha di e poder religioso, prinsipalmente riba tereno poltiko ta bai keda elimin. E grupo mas rebelde, si hende kier yam' asina, ta sigui un rumbo diferente. Eseinan kier i ta gosa gritunan manera lo reson "mester di un Sukarno (e lider rebelde di Indonesia ku a kibra ku Hulanda) pa Krsou" (palabra di dkter Gungu Maal). Laga nos anot mesora ku aki ta bin result un divishon grandi den pueblo, pa motibu di e lucha fuerte i kruel ku ta bai sigui. Fuera di e kol i posishon sosial di ntes, awor ta e partido poltiko...”
16

“...tabata un situashon fsil, ni pa partido di Gomez ni pa Partido Catlico Curasoleo. Monseor Verriet ta buska ainda un salida i kier invit hendenan di Hulanda di KVP, pa intermedi. Tin idea pa invit e famoso lider hulandes prof. Romme, pero Verriet no ta sinti muchu bon i ta fayes na Aruba na aa 1948. Ku esei tur kontakto entre e partido nobo i mishon katliko ta kaba i kun Partido Catlico Curasoleo, ounke nunka no a likid' ofisialmente. (Te na ltimo dokumentonan relashon ku e partido ak a keda den poder di e delaster sekretario ku tabata sr. Ernesto Rosendaal.) Atrobe nos ta mira akshon klerikal ta determinante. Sierto miembronan di klero ta pusha un figura dilanti pa bira Vikario Apostliko, sal di e gremio di "lite" katliko form pa e mes klero ak. E vikario apostliko (obispu) nobo siendo antiano, nasi na Aruba i lant na Krsou, no ta identifik ku pueblo mas simpel. E Vikario Apostliko nobo ta mons. Antoninus van der Veen Zeppenfeldt di rden di predikadornan. Mientrastantu Partido Democraat ta...”
17

“...93 V Krsou bou di "Statuut": PoRFiN Outonomia 1,- Un pueblo ku ta prd kara. 2,-Poder poltiko bk den man di esnan ku a dirig "kolonia". 3.-Ekonomia sin futuro? 4.-Religion f poltika? 5.-Instrukshon pa un posibel futuro. 6,- Trabou sosial: organisashonnan nobo. Enrealidat henter e periodo di nos desaroyo, for di momentu ku logra outonomia, bida di pueblo ta bira un interogashon grandi. Na unda nos ta bai? Ki direkshon ta kohe den un mundu ku ta kambiando rpidamente? Esaki ta e pregunta grave ku lo mester trata na kontest, pero lo mester ta un kontesta prktiko ku mira riba futuro. I ta nt esei ta loke ta parse ku ta keda nos grandi. Nos a mira un pueblo deskontrol, sin lider, koriendo tras di esun(nan) ku ta ofres nan mes komo salbador di pueblo. Pero al fin i al kabo situashon ta keda meskos, hasta por bisa e ta bira pi. 1. Un pueblo ku ta prd kara Efektonan di sklabitut no ta kaba lih den pueblo. Krsou tampoko ta un eksepshon. E ansha pa ta igual na esun ku ta domin, e identifikashon ku...”
18

“... algun hind etc, meskla ku e delasternan ak no ta mash frekuente. Ta interesante repas e kantidat di poblashon di Krsou den e tempu ak, despues di guera i na momentu di outonomia na aa 1954. Lo tabata interesante si por a duna e porshentu di votador di kada grupo (es desir kada grupo tniko) pero esei no ta fsil. Pa poblashon total i votadornan e siguiente kuadro: habitante votador puesto den Krsou 100.000 40.192 12 Aruba 50.000 14.549 8 Bonaire 12.000 2.353 1 Islariba 10.000 1.494 l2 2. Poder poltiko bk den man di esnan ku a dirig "kolonia" Despues ku na aa 1949 Partido Nacional di Pueblo logra viktoria basta grandi, ta sigui e wega poltiko mas grandi ku pueblo a konos. E kuestion di kibra "quorum" (perkur pa no tin e kantidat nesesario pa por tee reunion di Staten i di eilandsraad dor di keda sin firma e lista di presensia), ta kos di tur dia....”
19

“...eksponente di Democraatnan pasa su banda. Situashon ta bira difsil pa diferente motibu i gobernashon ta stanka. Gobirnu sentral ta akud na Hulanda ku ta tuma un medida general (Algemene maatregel van rijksbestuur) i asina gobernashon por bolbe den man di esnan di Partido Democraat. Ironia di e kaso ta ku despues di a sulfur kontra Hulanda pa haa e derecho di voto pa pueblo i kohe poder den bo man, awor ta akud na e mes Hulanda pa haa chns di sinta atrobe. Tur hende ku sano huisio ta komprend ku durante e temporada ku pueblo ta "gosa" di outonomia, ta simplemente un lucha pa poder tin, pa sinta manda. Un lucha pa poder ku ta siega hende. Pueblo den e tempu ak ta biba ku sierto ansha, hasta sustu. Pasobra kualke kos lo por pasa i un yu mester bai studia, f bo mester di un kas, f kiko ku ta ku lo bo por tin mester, ta bai bira problema. Boka di pueblo ta ser. Fuera di Amigoe di Curaao no tin tampoko un korant ku ta tribi di mustra riba e difikultatnan ak. Ni korant, ni radio ta independiente mas...”
20

“...113 Resumiendo ant nos por mira kon e temporada ak bou di Outonomia ta bai kreando konfushon den pueblo. Poltikamente ta un temporada hopi tristu. No tin apresio pa hende, no tin rspt tampoko. Interes personal i ansha pa poder ta pone tur hende komet aktonan ku konsekuensha kasi ireparabel pa pueblo. Iglesia ta pasa su mal ratunan pero despues ta rekuper un poko ku kambio di herarka. Ekonomia no ta mustra muchu kos pa futuro, pero grasia na edukashon ku ta sigui krese por tin despues un algu bon ku por spera. Organisashonnan di obrero ta drenta despues di basta problema un tempu di speransa nobo. Algun grupo ta rekuper independensha di gremio obreril i ta kumins ku sirto formashon, pa maan tin lider kapas pa maneh e gremio di obrero. Otro organisashon ku ta lanta ta kooperativanan ku ta duna pueblo un oportunidat pa maneh su mes asuntunan. E por garantis un parti su mes futuro i su mes posishon. Poltika di mes no ta mira esaki ku bon wowo i kaminda por, ta stroba nan, tg e movementu ta...”