Your search within this document for 'papia' resulted in 35 matching pages.
 
1

“...ii pa papia na drechi. Korsou pa e motibunan ak mes a result atraktivo pa studiosonan, pero e mesun isla ku e ta, ta pone ku e no ta haa e atenshon ku e ta meres. Ya ta tempu kaba mi tabatin intenshon di publik un idea rpido pero sirkunstanshanan partikular no a prmit sino te awor ak. Na aa 1962 a sali publik den Vrij Nederland un entrevista, ku a pronostik susesonan ku lo bini. Tur hende a hari, sin kier a kere, ni mira. Na aa 1964 un profesor di Universidat di Ro Piedras na Puerto Rico den su estudio di situashon poltiko den Caribe a pega riba estudio di Korsou i for di e loke nos ta propon aki el a deklar di a kumins komprend algu di Korsou. Ta parse ku pa studia nos, bo mester ta djaden. Ma poko ta tribi di ekspon nan ideanan pa no trapa riba pia di otro ni ofend otro. E idea ak a stroba desaroyo di un krtika propio sano i konstruktivo i ta eksig un kambio radikal si nos kier progresa i konta. Esaki ta un relato of estudio rpido pa yuda nos bira mas krtiko di nos mes. Pa duna studiosonan...”
2

“...3 (mas ku mil florin ta loke ni 500 hende ta alkans na Korsou na prinsipio di e siglo ak). Tin e otro dos gruponan di hende "blanku". Na prom lug desendientenan di kolonisadornan. Generalmente di religion protestant e grupo ak ta par kontra di e poblashon di kol ku ta katliko. E "protestant blankunan" manera a yega di yama nan ta biba den kasnan seorial na Otrobanda i den "landhuis" den kunuku. Aki nos ta papia di kolonisador, pero mas bien den sentido poltiko, esta hendenan relashon ku mandatarionan hulandes ku tabata gobern, no den sentido di loke spanan ta usa komo "colono", hende ku ta kultiv tera f porlomnos ta biba na sierto lug (den kunuku). "Hala awa na pos" den kunuku na prinsipio di siglo. Mester nota ku tera no ta produs, tampoko pa e "shonnan". Tg nan ta manten apariensia ku nan kas grandi i tereno grandi, nan kunuku seku i nan posishon di "shon" ku kabai i kitoki. Pero nan mes ta pasa nesesidat. Na "Punda", esta den stat, tin poko di e grupo ak ta biba tambe. Den nan bo ta...”
3

“...riba un integrashon ku tin di sierto moda den nos pueblo. Tur, sea blanku f di kol, ta sintinan mes "Yu di Krsou". Un seal di esei ta uso di e lenga papiamentu. Kasi tur ta usa papiamentu tur kaminda pa komunik ku otro. Tin papiamentu di Hudiu ku ta un papiamentu ku hopi palabra propio i ekspreshon di e grupo mes. Otro manera desendiente di hulandesnan ku a keda ku algu di e loke nan ta konsider gloria di ta "kolonisador" ta usa na kas e lenga hulandes pero tambe papiamentu. Pueblo simpel ta papia su mes idioma tur kaminda, pero na momentunan solm, manera kualke selebrashon e ta blter pa spa. Masha hopi spich nos a tende na mucha na idioma spa. Pa bida kultural esaki tabatin su konsekuensha hopi grandi i pueblo tin manera poko apresio pa e loke ta mas di dje ku kualke otro kos. Ku kresementu di e apresio pa loke ta propio lo bai krese apresio pa papiamentu te ku nos ta bin haa eskritor, na basta gran kantidat, na nos mes idioma. E falta di apresio nos lo bin mira tambe di unda, enparte...”
4

“...Mendes, Suriel etc. Tur e famianan ak despues a bin logra un aseptashon den sosiedat. Un kaptulo aparte ta meres e famossimo "Roomsch Katholieke Volks-bond", fundashon di Antoine Pijpers, un maestro di skol, bon katliko i ku un energa sin igual. Lesando e Antoine Pijpers, fundador di prom konsepto di statutonan, por R.K. Volksbond. ripar ku Pijpers tabatin ideanan meskos ku e klero di su tempu. Ta e mes ta direktor i presidente i nada no por sosed sin ku e ta di akuerdo. E mes paternalismo ta papia den e reglanan stipul. Siendo un organi-sashon di laiko i pa pueblo, tg nos ta ripar ku Vikario Apostliko tin masha kos di bisa den e organisashon ak. Mintras Pijpers ta na bida Volksbond ta sigui eksist, pareu e muri, apnas un aa despues di fundashon, tin peliger di desband. Pader Inocencio Verriet ta haa rdu, un mandato, pa duna un man. Fund na aa 1919, ya na 1921 Verriet ta traha statuto nobo pa Volksbond. Ounke ta un mehoria konsiderabel, e mes espritu klerikal i paternalista bo ta sinti den...”
5

“...tienda i ofisina a keda funda na 1934. E tempunan ay pakus i tienda tabata keda habri for di mainta masha tempran te anochi hopi lat. No tin djasabra ni djadumingu liber. Te nueb'or di anochi por a pasa kumpra kos den tienda i pakus. Pa e trabou ku e sindikato aki SCEOM a hasi i nan reklamonan, ta logra ku djadumingu ta bira dia liber i no tin asuntu di keda habri te anochi lat mas. Un prinsipio di legislashon sosial masha importante en kuanto oranan di trabou ta kumins asina. E rapport Verwey ta papia palabra bon kla enkuanto legislashon sosial na Krsou i den kolonia. (Un di e miembronan di SCEOM ku despues a bira masha konos den pueblo ta Ciro Kroon, miembro di staten, eilandsraad, diputado pa isla di Krsou, minister i prom minister.) Tur e gruponan ak ta mas bien trahad ku nos no por klasifik manera nos a nota anteriormente komo "proletario". No ta hende ku ta traha den industria i mas bien tur ta hende ku tin di haber ku "hende" den nan trabou, no simplemente ku mashin i kos. E grupo ak...”
6

“...formashon general. Durante gera hasta ta kumins un klup sosial riba loke tabata imprenta di vikariato den Hanchi 'i Bientu i despues e ta pasa riba e edifisio di Thomas Henriquez den Kaya Grandi na subida di Klipstraat. Un kos s ku nos ta falta den e grupo ak ta e parti di formashon sosial ku a lubid. Ora ku despues di gera ta lanta diskushon tokante outonomia, Thomaskring su miembronan, ku di mes tabata pro partido katliko kurasoleo, ta demostr atrobe di ta bou di influensha total di klero i ta papia e mes idioma. Ora algn kier pensa pa nan mes i disid, nan ta haa nan ku problema ku e grupo i asina poko poko St. Thomaskring a prd forsa i a keda redus na un grupo di hende hmber ku un bia pa aa ta tee un retrt. (e) Formashon kultural pa e masa di pueblo? Esaki ta algu ineksistente a no ser ku nos yama e korantnan i e trabou di Volksbond i algn klup deportivo ku ta lanta, formashon di masa. Wl manera semper, tin hende ku ta skirbi poesia i hasta novela, pero pa bisa ku tin atenshon pa e kultura...”
7

“...35 esenario fiho ku normalmente ta usa pa komedor di muchanan. Papia di un teatro mes, no ta kos ku tabatin na Korsou, apnas tabatin algun sine i pa representashon di arte teatral no tabatin nada. Un saserdote pader Koenen O.P. a lansa idea di un eatro i a forma komishon pa rekoh plaka, ta buska arkitekto i porfin ta bini den kur di obispu, tras di Martinusgesticht un teatro ku e nmber Teatro Brion. Tur skol ta haa chns awor di present nan mes obra teatral, Volksbond ta tene su Reunion di Gala eiden i Thomaskring ta hasi bon uso di e lokal aki. Famia Maduro, ku ta biba den Langestraat ta bini regularmente ku shownan yam "veladanan kultural" ku baile, kanto, skch etc. Tambe tin idea di kompeti ku e sinenan i den Teatro Brion ta buska i logra pa pasa pelikula pa mucha i hende grandi. Sin duda Teatro Brion a yena un bashi i a duna oportunidat pa hopi aktividat, asina tambe reunion poltiko di e Partido Catliko Curasoleo ku t'ei lanta ta tene su reunionnan ei den. Te lat den aanan sinkuenta...”
8

“...turna hopi kos ofer. Kulturalmente ainda religion katliko tin hopi ta hasi, no solamente den enseansa, kuido di enfrmo, ma tambe ku su trabou organisatorio di gruponan den pueblo, pero aki tambe kolonialismo ta hunga un papel hopi grandi. E paternalismo remarkable ta keda manifest te den organisashonnan obrero i manera lo result despues asta den organisashon poltiko. Pueblo lo mester bai vota pero hende por puntra su mes, manera hopi a hasi: e ta prepar? Un pueblo part, divid den tantu grupo, por papia en berdat di un solo pueblo? Mnos ainda awor ku den poko tempu a bini tantsimo hende di af, imigrantenan ku ta estables pa saka rais na Krsou, tin futuro? Lo ta fsil pa bai enfrent un bida totalmente diferente di esun di prom aanan di siglo binti? Tur esaki, e problema i e posibilidatnan ta bai manifest nan mes den e temporadanan ku ta sigui....”
9

“...kende a skirbi un tsis kritikando kolonialismo hulandes, lokual sigur sigur no a hasi masha stim denter di klero di e tempu ay. Den e Partido ak por a konta ku e figura destak di dr. da Costa Gmez ("dktoor") manera pueblo a yam' semper i ku el a para riba tambe pa nan konos komo tal, siendo yu di e pueblo simpel, pa rspt tambe el a laga su barba krese, siendo di estatura masha chikitu mes, e barba ei, ku e tabatin "pa rspt" (manera e mes a bisa nos, konstantemente e tabata hala i ranka ora e ta papia f diskuti un kos serio). Naturalmente tabatin algun hulandes katliko den e grupo, pero pa ku e pueblo mes no tabata nifik muchu kos. Gmez ant tabata e figura sentral, pero ku no kier ,, ,, ^ ^ ^ ^ Mr. Dr. Moiss t. Da Costa Gmez....”
10

“...algun hind (indionan di India) hasta ta pone ku, despues di tempu ku nan establesnan mes ta turna lokal di algun di e empresanan tradishonal ku tin di bai sera. E grupo di polako i hind tin pakus i e arabirnan tin prinsipalmente tienda di komestibel, meskos tambe algun chines. Ta te den delaster tempunan ak nos ta mira yu di arabir i polako bai studia i bini komo ekonomista, abogado i dkter. Den poltika si nos ta bai haa poko mas lat desendiente di arabirnan manera Isa, Morkos i algun mas. No por papia di muchu influensha den bida pbliko di parti di e gruponan di ¡migrante, a no ser ku nos turna famianan di Lbano i Siria ku tin hopi tempu kaba estables na Krsou. 4. Religion ta organis masa, ma paternalismo ta reina Situashon religioso, ku den tur pueblo ta di gran importansha i gran influensha, pa Krsou ta para bira un algu masha esensial mes pa desaroyo f progreso futuro di nos pueblo. Mester tee na kuenta e kresementu di poblashon den e temporada di m.o.m. 1930 pa e tempu despues di e di dos...”
11

“...47 esei i ta bai buska un manera pa atend e nesesidat ak tambe di nos pueblo, ma di esakinan nos lo papia mas dilanti. Loke nos ta bai haa ant ta un sistema di atend direktamente e nesesidatnan eksistente den sentido di desaroyo fuera di loke skol ku misa ta duna. Un trabou dirig na implantashon di hustisia sosial, di edukashon fuera di skol den organisashonnan pa hubentut, den trahamentu di kas, oumento di skol ku idea pa forma hende tambe den ramo di tknika, deporte etc. Sinembargo mester nota, no simplemente pa ripit, ma pa e importansha ku e tin pa mas lat, ku aki atrobe nos ta haa tur aktividat konsentr den man di algun figura klave, sin ku direktamente masa di pueblo mes ta tuma parti den desishonnan. Mester rekonos wl ku e aktividatnan ta enorme durante e temporada ak. Figura manera pader de Bruin O.P. ku durante su fakansi ta kolekt sn i ku esei por kumins organisashonnan manera K.S.C. (Katholieke Sportcentrale) i K.J.C. (Katholieke Jeugdcentrale) pa hbennan manera Jonge Wacht i...”
12

“... no ta di straa ant ku nos ta bai drenta un tempu di masha hopi aktividat. Un aktividat dirig direktamente riba progreso di pueblo mes den su totalidat. No por bisa ku aktividat poltiko a trese esei, ma mas bien aktividat poltiko a bini komo konsekuensha di e situashon, un desaroyo ekonmiko i skolnan ku ta sigui krese i oument, naturalmente e demokra-tisashon ku ta kumins den bida poltiko a keda adelant un poko pa e promesa di kambio den gobernashon kambiando Koloniale Raad pa Staten. Nos ta papia aki di un desaroyo ku ta bai tuma lug motiv pa sirkunstanshanan ku ta pone ku un f otro persona f figura ku vishon ta kumins organis pueblo. E masa ta haa chns di bai dilanti i yuda su mes. Den kaso di sierto adelanto ekonmiko, hopi bia no ta e nesesidatnan material direktamente, sino e sintimentunan di libertat, di kier ta igual na otro ku nan ta konsider superior, ta pone ku nan ta organis nan mes. Naturalmente tin diferente otro motibu mas pa hende kumins ku organisashon. Pero nos tin un ehmpel...”
13

“...ta bal. E manera di pensa ak, den sentido ku tur kos di Hulanda ta superior, a kumins kambia un tiki ku e plteman di prinsipio di aanan binti, awor e ta haa e glpi di grasia por bisa. Yu di Krsou tur tabata indign pa e okupashon di "nan madre patria(manera tur hende ta bisa). Barbaridatnan komet pa alemannan, maske bo ta "anti-makamba", den e kaso ak bo ta na banda di e vktima. Pero e kos ta bira pi ora ku bo ripar ku tabatin hulandes mes ku a traishon nan mes patria. Bo por a tende hendenan papia hasta ku menosprecio pa sorto di elementonan asina. Nos mes hendenan no ta asept e kos ak, maske no ta pa apresio porlomnos pa rspt pa hende i bida humano. Interes den refinera ta pone ku trupanan merikano, portorikeo, eskoses i ingles ta baha riba Krsou. Ta esakinan ta bin defend Krsou(?), mehor bis "refinera". Ta difsil pa midi eksaktamente kon leu e influensha di e hendenan ak tabata. Pero e pueblo mes tabata gosa enormemente ora e mira su mes "sldnan-skter" banda di e trupanan estranhero....”
14

“...59 ku den pueblo nan ta papia di merikanonan ku ta bini Korsou, lug sin peliger direkto, pasobra esnan ku ta bini Korsou si lo no por bai frontera. Si esaki ta brdat ta difsil pa demostr, pero e idea ta reina i ta duna forsa na nos hendenan pa sinti nan mes porlomnos igual ku e "grandi i importantenan" ei. Den "schutterij" ta forma un unidat di pueblo, di tur rango i eskala sosial nan ta bai bira "skter" i aki tur ta meskla ku otro. No tin diferensha porlomnos pa algun tempu. Pobresa ta un kos ku a bira mnos konos den pueblo, a no ser riba e nivelnan mas abou, esta e tipo i gremionan asosial i margin kasi por bisa pa "naturalesa". Parti di "Awasa" (Brionplein) i subida di Klipstraat durante gera. Es ku apnas ke, por logra algu. Komo no tin chns pa trese mueble di af, hasta ebanistanan ta haa un oportunidat atrobe i sastrenan por bolbe kumins ku nan fishi, kosed, sapat etc. ta bolbe haa un bida. Awor no tin nodi di akud tantu mas na porta di pastori f konbentunan pa pida pan of un lapi di...”
15

“...61 Apesar di e repartishon den Staten ku ta favorabel pa e pueblo, no ta result muchu kos. Ademas den gera gobernador ainda tin un poder kasi apsoluto. Mas outoridat den nos mes asuntunan ta algu limit i ta kasi Gomez so ta papia i bini bek riba e punto aki. Lucha Arubano Na Aruba ora ku Henny Eman gana elekshon ta kumins e lucha arubano. Ta bai eksig mas atenshon pa asuntunan di Aruba. Por sierto for di fin di aanan binti Aruba tin su refinera di Lago, ku ta trese hopi bida na e isla aki ku ntes sigur tabata poko neglish, pero tabatin masha poko hende mes ta biba ayanan. Si tabatin un isla ku mester a sinti su mes teriblemente kolonis ant tabata presisamente Krsou ku ni sikiera a konos un politieraad, manera Aruba, ku nan mes elekshon. Enkuesta: despues di guera kiko ? Ora na aa 1944 ta parse ku gera ta bai haa su fin, ant tin un tentativa di enkuesta na Krsou pa mira kiko ta para di e islanan aki despues di guera. Den un kontesta di mr. S. van der Meer nos ta lesa lo siguiente: "parse...”
16

“...miembronan no asina hben ta bai hunga un papel importante, den bida poltiko despues. Kisas mas ku tur e otro klup sosialnan ku Krsou konos. Tin varios otro di e sorto di klupnan ak fuera di Club de Gezelligheid, den e edifisio famoso di Penha na entrada di haf. E balkon ku tabatin ntes, ku lternan grandi ta anunsi nmber di e klup, mester a konos hopi konbersashon ku tin di haber ku bida di nos pueblo, empresarionan, komersiantenan i hopi otro empleado haltu di gobirnu ta miembro. Pero edifisio no sa papia, ni registr...”
17

“...por mustra riba e posibel rekuperashon di su propio balornan i su propio identidat, ku e ta bai prdiendo mas i mas. Awor mr. dr. Moiss Frumencio Da Costa Gomez, kende ya a demostr su kapasidat tantu intelektual, komo di luchado pa pueblo ta haa su chns. E ta komprend ku su oportunidat ta present. E kier bai mustra pueblo ku e mes, nas di kuna humilde, tin algu pa ofres su pueblo. Su ideal for di hben tabata libertat di su mes pueblo, e pueblo mester bai disid pa su mes. "Outonomia" ta loke e ta papia di dje. Den e partido (Partido Catlico Curasoleo), den kua e ta milit for di prinsipio, e no ta haa e loke e ta buska. Pi ainda ora ku e nota poder di un paternalismo religioso (klerikal), ku ta domin bida di pueblo te ainda. Ora ku e haa parti di klero mes direktamente kontra dje i kontra su idealnan (redus importansha di Hulanda i duna pueblo su mes gobirnu), ant e ta buska un manera pa manten su lucha pa medio di un partido poltiko nobo. Na Westpunt, na kas di un famia humilde, un grupo di...”
18

“...elekshon ta surgi un malkontentu formal den filanan di Partido Catlico Curasoleo. Den e temporada ak, tin un Ronde Tafel Conferentie pa disid tokante outonomia pa nos islanan. Gomez ta bai Hulanda pa represent islanan di Karibe hulandes i ta boga pa su ideal di semper: outonomia. Inkomprendibel ta e aktitut di sierto lidernan di su mes partido, ku den persona di sr. Ch. B. Debrot, ta manda un telegram Hulanda pa mustra ku pueblo ainda no ta "rijp" (hechu, madur) pa un outonomia i ku Gomez no por papia pa Partido Catlico Curasoleo, maske no ta e partido a mande Hulanda pa partisip. Esaki huntu ku un kontroversia den korant entre pader Mhlman i Gomez, ta provok un kiebro formal entre Gomez i klero. Di tur banda hendenan ta buska kousa di e derota. Mons. Verriet ta pidi diferente figura prominente pa duna nan opinion personal. Lstima ku archivo di disesis di Willemstad a kima i di Partido Catlico Curasoleo nos no sa na unda el a keda. Sinembargo nos por a logra un kopia di kontesta di un persona...”
19

“...80 marcha a perfekshon. Un propaganda ku atakenan hopi personal, aliment pa korant diario na papiamentu i spa manera La Prensa (konos pa su posishon antiklerikal) ta bira un arma poderoso i huntu ku e semanario krtiko "Lorito Real" ta fortifik posishon di "democraatnan" konsiderablemente. Partido Nashonal no ta prd tempu i tur bario ta haa nan mes lider. Un Fondo di Outonomia ta lanta i ta kumpra "Kas di Pueblo" den Penstraat. Poko poko tur hende ta papia di outonomia, sin sa hopi bia ta kiko t'e nifikashon eksakto. Hende muh, miembro di partido ta lanta "Muhnan di djarason", ku ta reun i yuda hasi propaganda pa partido. E situashon ta bai brua mas tantu ainda ora ku riba rden v j-D l j o * 4 di mons. Zeppenfeldt, kende ta Kas di Pueblo den Penstraat. rechas pubhkamente i ofisialmente Partido Nashonal nobo, ta lanta PARTIDO KATLIKO DI PUEBLO (KATHOLIEKE VOLKSPARTIJ), ku e mes nmber ku e partido di katlikonan di Hulanda. Na Zeemanshuis den Klipstraat, na loke awe ta Rouvilleweg, e partido...”
20

“...miserabel di Krsou, un saserdote antiano, ku apnas poko tempu a regres Krsou ta kumins ku un grupo di hben un kooperativa di spar i krdito Credit Union. Apnas un 18 hben i algun adulto ta sinta bou di un palu di indju pa diskut durante vrios luna tur siman asuntunan relashon ku bida di pueblo mes, su nesesidatnan, asuntunan religioso, bida di famia, medionan di eksistensha, organisashonnan sosial ku tin etc. etc. Na final na un momentu dado un hben Juan Coco, karpint di su fishi ta sklama: "Stp di papia, ban purba". Asina e inisiativa ta sali di e hbennan mes, no impon, ant despues di vrios siman di por bisa "estudio". E prom bia ta hiba apnas un kuater pa 5 florin pa spar na banko, lokual tabata un problema: kiko ta bai hasi na banko, kon ta habri buki di spar, e sn ta muchu tiki. Tur esakinan tabata indik e falta di eksperensha den asuntu di desishon i maneho di nan mes asuntunan. Pero poko poko tur hende ta sia. Pronto ta bini diskushonnan serio riba organisashonnan obreril i situashon i ...”