Your search within this document for 'na' resulted in 162 matching pages.
 
1

“...DEDIKASHON Tur esfuerso has pa logra publikashon di e obrita aki i e produkto final ta keda dedik na e PUEBLO Dl KRSOU di kual mi Mayornan i mi mes a forma parti nt den e temporada deskrib....”
2

“...Gradisimentu Sin asistensha i yudansa di gran kantidat di hende, ku di un f otro manera a yuda den realisashon di e obrita ak lo no tabata posibel yega na e edishon ak. Un danki na Fraternan di Tilburg, Centraal Historisch Archief i kas di Gobernador di Antia pa kantidat di potrt ku nos por a publik....”
3

“...Amado E.J. Rmer a nase na Korsou na 1921. Despues di a bai skol di frater na St. Thomascollege el a sigui studia na seminario menor na Hulanda: St. Domi-nicuscollege di padernan dominikano na Nijmegen. Pa motibu di gera e ta bolbe Korsou pa bai kaba estudio pa saserdote na Caracas. Orden saserdote na 1946 el a bai termin su estudio di teologa na Universidat Gregoriana di Roma, finalisando na 1949 ku doktorado den teologa. Bk na Antia e ta traha poko tempu na pro katedral di Santa Ana i na San Francisco na Oranjestad, Aruba. Na 1951 e ta bira kapelan di Santa Famia te 1977. Den e temporada ak e ta lanta J.O.C. (Hubentut Obrero Katliko), Credit Unionnan na Antia, Sindikalismo Kristian i A.A. (Alkohliko Annimo), pa bira despues pastor interino na Jandoret. Durante dies aa el a traha na Latino Amrika pa credit union i Iglesianan i a hasi diferente biahe pa Asia i Afrika....”
4

“...Presentashon Tabata na aa 1971 dia 23 di oktober, durante un fakansi na Roma. Di repente a drentami un idea di pone riba papel, e loke diferente bia mi a splika persona i gruponan: algn idea tokante desaroyo di nos pueblo den e siglo ak. Prom ku 30 di mei 1969: pa e grupo poltiko nobo, U.R.A., mi a hasi meskos. Sinembargo ningn hende no kier a komprend i tur kos a sigui su kurso, resultando den un gran debakle ora ku obreronan a lanta i a kima gran parti di nos stat. Un pueblo ta meskos ku hende. E ta nase i krese i den su kresementu tin influensha di su ambiente, di susesonan anterior den su historia; tur ta determin hopi bia su futuro. Tirando un bista atras nos lo por mira den futuro si nos buska rais di e susesonan i e loke a motiv un sierto manera di biba i aktua. Pueblo di Korsou den esaki no ta diferente di otro pueblonan mas grandi. Wl por bisa ku pa pueblo antiano i kurasoleo en partikular nos ta haa mas difikultat i na mes momentu mas fasilidat ku den otro kasonan. Mas difikultat...”
5

“...ekspon. Nos kier kontribu na avanse di nos pueblo evitando e malunan ku a pasa of ta pasando i buska e kaminda berdadero di progreso. No ta e idea di publik historia di Korsou den siglo 20. Esei lo eksig otro tipo di estudio. Tampoko ta e intenshon di duna eksaktamente un idea di loke nos pueblo ta. Simplemente opservando loke tabata pasando den kurso di aanan den e siglo ak i prinsipalmente e temporada ku personalmente nos tabatin e oportunidat di opserv, ta propon un deskripshon di evolushon di nos pueblo den e periodo di 1900 pa 1970 prinsipalmente. Pa fasilit nos kier hasi un partishon: (1) di prinsipio di siglo te na momentu ku Korsou ta kumins bira algu i (2) ta kambia di sistema drentando un sorto di demokrasia. (3) Ta sigu un temporada di hopi kambio atrobe te na outonomia di nos pueblo den anaan sinkuenta. (4) Un poka di kambio grandi ta bini bou di sistema di outonomia te na e eksploshon ku ta bai turna lug na 1969. (5) Despues ta bini un temporada di buska na unda nos ta bai, kasi...”
6

“................................... 36 II. KORSOU TA BAI DRENTA ERA DI DEMOKRASIA (1936-1940) ' 37 1. Poblashon di Korsou: afirmashon di proletariado.......... 37 2. Di kolonialismo pa un prinsipio di demokrasia parsial.... 41 3. Rikunan nobo i ekonomia industrial....................... 44 4. Religion Katliko ta organis masa, ma paternalismo ta reina................................................. 46 5. Enseansa popular ....................................... 47 6. Organisashon sosial i kultural na gran kantidat.......... 50 Resumiendo .............................................. 56 III. KORSOU DURANTE DI DOS GERA MUNDIAL I IMEDIATAMENTE DESPUES (1940-1950) 57 1. Kambio di mentalidat den pueblo ......................... 58 2. Partidonan poltiko ta domin atenshon t................. 60 3. Korsou ta drif i ta landa den zeta....................... 66 4. Religion Katliko ku problemanan grave................... 67 5. Struktura di instrukshon ta sigui desaroy: edukashon sekundario ..............”
7

“...nada mas pa ofres bida pbliko?........ 83 5. Edukashon ta preparashon pa kambio...................... 84 6. Trabou sosial sin adaptashon na realidat histriko ..... 87 Resumiendo .............................................. 91 V. KORSOU BOU DI STATUUT: PORFIN OUTONOMIA (1955-1960) 93 1. Un pueblo ku ta prd kara ............................. 93 2. Poder poltiko bk den man di esnan ku a dirig kolonia ... 95 3. Ekonomia sin futuro? ................................... 99 4. Religion f poltika?................................... 101 5. Instrukshon pa un posibel futuro........................ 103 6. Trabou sosial: organisashonnan nobo .................... 104 Resumiendo .............................................. 113 VI. EPOKA DI KAMBIO (1960 +1969) 115 1. Korsou ta haa otro tipo di lider....................... 115 2. Wega pa poder poltiko ta kondus na rebelda........... 118 3. Ekonomia, problema insuperabel ......................... 121 4. Falta di religion of falta di formashon sosial?...”
8

“...tu di refinera 2. Poltika kolonial 3. Artesano i komersiantenan chiki ta bai kaba - 4. Religion un yudansa pa pueblo? 5. Skol por bira nos forsa, ma kon? - 6. Organisashonnan di karakter sosial i kultural. Na prinsipio di siglo 20 Korsou no ta muchu kos. Un isla chiki, ku aanan di sekura a kaba di saka su manteka di wesu. Poko hende tin i den su gran mayora pober. Un pueblo pasifiko. E mes no por kere ku el a konos katibu luchado ku a bringa pa nan libertat. Kasi a lubid nan. Yu di katibu plam rnt e isla sin mas sentro habit ku no ta e pida stat, na dos banda di un haf famoso. Su sentido di libertat ta keda manifest solamente den kada hende, ku su kas den su kur. Spiritual, sosial i ekonmikamente e ta mes dependiente ku ntes. Su ideal ta keda manifest den su manera di dirig su mes na otro deskonos: "shon". Tur lo ke ta "shon". Nos Korsou ta parse realmente un isla sin futuro. I tdg ta apnas un diessinku aa ta falta pa refinera estables aki, pa industria moderno hasi su entrada den nos pueblo...”
9

“...2 kambia den poko tempu. 1. Poblashon prom i despues di establesementu di refinera Den tur dokumento nos ta haa pa aa 1900 un kantidat di m.o.m. 30.000 habitante na Korsou. Nos no sa kon e poblashon ta parti eksakta-mente, ma gran mayoria ta yu di Krsou, hende nasi i kri na e isla ak, hende di kol, di tur gama ku por tin, di kol mas chukulati, kla of kfi ku lechi te esun stabachi te lombra. Entrada di Baha di Sta. Ana ku brg bieu i part di Forti na Punda. E grupo ak ta kasi den su totalidat desendiente di katibu tres di Afrika i meskl ku sanger di hende kol kla, yu di e "shonnan" hopi bia. Apnas nos ta topa banda di Wacao hende di pueblo kol skur pero ku fakshonnan netamente indjan. Di unda eseinan ta? Meskla kisas di katibunan ku algn indjan ku a keda tg despues ku a saka tur sobr manda kosta di Venezuela i otro parti di Karibe? Di tur manera e pueblo, un dies mil den stat i riba dies mil den kunuku, ta biba den situashon deplorabel. Nan no tin ni un entrada di mil florin pa aa...”
10

“...3 (mas ku mil florin ta loke ni 500 hende ta alkans na Korsou na prinsipio di e siglo ak). Tin e otro dos gruponan di hende "blanku". Na prom lug desendientenan di kolonisadornan. Generalmente di religion protestant e grupo ak ta par kontra di e poblashon di kol ku ta katliko. E "protestant blankunan" manera a yega di yama nan ta biba den kasnan seorial na Otrobanda i den "landhuis" den kunuku. Aki nos ta papia di kolonisador, pero mas bien den sentido poltiko, esta hendenan relashon ku mandatarionan hulandes ku tabata gobern, no den sentido di loke spanan ta usa komo "colono", hende ku ta kultiv tera f porlomnos ta biba na sierto lug (den kunuku). "Hala awa na pos" den kunuku na prinsipio di siglo. Mester nota ku tera no ta produs, tampoko pa e "shonnan". Tg nan ta manten apariensia ku nan kas grandi i tereno grandi, nan kunuku seku i nan posishon di "shon" ku kabai i kitoki. Pero nan mes ta pasa nesesidat. Na "Punda", esta den stat, tin poko di e grupo ak ta biba tambe. Den nan bo ta...”
11

“...konos na Krsou hudiu hende di kol. Interesante ta aki pa nos mustra riba un integrashon ku tin di sierto moda den nos pueblo. Tur, sea blanku f di kol, ta sintinan mes "Yu di Krsou". Un seal di esei ta uso di e lenga papiamentu. Kasi tur ta usa papiamentu tur kaminda pa komunik ku otro. Tin papiamentu di Hudiu ku ta un papiamentu ku hopi palabra propio i ekspreshon di e grupo mes. Otro manera desendiente di hulandesnan ku a keda ku algu di e loke nan ta konsider gloria di ta "kolonisador" ta usa na kas e lenga hulandes pero tambe papiamentu. Pueblo simpel ta papia su mes idioma tur kaminda, pero na momentunan solm, manera kualke selebrashon e ta blter pa spa. Masha hopi spich nos a tende na mucha na idioma spa. Pa bida kultural esaki tabatin su konsekuensha hopi grandi i pueblo tin manera poko apresio pa e loke ta mas di dje ku kualke otro kos. Ku kresementu di e apresio pa loke ta propio lo bai krese apresio pa papiamentu te ku nos ta bin haa eskritor, na basta gran kantidat, na nos mes...”
12

“...aki "yakumeinchi". Si na prinsipio di e siglo ak Krsou konos apnas un 30.000 hende, poblashon, bou di influensha di refinera ku tin mester di hopi man di obra, ta bai krese fuera di normal. Den aanan binti Krsou konos un imigrashon hopi grandi. Hendenan di Srnam, di e islanan ingles di Karibe, di Venezuela i di Colombia ta bin traha na Krsou. Tambe di islanan portugus den Osano Atlntiko, di Madeira i di islanan Azores ta bin drenta hopi hende, tur pa traha na refinera. Asina poblashon ta krese. Poniendo tur kos huntu nos ta haa e siguiente kuadro: aa poblashon oumentu porshentu 1900 m om. 30.000 1925 37.055 7.055 23.51% 1927 41.014 3.959 10.68% 1929 44.344 3.330 8.12% 1930 50.165 5.932 13.12% 1933 50.276 111 0.22% 1935 55.463 5.187 10.32%' Pa aa 1925 nos tin un poblashon total di 37.055. Oumento di 7.000 hende kompar ku aa 1900. Na aa 1927 ya kaba nos ta tende di 41.014 (4000 mas) i na aa 1929: 44.344 atrobe un 3000 hende mas. Pa 1930 nos ta yega na 50.165 i na 1933 ta un kantidat di...”
13

“...Medio-Oriente, esta di Lbano, Siria, Palestina) ta bai Venezuela, Costa Rica etc pa buska nan partner di bida, hasta tin ta bai te Lbano pa sera matrimonio. E "polakonan", hudiu azkenazi, ta bini na prinsipio di aanan binti i ta kana bende kos kas pa kas. Tur ta komersiante i ta biba un bida masha frugal, komiendo un "pida pan i un bleki di sardinchi, ku nos ta part ku otro" manera un di nan a konta nos" (Sr. Fuhrmann, hmber grandi den negoshi di prenda i oloshi). Ku sobrekama riba skouru nan ta pasa den kaya bende nan produkto, pero nan ta spar i poko poko ta turna ofer basta di e poko negoshinan di pueblo pa despues bira gran komersiante. E grupo ak tambe ta keda kompletamente aisl riba nan mes. Nan ta logra despues drenta e sitionan di komersio chik manera Kaya Grandi na Otrobanda i riba Dmpel na Punda. Un poblashon ant totalmente desintegr i un poblashon hopi redus ta trese kun konsekuenshanan grave pa nos Krsou. Idioma propio: PAPIAMENTU Maske kon part e hendenan ta, pasobra e grado di...”
14

“...tambe ta keda asentu. "Proletariado" Un punto ku nos no por laga di mustra riba dje ta e loke a trese un divishon den pueblo humilde mes, okashon direktamente pa introdukshon di industria petrolero na Krsou i esei ta un grupo nobo ku nos kier yama "proletariado" den e sentido di e palabra mas bien peyorativo. Mintras ku prom ku refinera hende di kunuku i hende di stat ta biba mas o mnos na e mes nivel i tin mas o mnos e mes kultura i normanan sosial i moral, ora refinera kumins traha e ta trese un kambio radikal den manera di biba di gran kantidat di hende. E poblashon lokal ta bai sufr un kambio drstiko. Hopi di nos hendenan ta bira "peon" na Isla i ta traha den industria i mester aten nan mes na reglanan di industria moderno. Nan no por keda biba den kunuku mas, pasobra mainta tempran mester ta na nan trabou. Asina kantidat di hende ta bin biba den stat of rnt di stat, mas serka di Isla. Barionan manera Marchena, Wishi, Dmi, Charo, Suffisant, Groot Kwartier, Rancho, Buena Vista, Dein, Fleur...”
15

“...sn wl, pero sin nada elev den dje kasi. E no ta su mes mas, ma parti di un mashin f un sistema. Asina por tin dos ruman, un ku a keda biba den kunuku, ku su kas, su dos kabritu i su pida tera wardando awaseru kai pa e por planta su mainshi i su bonchi ku pinda. Sin lus ni awa di pipa manera su ruman na Punda, pero e ta biba manera hende, a pesar di tur su fayonan e konos rspt i e sa ku tin un Dios. E otro ruman, a prd su mes, bib na Punda den un kas ku apnas por karga e Kas di tabla di "obreronan". nmber ei, sin mayor speransa e ta kasi mas un kos ku un hende. E ta bira hasta rebld mirando duresa di bida. Esaki ta e "proletario" ku nos kier men i e ta un figura nobo den nos pueblo. Refinera na prinsipio di funshonamentu....”
16

“...10 2. Poltika Kolonial Poder na Krsou, meskos ta e kaso ku otro islanan hulandes, ta den man di Hulanda. Gobernador ta bini na nmber di La Reina i e tin su mtenarnan haltu, kasi tur hulandes. Hendenan di pueblo ku algu mas di konosementu i instrukshon por yega na klrk f algu mas. Tin yu di Krsou prinsipalmente desendiente di hulandesnan ku ta haa puestonan mas ay f porlomnos di famianan mas konos. Konseho Kolonial (Koloniale Raad) ta den man di hende di sosiedat. Kier men ant ku ningn yu di pueblo simpel no ta turna parti. Esnan den Konseho Kolonial no tin muchu poder tampoko. Pero ta grita kontra Hulanda i eksig kada bes mas tantu, prinsipalmente si ta kumbin e grupo propio, ta kos ku bo ta tende henter ora. Sal direktamente na defensa di poblashon total di Krsou ta otro kos. Prinsipalmente den asuntu di igualdat den enseansa ta hopi bia un problema i Koloniale Raad ta kontra di supsidio pa skolnan priv. Sierto nmber ta bini bk kontinuamente den Raad, manera Statius Muller, Lansberg, ...”
17

“...poltika kolonial bira anti-katliko na Krsou? Mas bien miedu pa no prd e posishon privilegi? Otro punto ku lo tabata interesante pa hasi investigashon mas profundo riba dje. Di tur manera ta bon kla ku mishon katliko na Krsou a buska pa yuda e pueblo progres kontra di e poltika kolonial i ku lei di e mes gobirnu kolonial den man. Koloniale Raad, maske ku poder hopi redus, komo ta un papel di konsehero nan tin, ta eksig kada bes mas konsiderashon. Interes ta pa logra redus gastunan di gobirnu mas tantu posibel i hasta tin un tendensha pa buska sierto "independensha" den asuntu di plaka ku mester bini di Hulanda. Na aa 1924 pa di prom bia entrada di kolonia ta pasa gastunan. Den un ambiente asina, ku falta di nteres di parti di e masa pa asuntunan poltiko i un Koloniale Raad sin atenshon pa nesesidat sosial, ta bai haa chns, despues di algn aa, pa eleh representante di pueblo den un sistema kolonial ainda pero totalmente nobo. Na final di e temporada ak, esta na aa 1937 ta bai tee elekshon pa...”
18

“...solamente na Krsou. Diferente ta sali pa Venezuela, pa Santo Domingo i otro luganan. Obra di man, ku por kompet ku hopi obra maestra den eksterior, t'ei ainda pa demostr habilidat di nos hendenan. Un bishita na museo di Krsou ta mustra nos kashi, kama, mesa i stul. Mira e konfeshonario den misa di Santa Famia i hopi otro kos mas. Lstima ku hopi hulandes a kumpra kantidat di nos mueble bieu pa hiba "madre patria" enpobresiendo asina nos balornan kultural, ma un konsuelo ta keda, ku sikiera fo'i tera nan ta mira i apresi ken nos ta. Trabou di plat i filigrana en partikular, ta hopi apresi i tin kantidat di obra ainda ku ta bolbe kobra interes den tempu moderno. Otro fishinan manera sneiru, sapat ta importante i ta sia muchanan na "wenkel", manera tabata bisa, despues di skol. Trahamentu di sombr den kunuku. Trahamentu di sombr di kabana, esta sombr di Panama, ta importante pa Krsou i ta yuda ekonomia. Mas bien ta trabou di hende muh na kas. Machi bieu i hopi mas ta sinta traha sombr na kantidat...”
19

“...13 na ana 1904 : 46.593 dosein 1911 : 113.707 dosein 1920 : 167.904 dosein Nos mester nota aki ku diferente hende di fishi, manera p.e. sneiru tin tambe na mes tempu nan bendementu di paa ku nan mes a kose f bendementu di tela. Meskos kosed hende muh tin bendementu di tela, boton, hilu etc. huntu ku nan tayer. Aki ta produkshon i merkadeo den e mesun man. Un fishi masha pintoresko tabata "blekeronan". Ku san tu pasenshi i ku un habilidat sin igual, bo ta haa nan ta krta i bati bleki di kuminda bash pa traha lampi, trpochi, giter, kanika etc. Hopi bia na un manera artstiko mes. Ora industria drenta Korsou i fasilidat di transporte martimo i oumento di negoshi turna ofer, hendenan ta prd nimo. Hasta e trahadnan di barku na Skalo i na Mott ta mira kon ya e demanda ta bai baha te kaba na nada. Piskadnan ta bira mnos i e par di balandra ku ta nabeg entre e islanan di Korsou, Aruba i Boneiru, ta prd bida. Meskos ku kunukeronan ta buska un bida mas fsil i sigur den refinera, asina tambe hendenan...”
20

“...14 pueblo, ku asina maleta grandi na man i sobrekama riba lomba, nan ta kana ofres kas pa kas nan merkansia i na preis hopi barata. Artikulonan hapones tabata manda i ya tur hende a lubid riba kos di oro i nan ta kumpra dubl i oloshi barata, paa di tur sorto, di srbt di bao te shimis i kamisa, sapatu, mea etc. Kiko ku bo ke bo por haa. I asina te den kunuku hendenan ta kana rnt bende nan kos. Algn arabir tambe ta rondia bida na e manera ak ora nan ripar ku kos ta bai malu. Komersiantenan di Otrobanda, ta kumins bende nan pakus ku "polako". Asina otro aktividat ekonmiko komersial ta bai perd pa e yu di pueblo, hende di kol i generalmente katliko. Un di e pakusnan mas fam, tabata den Hanch'i Bientu "La Moda de Paris" di famia de Windt. Nan a keda manten nan spesialidat di artkulo di kalidat i pa kasamentu, risibimentu i boutiso. Ta ei hendenan tabata pasa pa kumpra tela, nan kanchi i sapatu fini. Den Kaya Grandi di Otrobanda mes a bin lanta na skina di Sebastopol e tienda, fereteria ku tur...”