Your search within this document for 'mentalidat' resulted in 28 matching pages.
 
1

“...prinsipio di demokrasia parsial.... 41 3. Rikunan nobo i ekonomia industrial....................... 44 4. Religion Katliko ta organis masa, ma paternalismo ta reina................................................. 46 5. Enseansa popular ....................................... 47 6. Organisashon sosial i kultural na gran kantidat.......... 50 Resumiendo .............................................. 56 III. KORSOU DURANTE DI DOS GERA MUNDIAL I IMEDIATAMENTE DESPUES (1940-1950) 57 1. Kambio di mentalidat den pueblo ......................... 58 2. Partidonan poltiko ta domin atenshon t................. 60 3. Korsou ta drif i ta landa den zeta....................... 66 4. Religion Katliko ku problemanan grave................... 67 5. Struktura di instrukshon ta sigui desaroy: edukashon sekundario .............................................. 68 6. Konsekuensha di paternalismo: debilitashon di organisashonnan sosial................................... 70 Resumiendo ..............................”
2

“...8 di Isla. E mentalidat ta kambia. No ta simplemente e hmber rudo, pero awor e bida mes ta bira diferente, sin ilushon, ku un par di sn wl, pero sin nada elev den dje kasi. E no ta su mes mas, ma parti di un mashin f un sistema. Asina por tin dos ruman, un ku a keda biba den kunuku, ku su kas, su dos kabritu i su pida tera wardando awaseru kai pa e por planta su mainshi i su bonchi ku pinda. Sin lus ni awa di pipa manera su ruman na Punda, pero e ta biba manera hende, a pesar di tur su fayonan e konos rspt i e sa ku tin un Dios. E otro ruman, a prd su mes, bib na Punda den un kas ku apnas por karga e Kas di tabla di "obreronan". nmber ei, sin mayor speransa e ta kasi mas un kos ku un hende. E ta bira hasta rebld mirando duresa di bida. Esaki ta e "proletario" ku nos kier men i e ta un figura nobo den nos pueblo. Refinera na prinsipio di funshonamentu....”
3

“...19 ta purba ku skol di anochi pa hende grandi sia lesa i skirbi, ta lanta un banda Excelsior ku ta amenis proseshon i reunion di gala di Volksbond mes. Te despues di gera Volksbond ta bin sufri di konsekuenshanan di sierto fayo den su organisashon i e paternalismo ku ta kaba ku e bon trabou hasi, sin konta ainda e kambionan drstiko di mentalidat. Iglesia, unabes ku e tabatin kasi tur skol den su man, tabatin mester tambe di un f mas rgano skirb pa manten su pueblo na altura i yuda krea un pensamentu eklesial. Asina nos ta mira tres korant for di prinsipio di e siglo ak: Amigoe di Curaao, na hulandes, mas bien pa hendenan ku poko mas instrukshon, La Cruz pa pueblo simpel, kaminda pader Raymundus Wahlen O.P. sekretario di obispu a skirbi masha hopi mes, aanan largu i a hinka hopi spa den papiamentu, un semanario meskos ku e otronan, ku orientashon general. La Union di tur korant di Iglesia, redakt pa pader Verriet mes, tabata un instrumento di lucha i lucha tin bia fuerte, na defensa i p...”
4

“...e hende di fishi ta haa hopi bon nmber. E gremio mas haltu ta komersiante, bankero i otronan den gobirnu. Pueblo ta part estrktamente segn situashon finansiero i di kol. E mes un lia di divishon ta kore segn religion: pober i simpel ta katliko, riku i di sierto posishon ta protestant i hudiu, maske naturalmente tin algun eksepshon. Ku yegada di industria petrolero situashon ta kambia totalmente. E masa ta keda un parti su mes, ku mes idiosinkrasia i mes sistema di biba i e otro ta atkir un mentalidat i sistema di biba ku nos a yama "proletario". E delaster grupo aki ta keda refors enormemente pa e kambionan dor di imigrantenan i nan sistema di biba, un gran kantidat ta hende di kol, obrero industrial i di diferente religion. Esei tin su influensha riba henter pueblo su manera di pensa tambe. Industria nobo ta kaba ku e trabou di fishi pa un gran parti i komersiantenan chik di af ta turna ofer di yu di pueblo. Pa gran parti ta e komersio dirig riba pueblo simpel. Iglesia katliko ta mira...”
5

“...mandando nan huma den stat. Den e barionan kaminda obreronan di industria petrolero ta biba tin poko sn si, pero e kondishonnan di bida no ta optimal. Kas di tabla ku bleki klab paf pa konserv e palu, ku dak di zink, no ta e mih manera pa biba, sigur no si bo ke soseg despues di hopi ora di trabou pis. Tg den hopi kos e pueblo ta bai sinti su mes mas independiente. E mentalidat di sumishon ku tabata eksist den pueblo ta bai kambiando, tin algun sn, maske no ta hopi i bo por kumpra i hasi kantidat di kos ku ntes no tabata por. E rspt i reverensia pa e ' "shonnan" di ntes pokopoko ta bai dispars. irI Ta otro hende i otro mentalidat ta bai lantando. Den sentido poltiko no tin ningn ambishon, a no ser den algun gremio poko mas instru. Sentimentu di libertat i independensha poltiko no ta kos ku poblashon di Krsou ta muchu interes den dje, maske ta kik kontra tur loke ta hulandes. Estranheronan ta satisfecho ku nan chns di gana dsplaka i nan no tin idea tampoko di drenta wega poltiko ku tg nunka...”
6

“...40 Por bisa ku e mentalidat di katibu f di hende pober, dependiente di klero pa un pida pan i algun saku di haria pa kose karson ku kamisa, ta kambia awor ku tin trabou i tin sn. Ku esei aseptashon tambe di "idea" ta kambia. Religion protestant ta mnos rgido, tin mas libertat, mas chns pa disid pa bo mes den kantidat di kos. Tur esei ta afekt di un manera natural e mentalidat di poblashon di Krsou. Un kos ku sin duda a pone hopi yu di Krsou sinti ku e gobirnu hulandes tampoko no ta tur kos, tabata e invashon di Urbina ku su kompinchinan na aa 1929. Un par di hende a kohe Frti i a hiba gobernador bordo di un bapor di Red "D" Line na kosta di Coro, Venezuela. Maske pueblo tabata rechas e akshon ak tur ku tin, tg un sintimentu ku Hulanda tampoko no ta tur kos ta lanta den pueblo, maske ta tiki. Gruponan di sosiedat di Krsou un poko mas ay, esta e protestant i hudiunan ta keda nan mes mas tantu i no ta sufri kambionan drstiko manera e pueblo simpel. Nan tampoko no ta meskla ni asept e grupo...”
7

“...41 "proletario". E kambio di mentalidat aki ta bai ehers un kambio hopi grandi den e masa popular di yu di Krsou. Riba tereno poltiko i religioso nos lo mira konsekuenshanan di esaki i resultado lo ta un sosiedat divid, ya no pa motibu di kolo, ni di religion ku ta asentu i bira algu otro, ma pa motibunan prinsipalmente sosial i poltiko. Un sosiedat asina por duna chns i oportunidat na tur sorto di wega poltiko. 2. Di kolonialismo pa demokrasia parsial Pareu ku a haa notisia ku lo bini un kambio den struktura di gobirnu kolonial, tur forsanan a kumins prepar. Prinsipalmente Iglesia Katliko a mira un chns pa turna direkshon i guia di e masa pa medio di su influensha direkto riba miembronan di Staten ku lo mester bini. Enbista di e trabou di benefisensia hasi durante aanan largu, e interes pa yuda i asist e pueblo humilde i algun akshon den sentido sosial realis pa figuranan manera van de Pavert i Verriet, ounke esaki pint un poko di paternalismo, Iglesia ta esun mas yam pa probech di e ...”
8

“...Situashon religioso, ku den tur pueblo ta di gran importansha i gran influensha, pa Krsou ta para bira un algu masha esensial mes pa desaroyo f progreso futuro di nos pueblo. Mester tee na kuenta e kresementu di poblashon den e temporada di m.o.m. 1930 pa e tempu despues di e di dos gera mundial. Nos a mira e kresementu pa motibu di imigrashon di obreronan den refinera, nos a mira e gruponan diferente ku ta bini i e difikultat ku integrashon den nos poblashon. Tambe a indik e problemanan bsiko di mentalidat i e mehorashon di situashon finansiero di pueblo, ku ta bai librando su mes di e lasonan ku Iglesia, f mehor dicho ku klero i religiosonan. Mester di mas skol, di mas misa, di tur sorto di asistensha pa katlikonan i esei Iglesia ta bai entam na gran eskala. Skolnan prinsipalmente ta oument na gran kantidat. Porshento di katlikonan si ta baha, pero ainda e ta konside-rabel. Otro religionnan ta oument. Ma e aktividatnan di Iglesia Katliko no ta krese solamente den asuntu di deboshon i skol, pero...”
9

“...52 tabata un di e fayonan, konsekuensha di un klero ku tabata konos poko e trabou sosial ku Iglesia na Hulanda tabata hasi bou di tur sorto di hende ku nan Boerenleenbank, e trabou ku mineronan i henter e movementu sindikal. Atrobe ta mons. Verriet ta esun ku ta stimul, sin haa muchu akohida serka su mes klero a no ser un ke otro manera pader de Bruin, pader Penninx, Bartel i e segundo sekretario di obispu ku ta pader Brada. Pero mester bolbe ripit ku tur esakinan tambe tabatin e mentalidat di "hasi pa hende" sin laga e hende yuda su mes i hasi pa su mes. Ambtenarenbond Na prinsipio di aanan trinta, ora ku e kantidat di empleado di gobirnu a oument tabatin algun figura di sierto formashon den nan a bin lanta un organisashon di empleadonan di gobirnu ku a tuma e nmber di "Ambtenarenbond". Tabata un organisashon ku tabata kares di e arma mas poderoso ku sindikatonan semper tin: nan no tin derecho di wlga. Komo ku empleado di gobirnu no por a wlga e organisashon aki a buska un manera di dilogo...”
10

“...57 III Krsou durante di Dos Gera Mundial 1,- Kambio di mentalidat den pueblo. 2,- Partidonan poltiko ta domin atenshon. 3.- Korsou ta drif i ta landa den zeta. 4,- Religion Katliko ku problemanan grave. 5,- Instrukshon ta sigui desaroy: edukashon sekundario. 6,- Konsekuensha di paternalismo: debi-litashon di organisashonnan sosial. Sin duda e loke di dos gera mundial a trese pa nos ta di importansha kardinal pa nos desaroyo. Meskos ku restu di mundu, kantidat di kos ta bai kambia. Avansenan di teknologia, kontakto di komunikashon ku restu di mundu, apertura di mente, afirmashon di bo mes boluntat i libertat, ansha pa "kos". Enfin tur esaki i muchu mas ta di gran influensha riba mentalidat i manera di biba di un pueblo. Lo mester nota esei den e aspektonan importante di bida, manera den religion, den poltika i kultura en general. E Korsou chikitu, ku poblashon berdaderamente kosmopolita, fsilmente por probech di e situashonnan ak. Komunikashon va radio a trese Venezuela i Merka hopi serka...”
11

“...58 1. Kambio di mentalidat den pueblo Kontakto ku pueblo di Korsou a haa ku tur e imigrantenan ya pa varios aa, huntu ku e trupanan di sld ku ta baha riba Krsou durante di dos gera mundial, mester bai produsi un kambio den pueblo. Pone aserka e posibilidat pa haa tur fasilidat material pa bida di hende, e situashon aki ta pone pueblo lubid e tempu di miseria di apnas un binti aa prom. E pueblo ta bai sinti su mes balor mas tantu i kria un manera di pensa mas liber, mas outnomo. Tuma solamente e asuntu di awa. Komo awaseru no ta kai regular-mente, tin tempu di sekura teribel, hendenan tabatin nan "renbak", tambe garoshi di awa ta pasa bende awa di yobe pa hende por bebe. Gobirnu tin atenshon pa dam-nan den kunuku etc. Ora ku na fin di aanan binti nos haa "awa di pipa" ya no tin mester di garoshi di awa, ni di renbak. Konstrukshon di kas ta kambia, hendenan ta sinti nan mes mas liber. Den aanan trinta ya kos ta totalmente kambi. Asuntu di kos friu, ku mester a warda den "eis-boks" a bai for...”
12

“...mucha ku ta birando grandi i ta bai deskubriendo foutnan di su mes mayornan, pero komo ku e no ta form ainda e ta huzga hopi bia robes. E ke un libertat eksesivo, di mas. Ma na mes tempu e ta deskubr su mes posibilidatnan. Fsilmente e ta kai pa esnan ku ta kontra di e loke ku semper el a atmir i mira komo sagrado. Falta di sentido krtiko por pon e hasta prd kabes i bira destruktor di balornan berdadero. Tur esaki ta bai demostr su mes klaramente den e lucha poltiko ku ta bai sigui. Kambio di mentalidat i falta di formashon lo pone...”
13

“...67 no a pensa mes ku esaki por tabata importante. Produkshon di kosnan bsiko, ku lo mester a duna un forma di adelanto i progreso, tg no ta tuma lug na gran eskala, ni muchu mnos definitivamente. Aki nos ta kere tabata un di e fayonan pasobra Europa i otro lugnan ku ta suministr nos ku loke tin mester no por a sigiui manera ntes, nos gobirnu i tur otro ku mester a sia i anim i motiv nos pueblo pa produs no a hasi tampoko. E mentalidat di konsumismo asina a krese muchu mas ku e temporada despues di establese-mentu di refinera di petroli. Agrikultura no tin muchu interes di pueblo. Chinesnan i portuguesnan ta planta i nos ta konsumi. Den industria i den komersio bo ta gana mas i mas lih i ku trabou hopi bes mnos pis. Huntu ku refinera "dk" ta probech i ta ofres basta trabou i ku bon entrada. Nada di tur e bonansanan ak lo no keda pa despues, pa tempu di berans. Ni gobirnu no a mira kiko por hasi i e falta di vishon ta bai venga su mes den futuro no muchu leu ora ku refinera kumins ku su ...”
14

“...70 Porfin lo result ku Iglesia tambe ta bai pensa den direkshon di su mes skol sekundario. Esaki ta bin result despues den Radulphus College i Maria Inmaculata Lyceum, un pa mucha hmber i otro pa mucha muh. Despues tur dos tambe lo bira skol miksto. Tabatin algun diskushon pa mira ki direkshon e skol katliko mester a sigui, sea e direkshon di H.B.S. f di Gymnasio Liseo. A.M.S. mes ta un sorto di H.B.S.. Kisas pa nos pueblo un otro tipo di instrukshon lo tabata mas adapt na nos mentalidat. Mintrastantu nos hendenan no tin idea ainda di importansha ku tknika lo bai tin. Ambachtschool ta lucha den lokalnan di Montekristu bieu banda di Coln. Pa mucha muhnan tin "centrale school". Pensa den direkshon di estudio sekundario pa skol tkniko ta hopi leu ainda. Atrobe nos ta mira seka e grupo ku ta maneh pueblo un falta di vishon pa futuro. 6. Konsekuensha di paternalismo: debilitashon di organisashonnan sosial Durante guera no tin muchu chns pa organisashonnan. Reunionnan ku generalmente ta tuma...”
15

“...di algu. Lstima ku tin di bisa ku e malgastamentu no a bira mnos al kontrario i e interes pa spar i pasa pa produkshon tampoko no a drenta nos pueblo, prdiendo un oportunidat grandi aki. Poltika a sufri un tantu, pero sigur tabatin algun adelanto. Un glpi fuerte: ku formashon di Partido Democraat ku ta bolbe laga esnan di ntes (mira Koloniale Raad) tuma direkshon poltiko over. Religion ta debilitando den sentido ku divishon interno den Iglesia katliko ta apuntando. Falta di integrashon den mentalidat di nos pueblo, e bonansa ku ta duna pueblo idea di mayor libertat, tur esakinan ta stroba organisashonnan, fund pa bin yuda, pero awor ta keda stank. Falta grandi di liderasgo den pueblo ta stroba un desaroyo mas ay. Riba tereno di enseansa tin hopi avanse ta sigur, no solamente skolnan bsiko ta oument, pero tambe tin un komienso ku instrukshon medio, ounke no riba tereno di tknika. Kultura enkuanto ekspreshon artstiko ta haa algun figura interesante i ta duna pueblo un idea di ta pertenes...”
16

“...Gomez no tabatin tempu, manera e mes a bisa nos personalmente, pa atend formashon di lidernan. "Mi ta skirbi, mi ta publik i ta tee konferensha pa forma lidernan". Akshon direkto den sentido poltiko ta loke awor e pueblo tin mester di dje i ta na esei Gomez ta bai dedik su mes kompletamente. E ta lubid ku e pueblo mes ta lesa masha poko i no ta eksisti un sistema di edukashon di adulto na ningn parti di Antia. Asina pueblo (tee kuenta ku ta e masa grandi di hende ku no a meskla i no a kambia di mentalidat) ta bai haa awor "e profeta" ku e tempu ak ta pidi. Ku esei tambe un parti di e dependensha di e poder religioso, prinsipalmente riba tereno poltiko ta bai keda elimin. E grupo mas rebelde, si hende kier yam' asina, ta sigui un rumbo diferente. Eseinan kier i ta gosa gritunan manera lo reson "mester di un Sukarno (e lider rebelde di Indonesia ku a kibra ku Hulanda) pa Krsou" (palabra di dkter Gungu Maal). Laga nos anot mesora ku aki ta bin result un divishon grandi den pueblo, pa motibu di...”
17

“...su manera di atend asuntunan di pueblo sin rekonos e kambionan ku ta turnando lug. E otro religionnan, tur ta haa un oportunidat, proselitismo tin algu di ksito, prinsipalmente ku e sktanan ku ta kumins aktua den pueblo direktamente. No por bisa ku e otro religionnan a demostr un nteres abirto den desaroyo poltiko ni sosial di nos pueblo. Algu di benefisensia tur tin. 5. Edukashon ta preparashon pa kambio Instrukshon na Krsou, a pesar di tur su faltanan, manera e falta total di adaptashon na mentalidat di pueblo, sirkunstanshanan partikular etc. a logra ku mayoria di pueblo a haa sierto grado di instrukshon. Despues ku A.M.S. a lanta i ofres posibilidat pa bai studia mas aleu na Hulanda, mishon katliko a sinti nesesidat di nan tambe kumins ku enseansa sekundario. A habri Radulphuscollege na L.B. Smith-plein, den Otrobanda, den e parti dilanti di loke tabata yama Thomascollege-"bovenbouw". Den algun barak e hbennan tabata haa ls segn plan di H.B.S.-B i un formashon ku a kumins nobo esta H...”
18

“...kontroversia, hib den un korant lokal (katliko), entre "un shofr" i Mr. Dr. de La Try Ellis, figura prominente di lite katliko, de La Try Ellis ta kumins kritik e persona di "un shofr" bisando ku e no ta tribi di pone su nmber bou di su artkulonan. Den siguiente nmero ta sali un artkulo firm: P. fr. R. Dellaert O.P. "un shofr". Ku esaki hende por a komprend, ku despues di un fakansi, Dellaert lo no a bolbe Krsou mas. Krtika, riba e figuranan importante asina pa Iglesia, no ta bonbin. E mes mentalidat a sigui i no ta primint nada bon pa pueblo. Idea di mons. Verriet pa lanta un sentral di obrero a frakas manera nos a mustra. Awor ta poko sindikato, ku ainda ta organis bou di Volksbond ta kaba na nada. Don Bosco, ku no ta un sindikato luchado, lo sigui eksisti pa basta tempu ainda, pero no ta ofres muchu kos pa e grupo di trahad. S.C.E.O.M. tampoko no tin lidernan adeku, meskos ku ningn di e otro gruponan. Influensha di mishon katliko riba e tereno ak ta kai kompleto. Di parti di herarka...”
19

“...mo klerikal awor ta bai lanta un otro paternalismo pero di dirigentenan poltiko ku ta tuma over. Ekonomia no ta gosa di e atenshon nesesario i ta bai result despues di tempu den un problema ku por a mira dilanti, pero ta demostr e falta di vishon. Religion ku tantu a sosten pueblo den su kresementu, awor ta result un faktor mas bien di duda, di konfushon, sin tin su rais den e bida di pueblo mes. Enseansa ta krese i por bin ofres un oportunidat nobo, pero ei tambe ta falta un adaptashon na mentalidat di e pueblo. Maske ta logra basta, sigur no ta formando lider den sentido sosial. Sindikalismo ku ta un nesesidat den tur pueblo moderno, ta lanta wl, pero ta sigui riba e mesun pia ku ntes, ku otro hendenan tras di teln ku ta maneh henter e asuntu, frustrando asina e trabou sindikal mes. Ta den e kondishon ak Korsou tin di bai firma un Statuut" nobo pa Reino Hulandes ku ta bai duna Korsou i e otro islanan nan outonomia asina tantu dese pa un kantidat di hende, ounke no tur. 1. cf. Regerin...”
20

“...pa Iglesia katliko, ku mih lubid, no tantu pasobra a bini e kambio ei, ku sigur pa Iglesia mes ta un adelanto, pero pa e kontroversia ku ta lanta i ta divid hende den Iglesia mes. Por bisa ku Iglesia semper a keda un poko leu, apart di bida ntimo di nos hendenan. Tabatin regla ku ta parse mas bien algu burokrtiko, mnos adapt na nos mentalidat. P'esei mes hendenan tabata biba un bida, nos por bisa dbel, un bida segn leinan di Iglesia den misa i otro mas propio, ku su mes deboshonnan na kas ku su mes alt i su santunan, orashonnan etc. Iglesia ta hasi hopi trabou edukativo, pero manera a indik tur skol ta sigui tur sorto di "Ot en Sien" ku no ta adapt na mentalidat di pueblo, meskos na skolnan katliko, e formashon ant ta un poko un vrnis. Apresio pa obranan di benefisensia di Iglesia t'ei, pero tin mnos mester di dje awor. Bishita na kas di hende a disminu hopi (poblashon a krese i kantidat di saserdote no ta krese na igual proporshon) i e konosementu di bida di kas asina tambe a baha. Atmi...”