1 |
 |
“...ta usa papiamentu tur kaminda pa komunik ku otro. Tin papiamentu di Hudiu ku ta un papiamentu ku hopi palabra propio i ekspreshon di e grupo mes. Otro manera desendiente di hulandesnan ku a keda ku algu di e loke nan ta konsider gloria di ta "kolonisador" ta usa na kas e lenga hulandes pero tambe papiamentu. Pueblo simpel ta papia su mes idioma tur kaminda, pero na momentunan solm, manera kualke selebrashon e ta blter pa spa. Masha hopi spich nos a tende na mucha na idioma spa. Pa bida kultural esaki tabatin su konsekuensha hopi grandi i pueblo tin manera poko apresio pa e loke ta mas di dje ku kualke otro kos. Ku kresementu di e apresio pa loke ta propio lo bai krese apresio pa papiamentu te ku nos ta bin haa eskritor, na basta gran kantidat, na nos mes idioma. E falta di apresio nos lo bin mira tambe di unda, enparte porlomnos, e ta bini.
Apesar di tur integrashon komo "yu di Krsou" nos por ripar un enorme divishon den pueblo segn kol manera a keda anot mas ariba. E ekspreshon manera:...”
|
|
2 |
 |
“...hende ta apnas un 2.030 so por a vota. Kantidat di hende hmber riba 25 aa tin un 28.000. Kier men ant ku mnos di 4 % di poblashon por a vota i di hende hmber un 7 % apnas. Esaki sigur no ta demokrasia.
Di otro banda tampoko e elekshon tabata pa e totalidat di asiento den staten. Di e miembronan 10 lo mester a sali eleg pa e kantidat chikitu di poblashon e otro 5 personanan lo a keda nombra pa gobernador. Kier men ant ku 5 % di poblashon por a skohe apnas dos tersera parti di miembronan di staten. Kualke hende lo hasi pa e loke nos ta yama "drenta era di demokrasia", pero sikiera awor maske ta un par di hende por tin algu di bisa den asuntu di personanan ku lo maneh nan lug i nan bida.
Asina nos por komprend tambe ku Iglesia a kumins mesora ku forma su grupo di hende ku lo a prepar pa elekshon.
Obispu di e tempu ei, e famoso mons. Petrus Inocentius Verriet, a yama algun bon katliko pa present su plan: dr. Moiss Frumensio da Costa Gmez, e gran lder poltiko di Krsou, algun persona mas di R.K. ...”
|
|
3 |
 |
“...den hbennan, pa bida religioso, porlomnos no di hende hmber. Den e temporada aki diferente hben a bai kumins estudio pa saserdote pero no por bisa ku esei tabata konsekuensha di un trabou di religiosonan den e sentido di foment vokashon, mas bien algu spontneo di den pueblo mes. Asina ant Iglesia ta par sin ta prepar pa e problemanan ku lo surgi despues.
5. Enseansa popular
Instrukshon sigur ta kos ku tabatin preokupashon p'e den nos pueblo. Tur hende lo kier a mira nan yu bira mtenar, f sia kualke kos ku no ta simpel fishi. Pueblo simpel ku no ta mira un chns, ta manda su yu sikiera wenkel1 pa e por gana su pan maan.
Es ku por ta hasi hopi sakrifisio pa su yu bai skol na Punda preferiblemente skol di frater. Asina St. Vincentiusschool na porta di hospital ku e legendario frater Ricardo (Richardus) a forma masha hopi di nos hendenan
"Wenkel" ta e barbera, tayer di un karpint, sneiru fplat kaminda un mucha ta bai despues di skol i ta sinta te ora sera pa yuda i sia un fishi....”
|
|
4 |
 |
“...fantiko, ta un figura hopi outokrtiko.
Hopi di e argumentunan di Statius Muller kontra "burokrasia" ta mas bien kontra gobernador, porlomnos esei ta nos opinion.
Partido Demokrtiko ta haa otro asuntu pa lanta fuertemente kontra dje i esei ta e kaso di ontslag di dr. de Regt, pa sierto aktitutnan konsider kontra gobirnu.
Ta bini despues otro asuntu ku ta demobilisashon di skuternan. Maske pueblo tabata gosa su skuternan den parada i ora haa notisia ku den mondi £¡r p Kastee¡
nan ta lastra mih ku kualke otro grupo,
tg ningn hende no ta pro skteri. Militarismo no ta kos pa yu di Krsou. Staten ant ta kontra pa sigui vota plaka pa "defensa".
Tur e puntonan ariba menshon ta keda ampliamente diskut den e korant, ku ta e arma mas poderoso di partido Demokrat. Un otro publikashon "Lorito Real" ku e figura sentral di "Azijn Banana" edit pa sr. Pachi van Kampen, ta hunga ku e sintimentunan mas baho por bisa di pueblo. No abiertamente ma enkubr i apnas indikando ta trese figura di Azijn Banana ku Nenita...”
|
|
5 |
 |
“...66
Krsou", nasi di kuna humilde, e sa ku e por midi su mes ku kualke personahe paden i paf di Reino Hulandes.
Den un kombersashon personal ku Gomez, despues di diskuti varios problema, nos a remark ku kisas e ta dedik su mes di mas i nikamente na aspektonan estatal-poltiko sin pone sufisiente atenshon na e aspekto sosial i di formashon di su idealnan. Riba kual Gomez a kontest ku kisas t'asina "pero pa esei mi tin bo tata" (Elias A. Rmer, kende den Staten, ki ironia, hopi bes ta konta ku apoyo di presisamente e hmber ku ta represent refinera di petroli).
Kisas esaki mes a pone ku Gomez no tabatin den pueblo e ksito ku mester a spera di dje. Esaki mes ta pone nos pensa ku Gomez su aktuashon den e wlga riba Isla tabata mas bien un chns pa kumins aktua politikamente. Pa kualke studioso e figura di Gomez mester ta sumamente interesante pa analis. Un kos nos por ripit, Gomez ta mustra un "demagogo" di primera, bon orador, pero poko edukador. Kmbersando ku "doktor" e pregunta: di kon bo no ta...”
|
|
6 |
 |
“...mundial moralidat a haa su mes konfront ku un desaroyo fatal pa nos hendenan. E kantidat di sld estranhero, manera ta kustumber tur kaminda, a haa nan momentunan di rekre-ashon den hanchinan di Punda kaminda semper prostitushon tabata reina. Ku e "black-out" tabata fsil pa bo topa esenanan riba kaya mes ku ta pone bo kurpa kue re. Ma esei naturalmente no ta keda pa estranheronan so.
Yu di Korsou mes, ku awor tin un par di sn, ta basha bai na e sitionan konosi i lo tabata interesante pa sa di kualke studioso, ki altura enfermedat venriko a yega na Krsou. Ta di komprend ku esaki huntu ku e prdida di balornan spiritual mas ay ta afekt nos pueblo.
Den e mes tempunan ak na Caracas, Venezuela, a kumins ku rekonstrukshon di loke awe nos konos komo El Silencio. Antesnan aya tabata blkinan di edifisio grandi, sentro di prostitushon. Awor ta basha tur kas abou pa lanta edifisionan nobo. E pober infelisnan bib einan mester a buska un salida i a plama rnt Caracas. Pero dimes Krsou a result tambe un...”
|
|
7 |
 |
“...asina gobernashon por bolbe den man di esnan di Partido Democraat. Ironia di e kaso ta ku despues di a sulfur kontra Hulanda pa haa e derecho di voto pa pueblo i kohe poder den bo man, awor ta akud na e mes Hulanda pa haa chns di sinta atrobe.
Tur hende ku sano huisio ta komprend ku durante e temporada ku pueblo ta "gosa" di outonomia, ta simplemente un lucha pa poder tin, pa sinta manda. Un lucha pa poder ku ta siega hende. Pueblo den e tempu ak ta biba ku sierto ansha, hasta sustu. Pasobra kualke kos lo por pasa i un yu mester bai studia, f bo mester di un kas, f kiko ku ta ku lo bo por tin mester, ta bai bira problema. Boka di pueblo ta ser.
Fuera di Amigoe di Curaao no tin tampoko un korant ku ta tribi di mustra riba e difikultatnan ak. Ni korant, ni radio ta independiente mas. Tur ta bou di kntrl estrikto.
Ora ku present e famoso kaso di un redaktor di e korant Beurs en Nieuwsberichten, ku ta tribi mustra riba algun iregularidat ant kier a saka e "hulandes ei" (de Wit) for di Krsou...”
|
|