1 |
 |
“...ak pa K.S.C. tambe tabata duru i henter e trabou hasi, for di e momentu ak ta haa un sla i ta kumins debilit. No tantu pa e hecho mes, sino pa e tendensha di kibra ku paternalismo.
Un kos importante pa Iglesia ta e kaso di Amigoe di Curaao ku a bira diario. E korant ak ku ta hopi les mes pa tur esnan ku sa algu di hulandes, tin un redaktor ku no tin miedu di enfrent hasta gobernador. Korant den tempu di guera ta sali ku hopi kolumna bash, ku lter grandi skirbi "censuur", e sensura ku mester a kontrol loke ta publik den tempu di guera. Esaki mes ta duna e korant un gran aseptashon, pasobra hende lo ke sa kiko ta e kosnan prohib pa lesa. Ma na mes tempu den korant dirig pa dr. Johan Hartog,3 ta sali varios bia artkulo di parti di klero, ku ta sinti su mes elev riba pueblo i su lidernan. Hasta hende sin preparashon adeku f mas ay ta atak Gomez riba puntonan ku ta su spesi-alidat, esta riba tereno estatal. Dimes ku esaki tambe ta kousa mal impreshon den pueblo.
Tur esaki ta mustra ku Iglesia...”
|
|
2 |
 |
“...independensha ekonmiko dor di trabou vast i entrada sigur na forma di salario. E hendenan ak dimes ta opone kontra e tantu "shonnan" ku tin. Pero na mes tempu kier imit e mes "shonnan" ei. E gana di identifik ku e "grandinan" f porlomnos esnan ku nan ta konsider ku tin sierto "kos" (kol, kabei, posishon, plaka) ku nan mes no tin, ta den tur gremio sin eksepshon. Gran ironia di bida esaki, pa falta di un formashon mas humano. Den poltika nos ta bai topa ku e abilidat di e mes "shonnan" ak ku ta bai kontrol pa basta tempu, parti di e pueblo (proletarionan). E "shonnan" ta bai usa esnan mas rebelde di den pueblo i nan ta logra e mes un kontrl ku tabatin ntes. Demokrasia ta bira un simpel wega di palabra. Antes e pueblo mester a asept esnan ku ta keda riba nan, awor nan mes ta bai "eleg i skohe" e mes hendenan ei pa sigui manda.
Notabel ta e falta di orientashon den pueblo. Falta di "kuadro" (lider) di e masa ta asentu e deskontrl ku tin....”
|
|
3 |
 |
“...118
2. Wega pa poder poltiko ta kondus na rebelda.
Es ku lo kier skirbi historia di poltika na Krsou di aanan di fin di sinkuenta i sesenta te na e exploshon di 30 di mei 1969 i duna un splikashon di e loke a kondus na esei, lo tin di asentu hopi detaye tristu. Kosnan ta parse mas bien un wega pa poder pero ku konsekuenshanan tristu pa Krsou i su poblashon.
E loke den e tempu aki ta sali hopi na kla ta e kumpramentu di voto i hungamentu ku volmacht. Kosnan ku ta difsil di kontrol. Dunamentu di onderstand na Sociale Zaken, karchi di dokter, fiansanan na Volkskrediet-bank i Bouwkredietbank naturalmente no ta kumpramentu direkto, pero s un manera pa opten voto. Asuntu di vota ku volmacht ta yega te na un ekstremo, di tal manera ku solamente ku volmacht kaba un partido kasi por tin garanta di un asiento den legislatura. Falta di sentido krtiko den pueblo ta pon guli tur e kosnan ak.
Despues di elekshon ta kumins e otro "wega" di hala representantenan di un partido kontrario na bo banda. E ta...”
|
|
4 |
 |
“...un grupo di E. Voges, Fifi Rmer i Carmen Campman Zielinski ta vota huntu ku partido Demokrat alegando, ku nan tin di vota segn nan konsenshi, kibrando ku "disiplina di partido".
Gmez desilushon, pa tantsimo problema ku e tin di enfrent, ta prd un poko e kontrol riba "su" partido i di ei ta bin result despues un kiebro formal ku ta bai duna bida na un partido nobo ku nmber di U.R.A. (Union Reformista Antiano).
Partido Demokraat tampoko no ta falta su problemanan, pero deb na su mih organisashon interno, mas estrikto, ku poder den man di un grupo redus, ku tin mando (esta sierto famianan), ku e oportunidat tambe di hunga ku fasilidatnan di gobirnu (Volkskredietbank i Bouwkredietbank, beka, kas di pueblo etc. etc.) nan por ehers un mih kontrol riba e pueblo. (Krda loke nos a mustra ku ta pa "kos" pueblo ta biba awor!) Asina e grupo ak por domin tur peliger ku por present den su seno. Kon leu e influensha riba sindikatonan ta yega, di parti di e partido ak, lo tabata pa hasi un estudio deten...”
|
|
5 |
 |
“...situashon di sindikatonan di Krsou, ku sigur sigur tabata hopi aktivo den kurso di aanan sesenta, pero ku ta konos e diferensha grandi denter di federashonnan, no tantu ideolgiko, pero mas bien nos ta pensa ku ta konseku-ensha di e algu ku ta keda den algn grupo di sintimentunan poltiko, ku tg no a kaba totalmente ainda den prinsipalmente gruponan di Casa Sindical.
Sigur sigur e atenshon ta bai mas bien na situashon laboral i no tantu na poltika, tin kuestion di manten un posishon di poder i di kontrol riba gruponan obrero, pero no por bisa ku ta simplemente pa motibu poltiko....”
|
|
6 |
 |
“...134
Resumiendo: atrobe nos ta mira un poblashon kresiendo kaminda integrashon di imigrantenan di ntes ta kobra forsa i ta bai yuda pa progreso di nos pueblo. Den e evolushon ak naturalmente tin kosnan bon i kosnan mnos agradabel ta sosed. Poltikamente tin un lucha pa kontrol di pueblo. Un lucha sin vishon di futuro. Hbennan den partido no ta asept sin mas loke ta dikta i hasta ta purba riba nan mes ku nan propio partido. Pero falta di formashon, eksperensha i e herensha di politikera, ta stroba un desaroyo efektivo. Ekonmikamente tur hende ta lomba kontra muraya, aki aya ta purba algu, pero tampoko bo no ta mira ksito sino spordikamente. Hendenan ku a bini djaf pa bin traha, tin di bolbe nan tera, kos ta malu. Pero no tin hende, (f ta boluntat no tin?) pa hasi un trabou na serio. Pueblo ta sinta warda i ta mira rnt di dje kantidat di kos. E ta haa idea di tur problemanan den korantnan poko revolus-honario, pero di formashon mes no tin muchu. Poltika ainda ta domin hopi. Maske enseansa ta...”
|
|
7 |
 |
“...135
VII
Eksploshon den Krsou i su Konsekuenshanan
1,- Un pueblo ta prd kabes i ta destru su lug. 2,- Poltika ta sigui hunga ku sintimentu di pueblo. 3. Ekonomia ta stanka. 4,- Religion no tin nada mas di ofres ? 5,- No por warda mas pa adapt nos enseansa.
6,- Lucha sindikal: euforia i peliger di poder sin kontrol.
Difsil ta pa analis un eksploshon manera esun ku a turna lug na Krsou dia 30 di mei 1969. Un hende sa bon kon e ta traha un bm, e konos tur e partinan, tur loke el a hinka den i e sa tambe ku lo e tin efekto desastroso. Pero nunka lo e por analis efekto di e bm ei den tur su detaye. Un eksploshon ta tira tur kos den otro, e ta inkontrolabel, bo no sa ki parti a hasi kiko. Ta esaki a pasa ku pueblo di Krsou dia 30 di mei mainta tempran. Ta un kos ku a bini ta preparando durante aanan largu. Ta tur e elementonan, ku nos a trata di splika, a bini huntu i a kousa e akshonnan katastrfiko ku a turna lug. Danki Dios ta un par di hende so a muri, pero e kos por tabata hopi pi.
Hopi hende...”
|
|
8 |
 |
“...moderno. Pero ku esei e pueblo ta mira su oportunidat pa trabou keda redus. E kosnan ku ntes kompania mes ta hasi, ta pasa pa man di otro kompanianan mas chik ku nunka por duna e mes un rekompensa pa e trabou, manera Shell tabata duna. Esun ku ta sinti ta e trahad mes: pa e mes trabou e ta bai haa mnos: mnos salario i mnos previshon sosial.
Kompanianan nobo, ku gobirnu kier atra, sea ta keda sin result f ta frakas. Hotlnan manera semper ta keha ku no tin sufisiente entrada. Ta difisilsimo pa kontrol kiko tin di brdat, si bo mira nan ta hisa kos kasi nobo tira fo i kambia pa e mes kosnan kompletamente nobo (kaso Hilton). Di parti di e sektor ak, no tin ni e mnimo komprenshon pa loke pueblo ta pasa den. Ta parse ku tur kos ta bai stanka i ta ekonomia mester perkur pa e pueblo por biba. Desempleo ta krese sin midi i no tin nada ku ta parse ku lo por par.
Hasta tin miedu pa kumins ku algu nobo, si bo no sa nunka ki banda politika por garabu. Of lo bo mester konsed ku tur sorto di kos. Kuantu...”
|
|
9 |
 |
“...pa formashon sosial. Tur kos ta bai na kon por sigur un entrada pa maan, ta kompetensha ta manda i no sistema di kooperashon ku otro pa huntu yega na algu. Un enseansa liberal pues, ku ta kria hende egoista, individualista, par riba su mes pero totalmente los for di tur otro. Ta sigur ku lo mester bini un adaptashon total na e loke ta di pueblo mes, kuminsando ku sia su idioma, ku ta parti masha importante di su mes bida, di su personalidat.
6. Lucha sindikal: euforia i peliger di poder sin kontrol
Pueblo trahad, ku semper ta keda tras, ta bai eksig awor rekonosementu. Mester bai tee kuenta ku esun ku direktamente ta produs f ta duna su sirbishi na pueblo. Ku su organisashonnan sindikal, maske kon dbil i kon desun nan ta, e oportunidat pa logra algu via kontratashon kolektivo ta duna pueblo oportunidat pa partisip un tiki mas den e loke ekonomia tin. E gran masa di desempleado ku dia pa dia ta bira mas grandi i e peliger ku tin di prd trabou kada momentu ta debilit forsa di sindikatonan...”
|
|