1 |
 |
“...diferensha entre skol di plaka i skol di pomada ta afirm e distinshon den e klase di hende pober i otro mas pudiente. Hasta na skol por a nota ku e diferensha ei ta sinta den esnan algu mas i algu mnos i tambe den e loke ta determin den poblashon di Krsou nan "status sosial", esta kol. Por bisa ku edukadnan ta spera ku sierto grupo lo por sia mih ku otro i tin bia hasta ta pone esnan mehorsitu huntu i e otronan apart. Un echo ta ku religiosonan a i tabata yuda diferente yu di pueblo ku mas kapasidat pa bai skol di plaka. Esei no ta kita ku mester asept ku tabatin sierto diskriminashon.
E diskriminashon no ta sinta solamente den pagamentu di skol ma e "pensum", e programa i eksigenshanan, tambe tabata diferente. Un mucha ku seis klas di skol di pomada lo mester keda un aa mas den di seis klas di skol di plaka pa e por a sigui pa M.U.L.O..
Tur skol di M.U.L.O. tabata di plaka i normal tabata e loke tabata yama M.U.L.O.-A ku bastante di idioma i komersio i tenementu di buki i M.U.L.O.-B ku...”
|
|
2 |
 |
“...PARTIJ (Partido Catliko Curasoleo)
Partido Catliko Curasoleo a lanta riba inisiativa di mons. Verriet, e mes a biba Volksbond na prinsipio di aanan binti, e tabata e persona ku a turna inisiativa pa lanta e prom sindikato na Krsou, un hmber ku sentido sosial bon desaroy, pero yu di su tempu, ku tampoko a haa tantu sosten di su mes hendenan, miembronan di klero. Verriet no tabata sigui e lia di pega su mes na un "lite katliko" manera nos a splika, sino al kontrario a buska hendenan simpel, ku kapasidat, pa yuda nan yuda nan mes. Asina el a buska dktor da Costa Gomez, kende a skirbi un tsis kritikando kolonialismo hulandes, lokual sigur sigur no a hasi masha stim denter di klero di e tempu ay.
Den e Partido ak por a konta ku e
figura destak di dr. da Costa Gmez
("dktoor") manera pueblo a yam' semper
i ku el a para riba tambe pa nan konos
komo tal, siendo yu di e pueblo simpel, pa
rspt tambe el a laga su barba krese,
siendo di estatura masha chikitu mes, e
barba ei, ku e tabatin "pa rspt" (manera...”
|
|
3 |
 |
“...derecho atkir di e pueblo simpel katliko. Ta hasi "uso" di pueblo: esnan mas dsil i humilde, di den kunuku, ta pertenes na partido katliko i esnan mas "rebelde", (esunnan ku nos a yama "proletario".) ta demokrat.
3. Korsou ta drif i landa den zeta
E di dos guera mundial a konsum zeta na kantidat. Petroli a gana guera nan ta bisa i por ta masha bon. Segn nan ta bisa e bataya formal na Nort di Afrika a haa tur zeta pa aliadonan for di Krsou i Aruba. E islanan ak a mira nan refinera ta traha na ful kapasidat.
Plaka ta lora kasi sin lmite. Komersio ta den un "boom" formal, ma na mes tempu nos ta mira artesanonan ku apnas ta haa un chns chikitu, ta bai dispars tg ora kos drecha. Si ntes tur kos tabata miseria i limitashon awor ta parse ku tur kos por i tur hende ta gasta. Lo tabata interesante tambe pa studia gastamentu di nos pueblo durante guera i djis despues di guera i su konsekuenshanan.
Krsou no a keda ku muchu kos despues di e formidabel oumento di rikesa durante di dos guera mundial. Nos hendenan...”
|
|
4 |
 |
“.... Pero e pueblo (e masa humilde) i den su gran mayora hende muh, ainda ta forma e parti ku ta asept religion i religiosonan siegamente i den nan no tin sintimentu di rebelda. Pueblo en general despues di elekshon ta warda riba algu, ma e mes no sa kiko.
Ta tempu pa un "profeta" lanta den pueblo. Un hende ku lo por mustra riba e posibel rekuperashon di su propio balornan i su propio identidat, ku e ta bai prdiendo mas i mas. Awor mr. dr. Moiss Frumencio Da Costa Gomez, kende ya a demostr su kapasidat tantu intelektual, komo di luchado pa pueblo ta haa su chns. E ta komprend ku su oportunidat ta present. E kier bai mustra pueblo ku e mes, nas di kuna humilde, tin algu pa ofres su pueblo. Su ideal for di hben tabata libertat di su mes pueblo, e pueblo mester bai disid pa su mes. "Outonomia" ta loke e ta papia di dje. Den e partido (Partido Catlico Curasoleo), den kua e ta milit for di prinsipio, e no ta haa e loke e ta buska. Pi ainda ora ku e nota poder di un paternalismo religioso (klerikal)...”
|
|
5 |
 |
“...un di esunnan mas importante pa Krsou. Un ironia grandi, pero realidat ku pueblo i mandatarionan mes a krea. E glpi ak pa Gomez mester tabata formidabel i nos no ta kere ku nunka mas el a rekuper kompletamente. Resultado di su lucha, su ideal, despues di tantu estudio i trabou, ta keda firm, no pa e mes sino pa su atversario poltiko, di kapasidat sigur inferior i sal di e grupo ku presisamente e kier a hala un banda.
Di otro banda, pa Krsou mes, resultado di elekshon pa eilandsraad ta result den un viktoria pa Partido Nashonal.
Beka pa estudio
Un di e trabounan mas importante di e gobirnu insular ak, nobo manera e ta, ta di manda hbennan ku sirto kapasidat Hulanda pa bai sigui ku nan formashon. Kantidat di hben ta bai, ya no solamente pa sigui estudio superior na universidat i skolnan superior, ma tambe pa maestro di skol, pa estudio tkniko medio, pa enfermero i enfermera, pa partera, trahad sosial i den otro ramonan, ku ta poko konos ainda na Krsou. Hbennan ku diploma MULO ta rondia tur...”
|
|
6 |
 |
“...di nos grandinan mester a hala faha sera ora baha di trabou pa motibu di edat. Awor tur por haa maske ta algu, hasta si bo no a traha un trabou remuner (manera amanan di kas). Esaki tabata un di e adelantonan grandi pa kua mester elogi Partido Democraat.
Loke ta kurioso ta, ku hendenan di pueblo no ta ripar ku ta e mes hendenan di sirto gremio, semper ta na e puestonan haltu den gobirnu, sea ku nan tin kapasidat f no. Pa lider di bario s ta buska hendenan di pueblo. Despues di poko tempu nan nmber no ta prese ningn kaminda mas p.e. di "Baba" Kibbelaar. Un Ciro Kroon, ku sigur tin kapasidat, no tin muchu chns sino riba nivel insular komo diputado, te ora no tin otro mas. Rosarionan, Rafael i Guillermo apnas ta haa un oportunidat di mustra loke nan por.
(E mesun fenmeno ak bo ta topa na Aruba. Ora ku J. Irausquin huntu ku Fichi Croes kibra ku A.V.P. di Henny Eman i lanta nan mes partido P.P.A. (Partido Patritiko Arubano). Irausquin, ku ta di e mes gremio di e dirigentenan di D.P. na Krsou...”
|
|
7 |
 |
“...lubid."
Es ku ta ku partido ta bon, es ku no ta ku partido no tin ningn chns. Klaro ku asina no tin interes den pueblo pa hasi nada konstruktivo, simplemente ta buska pa logra un f otro kos personal i lubid sobr.
Un papel poko strao ta esun di e Partido Katliko di Pueblo. Bou di e etikt di ta katliko, ku saserdote riba podio na reunionnan pbliko, e partido a kere di por konta sikiera ku votonan di hende muh, lokual a result un ilushon kibok. Tin sin duda tg algun figura interesante i ku sirto kapasidat manera e ekonomista drs. B. Leito, Elias Morkos, ir. "Doppy" van Eps i varios hben mas e.o. Vivian Vinck, Siegfried Rigaud etc.....”
|
|
8 |
 |
“...sali demostr i komet barbaridat pa ekspres nan mes i ku esei por konsider nan sintimentunan komo ekspreshon komo esun di e pueblo.
2. Poltika kier sigui hunga ku sintimentu di pueblo
Poltikonan tur lo mester bati pechu i rekonos ku ta tur a sinta hunga ku sintimentu di pueblo. Ta simplemente a trata di kohe poder i manten poder. E grandinan di ntes kier sigui ta grandi i si mester kumpra pueblo ta hasi. Algn yu di pueblo ku a subi, ta parse infekt di e mes sintimentunan aki. Hasta hende sin kapasidat sufisiente ta sali eleg i ta sinta pomada den legislatura durante aanan largu, sin e mnimo di kontribushon di nan parti. E koalishon di islanan ta pone ku Krsou tin di baha kabes, maske un partido, ku e ta dese saka muchu mas voto ku tur sobr huntu.
Elementonan mih prepar ku ta bolbe di Hulanda, lo kier un kambio tambe, pero pa bo logra siguridat na trabou, lo abo mester sigui e lia determin pa partidonan eksistente i asina hopi ta baha kabes i no ta mira nada den un lucha. Esnan ku a lanta...”
|
|